Landskapsanalyse for Granvin herad

Transkript

1 Landskapsanalyse for Granvin herad Ingunn B. Skjerdal Morten Clemetsen Aurland Naturverkstad BA Rapport nr

2 2

3 Tittel: Landskapsanalyse for Granvin herad Rapport nr: Dato: Forfattar: Ingunn Bårtvedt Skjerdal Morten Clemetsen Oppdragsgjevar: Granvin herad Referanse: Skjerdal I. B., Clemetsen M. Landskapsanalyse for Granvin herad, Aurland Naturverkstad rapport Referat: Det er gjennomført ein overordna landskapsanalyse for Granvin herad. Analysen skal nyttast i samband med rullering av arealdelen til kommuneplanen. Det er føreteke analyse av landskapsbilete, visuelt sårbare område, område med stor opplevingsverdi, område som er viktige for rekreasjon og friluftsliv, strandsona og framtidig bustadbygging. Kommunen er delt inn i 34 einskaplege område. Kvart område er skildra og plassert i ein av 10 områdekategoriar ut frå dominerande trekk i naturmiljø, kulturmiljø og arealbruk. Avgrensing av visuelt sårbare område, heilskapelege kulturmiljø, viktige område for rekreasjon og friluftsliv og tilgjengeleg strandsone er vist på eigne temakart. Framsideillustrasjon: 1. rad:v: Nesheim med Granvinsvatnet i forgrunnen, Høgahorgi i bakgrunnen. H: Skjervsfossen 2. rad: V. Krokavatnet med Lønahorgi i bakgrunnen. H: Stranda på Lussand 3. rad V: Folkedal, H: utsikt mot Seim, Moen og Nesheim Emneord: Landskapsanalyse Landskapsområde Landskapskarakter Fjordlandskap Granvin herad Produsert av: Aurland Naturverkstad BA Postboks Aurland Telefon.: , Faks: e - post: kontorpost@aurland-naturverkstad.no 3

4 4

5 Føreord Føreliggjande rapport inneheld ei landskapsanalyse av Granvin herad. Analysen skal nyttast som grunnlag for rullering av arealdelen til kommuneplanen for Granvin herad. Aurland Naturverkstad ved Morten Clemetsen og Ingunn B. Skjerdal har gjennomført synfaringar og kartlegging i felt samt utarbeidd rapporten. Digital kartframstilling er utført av Lars Andrè Uttakleiv ved Aurland Naturverkstad. Alle bilete i rapporten er tekne av Aurland Naturverkstad. Kontaktperson hjå Granvin herad har vore Kjersti Finne. Aurland Ingunn B. Skjerdal 5

6 6

7 Innhald FØREORD... 5 INNHALD INNLEIING BAKGRUNN OG PROBLEMSTILLING MÅLSETJING METODEGRUNNLAG LANDSKAPSBILETE SOM FAKTOR I AREALPLANLEGGING OG FORVALTING FAGLEG METODIKK Kriteria for romleg/visuell landskapsanalyse Skala og romverknad Inndeling i einskaplege område. Målestokkgrunnlag 1: INNSAMLING AV DATA OVERORDNA OMTALE AV GRANVIN HERAD LOKALISERING, SKALA OG LANDFORMER Landskapsklassifisering Landskapstypar langs fjorden INON-område NATURMILJØ Geologi Vegetasjon Vatn og vassdrag AREALBRUK KULTURHISTORIE LANDSKAPSBILETE OMTALE AV EINSKAPLEGE OMRÅDE KVIFOR INNDELING I EINSKAPLEGE OMRÅDE? SAMANSTILLING AV OMRÅDETYPE VURDERT UT FRÅ DOMINERANDE TREKK I LANDSKAP, NATURMILJØ OG AREALBRUK Områdetype A: Busetnad, næringsareal, service Områdetype B: Landbruk, gardsbusetnad og innmark Områdetype C: Skogbruksområde Områdetype D: Kulturmiljø, tradisjonelle kulturlandskap Områdetype E: Hyttemiljø og tilrettelagde rekreasjonsområde Områdetype F: Støls- og beitelandskap Områdetype G: Granvinsvatnet Områdetype H: Dal- og fjordside Områdetype I: Gjel Områdetype J: Fjellområde utan nyare tekniske inngrep TEMAKART MED VURDERINGAR OG TILRÅDINGAR VISUELT SÅRBARE LANDSKAPSOMRÅDE HEILSKAPLEGE KULTURLANDSKAP OG KULTURMILJØ AV SÆRSKILD VERDI VIKTIGE OMRÅDE FOR REKREASJON OG FRILUFTSLIV NATURFORMER MED SÆRSKILD INNTRYKKSTYRKE STRANDSONA FRAMTIDIG BUSTADBYGGING UTBYGGING AV SMÅ KRAFTVERK KJELDER:

8 1 Innleiing 1.1 Bakgrunn og problemstilling Granvin herad skal rullere arealdelen til kommuneplanen for Granvin. Som grunnlag for fastsetjing av rammer for arealbruk i planen, skal det mellom anna gjennomførast ei landskapsanalyse av området. Bustadbygging og bruk av strandsona og fjorden er viktige problemstillingar for landskapsanalysen. Heradet samarbeidar med prosjektet Landskap i kommunalplanlegging. Dette er eit pilotprosjekt og samarbeid mellom Miljøverndepartementet, Landbruks- og matdepartementet og helse- og omsorgsdepartementet. I Hordaland er det eit fellesprosjekt mellom fylkesmannen i Hordaland, Hordaland fylkeskommune og Granvin, Lindås, Samnanger og Sund kommune. Bakgrunnen for prosjektet er implementering av den europeiske landskapskonvensjonen, og målsetninga er å forvalte landskapskvalitetar på ein betre måte gjennom den kommunale arealplanlegginga. Ei landskapsanalyse vil innehalde ei skildring av planområdet med karakteristikk av den fysiske utforminga til landskapet, særskilde natur- og kulturverdiar og opplevingsverdi knytt til landskapsbilete. Ei slik utgreiing kan vere ein viktig reiskap til å sikre og vidareutvikle eit variert og opplevingsrikt landskap som både lokalsamfunnet, hyttefolk og turistar vil finne attraktivt. Landskapskartlegging og analysar vil og sjølvsagt vere viktige reiskapar for å legge premissar for utbyggingsføremål, disponering av naturressursar, lokalisering og utforming av tiltak. 1.2 Målsetjing Det skal gjennomførast ein landskapsanalyse av Granvin herad. Kartlegginga skal peike ut visuelt sårbare landskapsområde, heilskaplege kulturlandskap og kulturmiljø av særskild verdi og viktige område for rekreasjon og friluftsliv. Vurdere framtidig bruk av strandsona og fjorden. 2 Metodegrunnlag 2.1 Landskapsbilete som faktor i arealplanlegging og forvalting. Landskapet vert definert som dei samla fysiske omgjevnadene som omsluttar oss under open himmel (Bruun 1996). Landskapet er samansett av ei rekkje fysiske komponentar forma av naturprosessar og av menneskeleg inngrep og aktivitet. Landskapet rommar difor både natur og kultur. Ofte er dette vevd i kvarandre på ein måte som gjer det vanskeleg (og kan hende lite føremålstenleg) å skilja frå kvarandre. Kulturdelen av landskapet inneheld ei historisk djupne når det gjeld busetnad, bruksmåtar og omforming av natur til kulturlandskap. Med basis i ei brei landskapsforståing vil analyse av landskapet omfatte både naturskildringar og skildring av kulturelle faktorar som historisk utvikling, arealbruk, kulturminne, byggeskikk, bygningar, infrastruktur osb. (Bruun 1996). 8

