Skredfarevurdering for Havikbotn, Flora kommune

Transkript

1 Skredfarevurdering for Havikbotn, Flora kommune Oktober 2014

2 Prosjektinformasjon og status: Dokumentittel: Skredfarevurdering for Havikbotn, Flora kommune Dokumentnr.: Kontraktnr.: Prosjekt: B Skredfarevurdering Klassifisering: Distribusjon: Intern Leveransedato.: Status: Sider: 29. oktober 2014 Godkjend rapport 31 Kontraktør: Kontraktørinformasjon: Sunnfjord Geo Consulting AS Villabyen Stongfjorden Organisasjonsnummer: MVA Kontaktinformasjon: Sunnfjord Geo Consulting AS v/synne Lindgren Alsaker Dagleg leiar Villabyen 3, 6984 Stongfjorden Tlf.: e-post: Synne@SGCas.no Einar@SGCas.no Klientinformasjon: ivest Consult AS v/jane Berg Solheim Landskap- og Arealplanleggar Tlf.: e-post: jbs@ivestconsult.no Fagområde: Dokumenttype: Lokalitet: Geologi Rapport Havikbotn, Flora kommune Feltarbeid utførd av: Utførd (Dato): Signatur: Torkjell Ljone 24. september 2014 Torkjell Ljone (sign.) Tor Ivar Birkeland 24. september 2014 Tor Ivar Birkeland (sign.) Rapport utarbeidd av: Ferdig rapport (Dato): Signatur: Tor Ivar Birkeland 16. oktober 2014 Tor Ivar Birkeland (sign.) Rapport revidert av: Godkjend (Dato) Signatur: Even Vie (Prosjektkoordinator) Einar Alsaker (Fagleg rådgjevar) Atle Nesje (Fagleiar) 28. oktober oktober oktober 2014 Even Vie (sign.) Einar Aslaker (sign.) Atle Nesje (sign.) Rapport godkjend av: Godkjend (Dato) Signatur: Synne L. Alsaker (Dagleg leiar) 28. oktober 2014 Synne L. Alsaker (sign.)

3 INNHALDSLISTE INNLEIING... 4 SAMANDRAG... 5 KAPITTEL 1 OMRÅDESKILDRING Plassering Topografi, vegetasjon og hydrologi Klima Klimastatistikk Klimaprognosar... 8 KAPITTEL 2 GEOLOGI Berggrunnsgeologi Lausmassegeologi KAPITTEL 3 AKTSEMDSKART OG TIDLEGARE HENDINGAR Aktsemdskart for steinsprang og snøskred Tidlegare skredhendingar KAPITTEL 4 MODELLERING AV SKREDFARE Alpha-beta-metoden KAPITTEL 5 SKREDFAREVURDERING Vurdering av skredfare Feltobservasjonar Samanstilling og diskusjon kring skredfare Jordskred, grov massestraum («debris flow»), flaumskred og flaum Skred frå fast fjell Snøskred Sørpeskred KAPITTEL 6 FORSLAG TIL SIKRINGSTILTAK Generelt

4 6.2. Sikringstiltak KAPITTEL 7 RISIKO- OG SÅRBARHEITSANALYSE KAPITTEL 8 KONKLUSJONAR KAPITTEL 9 REFERANSAR VEDLEGG... I VEDLEGG I GJENNOMGANG AV TRYGGLEIKSKLASSANE... I VEDLEGG II KLIMA... III Klimastatistikk... III Klimaprognosar... VIII VEDLEGG III MODELLERING AV SKREDFARE... XIV VEDLEGG IV GENERELT OM DEI ULIKE SKREDTYPANE... XVI 3

5 INNLEIING I samband med at det skal etablerast næringsaktivitet ved Havikbotn i Flora kommune skal dette området omregulerast. På bakgrunn av dette vart Sunnfjord Geo Consulting AS (SGC) kontakta av ivest Consult AS for å gjennomføre ei skredfarevurdering. Vi har her gjort ei heilskapleg vurdering av faren for jordskred, massestraum, flaumskred, ras frå fast fjell, snøskred og sørpeskred. Feltarbeidet vart utførd den 24. september 2014, og resultata herifrå er supplert med informasjon frå som er ein felles internettdatabase for skred, utarbeidd av Norges vassdrags- og energidirektorat (NVE) i samarbeid med Norges geologiske undersøkelse (NGU), Statens vegvesen, Jernbaneverket og Forsvarets militærgeografiske tjeneste. I tillegg er det henta klimadata frå Meteorologisk institutt sine tenester på internett, og Kartdata er henta frå Statens kartverk, Det Norske Kartselskap AS, NGI og NGU. I Plan- og byggingslova er tryggleikskrav mot skred definert ut frå ulike typar bygningar. I høve til dette går vår skredfarevurdering i hovudsak ut på å dele undersøkingsområdet inn i tre tryggleiksklassar; S1, S2 og S3. Desse er definert ut frå største nominelle, årlege sannsyn for skred. Dess fleire personar som oppheld seg i eit område, dess færre skred kan ein tillate per år (Tabell 1). For ei grundigare forklaring til tryggleiksklassene sjå Vedlegg 1. Tabell 1: Oversikt over dei tre tryggleiksklassane ved plassering av byggverk i skred- og flaumfarlege område. Tryggleiksklasse Konsekvens Største nominelle årlege sannsyn Døme Skred Flaum S1/F1 Liten 1/100 1/20 Naust, garasjar S2/F2 Middels 1/1000 1/200 Hus, einebustader S3/F3 Stor 1/5000 1/1000 Rekkehus, hotell Faresonegrensene er fastsett på bakgrunn av observasjonane som vart gjort under feltarbeidet, støtta av klimadata, NVE sine aktsemdskart og berekningar utført med alpha-beta-metoden. Vi har også fylt ut eit skjema for risiko- og sårbarheitsanalyse (ROS) i området. Rapporten er bygd opp av ni kapittel. Kapittel 1-4 handsamar ekstern bakgrunnsinformasjon (klimadata, eksisterande geologiske kart o.l.), og denne informasjonen vert samanstilt med våre eigne feltobservasjonar i Kapittel 5. På bakgrunn av dette vert skredfaren i området vurdert for kvar skredtype. Det er feltobservasjonane som dannar hovudgrunnlaget for dei endelege konklusjonane til SGC. Eksterne data vert berre nytta som eit supplement til desse. Berre dei geologiske aspekta ved skredfarevurderinga vert her omtala. Alle konklusjonar som her vert trekt føreset at menneskelege inngrep i området vil kunne endre dei geologiske og hydrologiske forholda, og dermed også skred- og flaumfaren. Dersom skredfare vert påvist i undersøkingsområdet, vil SGC føreslå sikringstiltak mot skred (Kapittel 6). SGC har sentral godkjenning for prosjektering i tiltaksklasse 3 og er difor kvalifisert til å legge dimensjonerande føringar for sikringstiltak mot skred. SGC vil vidare i ein slik prosess kunne bidra med rådgjeving kring geologiske tilhøve, om dette er ønskeleg frå oppdragsgjevar side. 4

