Flaumfarevurdering ved gbnr. 83/53 i Rosendal, Kvinnherad kommune

Transkript

1 Flaumfarevurdering ved gbnr. 83/53 i Rosendal, Kvinnherad kommune

2 Prosjektinformasjon og status Dokumentnr.: Dokumenttittel: Flaumfarevurdering ved gbnr. 83/53 i Rosendal, Kvinnherad kommune Klassifisering: Distribusjon: Intern Oppdragsgjevar Leveransedato: Status: Sider: Godkjend rapport 17 Kontraktør: Kontraktørinformasjon: SGC Geofare AS Villabyen 3, 6984 Stongfjorden Organisasjonsnummer: MVA Kontaktinformasjon: SGC Geofare AS Villabyen 3, 6984 Stongfjorden Tlf.: Mob.: e-post: Einar@SGCas.no Kundeinformasjon: Skålafjæro AS v/ Knut Johannes Helvik Tlf.: E-post: knut@k-el.no Fagområde: Dokumenttype: Lokalitet: Flaumfarevurdering og klima Rapport Rosendal, Kvinnherad kommune Rapport utarbeidd av: Dato for ferdigstilling: Signatur: Torkjell Ljone Torkjell Ljone (sign.) Notat revidert av: Godkjend, dato Signatur: Anders Haaland Anders Haaland (sign.) Notat godkjend av: Godkjend, dato Signatur: Even Vie Even Vie (sign.)

3 INNHALDSLISTE INNLEIING... 3 KAPITTEL 1 - OMRÅDESKILDRING Plassering Tidlegare arbeid... 5 KAPITTEL 2 - HAVNIVÅENDRINGAR OG STORMFLO Havnivåendringar Returnivå for stormflo + klimapåslag... 7 KAPITTEL 3 - MODELLERING AV VASSLINER... 9 KAPITTEL 4 - FLAUMFAREVURDERING Vurdering av flaumfare Feltobservasjonar Samanstilling og diskusjon kring flaumfare KAPITTEL 5 - SIKRINGSTILTAK KAPITTEL 6 - KONKLUSJON REFERANSAR

4 INNLEIING Sunnfjord Geo Center (SGC Geofare AS) er engasjert av Skålafjæro AS ved Knut Johannes Helvik for å utarbeide ei flaumfarevurdering ved gbnr. 83/53 i Rosendal, Kvinnherad kommune. Området er i dag ein oppstillingsplass for bubil, som ligg like ved Storelva ved munningen ut mot Kvinnheradsfjorden. Havnivåstiging og stormflonivå vil difor òg kunne påverka området. I 2015 utførte SGC Geofare ei flaumfarevurdering for eit område ved gbnr. 83/5 ved Baronivegen 4, om lag 200 m lengre opp i Storelva. Denne rapporten vil vera eit addendum til den rapporten, og brukar flaumverdiane som vart funne der. I byggteknisk forskrift (TEK10) er tryggleikskrav mot flaum definert ut frå kva type byggverk som skal oppførast. Dess fleire personar som vil opphalde seg i eit område, dess mindre nominelt årleg sannsyn for flaum kan ein tillate. Byggverk er klassifisert under tre tryggleiksklassar for flaumfare; F1, F2 og F3. Lovverket krev at største nominelle årlege sannsyn for flaum ikkje skal vere høgare enn 1/20, 1/200 og 1/1000, respektivt for desse tre klassane (Tabell 1). På bakgrunn av dette går vår utrekning på havnivåendring og stormflo i hovudsak ut på å dele undersøkingsområdet inn i faresoner som representerer ulike nominelle årlege sannsyn for flaum. Tabell 1: Oversikt over dei tre tryggleiksklassane for flaum, i følgje Plan- og byggingslova (TEK10). Tryggleiksklasse for flaum Konsekvens Største nominelle årlege sannsyn Døme F1 Liten 1/20 Naust, garasjar F2 Middels 1/200 Hotell, bustadhus F3 Stor 1/1000 Sjukehus Området har i 5 år vore brukt som bubiloppstillingsplass på dispensasjon og for å søka om fast løyve er det krav om flaumfarevurdering. TEK10 gjeld for byggverk plassert i flaum- /skredutsett område. Campinghytter fell under tryggleiksklasse F2 med største nominelle årlege sannsyn for flaum på 1/200. Om bubilar som kan flyttast ved eventuelle flaumhendingar skal plasserast i ein av tryggleiksklassane kan diskuterast. På tomta med gbnr. 83/53 er det i dag ingen bygningar. Rapporten er bygd opp av seks hovudkapittel; 1. Områdeskildring, 2. Havnivåendringar og stormflo, 3. Modellering av vassliner, 4. Flaumfarevurdering, 5 Sikringstiltak og 6. Konklusjon. 3

