Hordaland fylkeskommune sitt internasjonale engasjement. Rapport over verksemd i 2008

Transkript

1 Hordaland fylkeskommune sitt internasjonale engasjement Rapport over verksemd i 2008

2 Innhaldsfortegning 1. Generelt om internasjonalt arbeid 1.1. Nasjonale rammer for det internasjonale arbeidet 1.2. Politiske rammer for det internasjonale engasjementet i Hordaland 1.3. Organisering av det internasjonale arbeidet i fylkeskommunen 2. Geografisk fokus: Samarbeidsregionar 2.1. Formaliserte samarbeidsregionar 2.2. Andre samarbeidsregionar 2.3. Resten av verda 2.4. Eit internasjonalt Hordaland 3. Samarbeidsfora: organisasjonar 3.1. Internasjonale organisasjonar 3.2. Regionale nettverk 4. Prosjektsamarbeid 4.1. Interreg programmet 4.2. EØS-finansieringsordningane 4.3. Andre prosjekt 5. Ungdom og internasjonalisering 6. Anna internasjonalt kultursamarbeid 7. Informasjonsformidling og kompetanseheving 7.1. Kurs, konferansar og informasjonsmøte 7.2. Nyheitsbrev 7.3. Anna 8. Vest-Noregs Brusselkontor Side 1 Side 1 Side 2 Side 2 Side 5 Side 6 Side 6 Side 7 Side 9 Side 9 Side 11 Side 11 Side 12 Side 14 Side 15 Side 15 Side 16 Side 16

3 1 Generelt om internasjonalt arbeid 1.1 Nasjonale rammer for det internasjonale arbeidet Noreg er ein del av eit stadig meir samanvove internasjonalt samfunn. Internasjonale avtaler, så vel som utviklinga på den internasjonale marknaden påverkar Noreg, heilt ned til dei lokale effektane. Den auka globaliseringa gjer høve til eit auka samarbeid over landegrensene, samstundes er det ei utfordring for norske verksemder med tanke på konkurransesituasjonen. Regionalpolitikken er eit godt døme på sterkare internasjonal integrering. Regionar samarbeider over landegrensene med utfordringar. Internasjonalt samarbeid har og blitt ein viktig reiskap for læring, erfaringsutveksling og politikkutvikling. Internasjonal deltaking vert og understreka i dei førande dokumenta frå regjeringa. Kvart fjerde år vert det lagt fram ei stortingsmelding om mål og strategiar i distrikts- og regionalpolitikken. I alle dei tre siste prinsippmeldingane ( , og ) har verdien av internasjonale samarbeid og program blitt understreka. I den siste av dei, St. meld nr 25 Om Regionalpolitikken ( ) vert internasjonalt samarbeid igjen framheva som eit av dei sentrale virkemidla for å nå dei regionalpolitiske måla; Internasjonalt samarbeid: Regjeringa legg opp til at Noreg skal halde fram med å delta aktivt i fleire typar av samarbeid for regional utvikling over landegrensene, gjennom Barentssamarbeidet, Interreg og nordisk samarbeid. Ein må sjå på internasjonalt samarbeid som ein måte å nå dei måla som fylkeskommunen har satt, og ikkje som eit mål i seg sjølv. Det internasjonale arbeidet ein særs viktig reiskap for fylka, eit faktum som regjeringa har understreka ved fleire høve; I St. meld 21 Hjarte for heile landet Om distrikts- og regionalpolitikken ( ) vert nok ein gang fylkeskommunane si rolle som regional utviklingsaktør understreka med at Deltaking i internasjonalt regionalpolitisk samarbeid er i dag ein integrert del av det regionalpolitiske arbeidet til dei fleste fylkeskommunane. Det er ikkje bare samarbeidet gjennom dei EUfinansierte programma, slik som Interreg, som blir tillagt vekt, i St. meld 12 Regionale fortrinn Regional framtid ( ) vert det understreka kor viktig det er å delta i faste internasjonale samarbeidsorganisasjonar eksempelvis (..) Nordsjøsamarbeidet. Den internasjonale verksemda i Hordaland fylkeskommune er dermed i samsvar med dei føringane som er lagt frå regjeringa si side. 1.2 Dei politiske rammene for det internasjonale engasjementet i Hordaland Regjeringa sin fokus på internasjonalt samarbeid speglar seg att i Hordaland Fylkeskommune sitt internasjonale engasjement. Fylkeskommunen har i over 20 år vore ein aktiv og engasjert aktør i internasjonalt samarbeid; gjennom samarbeidsregionar, EU-finansierte program eller medlemskap i internasjonale organisasjonar. Det internasjonale engasjementet har såleis blitt ein viktig reiskap for fylkeskommunen i arbeidet med å oppfylle dei vedtekne måla - internasjonalt arbeid skal omfatte heile organisasjonen og vere ein integrert del av arbeidet innan kultur, næringsutvikling, opplæring, miljø og samferdsle Dei eksisterande visjonane, måla og strategiane for det internasjonale arbeidet i Hordaland vart vedtatt av Fylkestinget i desember Den overordna visjonen er: Vestlandet; ein kreativ, inkluderande og verdiskapande region i Europa. Hovudmåla for det internasjonale arbeidet i fylkeskommunen er at det skal bidra til å: gjere Vestlandsregionen kjend utafor Noreg sine grenser fremje Vestlandsregionen sine interesser auke samhandlinga mellom innbyggjarar og verksemder i Vestlandsregionen og i andre deler av verda Kvar avdeling formulerer sine delmål i høve til behov og ønskje. Dei konkrete strategiane er som følgjer: 1

4 1.Hordaland fylkeskommune skal samarbeide med dei andre fylkeskommunane på Vestlandet i si internasjonale satsing 2.Hordaland fylkeskommune skal vere ein aktiv medspelar for kommunar, skolar, verksemder og andre aktørar i deira internasjonale satsing 3.Hordaland fylkeskommune skal, gjennom strategisk informasjonsarbeid til ulike aktørar i regionen, auka kunnskapen om andre land sin struktur og kultur, Europa og EU-systemet inkludert. 4.Hordaland fylkeskommune skal, i samarbeid med vidaregåande skolar, høgskolane, UIB og forskingsinstitusjonane, bidra til at internasjonale stønadsordningar som EU og Nordisk råd sine FoU program vert nytta Fylkestinget vil vedta ein ny internasjonal strategi for perioden i mars I prosessen fram mot den nye strategien la prosjektgruppa opp til brei involvering av avdelingar og arbeidslag. Det vart utarbeidd ulike basisdokument med spørsmål til drøfting på grunnlag av mandatet. Det vart og gjennomførd eit stormøte for ressurspersonar frå administrasjonen i oktober. Eit føremål var ynskje om å få ein gjennomgåande strategi frå dei politiske overordna føringane til tiltaka i den konkrete handlingsplanen. 1.3 Organisering av det internasjonale arbeidet i fylkeskommunen Alle avdelingane i sentraladministrasjonen er engasjerte i internasjonale aktivitetar og har ansvar for å formulere sine eigne delmål. I tillegg har fylkeskommunen to einingar som jobbar spesifikt med internasjonale saker; Europakontoret og Internasjonalt Arbeidslag. Europakontoret, etablert i 1995 på Strategi- og næringsavdelinga er den operative internasjonale eininga i fylkeskommunen og fungerer som eit informasjons- og kompetansesenter med tenester knytt til EU/EØS-program, inkludert program som Interreg, Leonardo da Vinci og Aktiv Ungdom, EØS-fond m. fl. og omfattar mobilisering til prosjektdeltaking, bistand til prosjektutvikling, nettverksbygging. Målgruppa er både offentlege og private verksemder, samt friviljuge organisasjonar. Arbeidslaget Internasjonalt arbeid (etablert i mars 2003) er den strategiske eininga og skal koordinere, profilere og utvikle det internasjonale engasjementet til fylkeskommunen, i nært samarbeid med dei andre avdelingane. 2. Geografisk fokus: Samarbeidsregionar Hordaland fylkeskommune samarbeider med ei rekkje regionar, først og fremst innan Europa, for å nå dei måla som er sette for fylkeskommunen sitt virkefelt. Samhandling med disse regionane er ikkje eit mål i seg sjølv, men eit middel til å oppnå dei andre måla som er sette. 2.1 Formaliserte samarbeidsregionar Hordaland fylkeskommune har 4 formelle samarbeidsavtalar med regionar i Europa; Basse-Normandie i Frankrike, Cardiff i Wales, Orknøyane i Skottland og Kaunas i Litauen, samt ein utanfor Europa; Espirito Santo i Brasil. Fellesaktivitetar Family-meeting I november tok Internasjonalt arbeidslag initiativ til ei strategisamling for representantar frå eksisterande og potensielle samarbeidsregionar. Arrangementet vart kalla familymeeting for å understreke fellesskapet mellom regionane og vilja til å diskutere framtidige aktivitetar i ei uformell setting. Representantar frå til saman tre regionar var med; Kaunas, Nedre-Normandie og Orknøyane. Dei tre dagane vart nyttige, både for gjestane og for dei mange tilsette i fylkeskommunen som deltok. Vinterfestivalar Hordaland fylkeskommune var og i år med på å skape julestemning i samarbeidsregionane Edinburgh, Cardiff og Orknøyane. I år, som tidlegare år, vart det gitt juletre, men det viktigaste var konsertane, som fleire stader er ein god arena for samhandling i tillegg til eit fast program. Dei siste åra har vi og sett ei positiv utvikling der dette ikkje står aleine som arrangement, men har blitt del av ei større vinter- og julemarkering på dei ulike stadene. 2