9 Landskapet sin verdi vil i stor grad og vere knytt til opplevinga av det, både som fysisk landskap og som kulturelt landskap. Omgrepet landskapsbilete vert ofte nytta om det landskap ein ser og sansar og gjennom det ein umiddelbart opplever (Fredningsstyrelsen 1982, Bruun 1996), men den kulturelle forståinga av landskapet er òg viktig. Ikkje minst den historiske dimensjonen korleis har folk levd og utnytta landskapet gjennom tidene og korleis har dette vore med å forme vår tids landskapsuttrykk. Landskapsbiletet omfattar og estetiske kvalitetar, men det kan vere rettare å nytte omgrep som landskapskarakter for ikkje å snevre det inn til ein diskusjon om stygt og pent (The Contryside agency 2002). For å kunne skildre landskapsbiletet på ein utfyllande måte, er det i dei neste avsnitta gjort greie for dei metodiske framgangsmåtane som er nytta. Arbeidsopplegget bygger i stor grad på metodikk utvikla ved Institutt for landskapsplanlegging (Bruun 1983, Nordisk Ministerråd 1987) og Norsk Institutt for Jord- og Skogkartlegging (Elgersma 1996, Elgersma og Asheim 1998). 2.2 Fagleg metodikk Kriteria for romleg/visuell landskapsanalyse Utgreiingsområdet er landskapsmessig sett saman av særs ulike område med varierande karaktertrekk, med lang historisk kontinuitet og stor variasjon mellom ulike arealbruksføremål og landskapstypar. Desse variasjonane er ein viktig føresetnad for opplevingsrikdomen i området. For å kunne skildre landskapsbilete og opplevingsverdiar på ein systematisk måte, er Granvin herad delt inn i einskaplege område. Slik strukturering og inndeling er nødvendig for å kunne gje ein presis omtale av området og dei ulike faktorane som påverkar landskapet og opplevinga av det. Den landskapsmessige organiseringa som er nytta i rapporten vil kunne danne grunnlag for vidare utarbeiding av kommuneplan for Granvin. Det er viktig at folk kjenner seg att i områdeinndelinga. Det gjer det lettare å planlegge tiltak Skala og romverknad Omgrepet skala har med målestokken i landskapet å gjere. Terrengform, omfanget av ulike element i landskapet og innhald av detaljar vil påverke oppfattingar av skalatilhøve. Eit landskapsområde med terrengformar som gjev lange utsyn med få eller jamt vekslande overgangar, vil oppfattast som storskala. Eit område med mange overgangar mellom vertikale og horisontale former som til dømes eit kupert, kollete landskap, vil vere meir småskala. Skala vil og i stor grad påverke romverknaden i landskapet. Romverknaden i eit landskap vil kunne oppfattast og skildrast på ulike nivå. Eit overordna landskapsrom vil kunne delast inn i mindre rom osv. Romma på dei forskjellige nivåa kan og vere vanskeleg å definere eksakt. Opplevinga er dynamisk, etter som ein rører seg gjennom landskapet. Romma vil gli over i kvarandre og danne meir diffuse overgangssoner Inndeling i einskaplege område. Målestokkgrunnlag 1: Landskapet i kommunen er delt inn i einskaplege område. Områda tek utgangspunkt i romleg avgrensing og framtredande karaktertrekk ved naturmiljø, landformer, arealbruk og historisk utvikling. Områda vert tilpassa eit landskapsmessig skalanivå som samsvarer med landskapsformer og arealstorleik som folk orienterar seg etter og opplever når dei ferdast 9

10 gjennom landskapet. Kvart område er knytt til ein særskild type. Det er gjort greie for i alt 10 landskapstypar eit høgt tal i ein liten kommune som Granvin. Grunnlaget for å arbeide med einskaplege område i landskapssamanheng er metodisk basert på Oterholm og Feste (1973) og Landscape Charachter Assesment i England. Det er i alt skildra 34 område. Omtalen av dei einskaplege områda er basert på fylgjande tema: - Lokalisering, skala og landformer. - Naturmiljø med dominerande trekk i geologi og vegetasjon, vatn og vassdrag. - Arealbruk med vekt på fysiske tiltak og inngrep knytt til busetnad, næringsliv, samferdsle, landbruksdrift, friluftsliv, etc. - Kulturhistorie med viktige fysiske spor og minne etter tidlegare busetnad, ferdsle, ressursutnytting, sosialt og religiøst liv. - Landskapsbilete slik området framstår i dag med særpreg, variasjon og heilskap. Hovudvekt er lagt på visuelle tilhøve. I kva grad landskapet er prega av menneskeleg bruk vil vere med å bestemme landskapskarakter. Alle områda har ein indre samanheng, ein framtredande landskapskarakter som er mogleg å identifisere og skildre. I mange tilfelle vil det ut frå skalaforhold og topografi ikkje vere mogleg å få overblikk over heile rommet medan ein er ute i terrenget. Ein vil likevel kunne oppfatte og forstå overgangar når ein rører seg frå eit rom, eller einskapleg område, til eit anna. Nokre stader er overgangane tydeleg markert i landskapet, t.d. ved område 10 (Øvre Folkedal). Vurderingane av områda sin landskapskarakter bygger på fylgjande kriteria: Heilskap eller samsvar. Dette vil vere eit samlande uttrykk for i kva grad dei ulike landskapskomponentane dannar ein harmonisk samanheng. Dette omfattar og kontinuitet over tid i bruk av landskapet. Variasjon eller mangfald. Uttrykker omfanget av element og uttrykk i landskapsbiletet. Stor variasjon vil vere opplevingsmessig positivt dersom dei vert oppfatta å ha ein indre samanheng, ein visuell og økologisk orden. Einskaplege område er skildra i kapittel Innsamling av data. Hovudmålet med prosjektet er å gjennomføre ei landskapskartlegging med vekt på visuelle forhold. Skildringar og vurderingar i denne rapporten er difor i hovudsak basert på synfaringar og visuelle observasjonar. Området vart synfart 16. juli 2007, med supplerande synfaring 4. september og 3.oktober Vurdering av områdegrenser og område er gjort med støtte i kart M-711, målestokk 1:50000, kartblad 1316 III Voss, 1316 II Ulvik, 1315 IV Jondal og 1315 I Ullensvang. Andre relevante opplysningar er henta frå kartbasar (ortofoto, digitalt markslagskart, naturtyperegistreringar, geologisk bergrunnskart, lausmassekart, vassdragsinformasjon) og fotobasar (Voss Now) på internett. Naturhistorisk og kulturhistorisk vegbok for Hordaland er og nytta. For fullt oversyn over kjelder sjå kjeldeliste bak i rapporten. 10