5 KAPITTEL 1 - OMRÅDESKILDRING 1.1. Plassering Det undersøkte området (planområdet) ligg på nordsida av Storelva der ho renn ut i Kvinnheradsfjorden i Rosendal sentrum (Figur 1). Nøyaktig avgrensing av planområdet, som består av store delar av gbnr. 83/53 er vist i Figur 2, og flaumfarevurderinga gjeld for dette området. Planområdet er eit flatt område mellom 1.4 m o.h. til 2.3. m o.h, og grensar ikkje direkte til Storelva, men grensar til Kvinnheradsfjorden i vest. Mellom planområdet og Storelva er det eit smalt område som høyrer til gbnr. 83/39 og ein bygning som høyrer til gbnr. 83/68 i tillegg til delar av gbnr. 83/53 som ikkje er med i planområdet. Figur 1: Det undersøkte området (markert med svart omriss) ligg på nordsida av Storelva der den renn ut i Kvinnheradsfjorden, i Rosendal sentrum. Basert på kart på Statens Kartverk. 4

6 Figur 2: Planområdet består av store delar av gbnr. 83/53, og er og skal nyttast som oppstillingsplass for bubilar Tidlegare arbeid Denne rapporten er eit addendum til rapporten Flaumfarevurdering i Rosendal, Kvinnherad kommune (SGC, 2015), og bruker bakgrunnsdata og utrekningar frå den rapporten. Dette omfattar blant anna hydrologi, topografi, flaumdata, klima, geologi og tidlegare flaumhendingar. 5

7 KAPITTEL 2 - HAVNIVÅENDRINGAR OG STORMFLO Sidan det har komme nye publikasjonar på havnivåendring og stormflo sidan førre rapport (SGC, 2015) nyttar me ikkje den rapporten til dette Havnivåendringar Ved prognosar for havnivåendringar er det tatt utgangspunkt Miljødirektoratet sin oppdaterte rapport per 2015 Sea Level Change for Norway, Past and Present Observations and Projections to 2100 (Simpson m.fl., 2015). I rapporten er det oppgitt tal for framtidig havnivå og stormflo for norske kystkommunar. I følge rapporten vil havet stige langs heile norske-kysten. Havet stig på grunn av varmeutviding og auka tilførsel av smeltevatn frå brear og iskapper. Som følge av ulik grad av varmeutviding frå stad til stad, endringar i tyngdefeltet, vind og havstraumar, og ulik grad av landheving langs kysten, vil det vere regionale skilnader på havnivåendringane. Rapporten tek derfor omsyn til desse faktorane i prognosane for framtidig havnivå. Verdiane i rapporten er korrigert for landheving. I resultata er det tre ulike kurver som baserer seg på mengd av framtidig klimagassutslepp. Simpson et al. (2015) deler inn i tre ulike utsleppsscenario: RCP2.6: Dramatiske kutt allereie frå RCP4.5: Små endringar i utslepp fram til 2050, deretter auke i kutt. RCP8.2: Ingen kutt, utsleppa fortset å auke i dagens tempo. Tabell 1 nedanfor syner prognosar for havnivåendringar for år , og 2100 for Rosendal der det er tatt utgangspunkt i RCP2.6, RCP4.5 og RCP8.2. Tala er basert på utrekna tidevatn frå målestasjonen i Bergen, som er den næraste målestasjonen til Rosendal. Det er tatt omsyn til 10 min tidsforskjell og ein høgdekorreksjonsfaktor på 0,77. Figur 3 viser eit diagram for endringar i havnivå i Rosendal fram mot år 2100 ved dei ulike utsleppscenarioa. Den midtre grafen representerer gjennomsnittsverdien, medan den tilhøyrande sona rundt er konfidensintervalet. Ved høgt klimagassutslepp (RCP8.5) vil havnivået auke i gjennomsnitt 46 cm, ved redusert utslepp (RCP4.5) 26 cm, og ved lågt utslepp (RCP2.6) 16 cm innan år 2100 i Rosendal. Utifrå diagrammet er høgst mogeleg havnivåendring for Rosendal i år 2100; 72 cm (95-persentilen for RCP8.5). Direktoratet for samfunnstryggleik og beredskap (DSB) tilrår at ein i arealplanlegging nyttar tala frå RCP8.5 for åra og 95 % konfidensintervall (95-persentilen). Ein ser i tabellen nedanfor at denne er på 62 cm i Rosendal. Tabell 1: Prognosar for havnivåendringar for år , og 2100 for Rosendal der det er tatt utgangspunkt i RCP2.6: lågt utslepp, RCP4.5: redusert utslepp og RCP8.2: høgt utslepp av klimagassar. Verdiane er oppgitt i cm relativt til referanseperioden og viser minimums-, middels- og maksimumsverdi (Simpson m.fl., 2015). Havnivåendringar i Rosendal (cm) Utsleppscenario Gj.verdi 5 % 95 % Gj.verdi 5 % 95 % Gj.verdi 5 % 95 % RCP RCP RCP