5 Conseil Régional de Basse-Normandie (Frankrike) Samarbeidet byggjer på dei historiske banda mellom regionane og tar sikte på å omfatte både kultur, opplæring og næringsutvikling. Ei samarbeidsavtale vart underteikna i I 2008 var samarbeidet hovudsakleg fokusert kring opplæringsaktivitetar; i mars var representantar frå 4 skolar i Hordaland (Slåtthaug vgs, Sandsli vgs, Fusa vgs og Voss Gymnas) på vitjing hos 5 skolar i Nedre- Normandie. Ut over hausten vart dette arbeidet følgt opp, m.a. med gjenvitjingar til Hordaland. Dette har m.a. ført til søknad om Leonardoprosjekt og bilaterale prosjekt. I oktober var og opplæringsdirektøren, saman med representantar frå internasjonalt arbeid med under Europeiske dagar i Caen. I samband med dette arrangementet vart det underskrive ein ny samarbeidsavtale med det statlege Academie de Caen, som er ansvarleg for det akademiske innhaldet på alle nivå av utdanninga i regionen. Avtalen legg opp til tettare samarbeid på utdanningsfeltet. Cardiff, Wales Samarbeidet med Cardiff-området hadde sin bakgrunn i attreisinga av den norske sjømannskyrkja og vart formalisert ved ein avtale med regionen South Glamorgan i 1993, og med Cardiff i 2000 (etter regional omorganisering). Samarbeidet skal fremja næringsutvikling, utdanning, kultur, sport og ungdom. I 2008 deltok igjen Hordaland på Cardiff International Food and Drink Festival i juni ei deltaking som er viktig både i høve til opplæringsfeltet og satsinga på matkultur. Elevar frå Sotra vidaregåande var ansvarlege for standen. Innan opplæring og ungdom er utveksling av elevar på vidaregåande skole, organisert av Knarvik vidaregåande, ein viktig del av samarbeidet. Skoleåret 2008/09 er 16 elevar utplassert på forskjellige skolar i Cardiff og Vale of Glamorgan. Ut over dette var leiar for HMT-seksjonen, samt hovudverneombodet på studievitjing til Caen i juni. Tema var m.a. arbeidsmiljø. 3 representantar frå Normandie var og med under family-meeting i november. Vurdering av samarbeidet Det har vore ei revitalisering av utdanningssamarbeidet det siste året. Under familymeeting vart det og diskutert samarbeid innan andre felt, særleg kultur- og prosjektsamarbeid. Fem ungdommar og to leiarar frå Hordaland deltok og på ein ungdomsleir i Cardiff i oktober. Innan kultursektoren deltok Hordaland i vinterfestivalen i november ved tenninga av lysa på juletreet ved den norske kyrkja i Cardiff, samt konsertar arrangert av fylkeskonsertane. Fylkesvaraordføraren representerte fylkeskommunen. Ut over dette var leiar for HMT-seksjonen, samt hovudverneombodet på studievitjing til Cardiff i februar med støtte frå Leonardo da Vinci programmet. Vurdering av samarbeidet: Samarbeidet med Cardiff på kultur og opplæringsfeltet står framleis sterkt. Innan skolesektoren vert og ei utviding av aktivitetane diskutert. Dei siste åra har ein og sett nye aktivitetar innan ungdomsprogram og næringssektoren. 3

6 Orkney Islands Council, Scottland Hordaland fylkeskommune og Orkney Islands Council inngjekk vennskapsavtale i 1983 og eit tett samarbeid har utvikla seg gjennom åra. Aktivitetane i 2008 vart særleg merka av 25-års jubileet for vennskapsavtalen, som vart markert i Bergen juni. Frå Orknøyane deltok 14 personar, hovudsakleg politikarar. Kaunas, Litauen Ein formell samarbeidsavtale vart skriven i 1998, men det har vore kontakt på opplæringsfeltet sidan 1991/92. Innan kultursektoren vart det i 2008 gitt stønad til Grieg-Ciurlionis festivalen i Kaunas i mars. Kaunas State Choir deltok på si side i Bohemefestivalen i Korskirken, arrangert av Kirkespillene i Bergen og Bymisjonen, samt markeringa av den litauiske nasjonaldagen i Bergen. Det administrative nivået på Orknøyane var og representert ved family-meeting i november. Innan kultur var vinterfestivalen i desember det leiande arrangementet. Fylkeskonsertane sitt Hauge-Tveitt program vart framførd under skolekonsertar og kveldskonsertar over fleire dagar og fylkesordføraren var m.a med på å tenne lysa på juletreet utanfor St. Magnus katedralen. Anna kultur-samarbeid i året som gjekk inkluderer konsertar med Bergen mannskor i Kirkwall i april, folkemusikkkonsertar med West Mainland Stratsphey and Reel Society i Bergen i juli, samt deltaking frå Orknøyane på Kystsoge-vekene i Hordaland. På opplæringsfeltet er utveksling av elevar i den vidaregåande skole sentralt. Skoleåret 2008/09 er det ein elev frå Knarvik vidaregåande ved Kirkwall Grammar School, medan ein elev frå Kirkwall er eit år på Voss Folkehøgskule. Vurdering av samarbeidet Orknøyane er Hordaland sin einaste samarbeidsregion som vart etablert som ein venskapsregion, og samkvemmet har eit breitt grasrotengasjement. Det vert lagt vekt på ein brei kulturkontakt og ei framleis styrking av utdanningssamarbeidet. Under familymeeting i november vart det og diskutert ei mogleg utviding til andre felt. Innan næringssektoren var ein representant frå Strategic Planning Division i Kaunas på ei vekes studieopphald med støtte frå Nordisk ministerråd. Ho fekk orienteringar av Bergen kommune, Prosjekt Bryggen, Bybanen og planseksjonen i fylkeskommunen. På opplæringsfeltet er det i skoleåret 2008/ elevar frå Litauen ved folkedanslinja ved Manger Folkehøgskole. Ut over dette deltok fylkesordføraren under markeringa av Kaunas sitt 600-års jubileum i mai. Opplæringsavdelinga, saman med Tide ASA, ga ein turbuss til ein musikkskole i Kaunas. Ein representant frå internasjonal avdeling i Kaunas deltok og på familymeeting i november. Sjølv om fylkeskommunen sitt formelle samarbeid er med Kaunas by, så vert det og samarbeida med regionen Kaunas. Dei har m.a. vore med på søknaden om Interreg-prosjektet TALENTS, samt innan Leonardo-programmet. Vurdering av samarbeidet Samarbeidsaktivitetane med Kaunas har vore noko færre i 2008, samanlikna med 2007 etter som to store prosjekt vart avslutta. Både innan opplæring, kultur og næring er det derimot nye prosjekt under utvikling, slik at aktivitetsnivået kan auke igjen neste år. 4