11 3 Overordna omtale av Granvin herad 3.1 Lokalisering, skala og landformer Figur 1 Oversiktsbilete over Granvin herad. Eit variert landskap mellom fjord og fjell. (Kjelde: Utgreiingsområdet omfattar Granvin herad, Granvin har eit areal på 212,6 km 2 og ligg mellom Voss kommune mot nord og nordvest, Ulvik herad mot aust, Ullensvang herad mot sør og Kvam herad mot sørvest. Heradet strekk seg frå Hardangerfjorden i sør til fjella mot Raundalen i nord. Det høgste av desse ligg på om lag 1560 moh. I Granvin er det eit hovuddalføre frå Moavatnet i nordvest gjennom Skjervet, Granvinsvatnet og Eide og vidare ut fjorden til utløpet av Granvinsfjorden Landskapsklassifisering Landskapsregion. I fylgje NIJOS sin nasjonale klassifiseringssystem for landskap, høyrer utgreiingsområdet til landskapsregion 23, Indre bygder på Vestlandet. Ein liten del av heradet i nordaust ligg i region 15, Lågfjellet i Sør-Norge. REGION 23. INDRE BYGDER PÅ VESTLANDET (utdrag frå NIJOS-rapport 10/05). Regionen strekk seg frå nord i Rogaland til Nordmøre. Granvin ligg i underregion 23.3 Samlafjordbygdene og 23.4 Fruktbygdene i Indre Hardanger 11

12 Landskapet sin hovudform Regionen er kjenneteikna ved at alle underregionar har ei hovudform som er betydeleg nedskore og som strekk seg djupt inn i landet og er omgjeve av høge fjell. Sentralt i regionen er og dei omkringliggjande fjellområda som både kan utgjere sjølve silhuettavgrensinga rundt dal-/ fjordtrauet eller inkludere fleire små eller middelstore mellomliggande fjellområde. Landskapet sine småformar Regionen har generelt lite lausmassar. Mest vanleg er eit tynt- og usamanhengande lausmassedekke med morene- eller skredavsetningar nedst i dal- eller fjordsidene, eller på meir høgtliggande hyller og slakare hellingar. Lausmassedekket er likevel nok til at vegetasjonen dei fleste stader gjev lågareliggande regiondeler eit frod preg. Vitringsjord og skifermorene er vanleg i einskilde område. Dalbotnen har gjerne lausmassar av anten morene, breelv eller elveavsetningar. I dei fleste dalmunningar er grusrygger avsett på tvers av dalen. I nokre område er berget sterkt oppknust ur og raskjegler er vanleg. Fjellområda er stort sett snaue og nakne, ofte med store mengder med blokkmark. Fjord og vassdrag Lange fjordflater dannar golv i djuptskorne landskapsrom. I forlenginga av fjordløpene fins også enkelte langsmale fjordsjøar, karakteristisk i mange fjordbotnar er elvedeltaer som ofte er nedbygd. Dalane vert prega av rennande vatn. Korte vassdrag, men pga. stort fall er dei ofte regulerte til vasskraft. I større daler er det ofte strie elver med stor vassføring og mange fossar. Store fossefall er vanleg på grunn av stupbratte fjord- og dalsider. I fjella finnes bekkar, elver og vatn. Vegetasjon Klimaet dannar eit skilje mot dei tilgrensande midtre fjordbygdene. Her er svakt kontinentalt klima med kaldare vintre, og ofte vesentlig mindre nedbør enn lenger vest. Lauvskogen er dominerande; bjørkelier med innslag av edellauvtre og større edellauvskogsområde, særleg i bratte solvarme lier. Det er fortsatt lauvingslier og tre i hevd. Furu er vanleg på tørrare og skrinne område. Granplanting er svært utbredt. Regionen har og ein del myr. Jordbruk Jordbruket har satt eit karakteristisk preg på landskapet, det er mange små gardsbruk med allsidige driftsformar og kulturlandskap. I mange område vert det drive aktiv kulturlandskapsskjøtsel. Mange eldre slåtte- og beitemarker gror igjen. Grasproduksjon dominerar i det aktive jordbruket, men frukt- og bærproduksjon i Hardanger er meir kjent. Talet på husdyr i regionen er svært høgt og den er ein av dei største husdyrregionane i landet. Busetnad og tekniske anlegg Regionen er spreitt utbygd, men tettbygde strandstadar finst i nesten kvar kommune. I det 20.-århudre har det vakse fram fleire tettstader basert på kraftkrevjande industri. Gardsbusetnaden er karaktersettande for regionen. Rekketun er vanleg i små og store grender, uthusa er ofte lafta. Særeige er og dei mange hyllegardane høgt over fjord eller dalbotn. Steingjerder finst på kryss og tvers, og deler bruk frå bruk, gard frå gard og innmark frå utmark. Kvar gard kunne ha både heimestøl og fjellstøl. Langs fjorden er naust og naustrekker eit vanleg syn. Landskapskarakter Regionen dekker det mest storslagne av Noregs fjordlandskap. Isen har forma fjordane i landet, men i dei indre bygdene på Vestlandet fekk isen moglegheit til å grave djupare i landmassane enn andre stader, dette resulterte i djuptskorne U-dalar med stupbratte fjellsider. Fjordane og i nokre tilfelle fjordsjøar fyller trauet i dalbotnen. Trauforma er den mest samlande landskapskomponenten i regionen. Dei fleste underregionane byrjar som ein fjord, endar i ei elveøyr og vert forlenga av ein elvedal. Til tross for det storslagne 12

13 naturlandskapet er det kulturpåverknaden med busetnad og særeigne kulturmiljø som vekkjer internasjonal merksemd. Mange av kulturmiljøa er trua på grunn av opphør av drift som fører til gjengroing og forfall av bygningsmasse. Få regionar tar dette forfallet meir på alvor enn her Landskapstypar langs fjorden NIJOS har og på oppdrag frå Hordaland Fylkeskommune føreteke ei landskapstypeklassifisering av strandsonene i fylket. I utgreiingsområdet er det to landskapstypar representert (Sjå elles figur 2.): Brede fjordløp og fjordmøtar (Indre samlafjorden) Trange og djuptskorne fjordarmar (Granvinsfjorden) Figur 2 Kart over inngrepsfrie naturområde (INON-kart) i Granvin og omegn, Lys grøn: INON sone 2, mellom grøn: INON sone 1 og mørk grøn: villmarksprega område. (Kjelde: INON-innsyn INON-område Direktoratet for naturforvaltning har oversyn over inngrepsfrie naturområde. Inngrepsfrie naturområde er definert som område som ligg meir enn 1 km frå tyngre tekniske inngrep. Det vert nytta 4 sonar. - Inngrepsnære område Mindre enn ein km frå tyngre tekniske inngrep - Inngrepsfri sone km frå tyngre tekniske inngrep - Inngrepsfri sone km frå tyngre tekniske inngrep - Villmarksprega område. Meir enn 5 km frå tyngre tekniske inngrep 13