6 SAMANDRAG Undersøkingsområdet ligg ved Havikbotn i Flora kommune. I samband med at dette området skal regulerast for næringsaktivitet vart Sunnfjord Geo Consulting AS (SGC) kontakta av ivest Consult As for å gjennomføre ei skredfarevurdering. Vi har undersøkt området frå riksveg 5 og til toppe av Jamskaregga (161 m o.h.). Dette gjev ein høgdeskilnad på 136 meter. I aust-vestretning strekkjer området seg om lag 300 meter. Området består av ein naturleg skråning med varierande helling, der terreng vert gradvis brattare dess lengre opp ein kjem. Ved riksveg 5 er hellinga om lag 20 medan mot toppen av Jamskaregga er terrenget tilnærma vertikalt. På toppen flatar området på nytt ut med store parti av myr. Berggrunnen i området består av glimmerskifer og granittiske gneisar. Aktsemdskartet til NVE m.fl. syner at det planlagde utbygde arealet ligg innanfor fareområde for både snø og steinskred. Det er ikkje registrert skred i området tidlegare. Feltarbeidet viste at området har eit samanhengande sedimentdekke med parti med bart fjell på toppen av Jamskaregga. NGU har kartlagd delar av området som marine avsetjingar. Ut frå våre observasjonar av moreneblokker vert jordarten tolka til å vere ablasjonsmorene (utsmelta frå isbre). Det vart påvist fleire oppsprukne potensielle losneområder for steinsprang. Ut frå hellinga på terrenget er det svært sannsynleg at blokkene vil utløpa til riksvegen. Når det gjeld snøskredfaren vurderer me denne til å vera liten, på bakgrunn av vêrdata frå siste klimaperiode og modellerte framtidige klimaendringar. Faren for lausmasseskred med utløp til det planlagde utbygde arealet vurderer me som liten grunna lita mektigheit av lausmassar i lia og få elver/bekker som drenerer ned herifrå. På bakgrunn av opplysningane ovanfor vart det utarbeidd eit kombinert faresonekart. Kartet viser at deler av planområdet ikkje imøtekjem krava til tryggleik for busetnad og næringsaktivitet. Me anbefaler at området vert sikra med eit fanggjerde der det er planlagd utbygging. Høgda på fanggjerdet bør vera minimum 3 meter. Fanggjerdet bør plasserast på oppsida av kraftlinja ved høgde om lag 60 m o.h. 5

7 KAPITTEL 1 OMRÅDESKILDRING 1.1. Plassering Den undersøkte arealet, gnr./bnr. 26/3 ligg i Flora kommune ved Havikbotn, om lag 3 km aust for Florø sentrum. Arealet er planlagt utbygd ved å sprengja seg inn i fjellsida frå høgde 30 m o.h. til 50 m o.h. Dette er om lag inn til kraftlinja som går gjennom undersøkingsområdet (sjå Figur 1). Figur 1: Oversiktskart samt kartutsnitt som syner plassering av Havikbotn i Flora kommune (innråma i svart). Undersøkt areal (innråma i rødt) strekkjer seg frå Rv 5 (25 m o.h). og til topps på Jamskaregga (161 m o.h.). Kjelde: Statens kartverk Topografi, vegetasjon og hydrologi Det undersøkte arealet er om lag 300 meter langt i aust-vestretning og strekkjer seg frå riksveg 5, 25 m o.h., til toppen av Jamskaregga, 161 m o.h. Området består av naturleg skråning med varierande helling, der terreng vert gradvis brattare dess lengre opp ein kjem. Nedst har skråninga ei helling på ca. 25 medan øvst er hellinga ca. 45. For hellingskart sjå Figur 2. Innimellom er det også fleire vertikale parti. Området er skogkledd av treslag som bjørk og selje. I undersøkingsområdet er det ingen eller få elver eller bekker. Dette skuldast lite nedslagsfelt og bratt helling på terrenget. 6

8 Figur 2: Hellingskart for området ved Havikbotn. I området er det også tilnærma fleire vertikale parti som ikkje syner på kartet. Kjelde: NGI Klima Klimastatistikk Skredfare og klima heng tett i saman. Temperatur og nedbør er avgjerande for stabiliteten til sediment, vassavrenning, flaumfare, steinsprangsfare som følgje av frostsprenging og poretrykk og sjølvsagt mengde og stabilitet på snø. For å kunne gjere ei tilstrekkeleg skredfarevurdering må ein ta omsyn til gjeldande klimastatistikk, samt leiande forsking sine prognosar for framtidige klimaendringar. Meteorologisk institutt har hatt operative vêrstasjonar på ulike stader på vestlandet i lang tid. Den som er nærast det undersøkte området er stasjonen i Florø. Frå denne er det henta temperatur- og nedbørsnormalar for siste klimanormalperiode, (Figur 3). Figur 4 syner returperiode på nedbør for ulike årstider ved Gumbel-fordeling. Sidan datamaterialet strekk seg over ein periode på ca. 30 år, som er det statistiske minsteintervallet for klimamålingar, gjev dette ein peikepinn på klimaet og nedbørsmengde ved ulike gjentakingsintervall i området gjennom siste del av 1900-talet. 7

9 Figur 3: Temperatur- og nedbørsnormalar frå Meteorologisk institutt. Statistikken er bygd på data i perioden frå målestasjon Florø (10 m o.h.). Årsnormalen for nedbør var i heile dette tidsrommet 1985 mm. Årsnormalen for temperatur var 7,1 C. Figur 4: Returperiode for døgnnedbør frå Eikefjord målestasjon basert på Gumbel-fordeling. Kjelde Meteorologisk institutt Klimaprognosar Prognosar for klimautvikling for Havikbotn fram mot klimaperioden viser at ein kan forvente ei auke i årstemperatur på 2,0-2,5 C. Normal årsnedbørssum kan auke med % i løpet av same periode. Både årsavrenninga, våravrenninga og haustavrenninga kan auke med %, medan sommaravrenninga i følgje prognosane kan minke med 5 %. Vinteravrenninga kan auke med 5-20 %. Modellen viser også at snømengda kan verte redusert med opptil 80 % og at det kan bli 10 færre dagar i året med snø fram mot Vedlegg II viser detaljane i både klimastatistikk og klimaprognosar for Havikbotn. 8

10 KAPITTEL 2 GEOLOGI 2.1. Berggrunnsgeologi Berggrunnen på Vestlandet er prega av den kaledonske fjellkjedefaldinga (fjellkjededanninga) som byrja i den geologiske perioden silur; frå 444 til 419 millionar år sidan (Ramberg m.fl., 2013). Under denne hendinga kolliderte den nordamerikanske kontinentalplata, Laurentia, og den europeiske kontinentalplata, Baltica, noko som resulterte i danning av ein fjellkjede, større enn dagens Himalaya (Ramberg m.fl., 2013). Det medførde også store omdanningar både i strukturen og samansetjinga til bergartane over heile Vestlandet. Berggrunnen ved Havikbotn består for det meste av metamorfiserte bergartar som meta-anortositt, glimmerskifer og ulike typar av gneis. Dette er omdanningsbergartar som fekk sin strukturelle signatur under eit høgt trykk- og temperaturregime på store djup under den kaledonske orogenesen. For berggrunnskart sjå Figur 5. Figur 5: Bergrunnskart over Havikbotn. I undersøkingsområdet er det kartlagd meta-anortositt, glimmerskifer og gneis. Kjelde: NGU 9

