Flaumfarevurdering langs Hatledalselva i Dale, Fjaler kommune

Transkript

1 Flaumfarevurdering langs Hatledalselva i Dale, Fjaler kommune 2

2 Prosjektinformasjon og status Dokumentnr.: Dokumenttittel: Flaumfarevurdering langs Hatledalselva i Dale, Fjaler kommune Klassifisering: Distribusjon: Intern Oppdragsgjevar Leveransedato: Status: Sider: 26. januar 2017 Godkjend notat 17 Kontraktør: Kontraktørinformasjon: SGC Geofare AS Villabyen 3, 6984 Stongfjorden Organisasjonsnummer: MVA Kontaktinformasjon: SGC Geofare AS Villabyen Stongfjorden Tlf.: Mob.: e-post: Einar@SGCas.no Kundeinformasjon: Landskapsarkitekt MNLA Hanne Karin Tollan Postboks Longyearbyen Mob.: E-post: itolla@start.no Fagområde: Dokumenttype: Lokalitet: Geologi/hydrologi Dale i Sunnfjord Feltarbeid utførd av: Dato for feltarbeid: Signatur: Einar Alsaker Alice H. Vie 2. desember 2016 Rapport utarbeidd av: Dato for ferdigstilling: Signatur: Einar Alsaker (sign.) Alice H. Vie (sign.) Anders Haaland Anders Haaland (sign.) Rapport revidert av: Godkjend (dato) Signatur: Atle Nesje (Fagleiar) Atle Nesje (sign.) Rapport godkjend av: Godkjend (dato) Signatur: Even Vie (Fung. dgl. leiar) Even Vie (sign.) 1

3 SAMANDRAG SGC Geofare AS har utført ei vurdering av flaumfare og erosjonsfare langs deler av Hatledalselva i Dale i Sunnfjord i samband med utarbeiding av ein reguleringsplan. I planområdet er det planlagd to forretningsbygg som er klassifisert i tryggleiksklasse 2 (F2) og må dermed ligge utanfor fare for 200-årsflaum. Planområdet består i dag av hovudsak av fyllmassar som er planert i to høgder. Bygga som skal førast opp er planlagd på den lægste av desse. I sør er planområdet avgrensa av Hatledalselva som drenere mot vest og har sitt kjeldeområde i fjellområda aust for planområdet. Nedslagsfeltet er om lag 2 km 2 stort. Det vart utført feltobservasjonar i området, kvar det mellom anna vart målt opp 8 tverrprofil over Hatledalselva. Observasjonar og vurderingar som vart gjort er skildra i eige notat frå SGC Geofare (Vurdering av flaumfare langs delar av Hatledalselva i Dale, Fjaler kommune; Oppsummering datert ). For å berekne dimensjonerande flaumstorleiken er den rasjonelle metode nytta. Det er lagt til ein klimafaktor på 20 % på flaumstorleikane, jf. NVE sinte tilrådingar. Vidare er det modellert vassliner med modelleringsverktyet HEC RAS ved åtte tverrprofil over Hatledalselva ved planområdet. Grunnlaget for tverrprofila er oppmålingar gjort i felt, digitale kart med ein ekvidistanse på 1 m. Vidare er terrenghøgdene kontrollert opp mot høgdedata frå laserskanning med ein punkttettleik på 5 pkt./m 2. Det er utarbeidd eit faresonekart for flaum ved planområdet. Faresonekartet viser at området der det er planlagd å føre opp forretningsbygg ligg utanfor fare for 200-årsflaum. Det er heller ikkje påvist fare for erosjon langs den nordlege elvebreidda som ligg opp mot planområdet. Det er difor heller ikkje naudsynt med sikringstiltak mot flaum eller erosjon ved planområdet. Det vart imidlertid observert teikn til erosjon langs den sørlege elvebreidda der det ikkje er sett opp støttemur, og i eit heilskapleg perspektiv for Hatledalselva frå Fv. 57 og forbi planområdet vil det vere optimalt med tilsvarande mur som dekker deler av elveløpet opp mot Dale vgs langs heile elveløpet. I nordaustlege del av planområdet går det ei gjennomføring under Fv. 57 som endar i ein dam utan utløp på den planerte flata. Her bør det lagast ei vidare drenering frå kulverten til Hatledalselva gjennom røyr med stor dimensjon for å hindre oppstuving av vatn og utvasking av finmassar i fyllinga. 2