14 3.2 Naturmiljø Geologi Berggrunn Berggrunnsgeologiskart over området syner at berggrunnen i Granvin kjem frå den kaledonske fjellkjededanninga. I nord mot Voss er berggrunnen dominert av gneisar (oransje) med eit smalt belte av kvartsskifer(gulbrun) mot eit breiare belte av fyllitt (grøn). Området med fyllitt strekk seg frå Urane i sørvest til Solsævatnet i Ulvik herad mot nordaust. Granvinsfjorden er omkransa av grunnfjellsbergartar som granitt og granodioritt (rosa, grøn og lys rosa). Granittar og gneisar er harde bergartar som forvitrar seint og gjev surt jordsmonn. Fyllittbeltet som går gjennom heile kommunen gjev godt jordsmonn og rik vegetasjon. Figur 3 Geologisk berggrunnskart (Kjelde: Lausmasse Lausmassekart over Granvin syner at det er morene materiale i fjellområda nord i kommunen i tillegg til Stokkseldalen. I dalbotnane er det breelv- og elveavsetningar, dette gjev grunnlag for jordbruksdrift. I dalsidene i fyllittområda er det forvitringsmateriale som òg gjev grunnlag for jordbruksdrift. I dei brattaste dal- og fjordsidene er det skredmateriale. I fjellområda i grunnfjellsområda er det mykje bart fjell. Figur 4 Lausmassekart frå NGU, grøn: morene, gul/ oransje: breelv- og elveavsetningar lilla: forvitiringsmatriale, mørk rosa: skredmateriale, lys rosa: bart fjell. (Kjelde: 14

15 3.2.2 Vegetasjon Figur 5 Viktige naturtypar i Granvin. (Kjelde Djønne 2005) Naturbilete i Granvin er variert og det er ein rik vegetasjon i heradet. Det er barskog og lauvskog. Dei høgareliggande områda er dominert av rabbe og heivegetasjon og dei lågareliggande områda er prega av å vere aktive jordbruksområde med randsoner langs vassdrag og mellom gardsbruk. Lauvskogen består mykje av edellauvskog i dei lågareliggande områda og i dei bratte dal og fjordsidene. I overgangen mot stølsområda i fjellet er det bjørkeskogen som tek over. Granvin herad har ein rik vegetasjon og innanfor kommunegrensa er det registrert mange viktige naturtypar(vist med raudt i fig av dei 47 registrerte naturtypane er nasjonalt viktige, dette er rasmark, kalkrike område i fjellet (4), hagemark (10), deltaområde, fossesprøytsone, og rik edellauvskog (8). Av dei andre områda som er registrert er 14 regionalt viktige og 11 lokalt viktige område. Det er etablert fem naturreservat i kommunen. Av desse er det fire edellauvskogsreservat og eit våtmarksområde Vatn og vassdrag På korte avstandar er det ein stor variasjon i vatn og vassdrag i Granvin. Kontrastane er store frå store fossar til rolege meandrerande elveløp. Granvin har eit hovudvassdrag Granvinsvassdraget og tre mindre vassdrag, Folkedalselva, Kvanndalselva og Hellerelva (Lussand), (NVE-atlas). Granvinsvassdraget er eit verna vassdrag, verna gjennom verneplan III for vassdrag, som tredde i kraft Dei tre andre vassdraga er relativt korte med små nedbørsfelt. Figur 6 Granvinsvassdraget med nedbørsfelt. (Kjelde Vatn er konsentrert til fjellet og stølsområda med unntak av det største vatnet i kommunen som er Granvinsvatnet. Espelandsvatnet som er ein del av Tyssovassdraget med utløp i Ulvik og Krokavatnet på grensa mot Voss er to andre store vatn. Krokavatnet er magasin for Folkedal kraftverk. I tillegg er det mange mindre vatn og tjern spreidd i dei øvre skogsområda og i fjellet. Mellom dei mange vatna i flate skogs- og fjellparti ligg det store og små myrer. 15

16 I kommunen er det mange mindre elver og bekkar. Nokre av dei er korte vassdrag med bratt elveløp, lite nedbørsfelt og stor variasjon i vassføringa. Detter gjeld spesielt for elvene som kjem ned fjellsidene mot Granvinsfjorden. I dei flatare delane av kommunen set elvene sitt preg på landskapet ved å renne roleg i meandrar over slettene. Figur 7 Skjervsfossen Skorvofossen Espelandsfossen Granvin har fleire markerte fossefall som er viktige landskapselement. I figuren over er det bilete av dei tre største fossane i heradet. 3.3 Arealbruk I tidlegare tider var det fjorden, vatnet og etterkvart jernbana som var dei viktige for ferdsle og transport. I dag er Granvin knytt saman med nabokommunen gjennom riksveg 7 og riksveg 13. Riksveg 7 frå Hardangervidda og Brimnes - Bruravik og vidare gjennom Granvin mot Kvam. Rv 7 er Nasjonal turistveg. Rv 13 frå Odda via Brimnes - Bruravik og vidare gjennom Granvin mot Voss. Det er ferjesamband mellom Kvanndal og Utne. Granvin herad har 977 innbyggarar. Det er mykje spreidd busetnad knytt til gardar og gardsdrift. Gardane ligg på flatene i dalbotn eller høgt oppe i dalsidene. Hovudbusetnaden er knytt til kommunesenteret Eide, og grendene Kvanndal, Folkedal, austsida av Granvinsvatnet og Øvre Granvin. Jordbruk og skogsdrift har tradisjonelt vore dei viktige næringane i kommunen. I dag er Granvin Bruk ein viktig arbeidsplass i bygda. Eide har vore eit viktig trafikknutepunkt som bind sjø og land saman. Kort veg til Voss har gjort at mykje transport til og frå Voss gjekk gjennom Granvin. Det er tilrettelagde friluftsområde og hyttutbygging knytt til Espelandsdalen og Litlastølen. Det er og tilrettelagt for hyttebygging ved Haugsgardane, Krokavatnet, Skaftedalen og Lussand. 3.4 Kulturhistorie Granvin har 18 registrete automatisk freda kulturminne. Dette er 7 gravminne, 4 busetnadsog aktivitetsområde, 2 jernvinneanlegg og 2 kullframstillingsanlegg, dyrkingsspor, bautastein og veganlegg. Gardstunet på Garden Espeland er vedtaksfreda og Granvin kyrkje er midlartidig freda (kjelde: Askeladden). Sjå vedlegg for oversyn over registreringar i Askeladden. Arkeologiske funn og lokalitetar syner at Granvin har vore eit attraktivt og aktivt nytta område for busetnad og jordbruksdrift langt tilbake i tid. 16

17 I tillegg til dei automatisk freda kulturminna har Granvin og mange interessante nyare kulturmiljø og kulturhistorie. Granvin er og har vore eit viktig for samferdsla mellom Hardanger og Voss. Vegen gjekk frå Lussand og Folkedal og over Rong og Bordalen. Når vegen gjennom Skjervet vart farbar på 1700-talet vart trafikken flytta, og Granvinsvatnet vart viktig for ferdsla. Dette gav grunnlag for verksemder og etableringar på Eide, Nedre Vassenden og Øvre Vassenden. Sidan overtok toget, jernbanelinja fekk fleire stasjonar som nye omlastingspunkt langs strekninga mellom Granvin og Voss. Tilslutt gjorde bilen sitt inntog og varetransporten vart flytta frå sjø og jernbane til vegtransport. Granvin er framleis eit viktig knutepunkt for trafikken med ferjesamband mellom Kvanndal og Utne og som gjennomfartsområde for trafikk mellom aust og vest. I Granvin var klyngetun vanleg, men utskiftinga ved hundreårsskiftet ( ) pregar busetnaden i dag. 3.5 Landskapsbilete Granvin kan by på mange flotte landskapsopplevingar. Granvin har eit storskala landskap med stor variasjon på korte avstandar. Det er fjord og høgfjell, frodige aktive jord- og skogbruksområde, høge fossefall, meandrerande elver og store vatn. Det er eit dramatisk relieff med stupbratte fjord og dalsider og utilgjengelege område som kontrast til åsar med mildt og lett tilgjengeleg terreng. 17