11 2.2. Lausmassegeologi For 2,6 millionar år sidan byrja epoken kvartær, ein periode då den nordlege halvkula var prega av om lag istider. Breane som dekka store delar av Noreg under desse kuldeperiodane grov ut dalar og fjordar og danna det landskapet vi har i dag, og som er typisk for Sogn og Fjordane. Innlandsisen under siste istid hadde si maksimale utbreiing for om lag år sidan. Etter kvart som innlandsisen smelta attende dei følgjande tusenåra, blottla den morenemateriale og smeltevassavsetjingar i dei fleste lier og dalstrøk. I undersøkingsområdet har NGU kartlagd store områder med marine avsetjingar samt bart fjell. Sjå Figur 6 for lausmassekart. Figur 6: Lausmassekart over Havikbotn. I undersøkingsområdet er det i følgje NGU kartlagd bart fjell og marine avsetjingar. Kjelde: NGU. 10

12 KAPITTEL 3 AKTSEMDSKART OG TIDLEGARE HENDINGAR 3.1. Aktsemdskart for steinsprang og snøskred Norges vassdrags- og energidirektorat (NVE) er ansvarlig for aktsemdskart for steinsprang og snøskred på i samarbeid med Norges geologiske undersøkelse (NGU), Statens vegvesen, Jernbaneverket og Forsvarets militærgeografiske tjeneste. Aktsemdskarta for steinsprang og snøskred viser potensielle utløysingsområde (kjeldeområde) og utløpsområde (rekkevidda av potensielle skred). Karta er utarbeidd ved bruk av ein datamodell som identifiserer moglege utløysingsområde for steinsprang og snøskred ut frå hellinga på fjellsida. For kvart utløysingsområde vert utløpsområdet for steinsprang og snøskred utrekna. Denne kartdatabasen er utelukkande basert på datamodellering og ingen feltobservasjonar er lagde til grunn. Viktige faktorar som klima, vegetasjon og berggrunn er det difor ikkje teke omsyn til, og meir detaljerte faresonekart må utarbeidast for å kunne seie noko om sannsynet for steinsprang og snøskred. Aktsemdskarta kan difor ikkje brukast direkte i reguleringsplanar eller i byggesaker for å avgjere om eit areal/område tilfredsstiller krav til tryggleik mot naturfarar, jamfør føreskrift om tekniske krav til byggverk, kap. 7, 7-3 (Direktoratet for byggkvalitet, 2012). Karta gjev likevel ein god indikasjon på kvar topografien tilseier at ytterlegare undersøkingar bør gjennomførast. Figur 7 viser aktsemdskartet for steinsprang for Havikbotn. Her ser ein at det, ut ifrå topografien, vil vere fleire potensielle losneområde som kan truga det planlagde utbygde området. Heile det undersøkte arealet ligg difor innanfor det som modellen definerer som aktsemdsområde for steinsprang. Figur 8 viser aktsemdskartet for snøskred for Havikbotn. Ut frå hellinga på terrenget har modellen definert losneområde for snøskred. I vårt tilfelle betyr dette at så godt som heile undersøkingsområdet kan verka som eit potensielt losneområde for snøskred. Figur 7: Aktsemdskart for steinsprang ved Havikbotn. Potensielle kjeldeområder er merka av med mørkegrått, medan modellerte utløpsområder er merka av med lysegrått. Ein ser at det store losneområder i undersøkingsområdet. Utløpslengda er simulert til å gå langt forbi der ein ynskjer å etablera næringsområdet. Henta frå 11

13 Figur 8: Aktsemdskart for snøskred ved Havikbotn. Potensielle kjeldeområder er merka av med mørkeraudt, medan modellerte utløpsområder er merka av med lyseraudt. I fylgje modellen ligg nesten heile det planlagde utbygde arealet innfor det som er definert som losneområde for snøskred. Henta frå http//: Tidlegare skredhendingar NVE m.fl. har i sin nettdatabase også ei oversikt over tidlegare skredhendingar. I undersøkingsområdet er det ikkje tidlegare registrert nokre skredhendingar. 12

14 KAPITTEL 4 MODELLERING AV SKREDFARE 4.1. Alpha-beta-metoden Det er vanleg å nytte seg av den såkalla alpha-beta-metoden ved kalkulering av utløpsdistansen til snø- og steinskred/-sprang (Derron, 2009). Metoden er basert på empiriske data om utløpsdistanse for skred, på bakgrunn av topografien i skredbana. For utgreiing om metoden, sjå Vedlegg III. Vi har nytta metoden for å modellere utløpsdistansen for steinsprang og snøskred frå to utvalde, potensielle losneområde i undersøkingsområdet. Dette er gjort gjennom to profil for steinsprang og to profil for snøskred. For snøskred sjå Figur 9 og 10 for profil og Figur 11 for plassering på kartet. For steinsprang sjå Figur 12 og 13 for profil og Figur 14 for plassering på kartet. I våre utrekningar har vi vald å syna beta-punktet, alpha-punktet og alpha-sd (minus eit standardavvik på 2,3 for snøskred og 2,16 for steinsprang). I utrekning av utløpslengde er beta-punktet eit viktig punkt sidan det er det punktet der skredrørsla byrjar å minke. Alpapunktet syner modellert utløpslengde, og alpha-sd er usikkerheita i utrekninga av denne. Figur 9: Alpha-beta-modellering for snøskred langs profil 1. Beta-vinkelen er 32, alpha-vinkelen er 29,4 og alpha minus eit standardavvik er 27. Beta-punktet er definert som den hellinga der skredrørsla byrjar å minke. For snøskred er dette definert som punktet med der den topografiske hellinga når

15 Figur 10: Alpha-beta-modellering for snøskred langs profil 2. Beta-vinkelen er 36, alpha-vinkelen er 33,2 og alphasd er 30,9. Figur 11: Ein ser at beta-punktet (10 ) hamnar på nedsida av riksveg 5. Dette er det punktet der tørre flakskred byrjar å bremsa. Alpha-punktet hamna på nedsida av vegen til hamnebasen på profil 2 m, og mellom husa på profil 1. Alpha minus eit standardavvik hamna i sjøen på profil 2, og like ved sjøkanten på profil 1. Basiskart henta frå Statens kartverk. 14

16 Figur 12: Alpha-beta-modellering for steinsprang frå profil 1. Beta-vinkelen er 37,6, alpha-vinkelen er 32,8 og alpha minus eit standardavvik er 30,6. Beta-punktet er definert som den hellinga der skredrørsla byrjar å minke. For steinsprang er dette definert som punktet med 23. Figur 13: Alpha-beta-modellering for steinsprang frå profil 2. Beta-vinkelen er 38, alpha-vinkel er 33,2 og alpha minus eit standardavvik er 30,6. 15