4 INNHALDSLISTE SAMANDRAG... 2 INNLEIING... 4 KAPITTEL 1 OMRÅDESKILDRING Plassering Topografi, nedslagsfelt og geologi Klima Klimastatistikk Klimaprognosar... 9 KAPITTEL 2 AKTSEMDSKART FOR FLAUM KAPITTEL 3 VURDERING AV FLAUMFARE Feltobservasjonar Dimensjonerande flaumstorleikar Modellering av vassliner Faresonekart for flaum KAPITTEL 4 FORSLAG TIL SIKRINGSTILTAK KAPITTEL 5 KONKLUSJONAR KAPITTEL 6 REFERANSAR VEDLEGG...Feil! Bokmerke er ikke definert. VEDLEGG I GJENNOMGANG AV TRYGGLEIKSKLASSANE... II VEDLEGG II KLIMA... IV Klimastatistikk... IV Klimaprognosar... VI 3

5 INNLEIING SGC Geofare AS vart kontakta av landskapsarkitekt Hanne Karin Tollan for å utføre ei vurdering av flaum- og erosjonsfaren langs deler Hatledalselva i Dale i Sunnfjord i samband med utarbeiding av ein reguleringsplan. Feltarbeidet vart utført 2. desember 2016 og resultata herifrå er supplert med informasjon frå atlas.nve.no, som er ein internettdatabase for flaum og skred, administrert av Norges vassdrags- og energidirektorat, og frå Meteorologisk institutt. I byggteknisk forskrift (TEK10) er tryggleikskrav mot flaum definert ut i frå kva type byggverk som skal oppførast. Dess fleire personar som skal opphalde seg i eit område, dess mindre nominelt årleg sannsyn for flaum kan ein tillate. Byggverk klassifisert under tre tryggleiksklassar for flaum; F1, F2 og F3. Lovverket krev at største nominelle årlege sannsyn for flaum ikkje skal vere høgare enn 1/20, 1/200 og 1/1000, respektivt for desse tre klassane (Tabell 1). På bakgrunn av dette går vår flaumfarevurdering i hovudsak ut på å dele undersøkingsområdet inn i faresoner som representerer ulike nominelle årlege sannsyn. I undersøkingsområdet langs Hatledalselva skal det førast opp forretningsbygg som ligg i tryggleiksklasse 2 (F2). Området der byggverket skal førast opp, må dermed ligge utanfor fare for flaum med årleg nominelt sannsyn på meir enn 1/200 (tilsvarande ein 200-årsflaum). For ei grundigare forklaring til tryggleiksklassane, sjå Vedlegg I. Tabell 1: Oversikt over dei tre tryggleiksklassane ved plassering av byggverk i flaumfarleg område. Tryggleiksklasse for skred/flaum Konsekvens Største nominelle årlege sannsyn Døme F1 Liten 1/20 Naust, garasjar F2 Middels 1/200 Hotell, bustadhus F3 Stor 1/1000 Sjukehus Rapporten er bygd opp av 6 kapittel. Kapittel 1-2 handsamar ekstern bakgrunnsinformasjon som vert samanstilt med eigne feltobservasjonar og modelleringar i Kap 3. Det er feltobservasjonane og modelleringane som dannar hovudgrunnlaget for dei endelege konklusjonane til SGC. Ekstern data vert nytta som eit supplement til desse. Alle konklusjonar i denne leveransen føreset at menneskelege inngrep i området vil kunne endre dei geologiske og hydrologiske tilhøva, og dermed også flaumfaren. Dersom det vert påvist flaumfare i området vil SGC føreslå sikringstiltak mot flaum. SGC har sentral godkjenning for prosjektering i tiltaksklasse 3 og er difor kvalifisert til å legge dimensjonerande føringar for sikringstiltak mot flaum. SGC vil vidare i ein slik prosess kunne bidra med rådgjeving kring dei geologiske og hydrologiske tilhøva, om dette er ønskjeleg frå oppdragsgjevar si side. 4

6 KAPITTEL 1 OMRÅDESKILDRING 1.1. Plassering Det undersøkte området ligg på gbnr. 64/167 ved Hatledalselva om lag 500 m sør for Dale sentrum i Fjaler kommune (Figur 1). Planområdet er vist på Figur 2. Figur 1: Det undersøkte området (råma inn i svart) ligg mellom Fv. 57 og Jarstadvegen, om lag 500 m sør for Dale sentrum i Fjaler kommune. Kart: Statens kartverk. 5

7 Figur 2: Planområdet er avgrensa av Hatledalselva i sør. Det er planlagd to forretningsbygg på det lilla skraverte området. Langs Hatledalselva er det førebels lagt inn ei 20 m omsynssone for flaum. Planteikninga er utarbeidd av Landskapsarkitekt MNLA Hanne Karin Tollan. 6

