ROMSDAL SOGELAG ÅRSSKRIFT

Transkript

1

2 ROMSDAL SOGELAG ÅRSSKRIFT 1960 Skriftstyre: Asbjørn Heggem, Con Mowinckel, Nils Parelius Og holder et folk sine bautar iagt, det står for sin egen fremtid på vagt. Men lader det bautarne synke i gruset, det graver sin grunvold væk under huset. - Lad bautarne holdes reiste og rene. Thi bautar er folkenes mile - stene. Per Sivle E. K. Hansens prenteverk Molde

3 Av Eirik Moen Når ein skal skriva om Anton Aure er ein nøydd til å bruka ord som helst ikkje er moderne lenger, og som mange kvir seg for å bruka. For Anton Aure var nett den mennesketypen som mange dreg på akslane åt no. Han var idealist, ein mann som hadde huglagt ei sak i unge år, og som brann for denne saka så lenge det spann liv i han. Han trudde på det gode og reine i livet. Det kjem tydeleg fram i synet hans på norsk litteratur. Han mislikte dei bøkene som kunne «sulka til» ungdomshugen. Anton Aure hadde svært mange av dei karakterdraga som me har knytt til sume som har streva for norskdomsarbeidet. Ja det var fare for at han kunne bli eit keidsamt menneske, ein som levde stort på fraser og feitt flesk på talarstolar og i presse. Anton Aure var ikkje slik. For han var liv og lære eitt. For han rann alle sakene i hop til ein sterk kjensle- og viljestraum som måtte få utløysing i praktisk arbeid. Hugmål og arbeidsoppgåver fylgdest åt frå fyrste ungdomsåra og livet ut. Han vart ein samlar og ein granskar, ja, ein vitskapsmann, som aldri miste

4 4 siktemålet. Og han hadde den lukke-evna som gjorde at oppgåver og arbeidsmål voks etter kvart han arbeidde. Vanhelse og sorg fylgde han heile livet mest. Han miste både fyrste og andre kona si og ei lita dotter i andre ekteskapet, og sjølv drogst han med ein stygg sjukdom, tuberkulosen, som tok livet frå han då han var 40 år berre. Men likevel hadde han sine gode arbeidsår, og fekk mykje utor livet. Endå han døydde i rikaste arbeidstida si fekk han fullføra mykje av det han sette seg føre å gjera. Difor står desse orda på minnesteinen hans i heimbygda Aureosen: «Du samla og gøymde den arven som andre spreidde og gløymde» Anton Aure vart den fremste samlaren me har hatt når det gjeld bøker og skrifter på nynorsk eller bygdemål. Anton Aure vart fødd i Aureosen i Fræna herad 15.januar Han fekk ein oppvokster som andre bygdegutar, men svært tidleg vart han oppglødd for alt som hadde med norsk reising å gjera. Det var vel ikkje for ingenting at desse orda stod måla på pappskjoldar i stova åt far hans, Jakob Aure: Fram då frendar i fredlege kappsteg! Det blir fortalt at han var berre 16 år gamal då han sette seg føre å prøva samla i hop alt det som var skrive på nynorsk eller på bygdemål her i landet. Dette målet hadde han klårt føre seg alltid. Faren var bonde, og dreiv attåt som snikkar, smed og postopnar, han hadde sagbruk på garden, og elles vart det noko fiske. Tanken var at Anton skulle driva garden og sagbruket i lag med eldste broren. Men Anton var helseveik. Han prøvde sjølivet og, men det tolde han ikkje. I 1898 kom gudbrandsdølen Andreas Austlid til Ørsta og sette i gang folkehøgskule. Og vinteren gjekk Aure på denne skulen. Han hadde nok høyrt gjete det åndslivet som stod kring Austlid, og sjølv seier Aure at vinteren på folkehøgskulen vart eit vendepunkt i livet hans: «Då eg kom på folkehøgskulen var eg åndeleg uppgjeven og rotlaus, åtte ikkje tru på meg sjølv eller nokon annan. Men på folkehøgskulen klårna det mykje, so eg fekk fotfeste og mod til å leggja ut i livsens strid.» Og det var fyrst og fremst Austlid han takka for det. Aure var 20 år då han gjekk skulen, og var langt på veg mogen mann. Olav Riste, som gjekk i lag med han der, skriv at «å råka

5 saman med Anton Aure, ein fræning frå ytste havkanten i Romdal, vart for meg ikkje noko mindre enn ei oppleving, noko som eg aldri skulle ha trudd ein kunne få oppleva i åra før og kanskje mest etter 1905, som helst var ein daudperiode i vårt nasjonale liv. - Eg måtte snart gjera opp for meg sjølv kva den unge idealisten frå Frænom sjølv måtte ha opplevt, før han kom hit til Sunnmøre og sant å seia gjorde skam på oss som trudde me hadde så mykje meir å fara med, me som var vaksne opp i Volda, i Ivar Aasens heimegnender og i kultursentret for den nasjonale reisinga.» Anton Aure vart mykje i lag med ein annan elev på folkehøgskulen, Olav Nygard frå Modalen i Hordaland. Denne karen ville bli diktar og dreiv og arbeidde med eit dramatisk verk då han gjekk på folkehøgskulen. Desse to vart vener, og det er rimeleg at denne venskapen styrkte Aure i tankane hans om framtidsoppgåva. Han fortel sjølv at han den tida gjekk og drøymde om å bli diktar. Men etter kvart slo han frå seg den draumen. Han var sjølvkritisk nok til å skjøna at det dugde han ikkje til. Men han skriv då nokre dikt, og i 1908 gav han ut eit lite hefte med dikt og soger, «Lauv og Lyng» kalla han det. Men Olav Nygard vart ein av dei finaste lyrikarane som landet har hatt. Det er elles merkeleg å samanlikna lagnaden åt Aure og Nygard. Desse to som møttest på folkehøgskulen, og var åndeleg nærskylde på mange vis, dei fekk same sjukdomen, og drogst manneleg med han i mange år. Same året og nokonlunde jamngamle døydde dei, og båe budde då ved Oslo. Aure var ein svært aktiv elev på folkehøgskulen, og året etter gjorde han opptak til eit høgskulelag. Der var han formann frå 1906 til Denne tida gjekk han Volda Lærarskule. Der tok han eksamen i 1911, og så bar det ut til arbeidet i skulestova. Fyrst til Harøy, så Vestnes, Os ved Bergen, Hopen på Nordmøre, Nes ved Flekkefjord, og til slutt Siljan i Telemark. Fyrste kona hans var frå Harøy, Hallgerd Malmfrid Røsok. Ho døydde snart frå han. I Siljan møtte han ho som han vart gift med andre gongen. Ho og døydde frå han snart. Det same gjorde ei dotter i andre ekteskapet. Ein son frå fyrste ekteskapet lever. Henrik Rytter - som kjende Aure godt, skriv at Aure brydde seg lite om å vera lærar. Det er vel knapt heilt rett. Aure var glad 5