17 Figur 14: For steinsprang hamnar beta-punktet (23 ) på oppsida av riksveg 5. Alpha-punktet på profil 2 hamnar ved tilkomstvegen til hamnebasen, medan alpha-punktet på profil 1 hamnar i byggefeltet. Alpha minus sd hamnar i sjøkanten på profil 2, medan i nedre grense av byggefeltet på profil 1. Basiskart henta frå Norgeskart. Ein ser at både beta-punktet for steinsprang og snøskred hamnar like ved eller på nedsida av riksveg 5. Dette betyr at termineringspunktet, der skredrørsla byrjar å bremse, er på nedsida av den planlagde tomta. For snøskred er alpha-verdien 29 for profil 1 og 33,2 for profil 2. Snittverdien for alpha er 33, medan minste målte verdi er 14 og største er 50. Dess brattare skredbana, dess høgre er alpha-verdien og dess kortare utløpslengde kan ein forventa.. 16

18 KAPITTEL 5 SKREDFAREVURDERING 5.1. Vurdering av skredfare NVE m.fl. ( sine aktsemdskart viser at planområdet ligg innanfor modellert utløpsområde for steinsprang og snøskred. Dette er som nemnd berre matematiske modelleringar basert på terrenggradientar, ofte med ekvidistanse på 20 m, noko som gjev ei forholdsvis låg kartoppløysing. I modelleringa er det heller ikkje teke omsyn til viktige faktorar som vegetasjon, drenering, klima, lausmassar, bergartstype og sprekkesystem. Risikoen for at massar (jord, stein, snø, etc.) skal kome i rørsle, dessutan akkumulasjonspotensiale for snø og vatn er også avgjerande faktorar, som krev nærare undersøking for å få kartlagd skredfaren på ein tilfredsstillande måte. Det vart difor gjennomførd feltarbeid for å gjere ei heilskapleg vurdering av den reelle skredfaren. For at det skal kunne gå skred må det: 1) finnast rasfarleg materiale. 2) vere tilstrekkeleg bratt i terrenget, slik at raset kan løysast ut og utvikle seg. 3) finnast ein mekanisme som set materialet i rørsle. Desse mekanismane er ofte knytt til ekstreme situasjonar som endrar stabiliteten i massane Feltobservasjonar Feltarbeidet vart utførd 24. september 2014 av geologane Torkjell Ljone og Tor Ivar Birkeland frå Sunnfjord Geo Consulting AS. Her følgjer ein generell og uavhengig gjennomgang av feltobservasjonar: Feltområdet strekkjer seg frå riksveg 5 og til topp på Jamskaregga, 161 m o.h. Dette gjev ein høgdeforskjell på 136 m o.h. I aust-vestretning strekkjer feltområdet seg om lag 300 meter. Den naturlege skråninga opp mot Jamskaregga har varierande helling, der den vert gradvis brattare dess lengre opp ein kjem. Øvst er det feire tilnærma vertikale parti som verkar som potensielle losneområder for steinsprang. Desse partia førekjem i heile lengda på det undersøkte området ved ca. høgde 115 m. o.h. Losneområda er generelt svært oppsprukke og har fleire lause blokker. Sprekkene i losneområdet er parallelle med hellinga på skråninga, dette gjev blokkene ein flakete utsjånad. Sjå Figur 19 for oppsprukke og laust losneområde for steinsprang. Til at losneområda er så oppsprukke og lause er det tilsynelatande få avsette blokker å sjå i lia. Det vart også observert eit mindre lausmasseskred (sjå Figur 22 for bilete av dette og Figur 15 for plassering i lia). Dette skredet har relativ kort utløpslengde og stoggar nokre meter nedanfor der det losna. Frå dette skredet såg ein også at sedimentmektigheita i lia er relativ sparsam. I feltområdet er det også fleire parti med helling mellom 30 til 60 som kan verka som potensielle losneområde for snøskred. Lia er kledd med lauvskog men skogen er relativ glissen, noko som gjev den ein liten preventiv effekt mot skred. 17

19 NGU har kartlagd området som marin avsetjing og delar som bart fjell. Ut frå våre observasjonar av fleire moreneblokker og morenejord, er det meir logisk å kartleggja denne lia som ablasjonsmorene. For bilete sjå Figur 15 til 24. Figur 15: Oversiktskart over losneområder for steinsprang og plassering av det ferske lausmasseskredet. Figur 17 viser ikkje på biletet men er plassert like til venstre for figur 18. Figur 18 til 23 syner plassering på losneområde for steinsprang. Figur 20 er eit nærbilete av figur 19 og er lokalisert på same stad. Figur 22 syner også plasseringa på det ferske lausmasseskredet. 18

20 Figur 16: Feltområdet sett frå riksveg 5. 19

21 Figur 17: Moreneblokk på 1 m x 1 m x 2 m. Det øvste biletet syner blokka sett nedanifrå. Det nedste biletet syner blokka sett frå toppen. Ein kan skimta riksveg 5 i bakgrunnen. 20

22 Figur 18: Potensielt losneområde for steinsprang. sprekkjer som er parallelle med skråninga gjev blokker den flakaktige utsjånaden. Figur 19: Svært oppsprukke losneområde med blokker på 2 m x 2 m x 1 m. Berggrunnen har sprekker som er parallelle med skråninga. 21

23 Figur 20: Nærbilete av dei lause blokkene på figuren over. Ein ser tydeleg sprekkene i bakkant og at denne blokka er relativt laus. Figur 21: Oppsprukke losneområde for steinsprang. 22

24 Figur 22: Multippelt losneområde for steinsprang. I øvre del av biletet det eit stort parti som er svært oppsprukke. Raud runding syner blokk på 1 m x 2 m x 1 m som er heilt laus. På denne staden har det også gått eit mindre lausmasseskred som stogga like nedanfor (nedst på biletet). Ein kan sjå at sedimentdekket er relativt tynt. 23

25 Figur 23: Stor blokk på 2 m x 1 m x 0,2 m som har losna frå øvst på biletet. Figur 24: Skogen i lia er relativ glissen og vil truleg ha liten effekt på blokker som kjem trillande nedover lia. 24