7 Espirito Santo, Brasil Ein samarbeidsavtale med regionen Espirito Santo i Brasil vart signert i mai 2005 saman med Bergen Kommune og Hordaland Olje og Gass. Hovudfokus var næringsutvikling. Samarbeidsavtalen har i liten grad vore realisert frå fylkeskommunen si side, men Høgskolen i Bergen har utvikla eit samarbeid om undervannsteknologi med eit universitet i regionen. De første 20 brasilianske studentane kom til Bergen i april, mens dei norske studentane var i Brasil i november. Fylkesordføraren møtte og representantar frå regionen i samband med deltaking på oljemessa i Rio i september. 2.2 Andre samarbeidsregionar Fylkeskommunen har og eit nært, men uformalisert samarbeid med to regionar; Thüringen i Tyskland og Edinburgh i Skottland. Thüringen, Tyskland. Hordaland fylkeskommune har eit særs godt samarbeid med regionen Thüringen innan utdanning, næringsliv og forsking. Samarbeidet med regionen voks fram frå 1993 gjennom tiltak innan EU-programmet COMETT II og seinare Leonardo da Vinci og Interreg På næringsfeltet vitja Regional Næringsforum Thüringen i april. Studieturen viste m.a. korleis ein i Thüringen har arbeidd systematisk med å kople FoU miljø til bedrifter ved etablering av teknologi- og næringsparkar innan spesifikke fagområde der det er lange industritradisjonar. På opplæringsfeltet avslutta den første Hordalandsklassen i Erfurt sine elektrostudiar i mai, medan ein ny klasse starta opp i august. Det har og vore sendt lærlingar til Erfurt gjennom Leonardo-programmet, samt at søknader om Leonardo Partnerships har blitt utarbeidde. Ein delegasjon frå Erfurt, leia av Oberbürgermeister og utdanningsdirektør vitja og Hordaland i mai, m.a. for å underskrive ein ny samarbeidsavtale på opplæringsfeltet. Vurdering av samarbeidet Det har dei siste åra vore stor aktivitet i forhold til næringsaktivitetar med Thüringen, og med Hordalands-klassen i Erfurt er opplæringssamarbeidet med Erfurt no komen etter. Med ein mogleg interregional avtale kan samarbeidet verte formalisert og ut over opplæringsfeltet. Edinburgh, Skottland Samarbeidet med Edinburgh har sitt utgangspunkt i juletreet som Hordaland dei siste 25 åra har gitt som takk for hjelpa under andre verdskrigen, og er framleis knytt opp mot dette arrangementet. Siktemålet er m.a. profilering av Hordaland innan kultur, utdanning mm. Aktivitetane i 2008 var i hovudsak knytte opp mot kulturarrangementa Edinburgh Capital Christmas kor tenninga av lysa på julegrana frå Hordaland vart ein integrert del i Årets juletre på the Mound vart tent 28. november. Lord Provost, Edinburgh og fylkesordføraren i Hordaland stod for den offisielle delen, medan eit program av tradisjonell skandinavisk musikk var årets kulturelle bidrag frå fylkeskonsertane under adventskonserten i St. Giles Cathedral. I etterkant har det vore diskutert eit avtaleforslag frå Thüringen som legg opp til eit nærare regionalt samarbeid. To regionale innovasjonsselskap i Thüringen har og vore med om søknaden om Interreg IVC-prosjektet TALENTS - From Talents to Entrepreneurs Vurdering av samarbeidet Det norske generalkonsulatet i Edinburgh har vore ein viktig støttespelar i samarbeidet med Edinburgh by. Nedlegging av generalkonsulatet hausten 2008 stiller nye krav til oppfølging frå fylkeskommunen. Det er per i dag ingen planar om samarbeid ut over vinterfestivalen. 5

8 2.3 Resten av verda Hordaland fylkeskommune har og samarbeid med andre regionar, men då meir fokusert om einskilde tiltak. Etter kvart har fylkeskommunen utvikla eit nært samarbeidsforhold med fleire av desse. Det som byrja som eit samarbeid konsentrert om ein aktivitet eller prosjekt, har etter kvart utvikla seg til å omfatte fleire ulike felt. Liguria i Italia og Gorenjska i Slovenia er eksempel på regionar kor det veks fram samarbeid på fleire område. I Liguria har det vore ein fokus på matkultur gjennom gjensidig deltaking i festivaler, lærlingutplasseringar, skolesamarbeid og andre prosjekt. Gorenjska har vore med å utvikle søknaden om prosjektet TALENTS i Interreg IVC, men det har og vore fokus på mindre prosjekt innan matkultur/ reiseliv og ungdomsprogramma. Fleire prosjekt er under planlegging. Skolane har sjølvsagt prosjekt i ei rekkje europeiske land, og utanfor dei etablerte samarbeidsregionane. Ei kartlegging har vist at dei det siste året har hatt prosjekt mot fleire land enn i fjor. Fylkeskommunen elles har hatt meir prosjektretta aktivitetar mot regionar i t.d. Frankrike, Tyskland, Storbritannia og Ungarn. Sjølv om dei fleste av Hordaland sine formaliserte samarbeidsregionar ligg i Europa, finst det og samarbeid med regionar utanfor Europa. Fylkeskommunen har vore representert på to store oljekonferansar i 2008 saman med representantar frå kommunar og næringsliv i Hordaland. I mai deltok fylkesordføraren saman med ein delegasjon på Offshore Technology Conference i Houston, og i september deltok ho med ein delegasjon på Rio Oil and Gas. Begge gongene var den lokale representasjonen koordinert av Hordaland Olje og Gass. Innan Kultur- og Idrettsavdelinga har m.a. Seksjon for Kulturminnevern hatt kontakt med Mozambique, og i Interregprosjektet Economuseums Northern Europe er det internasjonale economuseumsnettverket basert i Quebec, Canada ein sentral partnar. Fylkeskonsertane sitt program F. Ex. vart og invitert med av Rikskonsertane til å delta under China-Shanghai International Arts Festival som fann stad i Shanghai i november. Opplæringsavdelinga har t.d. entreprenørprosjektet i Zambia og den internasjonale klassen ved St. Paul High School, USA, organisert av Øystese Gymnas. Sidan januar 2006 har opplæringsavdelinga og Sotra vidaregåande skole vore involvert i eit prosjekt med mål å integrere ungt entreprenørskap i undervisninga på Mbala High School i Northern Province, Zambia. Frå å vere eit skole-til-skole-prosjekt gjekk dette over til eit region-til-region-prosjekt i januar 2008 og inkluderar no og Luapula provinsen. Prosjektet fekk kr i stønad frå NORAD for Eit internasjonalt Hordaland Internasjonalisering handlar ikkje bare om fellesprosjekt og utveksling med andre regionar, men bør og ha fokus på å nytte det internasjonale miljøet som alt finst i Hordaland. Mangfaldsåret var det norske tilsvaret til EU sitt Year of intercultural dialogue. Ei rekkje aktivitetar har vore gjennomførde, og det mangfaldige og internasjonale kulturlivet i Hordaland har vorte gjort enda meir synleg. Fylkeskommunen har prioritert å jobbe med nettverksorganisasjonar som Felles innvandrarråd i Hordaland og BIKS Bergen Internasjonale Kultursenter. Mangfaldsåret har vore ein prosess og markerer starten på ei meir 6