6 6 i born, og hadde eit godt lag med dei. Men han var slik laga at læraryrket vart mest som eit attåtarbeid. Det hjelpte han til å arbeida med det han helst ville gjera. Og det var fyrst då han var ferdig lærar at han kunne gå i gang for fullt med samlararbeidet sitt. Fritida om sumaren brukte han til å farta kring og leita etter gamle bøker og skrifter og blad. Han skreiv åt alle som han fekk greie på kunne ha liggjande noko, han kom heim til folk og leita på mørkeloft og i kister og hyller. Han dreiv planfast og trufast år etter år. Interessa og viljen minka ikkje, dei heller voks etter kvart. Og smått om senn fekk han ei samling med bøker og anna prent som var sjeldsynt i landet. Og han samla ikkje berre det. Han fekk tak i opplysningar om forfattarane og om skriftene deira, og han fekk etter kvart svært god kjennskap til nynorsk bokheim i det heile. Etter han kom til Telemark gjekk han i gang med eit litterært tidsskrift: «Ung-Norig - Litterært tidsskrift åt ungdom». Han tok til med dette i 1918, og heldt fram heilt til han døydde. I 1916 kom fyrste bandet av hovudverket hans: «Nynorsk Boklista », og med ein gong var Anton Aure eit kjent namn mellom folk som hadde litterære interesser. Det var klårt at mannen burde få hjelp til å arbeida meir i same lei, og frå 1919 fekk Aure eit årvisst statsstipend. Dermed var det slutt på lærararbeidet, og frå no av sat han på Universitetsbiblioteket i Oslo og arbeidde trottig. Og i 1921 kom andre bandet av den nynorske ordlista. Ho var for åra Slik stod det då sjukdomen som hadde lurt på han lenge slo han ned for godt. Han døydde på ein helseheim i Asker, 18. juli Nokre dagar før heldt Norges Ungdomslag årsmøte på Molde, og møtet sende helsing åt han med takk for gjævt arbeid, offer og slit. Det var så vidt helsinga nådde han levande. Han vart kremert, og Romsdal Ungdomssamlag fekk lov til å føra oska til heimbygda. Der vart ho nedsett på Hestad kyrkjegard. Romsdal Ungdomssamlag og Romsdal Sogelag fekk reist ein minnestein på farsgarden hans. Steinen vart avduka 17. juli Anton Aure var ein mangslungen kar. Han var ingen bleik bokorm som grov seg ned i bøker og gløymde livet kring seg. Han hadde evner i seg til noko av kvart. Felespelar var han, rosemål-

7 ing dreiv han med i unge år, han var ein av dei som skipa Romsdalslaget i Oslo i 1920, og var fyrste formann der, til sjukdomen gjorde at han slutta i Han var med og skipa Losje Tjodlaug i Oslo, og var aktiv med der. Alt dette hadde ein nær samanheng med det som brann sterkast i han: den norske reisinga, og serleg då nynorsk mål. Det var dette som var drivfjøra for heile livsverket hans. Han samla alle kreftene om Bautaen over Anton Aure på Aure i Fræna. Foto: A. Heggem. det. Og det var nok denne brennhugen som gav han krefter til å halda ut. Då Aure døydde let han etter seg den største boksamlinga på nynorsk i landet. Ho var på kring 6000 band. Ho kom att på Universitetsbiblioteket og fekk namnet Norsk Boksamling. Før hadde Aure gjeve bøker til Valle skule i heimbygda, og det var opptaket til den fyrste skuleboksamlinga i Fræna. Romsdal Sogelag fekk og ein del bøker etter han. Det skulle vera grunnlaget for ei romsdalsk boksamling. Der skulle det vera med bøker og skrifter som anten var skrivne av romsdalingar, var prenta i Romsdal eller var om Romsdal. Det kom som sagt ut to band av den nynorske boklista medan Aure levde. I 1926 kom boklista frå , og det var Olav Dalgard som fullførde den. Sidan er det kome eit fjerde band, utarbeidt av Arne Gallis. Hjå Aure voks etter kvart tanken fram at han skulle laga ein nynorsk forfattarleksikon, men så langt nådde han ikkje. Nokre brotstykke av eit slikt verk gav han ut, m. a. «Kvinnor i den nynorske bokheimem. Året før han døydde sende han ut eit hefte 7

8 8 om nynorsk bladsoge med opplysningar om journalistar i nynorsk presse. Henrik Rytter meiner at Aure hadde i tankar å samla opplysningar til eit verk om alle personar som hadde gjort gagns arbeid i den norske reisinga, det kunne vera i bokheim, skulestell, det religiøse livet eller i politikken. - Mykje av det han samla kom elles i «Ung-Norig». Han gjorde grundig arbeid, alt måtte vera å lita på, alt vart vitskapleg samla og skipa. Det gjekk aldri på slump. På same tid som han stelte med dette samlararbeidet frå fortida, levde han med i notida. Han streva etter å få ungdomen til å dyrka litteraturen meir, både lesa bøker og sjølv prøva seg med å skriva. Det kjem tydeleg fram i tidsskriftet hans. Det var ikkje alle som var så nådige med dette tiltaket. Aure hadde føremålet klårt, og heldt fast på det. I dei bokmeldingane han skreiv kjem synet hans på litteraturen godt fram: «Men um no Per Skrull (Anton Beinset) kjem til å hengja meg 4-5 gonger til, so vil eg likevel segja mi hjartans meining um dei bøkerne eg les, so lenge livet heng i meg. (Det kan det elles vera uvisst kor lenge det vert; for um ikkje motmennene kan ta livet av meg, so kan kanskje tuberkulosen gjera det.) Det er sant at sume av dei nye bøkene er so råe oog sedlause at eg ikkje kan råda ungdomen til å lesa deim. Eg skjemmest ikkje av å fortelja at eg høyrer til reinleikselskarane som hev vorte so hædde av di dei meiner dei er verkelege bokmeldarar. At nokon kan elska lorten er meg ei gåta.» Aure gjekk ikkje alltid så djupt i bok-kritikken sin. Han var meir bokmeldar og rettleiar enn kritikar. Men alt han skreiv var velmeint og ekte. Olav Gullvåg fortel i eit brev frå den tida han var i Skien at Aure «var ofte heime hos oss, og stødt snuste han rundt i bokhyllene mine etter «trykksaker». Han var eit fint menneske, ein makelaus bokven, - han kjelte om vakre og verdfulle bøker, og det stakk ein stor idealist og litt av ein diktar i han. - Synet hans på litteraturen vil nok smaka eit grand trongt, «bonert», for mange, men eg veit han las både på Uppdal og Duun med stor interesse.»

9 Då det leid mot slutten sumaren 1924 skrev han i eit privatbrev at «diverre er det nok forbi med meg no, og det varer ikkje so overlag lenge fyrr du ser krossen over namnet mitt. Denne kalde, sure våren knekte meg heilt. - Det er godt eg er klår i hovudet, men det er so ørlite eg maktar.» Men heilt til det siste arbeidde han med livsverket sitt. Han måtte slutta nett då han var komen godt i gang, då han hadde arbeidd seg inn i emnet og kjende kor arbeidsmålet voks mellom hendene sine. Likevel gjorde han eit verk som varer. Den saka han hugla i unge år gav han styrke til å halda ut. Me ser kor ei stor sak kan løysa ut rike krefter i mennesket. Henrik Rytter skreiv i minneorda om han: «Aure var ein av desse mennene som har det so at alt dei røyner og lærer renn saman i ei å og fører fram mot dåd, mot eit livsverk.» 9 Anton Aure har skreve fylgjande stykke i sogelaget sine årsskrift: Gamle vermerkje Årsskrift 1921 s. 59. Dei første formannskapsvali Årsskrift 1922 s. 34. Gamal tru... _ Årsskrift 1923 s. 66. I årsskriftet for 1924 er det teken inn ein nekrolog over Anton Aure og ei liste over bøker og skrifter i den nemnde Romsdalsboksamlinga. Diverre er det i løpet av dei åra sogelaget si verksemd låg nere kome bort nokre bøker og skrifter frå samlinga. Samlinga er no teken hand om av styret. På årsmøte i sogelaget i 1958 vart det vedteke å halde fram med arbeidet for å auke Romsdalssamlinga i samsvar med Aure sine retningsliner og ynskje og å freista å finne høveleg rom for samlinga. Ein har kontakta Molde Folkeboksamling, men diverre har dei ikkje der noko plass for samlinga no. T. T.