8 1.2. Topografi, nedslagsfelt og geologi Planområdet er består i dag av fyllmassar og er planert i to høgder. Før området vart fylt ut, var området så å seie heilt flatt og svakt skrånande mot søraust. Mot nordaust er planområdet avgrensa av ein bratt skråning opp mot Fv. 57 som er stadvis murt opp med naturstein. I sør er planområdet avgrensa av Hatledalselva. Hatledalselva drenerer mot vest og har sitt kjeldeområd i områda mellom Grøneholten (411 m o.h.) i sør, Høgefjellet (591 m o.h.) i aust og Jøtelshaugen (582 m o.h.) i nord (Figur 3). Nedslagsfeltet er om lag 2 km 2 stort. Figur 3: Nedslagsfeltet til Hatledalselva. Det undersøkte området er omtrentleg råma inn i svart. Kjelde: nevina.nve.no. I følgje Norges geologiske undersøkelse er lausmassane som planområdet ligg på elveavsetjingar. Sør for planområdet, på Dingemoen, er det kartlagt breelvavsetjingar. Dette er restar av eit breelvdelta som vart avsett på slutten av siste istid. Flata på om lag 45 m o.h. på Dingemoen representerer toppen av dette deltaet og dermed høgste havnivå etter siste istid Klima Klimastatistikk Flaum og klima heng tett i saman. Nedbør og avrenning er avgjerande for flaumfare og erosjonsfare. For å kunne gjere ei tilstrekkeleg vurderinga v flaumfare og erosjonsfare må ein ta omsyn til gjeldande klimastatistikk, samt oppdaterte prognosar for framtidige klimaendringar. Meteorologisk institutt har hatt operative vêrstasjonar på ulike stader i Sunnfjord i lang tid. Det er henta nedbørsdata frå målestasjon 5665 Dale i Sunnfjord II (51 m o.h.), som har som var operativ gjennom heile klimaperioden , og temperaturdata frå stasjon

9 Førde Vie (11 m o.h.) som har vore operativ sidan Sidan datamaterialet strekk seg over ein periode på ca. 30 år, som er det statistiske minsteintervallet for klimamålingar, gjev dette ein peikepinn på klimaet i området gjennom 1900-talet. Temperatur ( C) Temperatur- og nedbørsnormaler for Dalsfjorden Nedbør (mm) Nedbør Temperatur Månad Figur 4: Temperatur- og nedbørsnormalar frå Meteorologisk institutt. Nedbørsdata er henta frå stasjon 5665 Dale i Sunnfjord II, medan temperaturdata er henta frå stasjon 5719 Førde Vie. Årsnormalen for nedbør har i løpet av klimaperioden vore 2730 mm i løpet av denne perioden. Årsnormalen for temperatur har vore 5,7 C gjennom denne perioden. Det er også henta inn intensitet-varigheit-frekvensverdiar (IVF-verdiar) frå stasjon Modalen II. Stasjonen ligg om lag 60 km sør for Dale, og er den næraste og best samanliknbare stasjonen med denne typen data. Verdiane viser nedbørsintensiteten for ulike returintervall og vert nytta i samband med berekning av dimensjonerande flaumstorleikar. Tabell 2: IVF-verdiar frå stasjon Modalen II (114 m o.h.). Verdiane er gjeve i l/s pr. hektar. Returperiodar (År) Varigheit (minutt) 1 min. 2 min. 3 min. 5 min. 10 min. 15 min. 20 min. 30 min. 45 min. 60 min. 90 min. 120 min. 180 min. 360 min. 720 min min ,1 137,6 122,3 102,0 74,4 62,0 53,6 44,6 38,2 34,6 30,4 27,8 25,0 20,2 14,8 10, ,7 169,3 150,3 128,3 94,0 79,7 68,0 55,4 47,2 45,1 38,9 33,6 28,9 23,0 16,6 12, ,2 190,2 168,8 145,7 107,0 91,4 77,5 62,6 53,1 52,0 44,6 37,5 31,5 24,8 17,8 13, ,7 210,4 186,5 162,4 119,5 102,6 86,7 69,5 58,8 58,7 50,0 41,2 34,0 26,6 18,9 14, ,1 216,7 192,1 167,7 123,4 106,1 89,6 71,7 60,6 60,8 51,7 42,3 34,8 27,1 19,3 14, ,9 236,4 209,4 184,0 135,6 117,1 98,5 78,4 66,1 67,3 56,9 45,9 37,2 28,9 20,4 16, ,5 255,9 226,6 200,2 147,6 128,0 107,4 85,1 71,6 73,8 62,2 49,5 39,6 30,6 21,5 17, ,6 272,2 236,2 209,3 155,4 135,9 114,0 90,5 75,7 79,1 66,6 52,5 41,7 32,3 22,6 18,4 8

