Utval Møtedato Utval Saksnr Plan- og miljøutvalet. Søknad om deling av landbrukseigedom - gnr. 123/2 og 123/15 m.fl.

Transkript

1 Vinje kommune Næringskontoret Arkiv saknr: 2016/997 Løpenr.: 10620/2016 Arkivkode: 123/2/123/8/12 3/9/123/11/125 /5/127/4 Utval Møtedato Utval Saksnr Plan- og miljøutvalet Sakshandsamar: Thor Christiansen og Turid Opsund Mæland Søknad om deling av landbrukseigedom - gnr. 123/2 og 123/15 m.fl. Vedlegg / Dokument i saka: 1 Søknad om deling av 123/2, 12/15 m.fl. datert Avtale om overdraging av eigedomar datert Kartskisse 4 Søknad om frådeling av gnr. 123/2, 11, 15 datert Vedtak i grønt utval - frådeling av gnr. 123/2, 11, 15 datert Gardskart - gnr. 123/2 og 123/15 m.fl. 7 Gardskart omsøkt areal - gnr. 123/2 og 123/15 m.fl. Bakgrunn: Eivind Særen, Rauland v/ advokat Olav Felland søkjer om frådeling av sin eigedom/ driftseining Urdbø og Runningen i Arabygdi. Eigedomen har følgjande teigar som alle grenser i mot kvarandre, eller går inn i kvarandre, sjå vedlagt gardskart: gnr. 123/2 garden Urdbø som i følgje kartet/matrikkel også omfattar teigane gnr. 123/8, 9, 11 og 127/4. Det er 59 dekar dyrka mark gnr. 123/8 Gamlestøylbeitet, 123/9 Saltpytt og Valasjådalen, og 127/4 Tretteli som i følgje kartet er same teigen gnr. 123/11 Noraakteigen gnr. 123/36 tunet på Urdbø frådelt i 2005 som bustadeigedom til Per Særen. Eivind Særen er registrert som tinglyst eigar. gnr. 123/15 er garden Runningen der Bjørg og Eivind Særen bur - og som dei har drive. Omfattar 35 dekar dyrka mark. gnr. 125/5 Vonebeitet er ikkje registert i kart/matrikkel, men er utfrå vedlagt kastskisse truleg teigen nordaust for Songa (?). Berekna til omlag dekar.

2 Samla areal er etter dette omlag dekar der 96 dekar er full- og overflatedyrka jord. Søkar har og ein skogrett (gnr. 50/3) på Våmartveit, som er eit sameige i skog med 50/4 og 50/11 i to separate teigar på til saman 762 dekar. Eivind og Bjørg Særen har tre søner Vidar, Knut og Per Særen. I samband med gjennomføring av eitt generasjonsskifte er det mellom anna ynskje om å dele i frå eit areal oppgjeve til omlag 4000 dekar, som Per Særen skal overta i saman med tunet på Urdbø. Dette arealet omfattar og 44 dekar jordbruksareal. Dei to andre brørne Vidar og Knut Særen skal overta resten av Urdbø og Runningen i sameige. Viser til vedlagt søknad med kart, og avtale om overdraging av eigedomar som syner korleis skiftet skal gjennomførast. Det omsøkte arealet er knytt saman med tunet på Urdbø med ei bratt og smal passasje, og omfattar storparten av Årdalen med tilhøyrande snaufjell. Ved å ta utgangspunkt i vedlagt kart og utgreiing av eigedomsgrensene, finn ein at det omsøkte arealet er på nærare 6800 dekar i staden for 4000 da det er søkt om. Dette blir likevel stadfesta som rett tolking av avtala i samtale med Per Særen og advokat Felland. Sjå vedlagt gardskart - der innteikna grenser berre må sjåast på som rettleiande. Den nye teigen deler opp både gnr. 123/2, 11 og 15. I Årdalen skal eigedomsgrensa følgje midten av traktorvegen innover slik at det står att ei smal stripe mot Songaåi som skal høyre til Runningen. I følgje slik ein forstår avtala skal Vidar og Knut Særen ha følgjande rettar på «nye» Urdbø i Årdalen pkt 8 beiterett, regulert etter dyrka areal pkt 10 - vegrett for snøskuter og ATV inkludert rydding og å lage småbruer og småveger. pkt 11 - rett til utnytting av halvpart av verdien i steintipp frå tunelluttak Begge partane skal forøvrig ha beiterett på båe sine eigedomar dette blir stadfesta av adv. Felland. Per Særen og hans turister skal og ha rett til fiske i Songa mot avgift, jf. pkt 14. Som søkar skriv har prosessen rundt skiftet på Runningen og Urdbø halde på i mange år. Ein liknande søknad om frådeling av 3500 dekar blei vedteke av grønt utval den men har av ulike grunnar ikkje blitt realisert. Søkar meiner at mykje av desse vurderingane og gjeld i dag. Søkar påpekar at omsøkt deling vil gje ein teneleg og variert bruksstruktur, og vil føre til ei driftsmessig god løysing for forvaltning av ressursane, og ta omsyn til busettinga i Arabygdi - i tråd med jordlova 1 og 12. Løysinga er og akseptert av heile familien. Vidar og Per Særen bur på plassen. Per har og investert mykje i vedlikehald og nye bygningar på Urdbø med tanke på turistverksemd. Driftseininga Runningen/Urdbø er i dag samansett av mange mindre godt arronderte teigar som stykkar opp og går i kvarandre. Søkar meiner at avtalen om skifte vil rydde opp i dette, og gje meir praktiske arronderingar mellom Runningen og Urdbø med stabile driftseiningar. Sakshandsamar har hatt samtaler med Eivind og Per Særen, og advokat Olav Felland i saka.