10 Av sokneprest Berge Øverland Løvik, eller rettare Ljøvik, er ein eldgamal gard. Det vart frå gamalt av rekna landskuld vel 10 våger av garden. At det har vori storfolk i Ljøvik synest visst nok. Det er brev frå talet, der Margrete Sigurdsdtr. gjev frå seg det meste ho åtte i garden, til Einar Arnesson. Om erkebispen åtte i garden alt då, er uvisst. Men at han seinare åtte mykje i Ljøvik veit vi. Dertil åtte mellom andre Aukra prest og Aukra kyrkje. Det første eg veit visst om eigarhøvet er frå Då hadde stathaldaren Christofer Urne fått tak i erkebispegodset, og elles åtte Giske. Desse to rådde bygselen. Alt frå tidleg på 1500-talet var der fleire brukarar. Mellom andre finn vi i 1521 Elling Kran (e) som lyt vera av adelsætta ved dette namnet. Frå omlag 1600 er nemnt tre bønder i Ljøvik. Men attåt er der «husmenn», som neppe her tyder plassmann. Husmann vart i eldre tid den kalla som åtte hus men ikkje jord. Dermed er det ikkje sagt at desse var i mindre kår enn bonden. Frå omlag 1640 kan ein trygt rekne med at garden er delt i to hovedbruk, øvre og nedre Ljøvik. Om eigarhøvet fylgde denne delinga er meir uvisst. Men kan ein rekna med at eigarhøvet fylgjer bruksdelinga, var Chr. Urne eigar av øvre Ljøvik og nedre Ljøvik høyrde Giske til. Den parten som kyrkja og presten åtte, låg i øvre Ljøvik. Vi vil prøve å fylgje det folket som har butt i garden frå omlag 1647 og fram til vår tid.

11 I. Nedre Ljøvik. Landskulda er rekna noko uvisst. I 1647 er det sagt 4 våger, delt på to bruk, men i 1655 er der rekna landskuld av 5 våger ½ pund, nett som av øvre Ljøvik. Frå 1664 er det atter sett i to våger, og dette held seg sidan. Peder Andersson brukar 2 våger i Etter notater eg har set frå Arne Magerøy, skal Peder vera son av Anders Andersson Sør-Heggdal. Sikkert er det at Peder Andersson var av den gamle Sunnmørs-ætta Rafn*), som også sat i Sør-Heggdal alt på 1500-talet. Peder skal vera fødd ikr og lever til omlag Så vidt eg kan forstå, har han tre sønner: 1. Ole Pedersson, f. ikr. 1636, g. m. Marit Knutsdtr. 2. Anders Pedersson, f. ikr g. m. 1 Kari?dtr., g. 2 m. Anne Knutsdtr. 3.? MortenPettersson Lyngvær, f. ca. 1640/50 Dersom ikkje Morten er son, må han vera gift med ei dotter av Peder. Anders Pedersson, f. ikr. 1646, g. 1. m. Kari?dtr., g. 2. m. Anne Knutsdtr., brukar først saman med faren, og seinare bygslar han bruket åleine. Skifte etter Anders Pedersson Rafn i Anne Knutsdtr. lever då. Her er det sagt at borna er frå hans første ekteskap. Dei er då: 1. Peder Andersson, død, men har born: Petter, Anna, Barbro og Gyrid. 2. Anders Andersson, myndig. 3. Kari Andersdtr. 4. Else Andersdtr. Formyndarane er Anders Andersson, Morten Pettersson Lyngvær og Knut Olsson Åndal. Dei to første er nemde alt, den siste skal vi koma tilbake til. Anders Andersson f. ikr. 1682, bygslar etter faren. Kona er Synnøve Eriksdtr. som må koma frå Bud eller Fræna. Ho lever endå, då Anders er død, sk. 1719, og dei hadde då borna: 1. Erik Andersson, 2. Anders Andersson, 11 *) Ætta sat i Røvik i kring åra. - A. H.

12 12 3. Peder Andersson, 4. Ingeborg Andersdtr. Alle borna var umyndige då faren døydde. Formyndarane var Knut Olsson Rafn, Steffen Øyen, Sæmund Øyen og Morten Lyngvær. Øyenkarene må vera næraste ætt av Synnøve. Kanskje det er far og bror hennar, og at ho var frå Øyen. Kvar det vart av borna etter Peder og Anders Anderssøner har eg ikkje kunna ettervise. Arkivarbeid vil truleg gi løysning på sumt. Men enkja Synnøve Eriksdtr., sat med bygsla i Ljøvik. Ho gifter seg oppatt, men med borna hennar døydde denne greina av Rafn-ætta ut i garden. Halstein heitte andre mannen hennar Synnøve. Han driv garden frå 1720-åra. Halstein er frå nordsida av fjorden. Han kan vera son av Halvard i Vikan, f. 1651, som hadde sonen Hallstein f. ca Men eg trur heller han er son av Erik på Havås (Hagås), f. ca. 1660, med sønene Hallstein, f. 1690, Knut, f. 1692, Tore, f Av borna hans kjenner eg: 1. Erik Hallsteinsson, sjå seinare. 2. Sigrid, gift i 1762 med Tore Hallvardsson Sporsheim, har born med han. 3. Kari, som i 1762 er gift med Lars Hallvardsson Sporsheim, bror av Tore, og seinare med Mads Eriksson Sporsheim. Har born med Lars. Systerne må vera fødde ikr. 1725/30, og er Erik eldre, må han vera fødd ikr. 1720/25. Erik Hallsteinsson f. ikr. 1720/25, bygslar etter faren. Er g. m. Marit (Mali) Jakobsdtr. Skifte etter Mali 25/ Ho må vera dotter av Jakob Knutsson og Kristi Eriksdtr. i Bud, jfr. sk. i Bud 20/ Det er mogeleg at Erik og Mali har havt to døtre som døydde før dei sjølve, Sara og Marit. Etter mora levde: 1. Hallstein, f Kristi Eriksdtr. som får morsarven utbet Erik Hallsteinson, g. 2. m. Ingeborg Olsdtr. f. ikr Med henne har han fleire born: 3. Ole Eriksson, f. 1777, sjå seinare.

13 4. Hallstein, f. 1782? Anten er denne alderen feil, slik at det gjeld den eldre Hallstein, eller og var han død tidleg, før broren var fødd. 5. Erik Rafn, f. 1784, g. 18/ m. Anne Olsdtr. Hoksnes og flytter dit. 6. Synnøve, f Der var og ei eldre Synnøve, f. 1776, død At Erik Hallsteinsson tok oppatt namnet Rafn, er interessant. Dei kjende ætte-røtene sine den tida. Ole Eriksson, f. 1777, bygslar etter faren, men får kjøpe bruket i 1792, av Sal. Hilmar Meinckes arvinger for 215 rdl. Ole g. m. Anne Ivarsdtr., f. 1776, dotter av Ivar Mortensson Rød. Ole døyr Dei har i alle høve tre born, mogeleg fleire: 1. Gjertrud, f. 1806, g. l. m. Andreas Olsson Sporsheim. G. 2. m. Jens Halvardsson Stavik, f. ikr. 1807/08. Son av Hallvard Jakobsson Kjørsvik og Kari Jensdtr. Hallvard Jakobsson kom frå Sæter til Kjørsvik, og er i ætt med Ljøvik-folket utan at eg kan påvise korleis. Hallvard og Kari har og sonen Jon og dottera Margrete, som kan vera første kona til Kolbein Kolbeinsson Nerbø, han har borna Hallvard og Jakobine med denne kona. 2. Erika, f. ikr. 1808, skal vera gift til Sandøy eller Harøy. 3. Ivar, f (Eg skriv Ivar, endå namnet ofte er Iver.) 4.? Ingeborg, etter A. Magerøy, skal vera gift til Sandøy- Harøy. Ivar Olsson, f g. m. Olav Iversdtr., f. 1808, dotter av Iver Iversson Horrem. Vigde 19/ Dei overtek garden etter Ole Eriksson. Dei har fleire born. Eg veit desse: 1. Ole Andreas, f. 1841, sjå seinare 2. Anne Marta, f. 1843, g med Lars Olsson Sæter, f G. 2. m. Peder Olaus Sæter, f. 1845, son av Arne Arnesson Hjertvik, frå Solem. Budde på Sæter. 3. Olava Marie, f. 1845, død Olava Margrete, f. 1850, g. m. Kristofer Rasmusson Horrem, busett på Julbø. Etterslekt ved namn Strand, som framleis har den Julbø-parten Kristofer åtte. Ole-Andreas Ivarsson, f. 1841, g med Synnøve Olsdtr. Løvik, frå øvre garden, f Overtok garden etter faren. 13