10 Klimaprognosar Dei fleste klimamodellane byrjar å gje rimeleg pålitelege data om global vêr- og klimautvikling både i fortid, notid (og dermed truleg også i framtid), men modellane har framleis store uvisser, spesielt på regional og lokal skala. Likevel bør ein ta høgde for dei mange resultata som peikar mot ei global oppvarming, med påfølgjande lokale klimatiske endringar. Hausten 2015 vart den siste Klima i Norge 2100-rapporten publisert. Hovudfunna i denne rapporten er at ein i Noreg må forvente høgare temperaturar, meir nedbør og meir ekstremnedbør. Ei følgje av dette vil vere at ein må ta høgde for at flaumane vert større og kjem hyppigare, og at skredfrekvensen vil auke i Noreg. Norsk klimaservicesenter har presentert klimaframskrivingane fram mot klimaperioden for ulike geografiske områder i eit norgeskart på sine nettsider (klimaservicsesenter.no). Her viser prognosane for områda kring Dalsfjorden at ein forvente ein auke i årstemperatur på 2-3 C og at normal årsnedbørssum kan auke med opptil 12,5 %. Avrenninga om hausten og vinteren kan auke med opptil 15 %, medan ein forventar ein reduksjon i avrenninga om våren på inntil 15 %. Storleiken på flaumane i området er estimert til å auke med 10 %. NVE rår å legge til eit klimapåslag for flaumstorleikar på 20 %. Dimensjonerande flaumstorleikar vil verte lagt til eit klimapåslag på 20 %. Det er teke utgangspunkt i utsleppscenario RCP4.5 for klimaprognosane. Vedlegg II viser detaljane i både klimastatistikk og klimaprognosar for Dalsfjordområdet. 9

11 KAPITTEL 2 AKTSEMDSKART FOR FLAUM NVE har utarbeidd og presentert aktsemdskart for flaum i målestokk 1:50000 på atlas.nve.no som syner kva område som kan vere utsett for ein 500-årsflaum. Aktsemdsområda er generert basert erfaringstal for norske vassdrag som vert kombinert med ein terrengmodell. Aktsemdskarta er som oftast sterkt overestimert, og ei meir detaljert kartlegging vil som regel redusere aktsemdsområda si utstrekning. Figur 5 viser aktsemdsområda langs Hatledalselva ved planområdet. Figur 5: Aktsemdskartet langs Hatledalselva viser at sørlege deler av planområdet ligg innanfor aktsemdsområde for flaum. Kjelde: atlas.nve.no. 10

12 KAPITTEL 3 VURDERING AV FLAUMFARE 3.1. Feltobservasjonar Det vart utført feltobservasjonar av Alice H. Vie og Einar Alsaker 2. desember For skildring observasjonar og vurderingar som vart gjort under feltobservasjonane, visast det til Vurdering av flaumfare langs delar av Hatledalselva i Dale, Fjaler kommune; Oppsummering datert Dimensjonerande flaumstorleikar For å berekne dimensjonerande avrenning for Hatledalselva er den rasjonelle metode nytta. Denne er eigna for berekningar av avrenning frå nedbørsfelt som er mindre enn 5 km 2 (SVV, håndbok N200). Avrenninga er berekna ut ifrå returperiodar på 20, 50 og 200 år som vil representere høvesvis 20-, 50-, og 200-årsflaumar. I fylgje den rasjonelle metode er avrenninga (Q) gitt ved: Q = C x i x A x Kf Der C er avrenningsfaktoren, som er sett til 0,45 og lagt til 20 % for ein returperiode på 50 år og 30 % for ein returperiode på 200 år. i er dimensjonerande nedbørsintensitet, A er feltarealet og Kf er klimafaktor (1,2 jf. NVE sine tilrådingar). Den dimensjonerande nedbørsintensiteten vert berekna ut i frå feltets konsentrasjonstid (tc) og varierer med gjentakingsintervallet. I fylgje Statens vegvesen, handbok N200 er konsentrasjonstida tc gitt ved: tc = 0,6 x L x H -0, x Ase der L er lengda av feltet (m), H er høgdeskilnaden i feltet (m) og Ase er andel innsjø i feltet. Tabell 3 summerer opp utrekninga av konsentrasjonstida og avrenninga frå nedbørsfelta til Hatledalselva. Konsentrasjonstida (tidsfaktoren) er berekna frå formelen ovanfor deretter er nedbørsintensiteten henta frå Tabell 2 i Kap Utrekningane i Tabell 3 viser at under ein 200-årsflaum vil ha ei avrenning på 9351 l/s ved planområdet. Tabell 3: Tabellen viser feltparameter og utrekning av konsentrasjonstida og avrenninga frå nedbørsfelta til Hatledalselva for nedbørssummar med returperiodar på 20, 50 og 200 år. Det er tatt med eit klimapåslag på 20 % på storleiken på avrenninga. Flaumstorleik Avrenningsfaktor (C) Feltareal (ha) Nedbørsintensitet (l/s) Klimafaktor (Kf) Avrenning (l/s) Avrenning (m 3 /s) 20-årsflaum årsflaum årsflaum