8 Figur 3: Diagrammet viser endringar i havnivå fram mot år 2100 med utsleppscenario RCP4.5 (reduserte utslepp), RCP8.5 (høgt utslepp) og RCP2.6 (lågt utslepp). Den midtre grafen representerer gjennomsnittsverdien, medan den tilhøyrande sona rundt er konfidensintervallet. Kjelde: Statens kartverk Returnivå for stormflo + klimapåslag Dersom lågt lufttrykk og pålandsvind oppstår samstundes som springflo, får ein stormflo. Basert på vasstandsmålarar som kontinuerleg registrerer vasstanden er det gjort statistiske berekningar for kor sannsynleg det er at ein kan oppleve ekstreme vasstandsnivå i dag. Ekstreme vasstandsnivå vert kalla returnivå. Frå rapportane Sea Level Change for Norway, Past and Present Observations and Projections to 2100 (Simpson m.fl., 2015) og Havnivåstiging og Stormflo Samfunnsikkerhet i kommunal planlegging (DSB, 2016) kan ein finna returnivå for stormflo i cm over middelvasstand. Til planleggingsnivå anbefaler DSB at ein nyttar middelverdi for stormflonivå, havnivåstigning er 95-persentilen for RCP8.5, og dette vert nytta som klimapåslag. Tabell 2 viser returnivå for stormflo for Rosendal. Tabell 2: Stormflotal og havnivåstiging inkludert klimapåslag for Rosendal. Kommune Stad Returnivå stormflo Havnivåstiging NN2000 (i cm over middelvasstand) med klimapåslag over middelvasstand 20 år 200 år 1000 år (i cm) (i cm) Kvinnherad Rosendal