14 14 Dei borna eg veit av er: 1. Olava Marie, f. 1871, død same året. 2. Ivar, f. 1872, g. m. Mathilde Tande frå Hitra. Døydde 1947/ Olava Marie, f. 1874, døydde ugift Peder Olaus, f. 1883, g. m. Marie Eriksdtr. Strande-Ødegård, f. 1878, av god gamal Nordmørs- og Romsdals-ætt. Ho lever framleis. Borna deira bur på garden nå. Samstundes med Peder Andersson sat i 1647 i Nedre Ljøvik ein mann ved namnet Jon. Han brukar også 2 våger av garden. Meir veit eg ikkje om han. I 1657 er han bortkomen av skattelistene, og den nye brukaren er Ole Pedersson. Han er sagd vera fødd ikr. 1636, og må vera son av Peder Andersson, som før nemnt. Anders Pedersson og Ole (Ola) er brør. Ola er g. m. Marit Knutsdtr. Dei har i 1666 hjå seg ein heimvend soldat, Lasse Lasseson, 50 år gl. Nokre år er dei to brørne skattlagde saman, som om dei dreiv ihop, og det gjorde dei truleg. Eg har ikkje set skifte etter Ole Pedersson Rafn. Men han er død før På den tid er Marit Knutsdtr. g. 2. m. Såne Stenersson. Såne døyr barnlaus, sk. 1710, 11/10. Arvingane hans er to systre, som begge heiter Eli, og er gifte, utan at namna på mennene er nemnde. Men ved dette skifte får vi høyre at Marit har to born frå første ekteskap: 1. Knut Olsson Rafn. 2. Kali, g. m. Tore (Roar) Larsson Hoem. Begge desse møter ved skiftet. Når Knut Olsson heiter Rafn, må far hans ha dette namnet, og vera son av Peder Rafn, som eg har sagt. Einast kunne elles tenkjast at Marit var av Rafnætta, men dette er mindre truleg. Det er nok denne Knut Olsson vi har møtt i Ljøvik før som formynder, og som ei tid budde på Åndal. Og det er han som etter Såne er død, bygslar Ljøvik, og bur der til han døyr. Det er skifte etter han i Bud, Han er gift med Ingeborg Sæmundsdtr., og atter lyt vi tenkje på tidlegare nemnde formyndarar, bl. a. Sæmund Øyen. Dei er barnlause og rike, har ei eige på 421 rdl. med 17 rdl. skuld. Mellom kreditorane er Hallstein Ljøvik, som skal ha 2 ort, og får dekning i ein messingstake.

15 Knuts søster, Kari Olsdtr., g. m. Roer Larsen Hoem arver han. Såne Stenersson og Marit Knutsdtr. åtte og eit stort bu. Det er å merka ved skiftet i 1710 etter Såne, at der var ialt 6 sylvskeier, 3 med merke C.A.s. og A.H.d. Der var smiereidskap og anna, sers mykje klede. Sølvet var nok arv. Eit ektepar som kan ha havt namna Christofer Andersson og Anne Helgesdtr. må ha ått dei. Slike namn fører oss til Jenset, og vidare til Sunnmøre, der namna var vanlege i Os- og Rafn-ættene. Om Ingeborg Sæmundsdtr. vart oppattgift, er eg ikkje klår over. Men det kan tenkjast. På dette bruket kjem ein annan bua-væring inn. Det er Jørgen Eriksson, som nok kan ha vori gift med Ingeborg først. Jørgen Eriksson, f. ikr i Bud. Far er Erik Størkersson, f Jørgen bygslar etter Knut Olsson Rafn,som døydde ikr. 1729, sk. i Bud det året Då Jørgen Eriksson døyr, sk. 1763, heiter kona hans Gjertrud Sørensdtr. Ho er truleg dotter av Søren på Småge. Borna deira var då: 1. Erik Jørgensson Løvik, myndig. 2. Søren Jørgensson, budde på Småge, på morfars-garden truleg, g. m. Marit Olsdtr. Son: Søren, f. før Synnøve Jørgensdtr. g. m. Lars Olsen Småge. 4. Anne Jørgensdtr. g. m. Ivar Mortensson Rød. 5. Ingeborg Jørgensdtr. g. m. Jakob Jakobsson, Bjørnsund. Ho var død, men hadde born: a. Jakob Jakobsson, 15 år b. Jørgen Jakobsson 9 år, c. Hans Jakobsen 7, d. Gjertrud Jakobsdtr. 4 år. Buet etter Jørgen var ikkje stort, 28 rdl. Forutan begge svograne og morbroren, var Mons Jonsson Borch formyndar for borna etter Ingeborg. Erik Jørgensson, f. ikr er i 1762 g. m. Sigrid Oladtr. Eikrem. Sigrid er dotter av den rike odelsbonden Ole Andersson Eikrem, som døydde ikr. 1752, sk. 18/ Mor hennar var Gjertrud Nilsdtr. Der var ialt 10 born i ekteskapet, og arven var ialt på 883 rdl. Av dette var heile 525 rdl. i mynt, noko sers uvanleg på den tida. Ole åtte 1 våg 12 mrk. i Eikrem, men dette tok futen på Gjermundnes på eikvar visa. 15

16 16 Presten herr Hans Friis var verge for dei to minste, men for Marit vart Erik Jørgensson Løvik verge, og han tok henne med seg til Løvik. Borna etter Erik Jørgensson og Sigrid Olsdtr. er: 1. Jørgen Eriksson, f Han vart g. m. Ragnhild Andersdtr. enkja etter Ingebrigt I. Løvik på øvre tunet. Han døydde barnlaus. 2. Ole Eriksson, f. 1758, død 7/ Vart i 1790 g. m. Guri, dotter og Lars Hallvardsson Sporsheim, og busette seg på Sporsheim. Har ei dotter Sigrid f. 1791, mogeleg fleire. G. 2. m. enkja Mali Rasmusdtr. f. ikr. 1735, 22 år eldre enn Ole. Ho var vel frå Beinset, først gift på Eikrem. 3. Marit Eriksdtr. f.? g. m. Ola Olsson Løvik, budde ei tid på Sæter, og døyr i 1782, hadde då borna Pål, Erik, Gjertrud. Gjertrud døyr straks etter mora. 4. Kristi, f. 1760, g. m. Ole Pedersson Forholm, i 1790, 2/7. Dei budde på Sæter, er truleg barnlause. Kristi døyr i Løvik som enkje i Der kan og vera fleire born. Kva tid Sigrid Olsdtr. døyr, er eg ikkje kjend med. Men i 1801 er Erik g. 2. m. Ane Marta. Merkeleg nok er der i den avskrift av folketeljinga eg har set, ikkje nemnt farsnamnet hennar. Men eg trur ho er Jakobsdtr. I alle høve må ho vera mor åt yngste sonen hans Erik, 5. Jakob, f. 1771, død 30/ Der er truleg ennå ei dotter av Erik, Berit Eriksdtr. f. 1770, som var gift med Rasmus Knutsson Ræstad. Deira dotter att, Kari, vert gift til Solem. Jakob Eriksson, f vart sittande med garden. Han gifte seg med dottera frå øvretunet, Olava Maria Hallvardsdtr. f. 1773, ikr Olava døydde Om ætta hennar skal vi høyre sidan, Jakob Eriksson var en vyrd mann i bygda, sjølv om det kanskje ofte var tungt økonomisk for han. Han var såleis valmann i Der vaks opp ein stor barneflokk: 1 Ane Marta, f. ikr. 1800, helst litt før. Gift 1820 med Mads Hansson Sæter, men døydde før året var ute. 2. Erika, f. ikr. 1803, gift 1832 med Ole Olsson Horrem, og har stor etterslekt. 3. Siri, f. ikr. 1803, gift 1825 med Ole Andersson Kringstad, budde der. Søner: Anders og Jakob.