13 3.3. Modellering av vassliner For å rekne ut vasstanden i Hatledalselva ved ulike vassføringsverdiar/flaumhendingar, også kalla vassliner, er det hydrauliske modelleringsverktyet HEC RAS nytta. Programmet er utvikla av det Amerikanske forsvarsdepartementet og fyrste versjon vart gitt ut i I denne modellen vert vasslinene rekna ut ved å legge inn geometrien til elva, vassføringsverdiar for ulike gjentakingsintervall, ruheitstalet for elveløpet og elvebreiddene og grensevilkår. Det er laga åtte tverrprofil (Figur 6) over Hatledalselva ved planområdet. Desse er generert utifrå digitale kart med ein ekvidistanse på 1 m, samt oppmålingar gjort i felt. Terrenghøgdene er også kontrollert opp mot høgdedata frå laserskanning med ein punkttettleik på 5 pkt/m 2 (prosjekt Fjaler 2015). Figur 6: Plassering av dei åtte profila ved planområdet. Tabell 4 viser dei vasshøgdene ved dei åtte profila som er modellert med HEC RAS. Modelleringa viser at ved alle profila vil ikkje elva nå høgare enn dei planerte flatene som definerer planområdet der det skal førast opp forretningsbygg i dag. Det vil alltid vere knytt noko usikkerheit ved modellering av vassliner, som t.d. kartgrunnlag, flaumstorleikar med meir. Det er difor vanleg å legge til ein tryggleiksmargin på vasshøgdene som vert lagt til grunn for faresonekart for flaum. Ved Hatledalselva er det lagt til ein tryggleiksmargin på 0,2 m til vasshøgdene for bruk i faresonekart for flaum. Figur 7 viser lengdeprofil langs elva med modellerte vassliner for ulike flaumstorleikar. 12

14 Tabell 4: Tabellen syner vasshøgdene for 20- og 200-årsflaum ved dei åtte profila over Hatledalselva. Profil Vasshøgd 20- årsflaum (m o.h.) Vasshøgd 200- årsflaum (m o.h.) Vasshøgd 200-årsflaum med 20 cm tryggleiksmargin (m o.h.) 1 12,9 13,2 13,4 2 13,7 14,0 14,2 3 14,5 14,6 14,6 4 15,6 15,9 16,1 5 15,8 16,1 16,3 6 17,0 17,2 17,4 7 18,6 18,8 19,0 8 22,5 22,6 22,8 Figur 7: Lengdeprofil med modellerte vassliner for 20-, 50-, og 200-årsflaum Faresonekart for flaum På bakgrunn av feltobservasjonar, berekning av flaumstorleikar, klimadata og modellering av vassliner er det utarbeidd faresonekart for flaum langs planområdet som ligg ved Hatledalselva i Dale, Fjaler kommune. Faresonekartet viser at området der det skal førast opp forretningsbygg ligg utanfor fare for 200-årsflaum, som er den dimensjonerande flaumstorleiken for dei planlagde bygga på planområdet. 13

15 Figur 8: Faresonekart for flaum med eit nominelt årleg sannsyn på meir enn 1/200. Dei planlagde forretningsbygga er planlagd på flata som ligg noko over kote 16. Faresonekartet viser at ein 200-årsflaum ikkje vil nå opp til denne flata og at dei planlagde bygga vil ligge utanfor flaumfare. 14