9 For å rekna ut tal til planlegging som tar for seg stormflo og havnivåstiging med klimapåslag (og korrigert for landheving) summerer ein returnivå for stormflo (middelverdi) og havnivåstiging (95-persentilen/klimapåslag) for RCP8.5 for og trekker frå skilnaden mellom middelvasstand og NN2000. For 200-års returnivå for stormflo med klimapåslag i Rosendal vert dette: 126 cm (returnivå) + 62 cm (havnivå med klimapåslag) 7 cm (NN2000) = 181 cm Tala vert avrunda til nærmaste 10 cm. Tabell 3 viser stormflonivå for returnivå 20 år, 200 år og 1000 år, avrunda til nærmaste 10 cm. Det er desse tala DSB anbefaler vert brukt til arealplanlegging. Tabell 3 Tabellen viser forventa stormflo med nominelt årleg sannsyn på 1/20, 1/200 og 1/1000 i Rosendal, Kvinnherad kommune. Kjelde: Simpson m.fl., 2015 Anbefalte tal frå DSB 1000-års returnivå for stormflo (tryggleiksklasse 3 i TEK 10) + klimapåslag (ref. DSB) 200-års returnivå for stormflo (tryggleiksklasse 2 i TEK 10) + klimapåslag (ref. DSB) 20-års returnivå for stormflo (tryggleiksklasse 1 i TEK 10) + klimapåslag (ref. DSB) Høgder over NN cm 180 cm 170 cm Påverknad frå bølger er det ikkje tatt omsyn til i anbefalingane til DSB, så under ein kombinasjon av stormflo og bølger kan havet slå inn høgare enn dei anbefalte tala. Det er difor viktig å inkludera dagens kunnskap om lokale vind- og bølgeforhold i ei eventuell planlegging for tilrettelegging for bustadar. 8

10 KAPITTEL 3 - MODELLERING AV VASSLINER For å rekne ut vasstanden ved ulike vassføringsverdiar/flaumhendingar, også kalla vassliner, er det hydrauliske modelleringsverktyet HEC RAS versjon nytta. Programmet er utvikla av det Amerikanske forsvarsdepartementet og fyrste versjon vart publisert i I denne modellen vert vasslinene rekna ut ved å legge inn tverrprofil, vassføring for ulike flaumhendingar og ruheitstalet til elveløpet. Flaumverdiane som er lagt inn i modellen er kulminasjonsflaumverdiar med ei klimaframskriving på 40 %. Desse verdiane er henta frå SGC, 2015 og er vist i Tabell 4. Tabell 4: Kulminasjonsflaumverdiar for Storelva med klimaframskriving fram mot år Det er laga 4 profil over Storelva for å vurdera om det kan flauma over frå elva og inn på planområdet med gbnr. 83/53 (Figur 4). Figur 4: Det er laga 4 tverrprofil som kryssar Storelva og går inn i planområdet, som vasslinene er modellert utifrå. Basert på kart frå Statens Kartverk. For dei to nedste profila (1 og 2) er elvebotnen på 0 m o.h. og det gjer dei dårleg eigna for vasslinemodellering i Hec Ras. Sidan det undersøkte området ligg like ved elvemunningen vil tidevatnet ha innverknad på flaum frå elva. Under flo vil elva møta stilleståande vatn mellom profil 3 og 4 og elva kan ikkje flauma over dette nivået i det same området. Ved fjøre sjø vil det vera nok helling på elva til at det kan vera fare for flaum i dei øvste profila. Havnivåendring 9

11 og stormflo vil òg ha stor innverknad på området. Stormflo inkludert havnivåstigning med klimapåslag for 20 års og 200 års klimaperiode er på høvesvis 170 cm og 180 cm, som er høgare enn store delar av planområdet. For nøyaktige høgder er det nytta laserdata tilgjengeleg frå Statens Kartverk. Figur 5 og Figur 6 viser vasslinemodellering for 200-årsflaum og 50-årsflaum for profil 4 og profil 3. I profil 4 kjem ingen av desse flaumane inn i planområdet. I profil 3 kjem både 200 års- og 50 årsflaumen inn i planområdet. 200-årsflaumen er her modellert til å nå opp til 2.26 m o.h., og vil dermed dekka nesten heile planområdet. Figur 5: Vasslinemodellering langs profil 4 viser at verken 200-årsflaum eller 50-årsflaum når over elvebreidda i dette området. 10

12 Figur 6: Vasslinemodellering langs profil 3 viser at 200-årsflaumen går over elvebreidda og inn i planområdet. Det same gjeld 50-årsflaumen som er modellert til akkurat nå over elvekanten. 200-årsflaumen er modellert til å nå opp til 2.26 m o.h. i planområdet. 11