26 5.3. Samanstilling og diskusjon kring skredfare For ei generell utgreiing om dei ulike skredtypane og kva faktorar som påverkar desse, sjå Vedlegg IV Jordskred, grov massestraum («debris flow»), flaumskred og flaum Feltarbeidet (Kapittel 5.2.) avdekka spor etter eit ferskt lausmasseskred med kort utløpslengde (Figur 22). Gjennom rotvelte og snitt i det ferske skredet såg ein her at sedimentdekket er tynt. I feltområdet er det ingen eller få bekker som drenerer ned mot det planlagde utbygde arealet, dette skyldast lite nedslagsfelt og bratt helling. Feltarbeidet avdekka vidare at skråninga er delvis dekka av morene. Dette er rekna som eit stabilt sediment, som trass leirinnhald er armert av store mengder grus og større blokker. Det har heller inga lagdeling. Klimaprognosane (Vedlegg II) viser at ein kan rekne med ei auka årsavrenning på % ved Havikbotn. Figur 4 syner nedbør ved ulike gjentakingsperiodar. Denne syner at ein kan forventa over 160 mm på 24 timar ved frekvens på 100 år. Dette er svær mykje nedbør og det er truleg at sjølv relativ stabile sediment kan verta ustabile ved slike ekstreme hendingar. Hellinga på terrenget er av ein slik karakter at eit lausmasseskred i teorien vil kunne nå langt innanfor undersøkingsområdet. Likevel er lausmassedekket her svært tynt og det vil truleg aldri oppstå lausmasseskred som utgjer fare for verken eksisterande eller planlagde bygningar. På bakgrunn av dette vurderer vi faren for jordskred og massestraum som utløp til det planlagde utbygde arealet som fråverande. Det er likevel viktig å hugse på at utbygging/anleggsarbeid i området kan påverke det eksisterande dreneringssystemet og ein bør derfor her følgje ordinære rutinar for avleiing av overflatevatn under t.d. maskingraving Skred frå fast fjell På denne staden er det ifylgje skrednett ikkje registrert tidligare skredhendingar (Kapittel 3.2.). Feltobservasjonane (Kapittel 5.2) viser likevel fleire potensielle losneområde for steinsprang. Fleire av desse losneområda er svært oppsprukne og inneheld lause til svært lause blokker. Hellinga på terrenget gjev termineringspunktet ß (23 ) på oppsida av riksveg 5. Dette er på nedsida av det planlagde utbygde arealet. Dette betyr at blokker som losnar og rullar nedover ikkje vil byrja oppbremsinga før det har passert det planlagde utbygde arealet. Området er dekt av glissen lauvskog, dette vil ha liten preventiv effekt på utløpslengda for større blokker. Fylkesvegen vil imidlertid stoppe det som måtte kome ned av steinsprangmateriale her. Dei eksisterande bygningane i området (som ligg nedanfor denne vegen) vil derfor ligge utanfor steinsprangfare med eit sannsynleg gjentaksintervall på 1000 år. Frå målestasjonen i Florø er det registrert ein gjennomsnittleg årsnedbør på 1985 mm. I fylgje klimaprognosane vil nedbøren auka med %. Ein auke i nedbør vil også auka faren for steinsprang grunna auka poretrykk i bergarten. Faren for steinsprang i denne lia mot det ynskja utbyde arealet er stor, grunna sprekketettleik og sprekkemønster i losneområdet og 25

27 hellinga på terrenget med plassering av ß-punktet rett på oppsida av riksveg 5. Steinsprangfaren er vurdert som den einaste reelle faren i dette området og er derfor dimensjonerande for vårt faresonekart (Figur 25), som viser utløpsdistansen til skred med eit største nominelt sannsyn på høvesvis 100 år (raud farge), 1000 år (gul farge) og 5000 år (grøn farge). Dette viser kor ein kan setje opp bygg i høve til dei tre tryggingsklassane som er definert i lovverket: S1, S2 og S3 (Vedlegg I). Faresonekartet viser at deler av området ikkje imøtekjem krava til tryggleiksklasse 3. Dette gjeld i grove trekk området ovanfor (sør for) fylkesvegen. Dersom det skal førast opp bygningar kor meir enn 10 personar dagleg vil opphalde seg (til dømes bustadblokker) må det her utførast sikringstiltak. Sjå Kapittel 6 for våre tilrådingar vedrørande dette Snøskred Feltområdet ved Havikbotn har eit mildt kystklima med årsnormal på 7,1 C. I førre klimaperiode frå (Figur 3) var det ingen månader med gjennomsnittstemperatur på under null grader. Dette kombinert med klimaprognosar som antar ein auke i årstemperatur på 2,0-2,5 C. Feltområdet har store områder med helling på mellom som potensielt kan verka som losneområde for flakskred. Grunna hellinga på terrenget vil eit flakskred i denne lia nå langt, sjå Figur 9 til 11 for alpha-beta-utrekningar. Området er kledd av glissen lauvskog som vil ha liten preventiv effekt på skredutløysing. Fjernar ein skogen vil sannsynet for snøskred auka. Vi vel å la klimadata og topografi vege tungt, og desse viser at det er liten snødrift i området. Samstundes er akkumulasjonsområdet for snø relativt avgrensa og truleg ikkje stort nok til å kunne produsere store snøskred. Vi konkluderer derfor med at det ikkje er snøskredfare i planområdet Sørpeskred Sørpeskred opptrer i terreng med helling frå 5 til 40, men sjeldan brattare enn 25 til 30. For området på toppen av Jamskaregga er det store, flate parti som i teorien kan verka som losneområde. Eit eventuelt sørpeskred vil i teorien kunne ha lav nok viskositet til å kunne nå så langt ned som til undersøkingsområdet. Likevel, vêrdata frå førre klimaperiode vitnar om milde vintrar med mykje nedbør. Klimaprognosane viser auka temperatur og høgare avrenning dei komande hundre åra. Vi vel å la vêrdata og klimaprognosar vege tungt og konkluderer difor med at det er liten fare for sørpeskred i det undersøkte området. Som for ved lausmasseskred er det også her viktig å ha fokus på drenering under ein utbyggingsfase. Gravearbeid, etablering av tilkomstvegar og liknande kan endre eksisterande lokale dreneringssystem, noko som kan bidra til at bekkar vert oppdemde og sørpe kan genererast. Det er derfor på generelt grunnlag viktig å til ei kvar tid oppretthalde romslege dreneringsløp for overflatevatn. 26

28 Figur 25: Faresonekart for steinsprang ved Havikbotn. Dette er den einaste skredfaretypen som vart påvist i området og derfor vil steinsprang vere dimensjonerande for faresonegrensene. Som ein ser ligg det planlagde utbygde arealet innanfor faresonegrensene med nominelt årleg sannsyn på 1>100 og 1>1000. Dei eksisterande bustadhusa nordaust i undersøkingsområdet ligg utanfor utløpsdistansen til skred med eit nominelt årleg sannsyn større enn!/5000 og er derfor per definisjon (Vedlegg 1) utanfor skredfare. Basert på kart frå Statens kartverk. 27