18 Figur 8 Granvin herad med 34 einskaplege område. 18

19 Figur 9 Områdetypar i Granvin herad 19

20 4 Omtale av einskaplege område 4.1 Kvifor inndeling i einskaplege område? Hovudintensjonen er å identifisere område som har eit einskapleg visuelt landskapsuttrykk. Inndelinga er basert på ei vurdering der framtredande landskapskarakter er lagt til grunn. Det kan vere arealbruk, naturmiljø, terrengform eller tydleg romleg avgrensing. Visuelt vurdert vil eit tiltak inne i eit einskapleg område i mange tilfelle lettare kunne tilpassast omgjevnader og verte mindre skjemmande eller dominerande, enn om det vert plassert i overgangen mellom to einskaplege område eller landskapstypar. Ved planlegging av tiltak bør ein difor vere merksam på dei overgangssonene som oppstår mellom område av ulik karakter. Kartet som syner inndelinga i område kan difor vere retningsgjevande for vurdering av lokalisering av tiltak. 4.2 Samanstilling av områdetype vurdert ut frå dominerande trekk i landskap, naturmiljø og arealbruk Granvin kan delast inn i 34 einskaplege område. Dei 34 einskaplege områda i Granvin er samla i ti ulike områdetypar. Inndelinga syner samanheng og fordeling av arealbruk slik det framstår i dag, sårbarhet og utviklingspotensial. Inndelinga vil kunne vere retningsgjevande for utviklingsmål og omsyn som bør takast i arealforvaltinga i Granvin herad. Dei ti områdetypane er fylgjande: - kap Områdetype A: Busetnad, næringsareal, service etc. - kap Områdetype B: Landbruk, gardsbusetnad og innmark - kap Områdetype C: Skogbruksområde - kap Områdetype D: Kulturmiljø, tradisjonelle kulturlandskap - kap Områdetype E: Hyttemiljø og tilrettelagde rekreasjonsområde - kap Områdetype F: Støls- og beitelandskap - kap Områdetype G: Granvinsvatnet - kap Områdetype H: Dal- og fjordside - kap Områdetype I: Gjel - kap Områdetype J: Fjellområde utan (nyare) tekniske inngrep 20

21 4.2.1 Områdetype A: Busetnad, næringsareal, service Områda er prega av tekniske inngrep knytt til busetnad, næringsverksemd og servicefunksjonar. I tillegg er det ein godt utbygd infrastruktur. Områda er i mindre grad sårbare for vidare utbygging, men særskilde omsyn skal likevel takast i strandsona og til landbruk, kulturmiljø, naturmiljø og visuelt sårbare område, der dette førekjem. Utviklingspotensial: Ny utbygging vil i hovudsak ikkje kome i konflikt med overordna verdiar i landskapsbilete og landskapskarakter. A1. Kvanndal Figur 10 Ferjekaia i Kvanndal med busetnaden i bakgrunnen. Landskapskarakter: Fjordbygd med ferjeleie A2. Eide Nedre Vassenden Området omfattar Kvanndal med ferjeleie og busetnad. Området er flatt og det er bygd opp av elve- og breelvavsetningar. Flatene står i kontrast til dei bratte dalsidene som omkransar Kvanndal. Lisidene er skogkledde der det ikkje er for bratt. Det er nokre plantefelt med gran. I området er det campingplass, bustader og gardsdrift. Eit stort sandtak er godt synleg frå vegen og fjorden. Ferjeleiet fører med seg mykje store opparbeide areal med oppstillingsplass for bilar. Delar av strandsona er ei naturleg strand som er lett tilgjengeleg for alle. Figur 11 Eide og Røynstrond med Tveito karakteristisk plassert over bygda. Området er eit klart definert landskapsrom med bratte fjellsider mot vest nord og aust. Mot sør opnar fjorden seg. Området omfattar og det indre fjordbassenget av Granvinsfjorden. Lisidene er svært bratte med vekslande lauvskog (edellauvskog), blandingsskog og barskog. I lisida mot nordaust ligg garden Tveito med karakteristisk plassering over busetnaden i bygda. Området mellom Nedre Vassenden og Eide er eit aktivt jordbruksområde med fleire gardsbruk. Langs Rv 7 som går gjennom bygda er det ungdomshus, skule, heradshus m.m. 21

22 på austsida av dalen ligg bustadfelt. Ned mot fjorden på Røynstrand ligg større industriareal ned mot fjorden. Eide er ein gamal handelsstad, hit kom dampbåtane og varer vart frakta til og frå Voss først på landevegen, sidan på jernbana. Kulturmiljøet på Eide vitnar om stor tidsdjupn. Det gamle stasjonsområdet ligg no utan utnytting. Dette er viktig areal for kommunen, og areal med stor utviklingspotensial i sentrumsområdet. Landskapskarakter: Fjordbygd med historisk kontinuitet og viktige servicefunksjonar. 22

23 4.2.2 Områdetype B: Landbruk, gardsbusetnad og innmark Aktive gardsbruk med tilhøyrande busetnad og innmark er hovudpreget. I nokre av områda er òg skogsdrift viktig. Innimellom finnast einebustadar og småskala næringsaktivitet. Og anna utnytting av naturressursane (masseuttak) Strukturane og samspelet mellom gardsbusetnad, innmark og randsone er viktige. I stor grad opne område der omsynet til open landskapskarakter bør sikrast. Utviklingspotensial Framhald av landbruksdrift. Området kan i nokon grad tåle spreidd utbygging. B1. Øvre Folkedal Området omfattar den indre delen av Folkedalsgrenda som i liten grad er eksponert mot fjorden. Det er utforma som eit stutt men landskapsmessig særs velutvikla u-forma dalføre. Dalføret endar i ein botn med bratt oppstiging til fjell- og myrområda på om lag 600 moh i område 11. Midt i dalen ligg ein morenerest som gjer at dalbotnen ligg på to trinn. Området utgjer eit tradisjonelt kulturlandskap med gardstun, dyrkamark og ei rekkje tradisjonelle og godt ivaretekne kulturelement. t.d. steinmurar langs elva, gamle styvingstre, utløer. Delar av innmarka er rydda og arrondert i seinare tid. Dalsidene er bratte, men jamt utforma og det er lett tilgang til fjellplatået på vestsida. Det er òg bygd skogsveg i vestsida og tursti frå Folkedal over mot Kvanndal. Historisk har det vore ein viktig ferdsleveg mellom Indre Hardanger og Voss gjennom Folkedal. Landskapskarakter: Jordbrukslandskap med god historisk kontinuitet. B2. Klyve Øvre Granvin Nesheim Figur 12 Utsyn over jordbruksområda på Seim, Moen og Nesheim. Storelva renn i meandrar over elvesletta. Deltaet er i ei særstilling sidan det ikkje er masseutskifta og bygd ned. Området strekk seg frå enden av Granvinsvatnet til dalen snevrar inn mot Skjervet. Området er ope mot Granvinsvatnet, men er elles avgrensa av høge bratte fjellsider mot vest og nord. 23