9 systematisk tilnærming til arbeidet med å gje innbyggjarar av ulik bakgrunn høve til å delta aktivt i samfunnet. (Foto: Øystein Fykse, BIKS) Internasjonal Uke vert arrangert kvar oktober av FN-sambandet i Bergen i samarbeid med andre lokale aktørar, blant dei fylkeskommunen. Målet er å auke fokus kring internasjonal utvikling generelt og FN sine tusenårsmål konkret. Eit anna mål er å fremme integrering av nye innbyggjarar. Ein internasjonal konsert på Torgallmenningen markerte opninga av veka ei veke fylt med arrangement som utstillingar, konsertar, foredrag osb. Kystkulturen har ein internasjonal dimensjon. Eit synleg eksempelet på dette var programmet da Bergen var hamn for Tall Ships Races i august 2008, men kom og fram gjennom at årets kystkulturkonferanse som vart gjennomførd i Bergen i mai, i samarbeid med m.a. Riksantikvaren, Kystverket og Fiskeridirektoratet, sette fokus på kulturmøte både langs kysten og over havet. Kystsogevekene har og, for ein periode, utvida i vesterled til Shetland og Orknøyane. Noreg var og eit av fem inviterte land under ein internasjonal maritim festival i Brest (Frankrike) i juli. Sunnhordland Museum og Oselvarverkstaden representerte Hordaland. "Bygg ein båt" (Foto: Sunnhordland Museum) 3. Samarbeidsfora: Organisasjonar 3.1 Internasjonale organisasjonar Medlemsskap i interregionale (interesse-) organisasjonar er viktig for at Hordaland skal få ein påverkingsmoglegheit i EU-systemet, som uavhengig av norsk medlemskap har ein verknad på norske fylkeskommunar. I tillegg til dette er organisasjonane ein viktig møteplass og ein sentral arena for erfaringsutveksling og kompetanseheving. Hordaland er med i tre internasjonale organisasjonar. Conference on Peripheral and maritime Regions (CPMR) CPMR er ein interesseorganisasjon for perifere og maritime regionar i Europa. Dei er paraplyorganisasjon for sju geografiske kommisjonar og involverer meir enn 150 regionar frå 26 land. Plan- og miljøsjef Gudrun Mathisen representerte Hordaland på generalforsamlinga i Bayonne, Frankrike 1-3. oktober. Slutterklæringa la vekt på maritim politikk, felles landbrukspolitikk, regionane si rolle i globaliseringa og regional utvikling. Organisasjonen vil halde fram med dei maritime og perifere perspektiva og arbeide på tvers av fag og sektorar. Samhøyrepolitikk, fiskeri og klimaendringar er viktig. Vekta skal framleis vere på utvikling og solidaritet. Vurdering av deltakinga i CPMR: Hordaland fylkeskommune si deltaking i CPMR avgrensar seg stort sett til deltaking på den årlege generalforsamlinga. Medlemskapen er nyttig særleg i forhold til kompetansebygging, nettverksbygging og benchmarking. Organisasjonen sender ut jamlege nyheitsbrev som gir god oppdatering på EU-saker som er relevante for regionane. Generalforsamlinga er ein stad der blikket vert heva, og regional utvikling vert sett i større samanheng. Dei siste åra har det vore fokus på berekraftig utvikling. CPMR si generalforsamling er også ein uformell møteplass mellom norske regionpolitikarar og fagfolk. Kontakten og nettverket som vert utvikla er svært viktige. 7

10 Nordsjøkommisjonen - NSC NSC, som vart oppretta i 1989, er ein av sju geografiske kommisjonar i CPMR og representerer 64 regionar frå 8 land i Nordsjøregionen. Hordaland fylkeskommune har representantar i alle dei fem temagruppene: Culture & Tourism, Innovation & Education, Sustainable Development, Marine Resources og Transport, sjølv om aktivitetsnivået har vore varierande. Hordaland har vore særleg aktiv i gruppene Kultur og turisme og Marine ressursar. Aktivitetar i 2008 To av dei tematiske gruppene, Culture & Tourism og Marine Resources hadde samlingar i Hordaland i løpet av Begge disse arrangementa samla deltakarar frå ulike land til møte og vitjingar i Hordaland. Kultur- og Turismegruppa i NSC Joint Annual Conference and General Assemblies for NSC, BSC og NSR program var i juni 2008 i Herning i Danmark. Over 400 deltakarar var samla for å høyre på særs gode foredrag om konferansen sitt hovudtema Towards a Sustainable Future. Fleire frå HFK deltok og på workshops og Kate Clarke, Nasjonalt kontaktpunkt for IVB Nordsjøprogrammet, representerte HFK på det norske nasjonale møtet i NSC. Hovudtema var satsingane for CPMR dei neste 10 åra. Vurdering av medlemskapen Nordsjøsamarbeidet er ein særs viktig innfallsport til internasjonalt samarbeid. Frå Nordsjøkommisjonen via CPMR kan ein påverka saksprosessane i EU. Dei fem temagruppene har utarbeidd handlings- og satsingsplanar for perioden Deltaking i kommisjon og temagrupper gjev høve til både fagleg og politisk kontakt, og gjev nettverk og læringseffekt. Arbeidet kan og gje økonomisk effekt, dersom ein får gjennomslag for programidear og tek del i eksternt finansierte samarbeidsprosjekt. Ut frå prioriterte satsingsfelt i vår region med tema som marint, maritimt og energitilhøve, kan arbeidet i NSC ivareta både lokale og transnasjonale mål. Det vil og være viktige område med tanke på ein auka politisk fokus på nordområda. Assembly of European Regions (AER) AER er ein interesseorganisasjon for europeiske regionar, stifta i 1985 og med omlag 200 medlemer. Hovudmålet er å stimulera til dialog, diskusjon, studiar og samhandling mellom regionar i land som er medlem av EU og /eller Europarådet. Aktivitetar 2008 Representantar for Hordaland fylkeskommune har delteke på to konferansar i regi av AER; Kjartan Pettersen frå Arbeidslag Reiseliv deltok på seminaret "Setting out for new horizons - European Regions develop cultural tourism". Jone Engelsvold frå Strategi- og næringsavdelinga deltok saman med VRI-koordinator Tor-Helge Eiken på eit seminaret "Innovation, creativity, diversity - The regional dimension of European economic excellence". Begge melder om eit godt fagleg utbytte av seminara, og at det gav nyttige kontaktar. Generalforsamlinga i AER vart halde november i Tampere, Finland. Matti Torgersen frå Strategi- og næringsavdelinga stilte som fylkeskommunen sin representant. I tillegg til ordinære generalforsamling, vart det halde ein konferanse- og utstillingsdel knytt til tema "From Migration to Integration" der fylkeskommunen stilte med ein stand. Målet med standen var å vise fram arbeidet vårt med integrering av innvandrarar. Standen viste fram både Hordalandsmodellen og prosjekt innan vidaregåande opplæring, i tillegg til å gje generell informasjon om Hordaland. Standen var bemanna av Liv Tvilde Laading frå Organisasjonsavdelinga og Marianne Haaland frå Opplæringsavdelinga. 8