17 4. Ellen Gurina, f. ikr. 1804, gift med enkjemannen etter Ane Marta på dagen eit år etter søstera vart gift. Mads miste også denne kona tidleg, og gifte seg att med Siri Trondsdtr. Julbø. 5. Hallvard, f. ikr. 1809, døydde 1825 nokonlunde samstundes med mora. 6. Berit, f. ikr. 1811, døydde Der var såleis tre dødsfall i heimen på mindre enn ein månad. Jakob Eriksson gifte seg att i 1826, på Molde, med Anne Ellingsdtr. Bolsøe. Han var då 55 år, ho 42 år. Det har vori uråd å få greie på kvar ho eigentleg var frå, men begge forlovarane var Bolsøy-væringar, og det syntes som ho hadde ein bror Anders Ellingsson som budde på Eikrem i Bolsøy. Ho fekk ein son med Jakob, Hallvard Jakobsen, f var det atter brullaup i Ljøvik. Dotterson åt Jakob, Jakob Madsson Sæter -som må vera son av Ellen Gurina, han er fødd ikr. 1822, vart gift med Marit Andersdtr. f. ikr Det er far hennar som heiter Anders Ellingsson Eikrem, og eg trur visst at han var bror åt Anne Ellingsdtr. Jakob Eriksson kjøpte garden. Ved andre giftarmålet laut han skifte, garden er då verdsett til 220 spd. Det var snaudt med kontanter, og fleire av arvingane hadde arven ståaende i garden. Det kosta vel å gifte seg og. I alle høve synest det vera vondt om kontanter for Jakob, han låner såleis i spd. av Olle Olsson Småge, mot pant i 1 våg av garden. Og i 1833 låner han av Aukra Skolekasse 100 spd. mot pant i heile garden. Men endå hadde ikkje Jakob Madsson Sæter fått utbetalt sin arvepart. Og i 1830 skuldar han framleis 50 spd. til dottersonen Anders Olsson Kringstad som har 1. prioritets pant i halve garden. Skifte etter Jakob i Hallvard Jakobsson, f. 1827, overtok garden etter faren. Han vart gift med Gunhild Knutsdtr. Vestad frå Bud, f. ikr. 1827, døde også hennar ætt synest henga saman med Ljøvikfolket, utan at eg har funne rette samanhangen. Også dei hadde mange born: 1. Jakob, f. 1851, sjå seinare. 2. Karen Marie, f. 1853, døydde ugift. 17

18 18 3. Ane, f. 1855, døydde ugift i Guriana, f. 1857, gift i 1891 med Peder Pålsson Jenset, f. på Reiten, der far hans, Pål Pålsson budde. Av gamal Otrøy-ætt. 5. Berit Marta, f. 1859, døyr ugift Olava Marie, f. 1861, døyr same året. 7. Knut Andreas, f. 1864, gift 1890 med enkja Inger Anna Iversdtr. Solem, før gift med Lars Solem. 8. Ole, f. 1866, gift med Gjertine Gunnarsdtr. Aukratangen, budde i Stavik, etterslekt der. Jakob Hallvorsson, f. 1851, g. m. Berit Anna Olsdtr. Aukratangen. Sjå Romsdals Sogelags Årsskrift Dei sat med heile garden, som seinare vart delt mellom to av sønene. Hallvard sat med hovedluten, og Jonas med ein mindre del. Begge desse har etterkomarar i Ljøvik framleis. Men både Hallvard Jakobsson og eldste sonen hans, Jakob Hallvardsson er døde. For tida er begge desse gamle namna borte. II. Øvre Ljøvik. I 1647 sat det på Chr. Urnes part av Øvre Ljøvik ei mann som heitte Nils Olsson. Han brukte halve garden. På den andre helfta sat Pål. Desse to svara landskuld av kvar 3 våger. Denne vart seinare nedsett til 5 våger ½ pund. Og dette er vel rettare. Mens landskulda for nedregarden stendig held seg på 4 våger, svingar ho ein del på øvre garden, som nok var litt større. Urnes part er visseleg den gamle erkebispe-eiga i garden. Nils Olsson er fødd ikr. 1616/18, jfr. manntalet av 1664/66. Vi veit han var gift to gonger. Kven første kona var er ukjent, men han hadde ein son i dette ekteskapet, som er kalla Pål Aure. Han var vel bygslar på Aure. Nils døyr i 1680, sk. 21/3. Andre kona overlever han. Ho heitte Kari Johansdtr. og har vori gift før. Med Nils har ho ei dotter, Berit. Verja for Berit er farbroren, Lars Olsson Øygard. På Gossa fins ikkje andre «øygarder» enn Solem. Anten Nils var derfrå, eller Lars frå Ljøvik, er uråd å seie. Kari gifter seg for tredje gong med Pål Endresson frå Solem, som overtek bygsla. Ho døyr i 1701, sk. 5/1. Med Pål har ho

19 ikkje born. Men frå sitt første ekteskap har ho fleire, som nå er døde, men har born etter seg. Det er Mogens Johansson, Berit Johansdtr., Marit Johansdtr. og Anne Johansdtr. Kvar desse budde, er ukjent. Det er litt påfallande at Kari som sjølv er Johansdtr. også var gift med ein Johan. Eg vil tru at ho er anten: 1. dotter av, eller 2. enkja etter den Jon som vi fann i Ljøvik frå 1645, og som døydde før Ved skiftet vert Arne Endresson Solem, bror av Pål Endresson Ljøvik, formyndar for borna etter Mogen og Marit. Formyndar for borna etter Anne og Berit er Rasmus Andersson Hammervold og Isak Andersson Korse. At desse er næraste ætt, treng vi ikkje tvile på. Dei er sikkert mor- eller farbror av desse borna. Pål Endresson gifter seg att, men vi veit ikkje namnet på kona. Han døyr i 1721, skifte 3/7. Med denne siste kona, som overlever han, har han borna: 1. Endre Pålsson. 2. Jakob Pålsson. 3. Anne Pålsdtr. Formyndar for Endre og Jakob er Ole Arnesson Øygarden, brorson til Pål. Formyndar for Anne Pålsdtr. er Steffen Sporsem. Kven denne Steffen er, er eg endå ikkje viss på. Far hans var og Steffen, og eg trur denne siste Steffen er Steffen Kristofersson Ljøvik. Då der berre er nemnt ein brukar i øvre Ljøvik i 1736 Kristofer Rusmusson, trur eg han vart gift med enkja etter Pål Endresson. Kristofer brukar halve garden, som nå er rekna til 8 pund 18 mrk. Frå 1766 har Kristofer med seg på denne parten Jon Larsson. Alt i 1762 er Kristofer sagd vera gamal og fattig. Kona hans er Anne Kristoferdtr. og dei to har to søner: 1. Rasmus Kristofersson. 2. Kristofer Kristofersson. Skifte etter Kristofer Rasmusson i Då er Rasmus 19 år, Kristofer 17, dessutan finn vi Nils, 15 og Marit, 11 år. Formyndarar er Jon Larsson Ljøvik, Søren Jørgensson Småge (frå Ljøvik). Hallvard Knutsson, skolemeister og Lars Olsson Småge, gift frå Ljøvik.