16 KAPITTEL 4 FORSLAG TIL SIKRINGSTILTAK Flaumfarevurderinga viser at den planerte flata der dei planlagde bygga skal førast opp ligg utanfor flaumfare. Under feltobservasjonane (SGC, 2016) vart det heller ikkje påvist fare for erosjon langs den nordlege elvekanten som avgrensar planområdet. Det er difor ikkje påkravd med sikringstiltak mot flaum eller erosjon ved planområdet. Det vart imidlertid observert teikn på erosjon langs sørlege deler av elva. Deler av det sørlege elveløpet som ligg tett i Dale vgs er støtta av ein mur som sikrar deler av strekninga mot erosjon. Sjølv om vi vurderer planområdet sikkert mot erosjon og flaum, vil det i eit heilskapleg perspektiv for elvestrekninga frå Fv. 57 og forbi planområdet vere ein fordel med ei samanhengande sikring mot erosjon tilsvarande den eksisterande muren langs heile elveløpet. I nordaustleg del av planområdet går det ei gjennomføring under Fv. 57 (Hatledal kulvert) som endar i ein dam utan noko utløp på den planerte flata. Vatnet drenerer gjennom fyllinga og renn ut i Hatledalselva som to små bekkar i sørvestleg del av tomta. Her bør det lagast ei vidare drenering frå kulverten til Hatledalselva gjennom rør med god dimensjon for å hindre oppstuving av vatn og utvasking av finstoff i fyllinga. 15

17 KAPITTEL 5 KONKLUSJONAR På bakgrunn av feltobservasjonar, klimadata, berekning av flaumstorleikar og modellering av vassliner, konkluderer SGC med at området der det skal førast opp bygg på planområdet som ligg langs Hatledalselva ligg utanfor fare for flaum. Det er heller ikkje påvist fare for erosjon langs nordsida av elva. Det er påvist ein viss fare for erosjon langs sørlege elvebreidd, men dette vil ikkje utgjere noko fare for planområdet. Det er dermed konkludert med at det ikkje er påkravd med sikringstiltak mot flaum eller erosjon ved planområdet. Det bør imidlertid utarbeidast ei betre drenering frå Hatledal kulvert til Hatledalselva gjennom fyllinga, helst i røyr med stor dimensjon. 16

18 KAPITTEL 6 REFERANSAR Landskapsarkitekt MNLA Hanne Karin Tollan, 2016: Detaljeregulering for Steien, gnr 64 bnr 167. Noregs vassdrags- og energidirektorat, 2015: Veileder for flomberegninger i små uregulerte felt. NVE-veileder 7, 2015 Statens vegvesen, 2014: Håndbok N200, Vegbygging Ramberg, I.B., Bryhni, I., Nøttvedt, A. og Rangnes, K (red.): Landet blir til Norges geologi. 2. utgåve. Trondheim. Norsk Geologisk Forening, s SGC Geofare, 2016: Vurdering av flaumfare langs deler av Hatledalselva i Dale, Fjaler kommune; Oppsummering. Oppsummeringsnotat etter feltobservasjonar. Internettsider: Kart, satellittbileter og topografiske profil: Statens kartverk, Det Norske Kartselskap AS Geologiske data: Norges geologiske undersøkelse Aktsemdskart: Norges- vassdrags og energidirektorar

19 VEDLEGG I

20 VEDLEGG I GJENNOMGANG AV TRYGGLEIKSKLASSANE I Plan- og byggingslova, føreskrift om tekniske krav til byggverk, kap. 7, 7-3 (Direktoratet for byggkvalitet, 2012/Byggteknisk forskrift TEK10) er tryggleikskrav definert ut frå ulike typar bygningar: 7-3. Sikkerhet mot skred (1) Byggverk hvor konsekvensen av et skred, herunder sekundærvirkninger av skred, er særlig stor, skal ikke plasseres i skredfarlig område. (2) For byggverk i skredfareområde skal sikkerhetsklasse for skred fastsettes. Byggverk og tilhørende uteareal skal plasseres, dimensjoneres eller sikres mot skred, herunder sekundærvirkninger av skred, slik at største nominelle årlige sannsynlighet i tabellen nedenfor ikke overskrides. Tabell 5: Oversikt over dei tre tryggleiksklassane for flaum, i følgje Plan- og byggingslova (TEK10). Tryggleiksklasse for skred/flaum Konsekvens Største nominelle årlege sannsyn Døme F1 Liten 1/20 Naust, garasjar F2 Middels 1/200 Hotell, bustadhus F3 Stor 1/1000 Sjukehus Det eksisterer altså tre tryggleiksklassar (Figur 9) som er definert ut frå konsekvensen av ei flaumhending: Tryggleiksklasse 1 (/F1) Denne tryggleiksklassen har det minste kravet for sikring og den omfattar bygningar der det normalt ikkje vil opphalde seg folk til ei kvar til. Dette gjeld til dømes garasjar og naust (Tabell 5). Opphaldstid av personar er kort og difor er konsekvensen vanlegvis liten. Ved oppføring av bygg i kategorien F1 er kravet at det nominelle årlege sannsynet for flaum ikkje skal vere større enn 1/20. I prinsippet betyr dette at denne bygningstypen må plasserast utanfor område til ein 20-årsflau. Dersom flaumfarevurderinga viser at område kan verte råka av flaum hyppigare enn dette må tomta/bygningane sikrast mot flau. Tryggleiksklasse 2 (/F2) For flaum i slike områder er kravet sett til eit største nominelle årlege sannsyn på 1/200. For flaum (F2) inkluderer denne tryggleiksklassen område også der meir enn 25 personar vil opphalde seg, til dømes skular, bustadblokker og hotell (Tabell 5). I prinsippet betyr dette at denne bygningstypen må plasserast utanfor utløpsdistansen til «200-årsflaumen». For uteareal i tilknyting til evaluerte byggverk som klassifiserast under F2 kan kravet til tryggleik reduserast til tryggleiksnivået for tryggleiksklasse 1 (1/20). Dette fordi faren for liv og helse i samband med flaum normalt vil vere vesentlig lågare for personar som oppheld seg utandørs. II