11 Vurdering av medlemskapen Medlemskapen i AER gir informasjon og kunnskap om viktige politiske prosessar og tema i Europa. Deltakarane på Ungdommens sommarskule har tidlegare gitt god tilbakemelding, og det gir høve til internasjonal erfaring og nettverk for unge politikarar. AER driv og ei rekkje prosjektaktivitetar og konferansar med aktuelle tema. Gjennom arbeid i AER er det mogleg å få internasjonal kunnskap og nettverk på ein lite byråkratisk og kostnadskrevjande måte. Moglege tema er energipolitikk, klima- og miljøutfordringar, reiseliv og næringsutvikling. Organisasjonen arbeider med å utvikle nettverk av kunnskap om regionalisme og regionaliseringsprosessar, og har nyleg sett i gang opplæringsprogram for politikarar og administratorar innan tema som er viktige for regionar. Baltic Sea States Subregional Committee BSSSC er eit politisk nettverk for regionane i de ti landa som grensar til det baltiske hav. Samarbeidet vart grunnlagd i Stavanger i 1993 og Hordaland har vore medlem sidan Hordaland fylkeskommune har i 2008 ikkje delteke på nokre arrangement i regi av BSSSC. Vurdering av medlemskapen Fylkeskommunen bruker i dag ikkje medlemskapen i BSSC aktivt, men det kan gje tilgang til nyttige nettverk i høve til framtidige prosjektaktivitetar. Det er inga medlemsavgift knytt til dette nettverket. 3.2 Regionale nettverk Vestlandsrådet Vestlandsrådet er eit formelt samarbeidsråd etablert av dei fire fylkestinga på Vestlandet. Det består i alt av 20 personar fem representantar valde frå fylkestinga i kvart fylke. Leiinga av Vestlandsrådet går på omgang med årlege intervall. I 2008 hadde Hordaland sekretariatsfunksjonen for Vestlandsrådet, og fylkesordførar Torill Selsvold Nyborg vart leiar for Vestlandsrådet. Handlingsplanen for Vestlandsrådet består av fire satsingsområde: Internasjonalt arbeid, Kultur, Næringsutvikling/innovasjon og Samferdsle. Det er oppretta ei administrativ ansvarsgruppe mellom fylkeskommunane innan kvar av desse satsingsområda. Internasjonal gruppe Arbeidslaget Internasjonalt arbeid var sekretariat for internasjonal gruppe i Vestlandsrådet i 2008, og det vart halde totalt fire møte. I tillegg til dei internasjonal ansvarlege frå dei fire vestlandsfylka har og sekretariatsleiar i Vestlandsrådet og nasjonalt kontaktpunkt for Nordsjøprogrammet delteke på møta. Internasjonal gruppe har diskutert saker som skal opp i Vestlandsrådet og som har ein internasjonal dimensjon og har i fleire tilfelle gjeve uttaler til sekretariatet. Saker som har vore særleg diskutert er - Oppfølging av Nordsjøstrategien som vart vedteken av Vestlandsrådet i Oppfølging av EU sin maritime grønbok/blåbok, som kom i oktober Grønboka om Territorial cohesion i EU 4. Prosjektsamarbeid 4.1 Interreg IV programmet Interreg-programmet er oppretta for å styrkje samarbeidet i grenseområde og auka sosial og økonomisk integrasjon mellom europeiske (nabo)regionar. Interregprogrammet har følgjande delprogram: Interreg A: grenseregionalt samarbeid, Interreg B: transnasjonalt samarbeid, som fremjar territorial integrasjon ved å utvikla regionale strategiar Interreg C: interregionalt samarbeid, som føregår uavhengig av geografisk plassering Hordaland fylkeskommune kan delta under følgjande program: Interreg IVB: - Nordsjøprogrammet - Nordlig Periferi programmet - Østersjøprogrammet Interreg IVC - interregionalt samarbeid 9

12 Nasjonalt kontaktpunkt for Nordsjøprogrammet HFK som nasjonalt kontaktpunkt for Nordsjøprogrammet og Vestlandsrådets representant i den nasjonale gruppen for Interreg IVB & IVC: Kate Clarke, Europakontontoret Det har vore eit travelt år for Vestlandet og Hordaland innafor IVB & IVC med 2 utlysingar i Nordsjøprogrammet, 2 utlysingar i Nordlig periferi (NPP), 1 utlysing i Baltic Sea Region og nesten 500 søknader i første utlysing i IVC. Det har vore mange søknader å handsame og fleire med norske partnarar, noko som gav god utteljing for Hordaland. Bergen kommune er t.d. partnar i prosjektet MARE, Bergen media by i prosjektet North Sea Screen Partnership og HFK er prosjektleiar i prosjektet Coast Alive! i tillegg til det allereie godkjende prosjektet Economuseum (NPP). Det har vist seg at Østersjøprogrammet er vanskelegare for Vestlandet å orientere seg mot, men Møre & Romsdal er partnar i prosjektet EfficienSEA. Det er danna eit nytt nettverk for alle norske partnarar som er involverte i prosjekt i Nordsjøprogrammet. Målet er å støtte kvarandre og sikre god gjennomføring av prosjekt og levering av resultat. Første møtet vart halde i Stavanger i desember. Interreg IVB: Economusée Northern Europe Economusée Northern Europe ENE er eit prosjekt under Nordlig Periferi programmet. Hordaland fylkeskommune er lead partner og samarbeider med regionar frå Island, Færøyane, Irland og Nord-Irland, i tillegg til det internasjonale economuseumsnettverket, basert i Quebec, Canada. Prosjektet vart formelt lansert i Quebec 10. april med representantar frå m.a. provinsregjeringa. Samstundes med lanseringa fekk kring 15 personar få ulike organisasjonar i Hordaland eit introduksjonsprogram til konseptet utvikla av Université Laval. Det har vore gjennomførd tre møte i styringsgruppa (på Island, Færøyane og i Irland), kombinert med besøk til potensielle deltakarverksemder. Prosjektet ønskjer å etablere 18 nye economuseer i dei deltakande regionane. Så langt har kring halvparten blitt identifisert. KIA/Seksjon for kulturbasert verdiskaping koordinerar prosjektet for fylkeskommunen. Interreg IVB: Coast Alive! I desember 2008 vart prosjektet Coast Alive godkjend under Nordsjø-programmet, etter at førre søkjerunda ikkje førde fram. Dette inneber at i dei neste 4 åra, vil Hordaland fylkeskommune vere Lead Beneficiary i eit prosjekt med partnarar i Noreg, Sverige, Danmark, UK, og i ein planlagd utvidingsfase våren 2009, også med store delar av Nederland. Det er dei gode røynslene frå Nordsjøløypa under Interreg IIIB ( ) som skapte interessa for å gå vidare i ein ny prosjektperiode. Gamle ferdslevegar, kulturminne og kulturlandskap vil framleis stå i fokus, men no er fokuset endå sterkare på kva ein kan nytte i alt km med Nordsjøløype til. Nytt i prosjektet er ei sterkare vektlegging av samspelet mellom folkehelse og vandringar som innfallsvinkel til rekreasjon og kulturopplevingar. Det er og verd å merkje seg at nasjonale mynde i mange land no vert med i prosjektet, både i rådgjevarroller, og ved at ein legg vekt på å utvikle møteplassar mellom regionale og nasjonale prosjekt. Oppstarten av prosjektet er lagt til eit stormøte i Danmark i februar Den økonomisk ramma for prosjektet er på over 40 mill. KIA/Seksjon for kulturbasert verdiskaping koordinerer prosjektet for fylkeskommunen. Interreg IVB: StratMoS Motorways of the Sea Strategic Demonstration Project StratMoS, er eit prosjekt under Nordsjøprogrammet og vart formelt godkjend i desember 2007 og starta opp i april Hordaland fylkeskommune vart inkludert som 10