20 20 Det er vel å merka seg at Hallvard Knutsson alt nå har samband med Ljøvik-ættene. Og at der er ætt mellom Jørgen Eriksson-folket og Kristofer Rasmusson eller Anne Kristoferdtr. lyt vi sikkert rekne med. Jon Larsson, Kristofer sin medbrukar, var gift med Anne Pålsdtr. dotter av Pål Endresson. Pål Endresson har sikkert gjeve Påls-garden namnet sitt. Til dette tunet kjem så Ola Olsson, som gifte seg med enkja etter Jon Larsson, Anne Pålsdtr. Ola Olsson, er fødd ikr Kven han er, torer eg ikkje seie for visst. Men at han er nærskyld med Ljøvik-folket, synest visst. Han kan vera soneson av den Ola Olsson som sat ei tid på andre bruket av øvre Ljøvik. Visst er at han budde på Sæter før han kom til Ljøvik. Han var gift 3 gonger. Først med Anne Pålsdtr. utan at han fekk born med henne, det eg kan sjå. 2. kona hans var Mari Eriksdtr. Ho er mor åt borna: 1. Pål, f Erik, f Gjertrud, f. ikr. 1780, ho døyr straks etter mora. Mari døyr 1782, sk. 16/8. Formyndarar ved skiftet er Ole Larson Småge og Erik Jørgensson Ljøvik. Tredje kona hans Ola var Anne Larsdtr. f. ikr Dei må ha vori gifte før Ola Olsson var ein av dei mest vyrde menn i bygda mens han levde. I første eller andre ekteskapet hadde Ola ei dotter Mildrid, som var gift og busett i Oterhals. Fødd ikr Med Anne Larsdtr. hadde han: 5. Marie, f Karen, f. 1789, døydde Lars, f. ikr. 1791, sjå seinare. 8. Mads, f Ingeborg, f. ikr. 1801, gift 1825 med Ivar Sånesson Hjertvik f sjå om han seinare. 10.? Kristofer Olsson, g. m. Kristi Pedersdtr. Tautra og busett i Oterhals. Denne er eg ikkje viss på er son av Ola. Lars Olsson, f. 1791, bygslar etter faren. Gifte seg ikr med Anne Ivarsdtr. f. 1786, og hadde med henne dottera Ane Marta f

21 Men Anne Ivarsdtr. må ha døydd ung, for i 1818 gifter Lars seg att med Tora Olsdtr. Hollingen, f Tora døydde Lars døydde Desse folka budde i Pålsgarden. Dei hadde ingen son, men døtrene: 2. Ane, f. 1816, er truleg ho som overtok garden, om ho ikkje er samanblanda med eldste søsters. 3. Oline, f. 1819, g. m. Jørgen Pedersson Ljøvik, budde på Småge. 4. Karen, f gift med Erik Ellingsson, ætta frå Lyster i Sogn, busett på Oterhals. Søner: Ole Eriksson Rød. 5. Andrina, f. 1820, død ugift Ane Larsdtr. vart gift 1847 med Andreas Kolbeinsson, Aukratangen, f. 1819, son av Kolbein Knutson Ræstad, og er av gamal Otrøy-ætt. Borna deira var: 1. Olaus, f. 1848, bleiv på segltur frå Bud Hadde ein son, Anton Magnus, f. 1869, med Anne Sivertsdtr. Aure. Han drog til U.S.A Kolbein Andreas, f. 1850, død Karen Anna, f. 1853, død Anne Marta, f. 1856, sjå seinare. 5. Ivar Andreas, f. 1858, død Anne Marta Andreasdtr. f. 1856, vart gift med Ludvig Pedersson, f i Hustad, og vart sittande med garden. Dei hadde borna: 1. Anton, gift med Olga Ljøvik, frå Haugen. 2. Anna Ovida, f. 1883, lever ugift. 3. Gyda, f. 1886, gift med Ole Eriksson Rød, son av Karen Larsdtr. Søner: Ludvig og Erling. Vi har hermed fylgt den parten av øvre Ljøvik der vi i 1645 fann Nils Olsson, fram til vår eiga tid. Men der var også brukar på den andre helfta av garden. Vi vil så prøve også denne parten framover. Arne Magerøy fortel at tradisjonen vil veta at Pål som sat i Ljøvik ikr. 1650, var frå Nord-Heggdal. Om der er vidare prov for dette, er ukjent for meg. I 1664/66 er nemnt ein gut, Ole Pålsson, f. ikr. 1652, som må vera sonen. 21

22 22 Pål kjem bort i kring Eg har før sagt Jon sat i nedre Ljøvik. Det kan og vera at Jon er ettermannen hans Pål, i øvre. Men helst trur eg at det var her Steffen kom. Han heitte Steffen Kristofersson, og er i Ljøvik i alle høve i kring Han eig ein del odelsjord, men ikkje i Ljøvik. Truleg åtte han ½ våg 7 mrk. i Harnes. Det er hjå han vi i 1664 finn Ole Pålsson, og det tyder på at Steffen gifte seg med enkja etter Pål. Steffen har to søner som er nemnde: Oluff (Olav) og Steffen Steffenssøner. Eg er heller viss på at det er denne Steffen Steffensson vi finner att på Sporsheim. Olav er fødd ikr. 1656/58 og Steffen ikr. 1658/60. Berre tre år etter, finn vi ny brukar. Det er Ole Olsson, g. m. Anne Endresdtr. Anne er i nær ætte med dei Endressoner vi har funne i Ljøvik før, og kjem som dei av Solem-folket. Ho kan vera enkja etter Steffen, som døyr ung, ikkje over 36 år gamal. Ole Olsson skal vera fødd ikr. 1645, er 66 år i 1701, og har då ein son Alf, som er fødd ikr Ved dette høvet møter vi elles første gong Hallsteins-namnet i Ljøvik, idet Ole har ein «marin» hjå seg, Ole Hallsteinsson, f. ikr Det er skifte etter Anne Endresdtr. i Dei hadde då borna Ole Olsson og Inger Olsdtr. Alf må vera død. Formyndar for dei er Arne Endresson Solem, bror hennar Anne. Eg kan tenkje at det er denne Ole Olsson som atter er far av den før nemnde Ole Olsson Ljøvik, men det har eg ingen prov for. Ole Olsson sen. døyr snart etter kona. I 1711 er der komen ny brukar, og denne er visseleg brorson hennar Anne. Endre Arnesson, er namnet. Nå set det såleis Solems folk på begge parter i øvre Ljøvik. Endre Arnesson gifte seg i 1710 med Mali Toresdtr. Hjertvik Diverre døydde ho alt etter 12 vekers ekteskap, utan livsarvingar. Ved dette skifte gjer difor Endre krav på å få sitte med buet, mot å overlate til far av Mali, Tore Rasmusson Hjertvik, den heimanfylgja ho hadde med seg. Faren godtok dette. Det var stor heimanfylgje, så det syner dei var av beste folket i bygda. Mali hadde med seg: 2 kyr, 1 toårs kvige, seng og dyner, 1 jarngryte, 1 skjering, 3 nye ryer, 1 gamal rye, 3 laken,2 tinnfat, 1 messingstake, 3 kister med lås, 1 bomme med lås, 1 blå «Kiersie» stakk, 1 svart stakk, 1 svart vadmåls stakk, raud «Kiersie» trøye med grønt snørliv utan ermer, 1 «rasches» snørliv, 1 raud