21 Tryggleiksklasse 3 (S3/F3) For skred (S3) gjeld denne tryggleiksklassen dersom meir enn 25 personar oppheld seg permanent i eit område. Dette gjeld til dømes bustadblokker, rekkehus, store kontorbygningar, kjøpesenter og hotell (Feil! Fant ikke referansekilden. og Tabell 5). I desse tilfella vil konsekvensen ved ei skredhending vere stor og kravet til slike områder er at det nominelle årlege sannsynet for skred ikkje skal vere større enn 1/5000. Slike bygningar skal altså plasserast utanfor utløpsområdet til «femtusenårsskredet». For flaum (F3) gjeld denne tryggleiksklassen for byggverk for spesielt sårbare grupper, eller med kritiske samfunns- og beredskapsfunksjonar, som sjukeheimar og sjukehus (Tabell 5). Slike bygningar skal altså plasserast utanfor fareområde til «1000-årsflaumen» Også for F3 kan det vurderast å redusere tilhøyrande uteareal for dei aktuelle bygningane til F2, sidan eksponeringstida og derfor risikoen for personar som held seg utandørs er lågare. Figur 9: Figuren viser tryggleiksklassar og faresonar for flaum. Desse følgjer same prinsippet som for skred, men ein tillèt her noko høgare nominelt årleg sannsyn. I F3 ligg bygg som har kritiske samfunns- og beredskapsfunksjonar. Som Figur 9 viser er det talet på personar som normalt vil opphalde seg i eit hus, som avgjer krav til tryggleiksklasse. For enkelte typar bygningar krev lovverket at det ikkje skal vere sannsyn for skred eller flaum i det heile teke. Dette gjeld til dømes sjukehus eller bygningar der ein produserer og lagrar miljøfarlege kjemikaliar. III

22 VEDLEGG II KLIMA Klimastatistikk Nedanfor følgjer Meteorologisk institutt sin klimastatistikk for Vestlandet, frå 1900 til Figur 10: Vær- og klimautvikling på Vestlandet for vårsesongen (mars, april, mai). Temperatur (øvst): Prikkane syner berekna gjennomsnittleg temperatur for vårsesongen. Kurva er ei utjamning over 10 år. Normalen for perioden er vist som ein tjukk strek. Nedbør (nedst): Dei blå stolpane syner kor mykje nedbør som har falle samanlikna med normalen (=100%, tjukk horisontal strek). Kurva syner ei utjamning over 10 år. Kjelde: Figur 11: Vær- og klimautvikling på Vestlandet for sommarsesongen (juni, juli, august). Temperatur (øvst): Prikkane syner berekna gjennomsnittleg temperatur for sommarsesongen. Kurva er ei utjamning over 10 år. Normalen for perioden er vist som ein tjukk strek. Nedbør (nedst): Dei blå stolpane syner kor mykje nedbør som har falle samanlikna med normalen (=100%, tjukk horisontal strek). Kurva syner ei utjamning over 10 år. Kjelde: IV