3 I følgje søknad overtok Eivind Særen garden Runningen gnr. 123/15 frå sin onkel - før han arva Urdbø gnr. 123/2 etter sine foreldre. Båe eigedomane stettar kravet til storleik for odelsjord (over 25 dekar dyrka mark) etter odelslova 2. Vurdering etter jordlov: Kommunen kan etter jordlova 12, 3 og 4 ledd gje løyve til frådeling av landbrukseigedom om delinga legg til rette for ein tenleg og variert bruksstruktur i landbruket. I vurderinga inngår mellom anna omsynet til vern av arealressursane, om delinga fører til ei driftsmessig god løysing, og om delinga kan føre til drifts- eller miljømessige ulemper for landbruket i området. Det kan leggjast vekt på andre omsyn dersom dei fell inn under formålet i jordlova. Sjølv om det etter tredje ledd ikkje ligg til rette for å gi samtykke til deling, kan samtykke givast dersom deling vil vareta omsynet til busetjinga i området. Det vil og vere relevant å leggje vekt på føremåla ved jordlova i 1, 2 ledd: Arealressursane bør disponerast på ein måte som gir ein tenleg, variert bruksstruktur ut frå samfunnsutviklinga i området og med hovudvekt på omsynet til busetjing, arbeid og driftsmessig gode løysingar. I tillegg blir det og gjort vurderingar basert på føresegnar i rundskriv M-1/2013 (deling) og M-35/95 (jordlovas føremål). Saka gjeld frådeling av utmark og jordbruksareal på omlag 6800 dekar - inklusive 44 dekar dyrka mark - som skal leggjast til tunet på Urdbø gnr. 123/36. Eivind Særen er framleis tinglyst eigar av gnr. 123/36. Dette skal så samla overførast til Per Særen. Restarealet på omlag dekar inklusive innmark på 50 dekar og tunet på Runningen gnr. 123/15 skal så overførast til Vidar og Knut Særen i sameige. Etter konsesjonsloven 5 vil alle brørne få buplikt på sine respektive eigedomar. Tenleg og variert bruksstruktur Driftseininga Runningen/Urdbø med sine vel dekar utmark og 95 dekar full- og overflaterdyrka jord er i dag ein av få store landbrukseigedomar i Vinje der eit større fjellområde fortsett høyrar til eit busett gardsbruk i bygda. Det er heller ikkje mange gardsbruk med så mykje innmark - riktignok er 31 dekar registrert med helling brattare enn 1:5 ( ca 11 grader). Eigar av eigedomen forvaltar med andre ord store og attraktive ressursar. Ein kan i utgangspunktet stille spørsmål med om oppdeling av dette vil gje ein tenleg og variert bruksstruktur der ein ønskjer stabile arbeidsplassar og god lønnsemd i landbruket. Vinje kommune har ein bruksstruktur med svært mykje småbruk, der dei færraste er ressurssterke nok til å kunne gje ei god avkastning på eige areal. Av omsyn til næringsmessig utnytting av landbruk- og utmarkseigedomar treng kommunen neppe fleire mindre bruk. Samstundes syner føresegner til at omgrepet tenleg og variert bruksstruktur også skal ta omsyn til busetting på landbrukseigedomar. Frådelinga vil styrke grunnlaget for to busette gardsbruk der eigarane - som allereie bur der - vil få buplikt. Ein har og høve til å ta omsyn til trong for areal som kan nyttas som tilleggsnæring knytt til det tradisjonelle landbruket, jf. rundskriv. Ein skal etter 1 også vurdere dette ut frå samfunnsutviklinga i området. I Vinje blir det satsa på reiseliv, og utviklinga i kommunen ber preg av utbygging til hytter og turisme. Dette passar godt saman med satsinga på