13 partnar i desember Andre partnarar i prosjektet kjem frå Nederland, belgisk Flandern, Tyskland, Danmark, UK og Noreg. StratMoS byggjer vidare på resultata frå prosjektet Nordlig Maritim Korridor ( ) og vert leia frå Rogaland fylkeskommune. Hovudmålsetninga med prosjektet er å få frakt over frå veg til sjø, samt å betre sjøbasert transport til perifere regionar. Samferdselsavdelinga koordinerer prosjektet for fylkeskommunen. Interreg IVB: Vital historic towns Bergen kommune sin søknad om prosjektet Vital Historic Towns vart ikkje godkjend av programsekretariatet for Østersjøprogrammet. Hordaland fylkeskommune var tenkt ei rådgivande rolle som subpartnar i prosjektet. Bergen kommune hadde utvikla prosjektet saman med m.a. ein tysk lead partner med formål å etablere eit samarbeid mellom mellomstore europeiske byar for å auke deira konkurranseevne. Det er ikkje bestemt om ein vil gå vidare med ein ny søknad. Interreg IVC: TALENTS From TALents to ENTrepreneurS TALENTS er eit transregionalt EU-prosjekt med fokus på ein ny generasjon entreprenørskap basert på teknologi, media og natur. Hovudaktiviteten er å analysere, samanlikne og utveksle erfaringar på området, og overføre den nye kunnskapen til regionane sine virkemiddelapparat. Med utspring i ENABLE-prosjektet ( ) har Strategi- og næringsavdelinga saman med partnarregionane Sogn & Fjordane, Kaunas, Thüringen, Gorenjska (Slovenia) og Central Transdanubia (Ungarn) i 2008 arbeidd fram ein prosjektsøknad som vart sendt i januar Hordaland fylkeskommune er Lead Partner og svar på søknaden er venta tidleg på hausten EØS finansieringsordningane I samband med at EØS-avtalen vert utvida til også å omfatte Romania og Bulgaria vart det etablert fond for å fremme økonomisk og sosial utvikling i disse landa. I motsetning til fonda om vart etablert i samband med utvidinga i år 2000 er det eit visst spelerom for norske aktørar i den nye ordninga, mellom anna kan desse ta initiativ til prosjekt. Restaureringsprosjekt i Bulgaria Saman med riksantikvaren i Bulgaria søkte fylkeskommunen om eit prosjekt som skulle restaurere trehus i 44 område i Strandja regionen i Bulgaria. Etter at EU sumaren 2008, grunna mistankar om korrupsjon, trakk tilbake godkjenninga av kontoret i Sofia som handterer utbetalingane, følgde EØS-sekretariatet i Brussel opp og suspenderte alle sine utbetalingar. Alle prosjekt står difor på vent. Næringsprosjekt i Romania og Bulgaria Fylkeskommunen har gjennom Europakontoret vore brukt som rådgjevar av næringslivet i høve til desse fonda. Gjennom ordninga har to bergensverksemder, Scase AS og Thermax AS, fått hjelp til å fremje søknader til desse fonda. Scase vil bidra med kompetanse og utstyr for å bygge opp eit opplæringssenter for tilsette på mellomleiarnivå i rumenske slakteri og kjøtforedlingsanlegg. Opplæringssenteret skal undervise i EU sine krav til mattryggleik og demonstrere effektivitet og lønsemd. Søknaden mottok ei positiv instilling frå Romania til hovudstyret i Innovasjon Noreg som vil handsame den i møte 15 mars eller 5 april Thermax AS har utvikla eit flammehemjande stoff som kan nyttast som tilsettingsmiddel til vatn for å auke sløkkjeeigenskapane. I samarbeid med ei bulgarsk bedrift skal det etablerast eit anlegg for produksjon av denne væska, samt ein fabrikk for produksjon av vatnbaserte, miljøvennlege brannslukkingsapparat. Søkjarane er per februar 2009 i forhandlingar om deltaljar i prosjektet, og det er venta ei avgjerd i første kvartal. 4.3 Andre prosjekt Sixth Framework Program - EUROPEER SME Prosjektet vart finansiert over EUs 6. Rammeprogram for forsking og teknisk utvikling (OMC-NET) og gjekk over 26 månader, frå 2006 til Prosjektet omfatta 15 regionar frå 12 europeiske land og den overordna målsettinga var å gjere strategiar for forsking og 11

14 teknologisk utvikling retta mot SMB ar i EU sine medlemsland og søkjarland meir like og meir effektive. I 2008 har HFK tatt del i tre prosjektmøte pluss avslutningskonferansen i Berlin i november og har gitt ei rekkje innspel til analysen av utviklingsprosjekt frå dei deltakande regionane. Oppsummert var dei viktigaste konklusjonane: - Enkle prosjekt med klar fokus og struktur og relativt avgrensa trong for ressursar er dei som er mest eigna for overføring. - Prosjektet utvikla eit verktøy der ein tek omsyn til ulike rammevilkår - Gode nettverk mellom regionar er viktig for å trekke lærdom av det arbeidet som vert utført andre stader i Europa. - Innovasjonsprosjekt tenderer til å ha ein for kort planleggingshorisont - løyvingar må ha ein rimeleg tidshorisont I høve til framtidig politikkutvikling er hovudkonklusjonen at ansvaret for innovasjon ikkje må bli for fragmentert på ulike organ og at finansieringa må være langsiktig og forutsigbar. Prosjektet har etablert eit nettverk som vil fortsette etter at prosjektet er avslutta. Resultata frå prosjektet vil bli vidareført i ein nettbasert kunnskapsbank ( KVIT prosjektet. (KValitetsutvikling I Tannlegepraksis) Bakgrunnen for prosjektet var at amalgam vart fasa ut som fyllingsmateriale i jekslar før eit fullgodt alternativ var tilgjengeleg. Føremålet med prosjektet er å undersøke korleis kvite tannfyllingar av plast fungerer på tenner med stor tyggebelastning. Prosjektet starta opp i 2001, dei siste registreringane gjort i 2008 og prosjektet skal avsluttast i Samarbeidspartnarar er tannhelsetenesta i Hordaland, Børnetandplejen i Danmark. Universitetet i Oslo og Universitetet i København. 24 tannlegar frå Hordaland deltek og ansvarleg avdeling i fylkeskommunen er tannhelseavdelinga. Prosjektet er hovudsakleg finansiert av Sosial- og Helsedirektoratet. Det skal gjennomførast ei felles samling kvart år der deltakarane (arbeidsgruppa) og styringsgruppa er med. Samlingane skiftar mellom Noreg og Danmark, og i april 2008 var det ei samling i København der dei siste observasjonane vart diskuterte. Materialet frå prosjektet vil verte nytta i ei doktorgradsavhandling ved Universitetet i Oslo og ein vitskapeleg artikkel har allereie vorte publisert. 5. Ungdom og internasjonalisering Hordaland fylkeskommune satsar på ungdommar sin moglegheit for internasjonal erfaring, anten det dreier seg om utdanningsopplegg, praksis eller ikkje-formell læring. For å oppnå dette nyttar fylkeskommunen ein kombinasjon av program. Europakontoret koordinerer EUprogramma Aktiv Ungdom og Leonardo da Vinci, og i tillegg til dette nyttar dei enkelte skolane seg av ein kombinasjon av virkemidlar for å internasjonalisere undervisninga. Leonardo da Vinci LdV-programmet, eit sektorprogram under EU sitt Program for Livslang Læring, er retta mot fag- og yrkesopplæringa. Målet er å gi deltakarane moglegheiten til å tileigne seg og bruke kunnskap, ferdigheiter og kvalifikasjonar som og gir personlig utvikling for den einskilde. Deltakarane får eit unikt høve til internasjonal arbeidserfaring i bedrifter i Europa, noko som kan gje dei eit fortrinn på arbeidsmarknaden. Dei siste åra har Leonardo-programmet vore marknadsført internt i fylkeskommunen for å auke den internasjonale kompetansen hjå dei tilsette. Dette har resultert i at 7 personar frå sentraladministrasjonen i 2008 har fått tildelt stipend for 1-4 vekers opphald (dei fleste på 2 veker) på ulike institusjonar og bedrifter i Europa. Som eit eksempel var ein representant frå Opplæringsavdelinga på 4 vekers studietur til ulike opplæringsinstitusjonar i Tyskland. Den følgjande tabellen viser kor mange personar som har reist ut med assistanse frå Europakontoret, og til kva for land og bransjar: 12