24 I dalsidene er det vekslande område med barskog, elles er det lauvskog med innslag av edellauvskog. Storelva renn i meandrar gjennom jordbrukslandskapet og har vegetasjon langs elvebreddene på begge sider. Elva munnar ut i Granvinsvatnet kor det er danna eit stor delta. Deler av deltaet er naturreservat. Fleire sidevassdrag kjem ned i landskapsområdet, Skorvofossen er det mest markerte og med ein stor foss som er lite synleg frå Rv 13, men godt synleg i området mellom Tresshaugen og Moen. Området er prega av å vere eit aktivt jordbruksområde, med kort avstand mellom velhaldne gardstun og dyr på beite. Mellom gardsbruka er det og ein del spreidd busetnad. Nesheim ligg som eit stort nes ut i Granvinsvatnet med eit aktivt kulturlandskap og skogsdrift i områda opp mot Bildeshaugen. Øvre Granvin var viktig i vegsambandet mellom Hardanger og Voss, og her låg det skysstasjon som vart lagt ned etter første verdskrig. Landskapskarakter: Aktivt jordbrukslandskap med god historisk kontinuitet. Figur 13 Øvre Vassenden 24

25 4.2.3 Områdetype C: Skogbruksområde Område med aktiv skogsdrift i store samanhengande barskogområde. Store område med planta granskog. I områda kan ein og finne stølar og ein del skogsbilvegar. Desse områda er òg viktige som rekreasjonsområde. Utviklingspotensial Utforming av hogstflater og trasèval for nye skogsbilvegar er viktige fokusområde for å få ei god tilpassing til landskapet. Skogbruksvegar kan vere attraktive som turvegar, men det er skogbruk som vil legge føringar for framtidig utnytting av området. C1. Spildodalen Omfattar eit lågareliggjande dalområde, til dels med trong profil i nedste delen. Området er dominert av barskog med planta gran, innslag av lauvskog. Terrenget er småkuppert, men tydeleg avgrensa av storforma dalsider. I området er det nokre stølar, samt hytter. Det er traktorveg inn frå Spildo som gjev tilkomst til busetnaden, og som samstundes utløysar hogstområde. Området er lite eksponert frå andre stader i Granvin. Landskapskarakter: Barskogområde med innslag av stølar. Figur 14 Barskogområdet ved Dalestølen skil seg tydeleg frå det opnare lauvskogslandskapet høgare opp i dalsidene. C2. Espelandsdalen Eit særmerkt dalføre med ein særs regelmessig utforma u-profil. Dalføret er orientert mot nord aust, og den nordlege dalsida har ein noko brattare og meir markert avslutting enn sørsida. Dalen har i vest preg av å ha vore ein hengedal, som munnar ut i hovudrommet ved Granvinsvatnet gjennom eit trongt gjel. I denne delen av dalføret er vegetasjonsbiletet dominert av barskog med granplantefelt i veksling med naturleg furuskog. Vegsambandet mellom Granvin og Ulvik passerar gjennom Espelandsdalen. Det er fleire skogsvegar i området, samt nyare stølsveg til Olavstølen. Landskapskarakter: Barskogområde med innslag av stølar. 25

26 C3. Stokkseldalen Området er ein V-dal som går søraustover innover i fjellmassiva mot Ulvik. Dalen er smal med ei elv i botnen og dalsidene stig bratt opp. Dalsidene er skogkledde, noko blandingsskog og eindel plantefelt med gran på sørsida av dalen. Dalen stig bratt opp frå Kjerland og i dalmunningen svingar ein veg seg opp til Tveito. Frå gardsvegen til Tveito går det ein veg inn til stølsområda i Stokkseldalen. Det er skogsdrift og skogsbilvegar i området. Området er mykje brukt som utgangspunkt for turar til Oksen. Landskapskarakter: Skogkledd V-dal med aktiv skogsdrift. Figur 15 Stokkseldalen er dalen innover til høgre i biletet. Tveito ligg til venstre i biletet. 26

27 4.2.4 Områdetype D: Kulturmiljø, tradisjonelle kulturlandskap Område med særskilde heilskaplege kvalitetar og opplevingspotensial knytt til allsidig kulturlandskap og tradisjonelle bygningsmiljø. Framtidig utbygging i desse områda må ta særskilde omsyn til kulturmiljø og tradisjonelle kulturlandskap i området. Utviklingspotensial Opplevingsverdiane knytt til kulturlandskap og kulturmiljø i områda kan utviklast. Ev. ny utbygging må ta omsyn til dei kulturhistoriske verdiane i området og særskild ta omsyn til landskap og kulturmiljø. D1. Lussand Grenda Lussand ligg vent mot sørvest mot Hardangerfjorden med bratte lisider opp mot fjellet bak. Området strekk seg frå fjorden og opp mot 500 moh. I nedre del av området ligg gardane med gardsbusetnad og innmark. Ovanfor innmarka er det skogkledde område med edellauvskog i nedre del, og blandingsskog og barskog delvis i plantefelt i øvre del. Rv 7 går langs fjorden gjennom området. Nedanfor Rv 7 ligg ei naturleg rullesteinsstrand med få inngrep. Langs stranda ligg nokre naust. Frå gardane går det ein traktorveg opp mot skogen, fjellet og stølsområda. Det er samband med sti til Kvanndal og Allmenningane i Voss kommune. Frå fjellet kjem dei fleste elver/bekkar ned mot fjorden som er godt synlege frå Rv 7 langs fjorden. Landskapskarakter: Fjordbygd med aktivt landbruk og lang historisk kontinuitet. Figur 16 Lussand ligg ved foten av fjellet. Rundt grenda stig fjordsidene bratt opp mot fjellet. D2. Nedre Folkedal Folkedal er ei grend på vestsida av Granvinsfjorden. Området Nedre Folkedal omfattar den delen av Folkedal som ligg eksponert mot og i kontakt med fjorden, avgrensa i nord og sør av to avrunda høgder. Dette området er dominert av gardsbusetnad og ope kulturlandskap som omkransar tradisjonelle kaianlegg, handelsmiljø og naustanlegg ved sjøen. Sentralt i området er elva som renn ut av dalføret bakanfor gjennom eit trongt gjel. Gjelet markerar overgangen mellom fjordmiljøet og dalføret. Strandsona utgjer ein slak boge som forsterkar inntrykket av Folkedal som ein tett og samla stad. Rv 7 passerar gjennom grenda. Området framstår som eit attraktivt og velhalde landskapsmiljø langs ei elles bratt og utilgjengeleg fjordside. Landskapskarakter: Kulturlandskap og kaimiljø med god historisk kontinuitet. 27

28 Figur 17 Folkedal med busetnad og kulturlandskap mot fjorden. Dalføret innanfor endar i ein botn med bratt oppstiging mot fjellplatået under den markerte toppen Skamdalshorgi. D3. Moavatnet Området har ei tydeleg avgrensing og framstår som eit klårt definert landskapsrom forma av bratte, skogkledde dalsider mot nord og sør. Dei tre små tjerna som er bundne saman av eit meandrerande elveløp som munnar ut i Skjervefossen, er i stor grad karakterdannande for området. Skogbiletet er dominert av lauvskog med innslag av edellauvskog, naturleg furu- og granskog og planta gran. Gardane Moo og Brekke ligg sentralt i landskapsrommet. Eng- og beitemark i aktiv bruk, med storfe på beite og rader med høyhesjer gjev eit levande og attraktivt inntrykk. Rv. 13 passerar gjennom området. Dette landskapsområdet, saman med gjelet i Skjervet utgjer til saman ein sjeldan inntrykksterk og attraktiv innfallsport Figur 18 Garden Moo ved Rv 13, sett frå bygdevegen til Granvin herad. forbi Brekke. Landskapskarakter: Heilskapleg natur- og kulturmiljø med store opplevingskvalitetar. 28