13 KAPITTEL 4 - FLAUMFAREVURDERING 4.1. Vurdering av flaumfare Det undersøkte området er merka med flaumfare på aktsemdkartet for flaum utarbeida av NVE m.fl. Modelleringane viser at det er fare for 200-årsflaum inn i planområdet i profil 3. Høgdedata med laser viser i tillegg at området fleire stadar er lågare enn stormflonivå med klimapåslag Feltobservasjonar Synfaringa vart utført 21. februar 2017 av Anders Haaland og Torkjell Ljone frå SGC Geofare. Planområdet er eit flatt område og grensar i seg sjølv ikkje til Storelva, men grensar til Kvinnheradsfjorden i vest. Austlege del av elvekanten mot Storelva består av ein liten voll opp mot 3.5 m o.h (Figur 7). Vestover vert denne gradvis lågare (Figur 8). Sidan Storelva munnar ut i Kvinnheradsfjorden møter elva stilleståande vatn og eventuell flaum i dei nedre delane vert styrt av tidevatn/stormflo. Eventuell flaum frå elva må skje i øvre del (austlege) av det undersøkte området. Elva langs det undersøkte området har ein rett kanal, noko som reduserer elvepåverka erosjon. Elvebotnen er flat og har eit lågt fall ned mot fjorden. På synfaringstidspunktet var det omtrent heilt fjøre sjø. Langs elvekanten vart det observert spor etter utrasing/erosjon og oppsamling av kvistar som tydar på høgare vasstand (Figur 9). Laserdata viser at desse høgdene er på kring 1 m o.h. og skuldast truleg stormflo. I fylgje metrologisk institutt vil høgvatn med 1 år og 5 års gjentaksinterval nå opp til høvesvis 85 cm og 97 cm over NN2000. Figur 7: Bilete tatt frå like ovanfor profil 4 og nedstraums elva. Tomta med gbnr. 83/53 ligg midt i biletet og strekker seg ned til fjorden. 12

14 Figur 8: Nedre del av Storelva er prega av rolegare vatn. Her er eventuell flaum styrt av tidevatn/stormflo. Bygningen og elvebreidda her høyrer til gbnr 83/68 og er ikkje med i vurderinga. Figur 9: A: Omtrent ved profil 3. Blå stipla linje markerer utrasing som tydar på høgare vasstand. Opp til kring 1 m o.h. B: Oppsamling av kvistar langs same høgde tydar på høgare vasstand. Opp til kring 1 m o.h. C: Same lokasjon som i B. Her er det teikn på utrasing opp til same høgdenivå (1 m o.h.) 4.3. Samanstilling og diskusjon kring flaumfare Planområdet ligg på mellom 1,4 og 2,3 m o.h. og ligg ved der Storelva møter Kvinnheradsfjorden, og kan difor verta påverka av både høgvatn og flaum frå elva. Klimaprognosane (SGC, 2015) viser at ein kan forventa større flaumar, meir avrenning og høgare vasstand i tida framover. Med utgangspunkt i flaumverdiar frå SGC, 2015 er det laga vassliner for fire tverrprofil over elva og inn på planområdet. I dei to nedste profila er det ikkje fall langs elvebotnen noko som gjer modelleringane dårlege. Her er det tidevatnet som styrer flaumfaren og desse vasslinene er det difor ikkje tatt omsyn til. Modelleringane viser at i det øvste profilet (profil 4) er vollen langs elva høg nok til at 200-årsflaumen ikkje når over og inn mot planområdet. I profil 3 viser modelleringane at 200-årsflaumen vil nå inn i planområdet, og at 50-årsflaumen når akkurat inn i planområdet. På grunn av datamaterialet som rapport 13