23 kledes stakk, 1 svart kledes trøye, 5 sauer, 1 geit, 1 tunne bygg. Det var ikkje så lite flyttelass ho kom til Ljøvik med. Endre vart snart sjuk, synest det. Bruket ligg øyde i 1736, og då neste mann kom, er det sagt at Endre var død. Han hadde, som så mang ein ungdom her frå bygdene, vori utkalla til orlogsteneste, og hadde vel kanskje der fått ein knekk. Ingebrigt Ingebrigtsson, som kjem etter Endre, er fødd ikr. 1702, på Beinset, son av Ingebrigt Rasmusson frå Myklebust. Rasmus er atter son av Store-Rasmus Engelbrigtsson Myklebust. Dei var ei gamal og rik ætt. Ingebrigt Rasmusson Beinset åtte såleis fleire gardar kring i Romsdalen, og ein del av desse fall på Ingebrigt Ingebrigtsson ved arv etter faren. Han kjøpte i 1739 ein del av øvre Ljøvik, 1 våg 18 mrk. m.b. og dertil overbygsel på 1 våg 2 pund. Amtmann H. Frimann selde. For alt dette betalte Ingebrigt 10 rdl! Vel hadde bruket lege øyde ei tid. Likevel er ikkje dette eit reelt kjøp. Det kan gjelde berre bygsel-retten, eller og har Ingebrigt lagt eitkvart attpå, som ikkje er tinglese. Aukra prest og kyrkje åtte sine partar som før. Første kona hans er Kristi Andersdtr. Arne Magerøy seier ho er «dotter av den gjeve bonden Anders Beinset.» Dette kan ikkje vera rett. Far av Ingebrigt er einaste bygslar på Beinset, som Aukra kyrkje og Veøy kyrkje åtte kvar sin halvpart i. Ein Anders Beinset på denne tida let seg ikkje finne. Derimot er ho mykje truleg dotter av bonden på Eidskrem, Anders (Madsson?). Ved skifte på Beinset 1747 etter Rasmus Ingebrigtsson, bror av Ingebrigt L. er m. a. Pål Andersson Eidskrem formyndar, og ved skifte på Reiten 1772, etter Berte Kristensdtr., (eg har berre set avskrift etter M. Rogne, i kladd, som er heller uklår) er eine arvingen ein bror eller søster, som er død, og har born etter seg. Borna er, m. a. Anne Andersdtr. som var gift med Rasmus Ingebrigtsson Beinset. Og vidara etter skifte i Ljøvik 1767, etter Kristi Andersdtr., er det sagt at ho er søster av Anne Andersdtr. Beinset. Ved dette skifte, der ingen born er i live, endå eg trur visst at ho hadde ått ei dotter Alet Ingebrigtsdtr., er alle syskina hennar opprekna. Det er; 23

24 24 Fullsøster Anne Andersdtr. Beinset, død, men borna arvar henne. Halvsøster Ragnhild Andersdtr. Gauset, gift. Halvsøster Mali Andersdtr. Gule, enkje. Lagverje er Ingebrigt Ljøvik. Halvsøster Anne Andersdtr. Krogisgården (Hagset), død, men borna arvar. Halvbror Pål Andersson Eidskrem, død, men sonen Anders Pålsson arvar, formyndar er Mads Eidskrem. Eiga i buet var 217 rdl. Men så var der skuld ialt 57 rdl. Ættene på Jenset, Beinset, Heggdal, Gauset og Eidskrem hang veldig ihop. Ingebrigt Ingebrigtsson g. 2. m. Ragnhild Pedersdtr. Tautra. Dei må vera gifte før 1778, for dette året får dei einaste son sin, Ole Peder Ingebrigtsson, f Ingebrigt døyr 1785, 83 år gamal, og var sikkert noko av ein «bause». Ved skiftet 1786, 10/8, lever enkja, Ragnhild Pedersdtr. Formyndar for Ole Peder som då var 10 år, er Ole Olsson Ljøvik, som visseleg må ha vori i ætt med han. Lagverje for Ragnhild var Hallvard Knutsson Ljøvik, næraste grannen, og helst truleg av same ætta. Eiga er nå 314 rdl. med skuld på 21 rdl. Jordegodset var :Ljøvik 1 v. 1 pd. 18 mrk., som var bortbygsla til Ole Olsson og Hallvard Knutsson med 1-2 på kvar. Stokke i Bolsøy, 1 våg, Stokkehaugen 1 pd. 6 mrk., Ness i Bolsøy 1 våg, 13 3/5 mrk. Ola Olsson let tinglese odelen hans Ole Peder i Ljøvik. Mora vart nemleg oppatt gift med eldste son i nedre garden, Jørgen Eriksson Ljøvik. Ole Peder Ingebrigtsson, f. ikr. 1778, er vanleg berre kalla Peder. Han vart gift med ei Synnøve Olsdtr., som er f. 1783, døde 1863, 80 år gamal Borna deira er: 1. Ole,f. 1804, 2. Ragnhild, f. 1806, g. m. Trond Ivarsson Orset, har stor etterslekt på Oterøy og Gossa. 3. Berit, f. 1809, g m. Ole Ingebrigtsson Småge. 4. Jørgen, f. 1812, g. m. Oline Larsdtr. Ljøvik, budde på Småge i «HolIen», død, enkjemann 1899.

25 5. Ingebrigt, f. 1816, g m. Kari Johannesdtr. f. ikr. 1820, frå Riksfjord? 6. Peder, f Sivert, f. 1822, død, var snekker på Nerbø, Anne Kristine, f. 1824, død Ole Pedersson, f. ikr. 1804, g. m. Mali Trondsdtr. Remkall, i 1841, Mali er f. ikr. 1816, og kjem av ei gamal Otrøy-ætt. Dei sat med garden, men Ole vart ingen gamal mann. Han døydde i 1863, og då gifte Mali seg opp att, med enkjemannen Ole Iversson Horrem, f Dei budde truleg i Ljøvik. Gifte i Ole var son av Ivar Sånesson Hjertvik, og hadde såleis mor si frå Ljøvik. Ole Pedersson og Mali Trondsdtr. hadde desse borna: 1. Peder, f Synnøve, f. 1846, g m. Ole Andreas Ivarsson Ljøvik n. 3. Karen Anna, f. 1843, g m. Rasmus Hansson Heggdal N 4. Anton, f. 1850, døydde ugift heime. Peder Olsson, f. 1844, g. m. Anne Ivarsdtr. Sundsbø, f Gifte Dei hadde sonen Ivar, f. 1877, men han døydde eit halvt år seinare. Anne døydde og straks etter fødsla, og Peder vert g. 2. med Marta Hansdtr. Ljøvik, i Ho var dotter på granntunet, Remmen. Borna er vistnok alle frå dette ekteskapet: 1. Ole Andreas, utvandra. 2. Hans Kristian, underoffiser, busett i Drøbakk. 3. Olga, gift til Pålsgarden Ljøvik. 4. Anna, gift til Oterhals. 5. Marta Kristine. 6. Jørgen, som har heimegarden. Peder Olsson hadde lærarutdaning og held skule i mange år, mest i Sør-Aukra. Han hadde nok mang ein hard ror, når han skulle over fjorden. Inntil kring 1770 sat Ingebrigt Ingebrigtson med halvparten av øvre Ljøvik, og Jon Larsson m. kona Anna Pålsdtr. med hi helvta. Om så Ole Olsson ved sitt giftarmål med Anne bygsla alt det dei hadde bruka, er eg ikkje klår over. Vi såg ved skiftet etter Ingebrigt, at Ole og Hallvard Knutsson hadde bygsla kvar sin halvpart av hans eige. Og så vidt eg kan sjå, kom desse to nokon- 25