15 Gruppe Tal Periode Land Bransje/fag Elevar/ lærlingar veker Instruktørar veker ES, IT, DE, FR, IE, GR FR, UK, DE, SI, SE Hotell/rest, byggfag, kontor, bilmek, tekn.ind.prod. reiseliv, kjemi/prosess barne/ungd. helsefag Byplanlegg. lokalsamf.utv hmt/personal, opplæring, industriautom nettverksbygg prosjektutv. medier Totalt 82 I tillegg er det skolar som vel å søkje prosjekt direkte frå det nasjonale kontoret SIU. Aktiv Ungdom Aktiv Ungdom er EU sitt program for ungdomsutveksling og mobilitet. Gjennom Aktiv Ungdom kan friviljuge organisasjonar, fritidsklubbar, individuelle ungdommar og grupper søkja om stønad til deltaking i europeiske samarbeid; gruppeutvekslingar, demokratiprosjekt, europeisk volontørteneste, ungdomsinitiativ, ungdomspolitiske møte, studiebesøk og kontaktseminar. Europakontoret er regionalt kontaktpunkt for Aktiv Ungdomprogrammet og godkjend sendarorganisasjon for norske volontørar. Det er stor pågang i samband med Europeisk volontørteneste. Mange ungdomar ønskjer å bruke eit volontøropphald til å få utanlandserfaring og utvikle sine språkkunnskapar. Erfaringane til ungdommane som har deltatt i volontørprosjekt er svært positive. Volontørane får dekka alle kostnader, vert kjende med ein ny kultur, utviklar språket, får nye vener, og lærar om arbeidslivet. Europakontoret sende ut 12 ungdomar til volontørprosjekt i Romania, Spania, Frankrike, Tyskland, Wales, Sverige og Nederland. Det er første gang at det er sendt inn søknad til Aktiv Ungdom programmet med ein ikkje EUsamarbeidspartnar, nemlig Marokko. Søknaden vart godkjent, og over nyttår vil ein jente starte eit volontørprosjekt i Rabat, Marokko. Hordaland fylkeskommune sendte ein delegasjon ungdomar til ein ungdomsleir i Cardiff med stønad frå Aktiv Ungdom. Hordaland organiserte ungdomsleir i 2007, og til neste år går stafettpinnen til Thüringen. Fylkeskommunen sin kontaktperson i Aktiv Ungdom reiste i november til Slovenia for å diskutere moglege samarbeidsprosjekt. Fleire prosjekt vart diskuterte, mellom anna eit demokratiprosjekt for ungdom, ei ungdomsutveksling for fjellredningskorps, volontør-prosjekt, bilaterale prosjekt for ungdom med færre mogle-gheiter og studiebesøk. Som regionalt kontaktpunkt inngår m.a.: Informasjon om Aktiv Ungdom; rettleiing, skolebesøk, kurs i å skrive søknad. Informasjonstenesta Eurodesk, som er ei teneste for ungdom om alle spørsmål knytt til EU/EØS. Europakontoret fungerer som eit av dei nasjonale Eurodeskpunkta. Aktivitetar på dei vidaregåande skolane Januar 2009 gjennomførde fylkeskommunen ei kartlegging av den internasjonale aktiviteten i 2008 på alle dei vidaregåande skolane i Hordaland. Denne undersøkinga viser m.a. at 84% av skolane har gjennomførd internasjonale aktivitetar i løpet av % av skolane har hatt ein auke i aktivitetsnivået, mens ca 16% har opplevd ein reduksjon. Den mest vanlege aktiviteten er elevturar på opp til 4 veker (sjølv om det har vore ein nedgang som følgje av innskjerpinga av gratisprinsippet ), men mange har og utnytta den ressursen det er å utveksle lærarar. Når det gjeld den geografiske spreiinga, ser vi at skolane i år listar aktivitetar i 24 europeiske land (mot 12 i fjor). Det er i tillegg ein auke i delen land i det austlege Europa. Bare 4 skolar har rapportert om samarbeid utanfor Europa; med Zambia, Guatemala, USA og Mexico. 13

16 Fakta; internasjonale aktivitetar ved skolane 1 Elevtur opptil 4 veker 54% 2 Lærarutveksling - mottatt 40% utanlandsk(e) lærar(ar) 3 Lærarutveksling - sendt ut 37% lærar(ar) Andre fellesprosjekt med 37% utanlandsk skole 4 Leonardo da Vinci - sendt ut 29% elevar 5 Utveksling av elevar - mottatt 20% elevar minst 4 veker Etablering av vennskapsskole 20% Deltaking i Comeniusprosjekt 20% 6 Mottatt utanlandsk 14% språkassistent 7 Utveksling av elevar - sendt ut 11% elevar minst 4 veker Administrering av 11% utanlandsklasse 8 Leonardo da Vinci - mottatt elevar 11% Ein open kategori andre aktivitetar viser at det er ei stor bredde i det internasjonale engasjementet i Hordaland; geografisk frå samarbeid med skolar i Danmark til prosjekt i Zambia og Guatemala, tidsmessig frå skolesamarbeid gjennom 10 år til kurs og studieturar på nokre dagar, og fagleg frå innovasjonsprosjekt og deltaking på OSSE-konferanse til humanitært arbeid på barneheim. Dette er og ein kategori som dekker deltaking i prosjekt som ikkje vart lista i dei faste kategoriane, som t.d. Nordplus, Grundtvig, Arion og EØS-ordningane. Det var i 2008 organisert utveksling (såkalla Hordalandsklasar ) på 5 stader; elektroklasse i Thüringen (koordinert av Askøy vgs), hestefagklasse i Ungarn (koordinert av Voss Jordbruksskole) og studieførebuande i Cardiff (koordinert av Knarvik vgs), USA (koordinert av Øystese gymnas) og på Orknøyane. 6. Anna internasjonalt kultursamarbeid Innan kulturfeltet er det, i tillegg til dei aktivitetane som er presenterte under samarbeidsregionar og prosjekt, og samarbeid mellom kunst- og kulturinstitusjonar i Hordaland og andre land, med meir eller mindre støtte og assistanse frå fylkeskommunen I august hadde Hordaland besøk av ein tysk delegasjon på sju personar som kom for å forhandle ei mogleg utlevering av deler av eit tysk fly, Focke-Wulf 200 Condor, som styrta på Kvitanosi på Voss i Sidan 2005 har det vore dialog mellom Deutches Technikmuseum i Berlin og Fylkeskonservatoren, og sistnemnte har, i samråd med Voss kommune, forhandla med sikte på å utlevere nokre deler av flyet, medan mange vart liggande att, slik at åstaden for styrten vert tatt vare på som eit kulturminne. Med i delegasjonen i august var to personar frå Deutches Technikmuseum og 5 representantar frå ei gruppe friviljuge som arbeider for å byggje ein kopi av flyet. Dei originale teikningane til flyet er kome bort, og det finst ingen originale fly av denne typen att. 70 menneske på fire stader i Tyskland er no involverte i eit prosjekt som tek sikte på å lage ein kopi. Den 20. august sto fylkesordførar Torill Selsvold Nyborg for den formelle opninga av ein rekonstruert Stofa på øya Papa Stour på Shetland. Gjenskapinga av kongens hus på Shetland har vorte eit samarbeid mellom Noreg og Shetland, der Norsk handverks-utvikling, Hordaland fylkeskommune, Stiftelsen Bryggen og Vestnorsk Kulturakademi samhandla frå norsk side når det gjaldt materiale, ekspertar, handverkarar og finansiering. 14