15 SGC, 2015 baserer seg på er det ikkje tilgjengeleg informasjon om kulminasjonsverdi for 20- års flaum. Sidan 50-årsflaumen akkurat gjekk over elvebreidda i profil 3, tolkar vi det slik at ein 20-årsflaum ikkje vil nå over og inn i planområdet her. Sidan planområdet er mellom 1,4 m o.h. og 2.3 m o.h. kan store delar av planområdet stå under vatn dersom vatnet kjem seg inn frå elva eller fjorden. Feltobservasjonane viser at vasstanden har vore opp til 1 m o. h. i nyleg tid noko som kan korrelerast til stormflo med returnivå på 5 år (dagens klima). Ved å følgja anbefalingane til direktoratet for sammfunnssikkerhet og beredskap skal ein i Rosendal planlegga med stormflohøgder med 20 års og 200 års returintervall på høvesvis 170 cm og 180 cm. Laserdata viser at dette er over høgda på terrenget som grensar til elva og fjorden enkelte stadar og heilt i grenseland dei aller fleste stadar. På bakgrunn av dette konkluderer vi med at store delar av planområdet vil stå under vatn ved flaumhendingar med største nominelle årlege sannsyn på 1/20 (og dermed 1/200). For 20-årsflaumen er det stormflo med klimapåslag som vil vera dimensjonerande og for 200-årsflaumen vil begge deler kunna trenga inn på planområdet. Det er laga eit faresonekart som markerer samla flaumfare frå både stormflo og frå elva (Figur 10). Figur 10: Faresonekart for planområdet (markert med stipla omriss). 20-årsflaumen vil nå omtrent heile planområdet forutan nokon små lokale høgder. 200-årsflaumen vil kunne nå heile planområdet forutan eit lite område i søraustlege hjørna av planområdet. Faresonekartet viser flaum frå både stormflo og frå elva. Basert på kart frå Statens Kartverk. 14

16 KAPITTEL 5 - SIKRINGSTILTAK Flaumfarevurderinga viste at både 20-årsflaumen og 200-årsflaumen vil kunne nå inn i planområdet. Sidan det ikkje er nokon bygningar, eller planar om bygningar inne i planområdet meiner vi at det ikkje er naudsynt med sikringstiltak. Under eventuelle flaumhendingar vil bubilane kunne flytta på seg og konsekvensen av flaum vert difor liten. Dersom det ein gong skal byggast t.d. hytter/bustadar innanfor planområdet er det derimot naudsynt med sikringstiltak. Sidan det er fare for flaum frå både elva og fjorden vil beste alternativ vera å heva grunnen. Då vil ein òg sleppa problem med heva grunnvassnivå. 15

17 KAPITTEL 6 - KONKLUSJON Sunnfjord Geo Center si flaumfarevurdering viser at både 20-årsflaumen og 200-årsflaumen vil nå inn i planområdet og at eventuelle flaumar kan komma frå både elva og stormflo frå fjorden. Det er ingen bygningar i planområdet, og området skal nyttast som oppstillingsplass for bubilar. Under eventuelle flaumhendingar kan ein flytta bubilane, og konsekvensen av flaum er difor liten. SGC Geofare meiner difor det ikkje er naudsynt med sikringstiltak i planområdet. Dersom det i framtida skal byggast hytter og/eller bustadar i planområdet trengst det sikringstiltak og vi meiner då at å heva grunnen vil vera det beste alternativet. 16

18 REFERANSAR Direktoratet for Samfunnstryggleik og beredskap (DSB), 2016: Havnivåstiging og Stormflo Samfunnsikkerhet i kommunal planlegging. Direktoratet for Samfunnstryggleik og beredskap (DSB), 2011: Håndtering av havnivåstigning i kommunal planlegging. Simpson, M.J.R., Nilsen, J.E.Ø., Ravndal, O.R., Breili, K., Sand, H., Kierulf, H.P., Steffen, H., Jansen, E., Carson, M., Vestøl, O. 2015: Sea level change for Norway Past and present observations and projectations to Miljødirektoratet. NCCS report no. 1/2015. SGC Geofare, Flaumfarevurdering i Rosendal, Kvinnherad kommune. Internettsider: Kart, satellittbileter og topografiske profil: Statens kartverk, Klima: Meteorologisk institutt, Miljøverndepartementet Føreskrifter: Direktoratet for byggkvalitet 17