29 KAPITTEL 6 FORSLAG TIL SIKRINGSTILTAK 6.1. Generelt Skred vert vanlegvis inndelt i tre fasar/områder: 1) utløysingsområdet, der skredmassane losnar og kjem i rørsle 2) skredløpet, som er bana skredet følgjer 3) utløpsområdet, som er det arealet skredet legg seg når energien er oppbrukt Ved sikring mot skred er det mogleg å gjere inngrep i alle desse tre fasane, for å forhindre skadar på bygg. Kva for sikringsmetodar som bør nyttast er ei avveging mellom skredfare, kostnad og lokale, praktiske føresetnader/utfordringar for skredsikring (f. eks. tilgjengelegheit for anleggsmaskiner o. l.) Sikringstiltak Under skredfarevurderinga (Kapittel ) vart det påvist fare for steinsprang i undersøkingsområdet. Å sikra seg mot steinsprangfaren i undersøkingsområdet kan gjerast på fleire måtar. Vi vurderer likevel fanggjerde som den mest naturlege løysinga her. Slike gjerder kjem i høgde opptil 9 meter og er laga for å ta opp enegikapasiteter opptil 5000 kj. Ved plassering av fanggjerder er det viktig å ta høgde for buffersona bak gjerdet. Dette er den sona der gjerdet skal ekspandera for å ta i mot energien i eit steinsprang. Ved gjentatte steinsprang må gjerdet tømmast og spennast oppatt for å oppnå optimal sikringseffekt. Ved å sikra området ved Havikbotn med eit fanggjerde med ei minstehøgd på 3 meter oppnår ein truleg den beste skredsikringa. Lengda på fanggjerdet bør vera like lang som området der et skal etableras næringsbygg. Fanggjerdet bør plasserast på oppsida av det utbygde arealet om lag ved høgde 60 m o.h., altså godt i overkant av kraftlinja i området. Utbyggjar må sjølv vurdere kortid i byggingsfasen eit slikt sikringstiltak eventuelt bør gjennomførast. Etter vårt syn vil det vere mest gunstig å etablere eit fanggjerde i forkant av anleggsfasen, når det skal hentast ut massar frå området. Slik vil ein ha sikra anleggsområdet mot steinsprang. Dersom utbyggjar av praktiske årsaker ønskjer å plassere fanggjerdet høgare oppe i lia er dette mogleg, men då bør ein vurdere fjerne lause blokker som vert liggande i underkant av fanggjerdet. Dersom dette vert følgd opp, og så lenge gjeldande retningslinjer for sprengingsarbeid og maskinarbeid vert imøtekomne, ser vi ingen grunn til at dei observerte lusblokkene i lia vil kunne ha nokon negativ innverknad på utbygginga. Dette vert uansett ei vurdering som oppdragsgjevar sjølv må ta og dersom oppdragsgjevar heller vil gå for andre løysingar er dette også mogleg. Nedanfor har vi ramsa opp nokre alternativ. SGC kan gå i vidare dialog med tiltakshavar og utførande entreprenør for å diskutere moglegheitene her. Dette må sjåast på som eit eige prosjekt. 28

30 1. Sikring i losneområda. Det er mogleg å boltsikra alle losneområda. På denne måten hindrar ein at blokker losnar og kjem på trill ned mot det planlagde utbygde arealet. Det er viktig å nytta tilstrekkeleg lange endeforankra boltar som sementerast fast i begge endar. Vel ein ei løysing ved boltsikring i losneområdet er det viktig å inngå ein velikeholdsavtale der ein entrepenør går over og sjekker sikringa etter eit gitt tidsrom. 2. Fangvollar. Der det er tilstrekkeleg plass og spretthøgda på steinsprangblokker er låg kan ein nytta voller som sikringsmetode. Det er viktig at innsida på vollen er tilstrekkeleg bratt med minste helling på 1:1,25 eller tørrmurar med helling 3:1. Vollkrona bør minst vera 3 meter brei for å ungå at den øydelegges av større blokker. 3. Murar. Ein støpt mur vil vera eit stivt sikringselement og skal ikkje defomerast ved treff som for vollar og gjerder, men motstå den energi steinblokka representerer. Betongplata bør dekkes med eit gruslag for å hindre at blokker sprett over muren. Ein fare ved denne sikringsmetoden er at murar vert deformert over tid ved gjentatte treff. Dimensjonering og utføring bør utførast av spesialist på betong. Det er viktig å understreke at overnemnde tilrådingar berre forslag frå SGC si side, og endeleg avgjersle på val og dimensjonering av tryggingstiltak bør gjerast av entreprenørar som har spesialkompetanse på dette. SGC har imidlertid sentral godkjenning for prosjektering i tiltaksklasse 3 og våre forslag kan i utgangspunktet leggast til grunn for utforming og dimensjonering av eventuelle sikringstiltak. Dersom oppdragsgjevar eller byggingsentreprenør av ulike årsaker vil gå for alternative sikringstiltak bør dette likevel baserast på dei geologiske forholda i området, som vi har dokumentert i vårt faresonekart. Vår skredfarevurdering er gjort med utgangspunkt i noverande, naturgjevne forhold. Eventuelle menneskelege inngrep i området i framtida bør utførast slik at desse best mogleg vert oppretthaldne. All utbygging, sjølvsagt inkludert eventuell utbygging av dei føreslåtte sikringstiltaka i seg sjølv, bør difor skje i samråd med kyndig personell. 29

31 KAPITTEL 7 RISIKO- OG SÅRBARHEITSANALYSE Dette er eit standardskjema for risiko- og sårbarheitsanalyse (ROS) der SGC har fylt ut felta som har med dei geologiske aspekta å gjere. Dersom oppdragsgjevar i framtida skal fylle ut eit fullstendig ROS-skjema, m.t.p. utbygging i området, kan punkta under overførast til dette. Emne Naturgjevne forhold Er det knytt uakseptabel risiko til følgjande forhold? a Jordskred og/eller massestraum X b c Skred frå fast fjell (steinsprang, steinskred og/eller fjellskred) Flodbølgjer som følgje av skred i vatn eller sjø d Snøskred X e Sørpeskred X f Flaum og/eller flaumskred X h Stormflo X i Grunnutgliding, berg X j Grunnutgliding, lausmassar X Nei Ja X X Kommentarar k Radon i berggrunn Radonmengda i grunnen er ikkje målt l Sterk vind X m Anna 30

32 KAPITTEL 8 KONKLUSJONAR På bakgrunn av våre feltobservasjonar, supplert med kart og fotografiske data, klimadata, historiske data og enkle matematiske berekningar, har Sunnfjord Geo Consulting AS gjort ei heilskapleg skredfarevurdering ved Havikbotn i Flora kommune. I samband med at området ved Havikbotn skal omregulerast til næringsaktivitet vart Sunnfjord Geo Consulting AS (SGC) kontakta av ivest Consult AS for å gjennomføre ei skredfarevurdering. Arealet er planlagt utbygd ved å sprengja seg inn i fjellsida frå høgde 30 m o.h. til 50 m o.h. Undersøkingsområdet strekkjer seg frå riksveg 5 til toppen av Jamskaregga, noko som utgjer ein høgdeforskjell på 135 meter. Området består av naturleg skråning med varierande helling. Området vert brattare dess lengre opp ein kjem. Ved riksveg 5 er hellinga om lag 20 medan øvst er hellinga tilnærma vertikal. På toppen av lia flatar det på nytt ut. NGU har kartlagd området som marine avsetjingar og bart fjell. I fylgje våre vurderingar stemmer ikkje dette. Ut frå observasjonar av moreneblokker, vel ein heller kartleggja området som ablasjonsmorene. Planområdet ligg innanfor aktsemdskartet for stein og snøskred. Dette skuldast ein bratt topografien i undersøkingsområdet. Feltarbeidet avdekka at det finnast fleire tett oppsprukne og lause losneområde for steinsprang. Steinsprang utgjer derfor den einaste skredfaren i denne lia. Grunna hellinga på terrenget med ß-vinkel rett på oppsida av riksvegen er det sannsynleg å anta at blokkene kan utløpa til det ynskja utbygde arealet. Vi understrekar at eksisterande bustadhus i området er utanfor skredfare. Når det gjeld faren for snøskred og sørpeskred vurderer me denne til å vera liten, grunna vêrdata siste klima og framtidige klimaendringar. Faren for lausmasseskred med utløp til det planlagde utbygde arealet vurderer me som liten grunna lita mektigheit av lausmassar i lia og få elver/bekker som drenerer ned der. Det er likevel svært viktig at dreneringa vert ivareteken ved eventuell utbygging i området. På bakgrunn av dette vart det laga eit faresonekart for steinsprang som viser at deler av planområdet ikkje imøtekjem krava til tryggleik for hus eller næringsbygg (sjå Figur 25). SGC anbefaler at området vert sikra med fanggjerde i heile lengda med ei minimumshøgd på 3 meter. Fanggjerdet bør plasserast på oppsida av kraftlinja, om lag ved høgde 60 m o.h. Vår erfaring tilseier at ein open og fortløpande dialog mellom tiltakshavar, entreprenør og geoteknisk rådgjevar er fordelsmessig for alle partar under utbygging av sikringstiltak, og vi vil oppmode oppdragsgjevar til å ta kontakt dersom det er behov for vidare oppfølging i saka. 31