23 Figur 12: Vær- og klimautvikling på Vestlandet for haustsesongen (september, oktober, november). Temperatur (øvst): Prikkane syner berekna gjennomsnittleg temperatur for haustsesongen. Kurva er ei utjamning over 10 år. Normalen for perioden er vist som ein tjukk strek. Nedbør (nedst): Dei blå stolpane syner kor mykje nedbør som har falle samanlikna med normalen (=100%, tjukk horisontal strek). Kurva syner ei utjamning over 10 år. Kjelde: Figur 13: Vær- og klimautvikling på Vestlandet for vintersesongen (desember, januar, februar). Temperatur (øvst): Prikkane syner berekna gjennomsnittleg temperatur for vintersesongen. Kurva er ei utjamning over 10 år. Normalen for perioden er vist som ein tjukk strek. Nedbør (nedst): Dei blå stolpane syner kor mykje nedbør som har falle samanlikna med normalen (=100%, tjukk horisontal strek). Kurva syner ei utjamning over 10 år. Kjelde: V

24 Klimaprognosar Dei fleste klimamodellane byrjar å gje rimeleg pålitelege data om global vêr- og klimautvikling både i fortid, notid (og dermed truleg også i framtid), men modellane har framleis store uvisser, spesielt på regional og lokal skala. Likevel bør ein ta høgde for dei mange resultata som peikar mot ei global oppvarming, med påfølgjande lokale klimatiske endringar. For skredfareevaluering er det først og fremst snømengde og ekstremnedbør i form av regn og dermed avrenning som er avgjerande med tanke på stabilitet til snø og jordsmonn. På oppdrag frå miljødirektoratet har Norsk klimaservicesenter offentleggjort prognosar for klimautvikling i Noreg for dei neste 100 åra ( Det kjem her fram at det truleg vil verte hyppigare tilfelle av intens nedbør på Vestlandet, og at både gjennomsnittstemperatur og havnivå vil stige. Det er også venta at flaumane i vassdraga på Vestlandet vil komme hyppigare og ha større omfang. Generelt kan ein sei at det er fare for jord- og steinras når det kjem meir enn 8 % av normal årsnedbør i løpet av eit døgn, og når det kjem meir enn 5 % av den normale årsnedbøren i løpet av eit halvt døgn. Samanstilt med klimaprognosane tyder dette på at det på Vestlandet vil bli til dels sterk auke i skredfrekvens. Flaum og skred kan også opptre på stader som ikkje tidlegare har vore utsette og flaumsesongen kan verte endra. Tabell 6 syner framtidige temperatur- og nedbørendringar i Vest-Noreg i 2060 og Tala syner temperatur- og nedbørendringar med låg, middels og høg framskriving i høve til perioden (normalperioden). Framskrivingane kjem frå rapporten Klima i Norge 2100 som vart lansert september Dei er basert på klimamodellar og er derfor usikre. Framskrivingane for temperatur gjeld heile Vestlandet, medan dei for nedbør gjeld Sogn og Fjordande og Nordhordland. Tala kan i følgje Norsk klimaservicesenter brukast som eit hjelpemiddel når kommunar og andre aktørar skal planlegge for framtidige klimaendringar (ROS-analysar, arealplanlegging, vegbygging m.m.). Tabell 6: Prognosar for temperaturendringar ( o C) på Vestlandet og nedbørendringar samt endring i tal på dagar med kraftig nedbør (prosent) i Sogn og Fjordane og Nordhordland i 2060 og 2100 i høve til normalperioden Lågt, middels og høgt estimat er oppgjevne. Kjelde: Temperatur ( o C) Lågt est. Middels est. Høgt est. Lågt est. Middels est. Høgt est. År +0,7 +1,5 +2,4 +1,3 +2,3 +3,2 Vinter -0,2 +1,6 +3,2 +0,5 +2,4 +4,1 Vår +0,1 +1,5 +3,1 +0,8 +2,3 +3,7 Sommar +0,3 +1,5 +2,7 +1,0 +2,2 +3,7 Haust +0,4 +1,8 +3,1 +1,1 +2,5 +3,8 Nedbør (%) total endring År VI

25 Vinter Vår Sommar Haust Endring (%) i tal på dagar med kraftig nedbør År Vinter Vår Sommar Haust Norsk klimaservicesenter har presentert klimaframskrivingane for ulike geografiske områder i eit norgeskart på sine nettsider. Berekningane kan brukast som grunnlag for klimatilpassa dimensjonering av infrastruktur som bygg, avløp, ved og bane. Verdiane i kartet er presentert som medianverdiar berekna frå eit ensemble av ti klimaframskrivingar. Klimaframskrivingane er basert på forventingar om framtidige utslepp av drivhusgassar og globale og regionale klimamodellar. For meir informasjon sjå VII