4 gardsturisme på Urdbø. Eit tilleggsareal som omsøkt vil styrke denne satsinga monaleg, der eigar får høve til å tilby både reinsdyr- og rypejakt samt fiske. Truleg kan det samla potensialet for avkasting på båe eigedomane vere større ved å leggje vel 7000 dekar til det allereie frådelte tunet på Urdbø. Etter frådeling vil Runningen likevel og vere ei eigedom med store utmarksressursar med sine vel dekar. Driftsmessig god løysing Ny oppdeling av eigedomane vil gje eit god arrondering, og vere i tråd med omsynet til driftsmessig god løysing. Ein ser det og som positivt at det gamle tunet på Urdbø på nytt blir tilknytta utmark og produktivt areal. Eigarane av Runningen vil truleg av praktiske årsaker fortsett i stor grad nytte tilkomst til fjellområde over Songavatnet i tillegg har dei vegrett gjennom Årdalen. I denne samanhengen ser sakshandsamar det som uheldig i høve til arrondering at det blir att eit smal stripe mellom Songaåi og vegen i Årdalen som skal høyre til Runningen. Ut frå omsynet til driftsmessig god løysing ser ein det som ein fordel om eigedomsgrensa for det omsøkte arealet følgjer Songaåi i staden og at eigarane av Runningen får ein tinglyst vegrett gjennom dalen. Vern av arealressursar I følgje 12, 3 ledd skal ein ved avgjerd om deling også ta omsyn til vern av arealressursane som høyrer til eigedomen. Mellom anna for å unngå mindre einingar som det er vanskelig å drive rasjonelt. Slik sett kan det vere uheldig å dele opp eit større samanhengande jordbruksareal som driftseininga disponerer i dag. Etter signal frå sentrale myndighetar gjennom mange år treng ein ikkje fleire mindre einingar i jordbruket i Vinje. I følgje rundskriv M-35/95 gjeld arealressursar også grusførekomstar. Etter sakshandsamar sitt syn kan det såleis vere i strid med regelverket om retten til å ta ut grus av steintippen i Årdalen må delast. Erfaringsmessig kan og slike sams rettar gje grunnlag for konfliktar. Truleg kan dette og vere i strid med kravet til driftsmessig god løysing. Dette taler i mot søknaden. Sakshandsamar ser det likevel som positivt at begge partar får beiterett på kvarandre regulert ut frå deira respektive grovfôrgrunnlag. Dette vil truleg kunne gje grunnlag ei rasjonell utnytting av beiteressursane over eit stort areal. Utover dette kan ein ikkje sjå at søknaden kan føre til drifts- og miljømessige ulemper for landbruket i området. Odelsloven Odelsloven 14 regulerer tilhøve der ein driftseining er sett saman av eigedomar av ulik odelsrettsleg status og der det er fleire sysken i odelsrekka. Dette gjeld mellom anna for tidlegare sjølvstendige einingar, som båe fylle kravet til odlingsjord. I slike tilfelle gjeld førsteretten til odelsjord berre ein eigedom. Driftseininga kan då delast etter dei opphavlege grensene utan samtykke etter jordlova 12. Vurdering etter 14 kan vere ein krevjande prosess, som ein ikkje tar standpunkt til her. Skulle derimot desse vilkåra vere til stades, vil ein etter sakshandsamar sin vurdering då kunne få ei oppdeling som vil gje ei uheldig arrondering i høve til det ein søkjer om no jf. delingssaka frå 2006.

5 Konklusjon I ei samla vurdering legg rådmannen vekt på busettinga i området, arrondering av dei nye eigedomane og det samla potensialet for næringsutvikling for eigedomane når ein vil tilrå å dele i frå inntil 7000 da som omsøkt med vilkår. Etter jordlova 12, 5 ledd kan samtykke til deling givast på slike vilkår som er nødvendige av omsyn til dei føremåla som lova skal fremja. Vilkåra må ikkje vere nemneverdig tyngande, eller verke urimelege i høve til det ein vil oppnå. Frådelt areal skal samanføyast med tunet på Urdbø gnr. 123/36 Ut frå omsynet til vern av arealressursar og driftsmessig god løysing vil ein setje vilkår om at eigar av «nye Urdbø» i Årdalen skal ha eksklusiv rett til verdien og utnytting av steintippen i Årdalen. Av omsyn til arrondering og driftsmessig god løysing vil ein setje vilkår om at grensa for «nye» Urdbø i Årdalen mot vest vil vere som i dag, og følgje Songaåi rett nedom høgde 1024 og ned til eit punkt ca. 425 m frå til riksveg 362, jf. pkt. 7 i avtala. I tillegg skal Vidar og Knut Særen ha ein tinglyst rett til å bruke vegen. Vurdering etter plan og bygningslova: Eigedommen ligg i LNF område i kommuneplanens arealdel. Ei frådeling til uendra bruk, som dette, vil ikkje vere i strid med overordna plan. Ein kan difor gje løyve til frådeling etter plan og bygningslova Rådmannens framlegg til vedtak: 1. Plan- og miljøutvalet syner til saksutgreiing og gjev Eivind Særen i tråd med plan og bygningslova 11-6 og jordlova 1 og 12 - løyve til å dele i frå eit areal inntil 7000 daa frå gnr. 123/2, 15 m. fl. i samband med generasjonsskifte. 2. Det blir sett følgjande vilkår: arealet skal samanføyast med gnr. 123/36 tunet på Urdbø eigar av det omsøkte arealet «nye Urdbø» skal ha eksklusiv rett til verdien og utnytting av steintippen i Årdalen grense gjennom Årdalen mot vest skal vere som i dag etter Songaåi eigar av Runningen skal ha tinglyst vegrett gjennom Årdalen Rådmannen, Jan Myrekrok, rådmann /s/