33 KAPITTEL 9 REFERANSAR Derron, M. H. 2009: Method for the susceptibility mapping of rock falls in Norway. Technical report, Norges Geologiske Undersøkelse. Hestnes, E. 1998: Slushflow hazard-where, why and when? 25 years of experience with slushflow consulting and research. Annals of Glaciology 26, Highland, L. M., Bobrowsky, P. 2008: The landslide handbook A guide to understanding landslides. U. S. Geological Survey Circular Reston. Lied, K., Kristensen, K. 2003: Snøskred. Håndbok om snøskred (Norsk utgave). Vett & Viten AS. Høvik. Ramberg, I.B., Bryhni, I., Nøttvedt, A. og Rangnes, K (red.): Landet blir til Norges geologi. 2. utgåve. Trondheim. Norsk Geologisk Forening. 656 s. Terzaghi, K. 1962: Stability of steep slopes on hard unweathered rock. Geotechnique 12, Internettsider: Kart, satellittbileter og topografiske profil: Statens kartverk, Det Norske Kartselskap AS Hellingskart Geologiske data: Norges geologiske undersøkelse Klima: Meteorologisk institutt, Miljøverndepartementet Skredkart: Norges vassdrags- og energidirektorat Føreskrifter: Direktoratet for byggkvalitet

34 VEDLEGG

35 VEDLEGG I GJENNOMGANG AV TRYGGLEIKSKLASSANE I Plan- og byggingslova, føreskrift om tekniske krav til byggverk, kap. 7, 7-3 (Direktoratet for byggkvalitet, 2012/Byggteknisk forskrift TEK10) er tryggleikskrav definert ut frå ulike typar bygningar: 7-3. Sikkerhet mot skred (1) Byggverk hvor konsekvensen av et skred, herunder sekundærvirkninger av skred, er særlig stor, skal ikke plasseres i skredfarlig område. (2) For byggverk i skredfareområde skal sikkerhetsklasse for skred fastsettes. Byggverk og tilhørende uteareal skal plasseres, dimensjoneres eller sikres mot skred, herunder sekundærvirkninger av skred, slik at største nominelle årlige sannsynlighet i tabellen nedenfor ikke overskrides. Tabell 2: Oversikt over dei tre tryggleiksklassane ved plassering av byggverk i skred- og flaumfarlege område, i følgje Planog byggingslova (TEK10). Tryggleiksklasse for skred/flaum Konsekvens Største nominelle årlege sannsyn Døme Skred Flaum S1/F1 Liten 1/100 1/20 Naust, garasjar S2/F2 Middels 1/1000 1/200 Hus, einebustader S3/F3 Stor 1/5000 1/1000 Rekkehus, hotell Det eksisterer altså tre tryggleiksklassar (Figur 26 og Figur 27) som er definert ut frå konsekvensen av ei skredhending: Tryggleiksklasse 1 (S1) har det minste kravet for sikring og omfattar til dømes bygningar som garasjar og naust (Tabell 2). Opphaldstid av personar er kort og difor er konsekvensen vanlegvis liten. Ved bygging av til dømes naust og garasje i områder under kategorien S1 kan ein tillate eitt skred over ein periode på 100 år utan at det er naudsynt med sikring. Dersom det vert sannsynleggjort at det kan gå meir enn eitt skred over ein periode på 100 år (største nominelle årlege sannsyn 1/100), må tomta/bygningane derimot sikrast mot skred. For flaum i slike områder er kravet sett til eit største nominelle årlege sannsyn på 1/20. Tryggleiksklasse 2 (S2) gjeld for bygningar der opptil 10 personar oppheld seg meir eller mindre permanent. Eit typisk døme på dette er einebustader og tomannsbustader (Tabell 2). I byggefelt vert kvart bygg handsama kvar for seg, slik at for einebustader og tomannsbustader her er det også S2 som er gjeldande tryggleiksklasse. Kravet til områder i kategori S2 er at det i gjennomsnitt går mindre enn eitt skred over ein periode på 1000 år. Dersom det vert sannsynleggjort at skred vil førekome hyppigare enn dette må tomta/bustadane derimot sikrast mot skred. For flaum i slike områder er kravet sett til eit største nominelle årlege sannsyn på 1/200. For uteareal i tilknyting til evaluerte byggverk som klassifiserast under S2 kan kravet til tryggleik reduserast til tryggleiksnivået for tryggleiksklasse 1 (1/100). Dette fordi faren for liv og helse i samband med skred normalt vil vere vesentlig lågare for personar som oppheld seg utandørs.

36 Tryggleiksklasse 3 (S3) gjeld dersom meir enn 10 personar oppheld seg permanent i eit område. Dette gjeld til dømes bustadblokker, rekkehus, store kontorbygningar, kjøpesenter og hotell (Tabell 2). I desse tilfella vil konsekvensen ved ei skredhending vere stor og kravet til slike områder er at det i gjennomsnitt ikkje går meir enn eitt skred over ein periode på 5000 år. For flaum i slike områder er kravet sett til eit største nominelle årlege sannsyn på 1/1000. Også for S3 kan det vurderast å redusere tilhøyrande uteareal for dei aktuelle bygningane til S2, sidan eksponeringstida og derfor risikoen for personar som held seg utandørs er lågare. Figur 26: Forklaring til dei tre tryggleiksklassane for skred. Figur 27: Forklaring il dei tre tryggleiksklassane for flaum. Som Figur 26 og Figur 27 viser er det talet på personar som normalt vil opphalde seg i eit hus, som avgjer krav til tryggleiksklasse. For enkelte typar bygningar krev lovverket at det ikkje skal vere sannsyn for skred eller flaum i det heile tatt. Dette gjeld til dømes sjukehus eller bygningar der ein produserer og lagrar miljøfarlege kjemikaliar.