29 D4. Jørde Skaftedal Skår Figur 19 Bygdevegen slyngar seg gjennom det tette klyngetunet på Jøre. Området utgjer i hovudsak ei langsgåande fjellhylle mellom dalføret ved Skjervet og dei høgareliggjande skogsåsane mot nord. Området har eit gjennomgripande tradisjonelt kulturlandskapspreg med fleire gardstun der tradisjonelle tunstrukturar framleis er godt synlege. Klyngetunet på Jørdre er likevel i ein særstilling, der gardsvegen passerar gjennom det tette tunet. Kulturlandskapet i området er stort sett ope og i drift gjennom beiting og slått. Ein finn ei mengd fint opplagte steinmurar og bakkemurar, samt gamle styvingstre, utløer og andre spor etter bruk som synleggjer eit landskap med lang historisk kontinuitet. Frå austre delar av området er det flott utsyn over jordbrukslandskapet ved Vassenden og langs Granvinsvatnet. Området er også delvis eksponert for innsyn frå dalføret langs Rv 13. Områdets historiske kontinuitet i drift og byggeskikk gjer det sårbart for større endringar. Figur 20 Frå gardstunet ved Kollskår. Vegen ligg godt i terrenget og passerar gjennom tunet. Landskapskarakter: Tradisjonelt jordbrukslandskap med lang historisk kontinuitet D5. Holven - Haugsneslia Frodig vestvendt jordbruksbygd langs Granvinsvatnet. Sentralt i landskapsområdet ligg Granvin kyrkje. Kyrkja framstår som eit landemerke, plassert på eit framstikkande nes i vatnet. Området er elles prega av jordbruk med fleire landskapsmessig viktige gardstun, mellom anna Kapteinsgarden på Storegraven. Langs vegen over mot Espelandsdalen og Ulvik ligg eit mindre bustadfelt i overgangen mot dei brattare skogliene. Høgdegardane Haugse, Vinddal og Velkje høyrer og med i dette landskapsområdet som avgrensast av dei slake åsrygganes horisontprofil, sett frå Granvinsvatnet. Landskapskarakter: Frodig og aktiv jordbruksbygd med lang historisk betydning. 29

30 Figur 21 Utsyn over Granvin med kyrkja til høgre for midten av biletet. Høgdegardane Vinddal og Velkje avteiknar seg som opne, grøne flater mot den avrunda åsryggen. D6. Bilde Nestås Området ligg på sørvestsida av Granvinsvatnet. Området er ei skogsli med gardar som ligg spreidd i dalsida. Skogen består av barskog og blandingsskog og vekslar med innmarka knytt til gardane i området. Det er aktiv jord- og skogsdrift i området. Gardane er godt synlege frå andre sida av Granvinsvatnet og vegen opp til Espelandsdalen. Gardane Ystås, Medås Havås, Taskjelle og Bilde ligg i som perler på ei snor om lag same høgd mellom 300 og 400 moh, medan Selland og Nestås ligg lenger ned i dalsida på om lag 150 moh. Fleire av gardane har mange gamle bygningar og tradisjonelle klyngetun. Gardane har tradisjonelt kulturlandskap som vert halde i hevd. Ein veg slyngar seg opp åssida og bind gardane saman. Vegen går vidar oppover til støls- og beiteområda. I strandsona langs Granvinsvatnet ligg det fleire naustmiljø og den gamle jernbanelinja er gjort om til gang- og sykkelveg. Landskapskarakter: Skogsli med aktivt jordbrukslandskap og tradisjonelle bygningsmiljø og strukturar. Figur 22 Høgdegardane på vestsida av Granvinsvatnet. Steinsethorgi til venstre og Høgahorgi til høgre i biletet. 30

31 D7. Hamre Hamre er ei grend på austsida og i ytre del av Granvinsfjorden, lokalisert til slake berghamrar som stikk opp av fjorden, dekka av lausmassar som gjer det mogleg å drive jordbruk. Plassen omfattar fleire gardsbruk, hytter og naustanlegg ved sjøen. Kulturlandskapet på Hamre er godt synleg frå motsett side av fjorden, og det opne jordbruksmiljøet utgjer ein kontrast til den skogkledde og bratte fjellsida. Landskapskarakter: Kulturlandskap med lang historisk kontinuitet. Figur 23 Gardar og jordbrukslandskapet på Hamre med fjellsidene opp mot Oksen på 1241 moh. i bakgrunnen. 31

32 4.2.5 Områdetype E: Hyttemiljø og tilrettelagde rekreasjonsområde Område der hytteutbygging er eit vesentleg innslag i landskapsbiletet. Viktige friluftslivs- og rekreasjonsområde for innbyggarar og tilreisande, med tilrettelegging som parkeringsplassar, løypetrasear m.m. Ved framtidig utbygging må det takast særskilde omsyn i strandsona langs vatna, til landbruk, kulturmiljø, naturmiljø og visuelt sårbare området, der dette førekjem. Utviklingspotensial Områda har generelt kapasitet til ytterlegare hyttebygging og tilrettelegging for friluftsliv. E1. Espelandsvatnet Figur 24 Espelandsvatnet og Espelandsfossen er eit flott område for rekreasjon. Eit særmerkt dalføre med ein særs regelmessig utforma u-profil. Dalføret er orientert mot nord aust, og den nordlege dalsida har ein noko brattare og meir markert avslutting enn sørsida. I landskapsområdet finn ein stølsmiljø og på nordsida av Espelandsvatnet også fleire gardsbruk. Garden Espeland vart vedtaksfreda i 1924 som eit interessant exempel på typisk gammel vestlandsbebyggelse. Området har i tillegg skog som er i aktiv drift. Miljøet kring Espelandsvatnet er attraktivt som rekreasjonsområde med fleire hyttegrender og campingplass. Espelandsfossen er eit viktig landemerke i landskapet. Kjerringfjellet på motsett side av vatnet har ein karakteristisk, markert form som gjer det til eit viktig element i landskapsbiletet. Landskapskarakter: Variert låglandsdal med stort rekreasjonspotensial. E2. Vatnasete - Måvasstølen Figur 25 Frå skianlegget ved Haugsåsen, sett mot den markerte, avrunda ryggen (Rusten) mellom Vatnasete og Måvasstølen. Området er lokalisert kring nedbørfeltet til Vatnasetelvi/Tveiteelvi i eit skogsåsprega område avgrensa av Trohaug i vest og Storali i overgangen mot Ulvik. Terrenget er slakt vekslande med daldrag mellom langsgåande rygger, der Rusten er mest framtredande og formar eit tydeleg skilje mellom Vatnasete-området og Måvasstølen. I kvart av desse landskapsromma er det eit vatn som er ein vesentleg del av særpreget. Hovudtrekka i vegetasjonen er dominert av til dels glissen furuskog, med innslag av selje og bjørk i nokre parti. Det er aktiv skogsdrift i skogen i området. Frå utløpet av Vatnasetvatnet renn elva i ein trong dalform som skapar ytterlegare variasjon i opplevinga av landskapsområdet. Det er vegtilkomst til opparbeidd parkeringsplass og skianlegg ved Haugsåsen. Det er og traktorveg fram til Måvatnet med tilkomst frå Tveito i sør og hytter langs vegen mot Vatnasete. Landskapskarakter: Skogsåsar tilrettelagt for rekreasjon og idrett. 32