17 7. Informasjonsformidling og kompetanseheving Ein viktig del av det internasjonale arbeidet, som omtalt i dei vedtekne strategiane, er informasjonsformidling og kompetanseheving. Det å skape dialog med ulike aktørar i fylket og informere om kva for moglegheiter som finst, både i og utanfor EU-systemet, er sentralt i forhold til å auke det internasjonale engasjementet i Hordaland. 6.1 Kurs, konferansar og informasjonsmøte Kurs, konferansar og informasjonsmøte er viktige arenaer for å skape nettverk, formidle informasjon og oppmuntre til bruk av tilgjengelege program. Nokre arrangement har fylkeskommunen organisert på sjølvstendig basis, mens i andre har vi vore bidragsytar. Informasjon om Leonardo da Vinci progr. Hausten 2008 vart det halde to informasjonsmøte om Leonardo da Vinci programmet, eit for lokale samarbeidspartnarar og eit for tilsette i sentraladministrasjonen. Målet med det siste var å inspirere fleire frå HFK til å søke instruktørstipend. Europakontoret, regional koordinator for programmet, var ansvarleg for møta. Engelskkurs for merkantilt tilsette Som eit ledd i fylkeskommunen si satsing på internasjonal kompetanse for dei tilsette gjennomførde Kirsten Ese ved Europakontoret hausten 2008 eit engelskkurs over to halve dagar for om lag 12 merkantilt tilsette i HFK. Internasjonaliseringsseminar i Sogndal Nasjonalt kontaktpunkt for Nordsjøprogrammet var invitert til Sogndal for å innleie på eit internasjonaliseringsseminar om tema Interreg i september. Fleire i Sogn & Fjordane er interessert i å kome i gang med internasjonale prosjekt i Interreg eller andre EU-program. KS-møte om EU-program KS sette internasjonalisering på dagsordenen gjennom heile landet med ein møteserie som fokuserte på mulegheitene innafor EU-program samarbeid. På møtet i Bergen i januar var det 78 påmeldte frå heile fylket. Nasjonalt kontaktpunkt for Nordsjøprogrammet hadde ansvar for å innleie og halde ein workshop om Interreg. Eurostars workshop Europakontoret i samarbeid med Innovasjon Norge inviterte i september til eit møte om Eurostars, eit EU-program under 7. rammeprogram som er retta mot forskingsintensive bedrifter. Forskingsrådet ga råd om program og søknadsmuligheiter for over 20 deltakarar. 6.2 Nyheitsbrev Nyheitsbrev Nærinytt: er eit nyheitsbrev som Europakontoret sender ut kvar 14. dag om EU/EØS-relaterte saker, retta mot næringslivet. Første halvår 2008 mottok ca 2890 bedrifter Nærinytt med nyheiter og teknologi-partnarsøk. Etter sumarferien har det derimot ikkje vorte sendt ut nokre nyheitsbrev etter som det har vore jobba med å utvikle ei ny og betre teknisk løysing. Denne vil kome på plass tidleg i Brusselnytt: er Vest- Noregs Brusselkontor sitt nyheitsbrev for offentleg forvalting, politikarar og medlemmar. I 2008 vart det sendt ut 21 nummer av Brusselnytt kor det vart vidareformidla nyheiter om EU-politikk, program og lovverk som er relevant for Vestlandsfylka. U-nytt: er eit nyheitsbrev med fokus på ungdom og internasjonal kompetanse, publisert av Europakontoret kvar 14. dag. Nyheitsbrevet marknadsfører tilbod og moglegheiter for kurs, seminar, prosjektdel-taking osb. I 2008 vart om lag 150 nyheiter spreidd til kommunar, organisasjonar, utdanningsinstitusjonar og andre som arbeider med ungdom. International newsletter: International Newsletter er eit halvårleg nyheitsbrev på engelsk, distribuert for første gong i desember 2007, som tar for seg dei internasjonale aktivitetane i fylkeskommunen. Det blir sendt til tilsette i fylkeskommunen, skolar, kommunar, og andre samarbeidspartnarar - nasjonalt og internasjonalt. Nyheitsbrevet vert redigert av arbeidslaget Internasjonalt arbeid. 15

18 6.3 Anna Internasjonale nettsider er fylkeskommunen sine nettsider for informasjon om den internasjonale verksemda. I tillegg til oppdaterte nyheiter, finn ein og oppdatert informasjon om samarbeidspartnarar, prosjekt, program, aktivitetar osb Studieturar I 2008 var to av dei politiske utvala på studieturar til utlandet. Opplærings- og helseutvalet var på studietur til Birmingham og Bristol 31. august til 3. september. Formålet var å studere bruk av IKTverktøy i skolane, samt integrasjon av elevar med minoritetsspråkleg bakgrunn. FutureLab i Bristol og Bristol University har begge arbeidd med forsking når det gjeld bruk og læring i samband med IKT-basert verktøy, mens Birmingham county har hatt suksess med sin integreringspolitikk. Kultur- og ressursutvalet var på studietur til Nice i Frankrike og Genova i Italia i perioden 23. til 27. september. I Nice fekk dei ei orientering om prosjektet med utsmykking av bybanetraseen, mens det i Genova var opplegg både med Handelskammeret i Genova og regionsadministrasjonen i Liguria kring tema knytt til kultur og turisme. 7. Vest-Noregs Brusselkontor Vest-Noregs Brusselkontor er eit informasjonsog rådgjevingskontor eigd og drive av kommunar, fylke og andre i Vest-Noreg. næringsutvikling, kultur, forsking og utvikling og næringsutvikling) Markere Vest-Noreg som ein region med felles økonomiske og kulturelle band Måla for Vest-Noregs Brusselkontor er å: Synleggjere regionen som samarbeidspartnar for andre Europeiske regionar Vere lyttepost/open dør mot regionane i EU Formidle informasjon frå EU av særlig interesse for Vest-Noreg Identifisere EU-program og prosjekt av interesse for Vest-Noreg Aktivitetar 2008: I 2008 kunne Vest-Norges Brusselkontor (VNB) sjå tilbake på fem år med å setje vestlandsregionen sine interesser og ekspertise på EU-kartet. Kontoret har også dette året oppretthalde eit godt aktivitetsnivå. I arbeidet sitt formidlar VNB også EU-informasjon heimover to gonger per månad i sitt nyhendebrev Brusselnytt. Kontoret handsamar spesifikke førespurnader frå regionen, og har i 2008 spesielt følgt utviklinga i EUs regionalpolitikk på vegne av VNBmedlemmane, ettersom dette er eit område der aktiviteten har vore ekstra høg dette året. VNB tok i mot rundt 300 personar på kompetanseheving gjennom tilrettelagde EUseminar i Brussel i Kompetanseheving var også eit stikkord da 30 deltakarar - dei fleste frå Hordaland, var med på regionsmønstringa Open Days i Brussel i oktober Rundt 7000 menneske totalt kom til arrangementet for å byggje regionale nettverk. I samarbeid med 11 andre regionar arrangerte VNB to seminar på klimaendring og berekraftig energi og fekk då høve til å vise arbeidet regionen gjer på dette området til resten av Europa. Visjonen er at Vest-Noregs Brusselkontor skal vere ein effektiv, tilgjengeleg, kjent og nyttig reiskap for å: Fremje Foreininga Vest-Noregs Brusselkontor sine interesser (innan 16

19

20 Hordaland fylkeskommune Postboks Bergen tel