26 26 lunde samstundes til Ljøvik, og garden vart frå denne tida delt likt i tre deler, Ingebrigt gjev frå seg det han eig til bygsling, og set sjølv med berre bygselen, og av resten deler Ole og Hallvard likt. Såleis vert det tre bruk i øvre Ljøvik, nøye rekna ein tredjepart av garden i kvart bruk. Dette skulle og tyde på at både Ole og Hallvard hadde røter der frå før, eller på ein eller annan måte var merskyld til Ingebrigt. Elles er det vandt å seie kvar Hallvard Knutsson kom frå. Magerøy meiner han er frå Brunvoll eller Harnes. Men det har synt seg uråd å finne ein Knut der ute som kunne vera faren. Han hadde ei halvsyster på Brunvoll som døydde ikr. 1774, skifte det året. Ho var ei Hallvardsdtr., og han har to andre heilsyster, den eine vart gift til Rakvåg. Hallvard kan godt vera fødd der ute. Men eg held det for visst at han har ætt på nordsida av fjorden og dermed og i Ljøvik. Vi har t. d. funne han som formyndar her. Hallvard vart g. m. Gyrid Larsdtr. Haukebø, f. ikr. 1740, død, Hallvard døydde Han var ein mykje vyrd mann, hadde vori skulehaldar i fleire år, budde såleis i prestegarden kring 1762, og var etter han kom til Ljøvik medhjelpar for presten. Det er elles nemnt ein Ole Knutsson i Ljøvik på denne tida, f. ikr. 1770, konfirmert 1791, som kan ha vori av same folket. Det er Hallvards folk sam kom til å bli på Remmen. Men både Ole Olsson, Hallvard Knutsson og truleg Ingebrigt Ingebrigtson budde nok i same tunet. Det er seinare husa vert utflutt og partane delt etter greide liner. På deira tid var det berre teigebruk. Hallvard og Gyrid (ho er datter av Lars Jonsson Haukebø, som hadde gift seg med enkja etter Kristofer Helgesson) hadde desse borna: 1. Gyrid, f.? var gift med Einar Raknes, som før hadde vori gift med faster hennar. Då ho døydde, brann huset med båra. 2. Olava Marie, f. 1774, død 1825, g. m. Jakob Eriksson, n. Ljøvik. 3. Karen Anna, f.? g. m. Torstein Jakobsson Nerland, Hustad. 4. Lars, f. 1777, g. m. enkja Guri Rasmusdtr. Harnesmyren. Hadde ei dotter med henne, Oline Gjørine, som vart gift til Bø. Lars kjøpte garden, men selde han atter til steson sin

27 kring 1840, flutte heim til Ljøvik, gifte seg med enkja etter Jakob Eriksson, Anne Ellingsdtr., døydde der Berit, f. 1790, død ugift. 6. Hallvard, f. 1779, gift til Magerøy. Var med i Kjøbenhavnslaget 1801, saman med fleire herfrå, har etterslekt. 7. Knut, f. 1786, gift til Vestad i Bud, etterslekt. Etter at første kona døydde, gifte Hallvard seg att med Kari Pedersdtr. Tautra, f. ikr. 1754, døydde Dei gifte seg 1792, men hadde neppe born. Kari var søster av Ragnhild Pedersdtr., som var gift med Ingebrigt Ingebrigtsson. Pål Olsson, Sæter, f. 1773,son av Ola Olsson Ljøvik, gifte seg med Kari Pedersdtr. då Hallvard døydde, kring Pål budde på Sæter då han gifte seg. Han døydde Ei tredje søster av Kari, Kristi Pedersdtr. Tautra vart 1786 g. m. Kristofer Olsson Ljøvik, som busette seg i Oterhals. Dersom ikkje denne Kristofer er son av Ole Olsson, er han ikkje frå Ljøvik i det heile, men den Kristofer Olsson vi møter nokonlunde på denne tida på Sporsheim, og er i så fall av Eikrems-ætt på eikvar visa. Kristi døydde ung,og dei to sønene hennar, vart oppfostra i Ljøvik hjå kvar si moster: 1. Ole Kristofersson, f. 1787, gift i Ljøvik 1818 med Eli Pålsdtr. Horrem, f. 1788, budde på Horrem. 2. Peder Kristofersson, f. 1789, er nemnt som plassmann i Oterhals, og får i 1822 ei dotter Kristi, med Ane Jakobsdtr. Ljøvik Pål Olsson og Kari Pedersdtr. hadde berre ei dotter, Mari Pålsdtr. f. ikr Ho vart i 1821 gift med enkjemann Kristofer Knutsson, som var frå Eikrem, men budde på Sporsheim. Han var fødd ikr Der er stor etterslekt. Kari døydde, og Pål Olsson gifte seg att, med Anne Einarsdtr., f. 1795, død Tradisjonen veit at ho var frå Misundbøen. Farsnamnet skulle meir tala for at ho kom frå Hagset, men der kan vera gifting mellom Misund og Hagset. I dette ekteskapet var der fleire born: 1. Karen, f. 1830, sjå seinare. 2. Ole Matias, f. 1835, flutte til Hoksnes og gifte seg der. 27

28 28 Vi ser at ingen av Hallvard Knutssons born vart sittande i Ljøvik. Dei vart alle gifte til andre gardar, og enkja fekk vel garden som sin part i buet. Såleis kom garden i Pål Olssons eige. Karen Påbdtr. f. 1830, vart i 1854 g. m. Hans Hansson, frå Nord-Heggdal. Dei vart buaende på Remmen. Borna deira er: 1. Peder, f Marta, f. 1857, g. m. Peder Olsson Ljøvik, Haugen. 3. Ana, f. 1860, g. m. Jonas Rød, han kom bort på sjøen. g. 2. m. Laurits Trulsson Ugelvik. 4. Kristofa, f. 1863, døydde same året. 5. Hanna Kristine, f. 1865, døydde året etter. 6. Hans, f. 1868, gift til Oterhals, døydde Etterslekt. 7. Kristine, f. 1871, g. til Oterhals, lever i Etterslekt. 8. Maria, f.? g. m. Ole Hollingsholm, lever i Etterslekt. Peder Hansson f. 1855, vart g. m. Ellen Åsmundsdtr. Kjørsvik, f Dei hadde borna: 1. Hans, f. 1890, døydde Petter. 3. Karen Anna. 4. Inger Anna. 5. Anna Sevrine, f. 1889, g. m. Rasmus Sivertsson Nerbø, f Dei første er alle ugifte, lever i I dette oppretet kan der sjølvsagt vera feil. Og der er framleis mange flokar uløyste, Eg har ikkje våga meg inn på teoriar, berre teke med det eg har funne prov for, og elles sagt at eg ikkje har kjennskap nok til å slå fast der eg er uviss. Tilgifte til garden er oftast førde inn utan at der er gjort større greide på kvar dei kom frå, noko som i mange høve kan vera vanskeleg nok. Men eg skulle tru at her er gitt eit grunnlag å arbeide på for dei som kan ha interesse av å gå vidare. Her er heller ikkje teke omsyn til dei husmenn som med tida kom til å busette seg på Ljøvik grunn, mest på Rindarøy. Det er eit helt kapitel for seg. Men eg har prøvt fylgje dei gamle ættene så langt råd var. Sjølv har eg i alle høve havt mange gilde stunder med arbeidet.

29 Av Andrea Røkke Tausa ligg på kne på ei sekkepute og skurar siste golvvaska med skursand og iskurvisk, og ho har sekketvoga og vaskevatnet i ei trebøtte. Borte ved komfyren sit ho Ane Marta og steikjer skålkake. Det er prekenhelg, og kyrkjematen er i emning. Det langarma bakelsjarnet legg ho inn på gloa, så det blir både skålkake 1 ) og bakels 2 ) denne helga. Ho Ragna kjem inn med eit brett med fin golvsand og tek til å sande. Ho Ane Marta reiser seg og tek brettet og seier: «Slik skal du sande, lett og fint! Og når du no er ferdig med sandingen, so legg du nokre glø ti lstrykjarne og stryk so kleen bortpå bora.» Han Pe kjem inn med ei lita smurningsgryte, som han set attpå komfyren. «Du fer no ikkje ha lysesmorning på kjerkjeskon mine,» seier ho Ragna. «I ska no smørje dei mæ feitt å sot.» «Du Anna kanj gå tilevore åt mjelkå, før i he lovt na Tor- Eli- Nils Malina ei kanje søtmjelk. Dei he krestnarbon denna helja, dei. Det e vel best du tek høljkje 3 ), når du e åleine.» seier ho Ane Marta. 2-3 halvstore gutar kjem inn og bort i vasstampen og drikk av austra. Og mora seier: «at no gutonga, må de passe på å sjå om dei lyse før presta. Gå sø på Salen so ser de det godt». Og gutane svarar: «Ja då vel me au vera mæ åt kjerkjen imorgå». HO Ragna ropar inn frå kammerset: «Hanj Bua-Knut Nils ska ta færinjen, å i ska no vere mæ der, men båten kanj no ikkje rønje full tå goronga». Han Pe myle mæ se sjøl og seier: «Du ska sjå me lyt bryne ut otringen!»