33 4.2.6 Områdetype F: Støls- og beitelandskap Områda er store samanhengande naturområde med mange stølar og store beiteområde. Fleire av stølane har vegtilkomst og det er etablert ein del nye hytter. Viktig turområde for innbyggarar og tilreisande. Områda har ein meir open landskapskarakter som ein må ta omsyn til ved framtidig utbygging. Det må og takast særskilde omsyn til stølsområda. Utviklingspotensial Område for friluftsliv i kombinasjon med aktiv beitebruk og landskapspleie. F1. Kvanndalsstølen Område fylgjer områdegrensa mot område 3 og kommunegrensa mot Voss i nordvest og brattkanten mot fjorden og Kvanndalsgjelet. Området ligg på mellom 500 og 770 moh. I området er det grunnfjell i berggrunnen. Dette vert gjenspegla i vegetasjonen i området Gråfjellet har svært lite vegetasjon. I området er det mange små vatn og myrer. Det er to stølar i området Fossdal som var Lussand sin støl og Kvanndalsstølen. I område på grensa mot Lussand område D1 er det ein utbyggingsplan for hytte i samsvar med kommunedelplan for hytte i område. Det er etablert nokre få hytte i området. Det går merka sti frå Lussand til Almenningane i Voss kommune og Kvanndal. Delar av området er urørt av tekniske inngrep, jf. kart fig 2. Landskapskarakter: Stølslandskap utan tyngre tekniske inngrep. F2. Krokavatnet Smøreggi Steinsethorgi Området er eit av dei større innanfor kommunen. Det er eit stor samanhengande fjellplatå, fleire vatn og store myrar set sitt preg på området. Frå området er det kontakt med fjellområda mot Voss og Kvam. Området er eit tidlegare stølsområde med mange stølar og det er i dag i aktiv bruk som beiteområde. No skyt ungskogen opp på grunn av mindre beitepress. Det er bilveg opp til Krokavatnet som kan nyttast i sommarhalvåret. Krokavatnet er eit regulert vatn med Figur 26 Krokavatnet til høgre og Skamdalshorgi til venstre i bilete. dam i søraustenden, kraftverket ligg i Folkedal. Eit stort område er sett av til hyttebygging i kommuneplanen. Området ved Krokavatnet og Olavstølen har utbygd hytter på einskild tomter og knytt til stølane og det er fleire godkjente utbyggingsplanar for hytte. Det er eit viktig rekreasjonsområde som har mange merka stiar mellom bygdene i Granvin og over mot Voss. Landskapskarakter: Ope stølslandskap med slake bjørkeskogkledde åsar. 33

34 Figur 27 Høgahorgi midt i biletet og Skamdalshorgi til venstre, Kvanndalsgjelet i forgrunnen. F3. Spildarnuten Dette landskapsområdet utgjer eit samansett dal- og åslandskap der det store fjellmassivet mot nord og aust med toppar opp mot 1500 moh dannar ein tydeleg avgrensing og innramming av området. Vegetasjonsbiletet er i dalformene prega av lauvskog, delvis med gjengroingspreg, medan ryggar og åsformasjonar har eit større innslag av furuskog, delvis open. Det er ei rekkje stølsgrender innanfor området og eit omfattande nettverk av stiar og stølsvegar som og vert nytta til turføremål. Det er bygd traktorveg fram til stølen Skeisete, med tilkomst frå Spildo. I området er det nokre hytter knytt til stølsområda. Figur 28 Utsyn nord-austover inn mot Fagnastølen, med fjellmassivet ved Olsskalvlen i bakgrunnen. Landskapskarakter: Stølslandskap med skogkledde åsar og daler. 34

35 4.2.7 Områdetype G: Granvinsvatnet Stor fjordsjø med mange eldre naustmiljø i strandsona. Dei urørte delane av strandsona må takast godt vare på, då det er få område med naturleg strandsone igjen. Utviklingspotensial Rekreasjon og tilrettelegging for fleirbruk. G1. Granvinsvatnet Området utgjer Granvinsvatnet. Vatnet fyller dalbotnen i hovuddalføret og er om lag 1,3 km breitt på det breiast og 3,7 km på det lengste. I Nedre Vassenden smalnar vatnet heil inn. I nordvest er det eit stor naturleg delta som er verna som naturreservat. Langs vatnet ligg det fleire intakte naustmiljø. Gardane hadde båt og brukte den når dei skulle til kyrkje. Kyrkja ligg på eit markert nes ved vatnet. Granvinsvatnet var ei viktig ferdsleåre før det vart veg og seinare jernbane til Voss. Landskapskarakter: Stor fjordsjø med bygningsstrukturar i strandsona som viser vatnet som viktig for samferdsla. Figur 29 Granvinsvatnet Øvre Vassenden midt i biletet og Nesheim til venstre. Figur 30 Naustmiljø på vestsida av vatnet. 35

36 4.2.8 Områdetype H: Dal- og fjordside Områda er bratte dal og fjordsider ofte med veg og kraftlinje i nedste delen. Strandsona er ofte bratt og det er nokre få plassar med busetnad og naust langs fjorden. Øvre del av områda er i stor grad utan tekniske inngrep, men det finnast skogsbilvegar i nokre av liene. Strandsone tilgjengeleg for ålmenta og dei urørte øvre delane av dal- og fjordsidene er sårbare. Utviklingspotensial Naturmiljø som ramme kring fjordlandskapet. Nokre få plasser er det muligheit til å auke tilgjenge for ålmenta i strandsone. H1. Urdanes Området strekk seg frå kommunegrensa mot Kvam herad i sørvest til Lussand i nordaust. Ei bratt liside frå fjorden opp til Håfjell på 700 moh. I nedre del av området er det store urar, den øvre delen består av ein nærast loddrett fjellvegg. I dei bratte urane er det samanhengande skog som ein kontrast til den bare fjellveggen. Delar av området mot Kvam ligg i eit edellauvskogsreservat. Gjennom området renn det fleire bekkar og elver som stuper utover brattkanten og renn ned lisida i smale løp. Fleire av bekkane er godt synlege i øvre del. Strandsona er for det meste bratt og vanskeleg tilgjengeleg. Det ligg einskild hytte/naust langs stranda. Figur 31 Urdanes sett frå rasteplassen langs Rv 7. Rv. 7 går langs fjorden gjennom området. Landskapskarakter: Frodig fjordside med edellauvskog. H2. Beggevik Håstabbanes Området strekk seg frå Lussand til Kvanndal og omfattar området frå fjorden til toppen av lisida og overgangen mot fjellet. Området strekk seg frå 0 til 600 moh. Langs fjorden ligg gardane Beggevik, Naustvik og Håstabø. Området er svært bratt og gardane ligg i dei områda som det er mogleg å bygge i. I området mot Kvanndal er det eit edellauvskogsreservat. Elles er det mykje blandingsskog. Området ligg i overgangen mellom Hardangerfjorden og Granvinsfjorden. På Håstabbanes står det ei fyrlykt. Landskapskarakter: Skogkledd fjordside med markert nes. 36