37 VEDLEGG II KLIMA Klimastatistikk Nedanfor følgjer Meteorologisk institutt sin klimastatistikk for Vestlandet, frå 1900 til Figur 28: Vårtemperaturen på Vestlandet har stege sidan Dei varmaste vårane var i 1920, -59, -02, -04 og -09. Figur 29: Dei varmaste sommartemperaturane var på 1930-talet (1933 var det varmaste året) og etter Dei varmaste åra var 1997, 2002, 2003 og Dei kaldaste somrane var i 1907, 1921, 1923, 1928, 1929 og III

38 Figur 30: Haustane var generelt kjølege tidleg på 1900-talet, med ein periode tidleg på 1920-talet som den kaldaste. Frå 1933 til 1966 var hausttemperaturane over normalen, medan haustane var kjølege på 1970-talet. Etter 1999 har det vore fleire milde haustar, t.d. i 1999, 2000, 2006 og Figur 31: Når det gjeld vintertemperaturen på Vestlandet, var det generelt milde vintrar rundt 1910 og første del av talet. Vintrane tidleg på 1940-talet var derimot uvanleg kalde. Det var fleire kalde vintrar i perioden og Milde vintrar var det på byrjinga av 1970-talet og slutten av og byrjinga av 1990-talet. Vintrane både i 2010 og 2011 var kalde. Dei kaldaste åra i perioden var , 1966, 1979 og Det var milde vintrar i 1925, 1949, 1989, 1990 og IV

39 Figur 32: Målingar frå Vestlandet syner at årsmiddeltemperaturen var over normalen i periodane , , , og etter Den varmaste perioden har vore etter 2000 og det varmaste året var i 2006, då årsmiddeltemperaturen var 1,8 C over normalen. Dei kaldaste åra sett under eitt var 1915, 1940, 1942, 1979 og Figur 33: Ein legg merke til dei nedbørsfattige vårane på og 1930-talet. Dei våtaste vårane var i 1921, 1938, 1943, 1967, 1990 og V

40 Figur 34: Det var mindre variasjon i sommarsnedbør enn vårnedbør på Vestlandet gjennom 1900-talet. 1910, 1913, 1955, 1968 og 1997 skil seg likevel ut med tørre somrar. I 1964 var det ein særdeles våt sommar. Ein ser også at det var relativt nedbørsfattige somrar tidleg på 1900-talet. Figur 35: Frå 1900 til slutten av 1960-talet var det svært nedbørsfattige haustar. Det same gjaldt frå 1987 til , 1933, 1960, 1993 og 2002 skil seg ut med relativt tørre haustar. VI

41 Figur 36: Det var nedbørsrike vintrar på slutten av 1980-talet og første halvdel av 1990-talet, med 1989 med våtaste vinter. Figur 37: Årsnedbøren på Vestlandet har auka med rundt 20 prosent frå 1900 til i dag. Dei mest nedbørsrike åra var 1921, 1967, 1983, 1990 og Dei mest nedbørsfattige åra var 1915, 1937, 1941, 1960 og Ser ein på sesongnedbøren, viser data frå Vestlandet store mellomårlege og sesongmessige variasjonar. VII

42 Klimaprognosar Dei fleste klimamodellane byrjar å gje rimeleg pålitelege data om global vêr- og klimautvikling både i fortid, notid (og dermed truleg også i framtid), men modellane har framleis store uvisser, spesielt på regional og lokal skala. Likevel bør ein ta høgde for dei mange resultata som peikar mot ei global oppvarming, med påfølgjande lokale klimatiske endringar. For skredfarevurdering er det først og fremst snømengde og ekstremnedbør i form av regn og dermed vassavrenning som er avgjerande med tanke på stabilitet til snø og jordsmonn. Miljøverndepartementet har offentleggjort prognosar for klimautvikling i Vest-Noreg for dei neste 100 åra. Det kjem her fram at det truleg vil verte hyppigare tilfelle av intens nedbør i fylket, og både gjennomsnittstemperatur og havnivå vil stige. Generelt kan ein seie at det er fare for jord- og steinras når det kjem meir enn 8 % av normal årsnedbør i løpet av eit døgn, og når det kjem meir enn 5 % av den normale årsnedbøren i løpet av eit halvt døgn. Samanstilt med klimaprognosane tyder dette på at det på Vestlandet vil bli til dels sterk auke i skredfrekvens. Flaum og skred kan også opptre på stader som ikkje tidlegare har vore utsette og flaumsesongen kan verte endra ( Norsk klimasenter er eit fellesprosjekt mellom Bjerknessenteret og Meteorologisk institutt, som har lansert følgjande prognosar i klimaendring for Vest-Noreg for perioden mellom og : Tabell 3: Oversikt over dei modellerte klimaendringane i Vest-Noreg mellom og Temp. ( C) Gjennomsnitt Lågt estimat Høgt estimat År +3,1 +1,9 +4,2 Vår +3,1 +1,8 +4,3 Sommar +2,3 +1,2 +3,5 Haust +3,2 +2, Vinter +3,8 +2,3 +5,4 Nedbør (%) År Vår Sommar Haust Vinter Dei næraste operative målestasjonane til Meteorologisk institutt, finn ved Kråkenes fyr, 38 m o.h. Desse stasjonane har mellom anna bidrege med datagrunnlag for klimaprognosar for framtida. Ved hjelp av den globale klimamodellen ECHAM4/OPYC3, frå Max-Planck-Institut für Meterologie, den regionale klimamodellen HIRHAM, IPCC SRES scenario B2 for drivhusgassar i atmosfæren og den hydrologiske modellen HBV, er det utarbeidd ein prognose for endringar i årstemperatur, nedbør, avrenning og snømengde frå den klimatiske perioden til den klimatiske perioden (for meir informasjon sjå eller Prognosane er vist på dei følgjande sidene. VIII

43 Figur 38: I følgje klimamodellen vil årstemperaturen ved Havikbotn kunne stige med 2,0-2,5 C fram mot klimaparioden Kjelde: Meteorologisk institutt. Figur 39: Normal årsnedbørssum ved Havikbotn vil kunne stige med % fram mot Kjelde: Meteorologisk institutt. IX

44 Figur 40: Den årlege avrenninga ved Havikbotn er modellert til å ville auke med %. Kjelde: Meteorologisk institutt. Figur 41: Våravrenninga vil i følgje modellen auke med %. Kjelde: Meteorologisk institutt.. X

45 Figur 42: Vinteravrenninga vil i følgje modellen auke med 5-20 % fram mot Kjelde: Meteorologisk institutt. Figur 43: Sommaravrenninga er forventa å minke med 5 % i følgje modellen. Kjelde: Meteorologisk institutt. XI

46 Figur 44: Haustavrenninga er modellert til å ville auke med % i undersøkingsområdet. Kjelde: Meteorologisk institutt. Figur 45: I følgje klimamodellen vil årsmaksimum av snømengde ved Kulehammaren kunne minke med heile 80 % fram mot Kjelde: Meteorologisk institutt.. XII

47 Figur 46: Det vil i følgje modellen kunne bli inntil 10 færre dagar i året med snødekke ved Havikbotn fram mot klimaperioden Kjelde: Meteorologisk institutt. XIII