Fitjar kommune Møteinnkalling

Transkript

1 Fitjar kommune Møteinnkalling Utvalg: Kontrollutvalet Møtestad: Kommunestyresalen, Fitjar rådhus Dato: Tidspunkt: 09:00 Dersom nokon av medlemmene ikkje kan møte og må melde forfall, vert dei bedne om å gjere dette så tidleg som råd er ved å ringa til Kari Nygard tlf / eller til Hogne Haktorson, tlf / Til varamedlemar er denne innkallinga å sjå på som ei orientering. Dersom det vert aktuelt at varamedlemar må møta, vil det bli gjeve nærmare beskjed. Svein Malvin Marås har meldt forfall til dette møtet. Lars Ove Rimmereid er innkalla som vara i staden, og har stadfesta at han kan møta. Det er planlagt at Kari Nygard møter frå sekretariatet, på dette møtet. Gro Rydland Fung. kontrollutvalsleiar Hogne Haktorson kontrollsjef Kari Marie Nygard seniorrådgjevar Dokumentet er elektronisk godkjent og har derfor ikkje underskrift. Kopi: Vararepresentantar til kontrollutvalet Ordførar Revisor Rådmann 1

2 Saksliste Utvalgssaksnr PS 23/18 PS 24/18 PS 25/18 PS 26/18 PS 27/18 PS 28/18 Innhold Lukket Arkivsaksnr Godkjenning av innkalling og saksliste Godkjenning av møteprotokoll frå forrige møte Orienteringssak om status for arbeid med tilpassing til ny personvernlov Vurdering av om Deloitte er uavhengig i høve til Fitjar kommune Årsrekneskap 2017 for Fitjar kommune, uttale frå kontrollutvalet Vidare arbeid med plan for forvaltningsrevisjon og plan for selskapskontroll for perioden / / / /202 PS 29/18 Møteplan for kontrollutvalet for hausten /56 PS 30/18 PS 31/18 RS 12/18 RS 13/18 RS 14/18 PS 32/18 Gjennomgang av møteprotokollar frå andre politiske utval Referatsaker Særutskrift med vedtak i KST vedr. rapport etter forvaltningsrevisjon av IKT-tenester Særutskrift med vedtak i KST vedr. årsmelding for kontrollutvalet 2017 Særutskrift med vedtak i KST vedr. Årsrapportar skatteoppkrevjing Eventuelt 2015/ / / /54 2

3 PS 23/18 Godkjenning av innkalling og saksliste PS 24/18 Godkjenning av møteprotokoll frå forrige møte 3

4 Fitjar kommune Sekretariat for kontrollutvalet Arkivsak: 000 Arkivnr: 2018/10-3 Sakshandsamar: Kari Marie Nygard Saksframlegg Saksgang Utval Saknr. Møtedato Kontrollutvalet i Fitjar kommune 25/ Orienteringssak om status for arbeid med tilpassing til ny personvernlov Bakgrunn I kontrollutvalet sitt møte vart sak vedr. «Ny personvernlov frå 2018 konsekvensar for kommunane» handsama. I møteprotokoll etter møtet står følgjande: «Vedtak: 1. Kontrollutvalet ber rådmannen å svara skriftleg på dei 7 spørsmåla som går fram av drøftingspunktet over når det gjeld status i arbeidet med tilpassing til ny personvernlov. Det skriftlege svaret vert å senda til sekretariatet innan I tillegg ber kontrollutvalet rådmannen om å koma i møte for å orientera munnleg om saka.» Dei 7 spørsmålsstillingane som var reist i saka, og som det er bede om at rådmann svarar skriftleg på er: 1. Er det peika ut nokon som jobbar med ny personvernlov? 2. Er det laga protokoll som viser kva som er samla inn av personopplysningar? 3. Er det inngått databehandlaravtalar, og er desse oppdatert? 4. Er det oppretta personvernombod/rådgjevar? 5. Er personvernerklæringa oppdatert? 6. Er det innebygd personvern i kommunen sine datasystem? 7. Er det vurdert å få vennlegsinna hackere til å testa datasystema? Assisterande rådmann Svein Dale Soleng har sendt svar tilbake på spørsmåla, og svarbrevet ligg som vedlegg her i saka. I svarbrevet vert det skildra korleis Fitjar kommune arbeider med dei ulike problemstillingane som kjem fram når regelverk i ny personvernlov skal tilpassast til organisasjonen. Det vert og peika på at nokre av spørsmålstillingane er teke opp i samband med forvaltningsrevisjon av IKT-tenester som er vedteke i kommunestyret Det er stadfesta at ass. rådmann Svein Dale Soleng kjem til møte for å orientera munnleg. Besøksadresse: Agnes Mowinckelsgt. 5 - Postadresse: Postboks Bergen - Telefon Direkte telefon Mobil E-postadresse: kari.nygard@hfk.no eller kontrollutvalet@hfk.no Bankgironr Foretaksnr. NO mva. 4

5 Side 2/2 Forslag til vedtak Kontrollutvalet tek informasjonen i saka til orientering. Kontrollutvalet ønskjer tilbakemelding om vidare arbeid med tilpassing til ny personvernlov i samband med tilbakemelding etter forvaltningsrevisjonsrapporten etter IKT-tenester. Frist for tilbakemelding med handlingsplan er sett til Hogne Haktorson kontrollsjef Kari Marie Nygard seniorrådgjevar Dokumentet er elektronisk godkjent og har derfor ikkje underskrift. Vedlegg: Svar partsbrev vedr. ny personvernlov 5

6 Notat til Kontrollutvalet Dykkar ref: Vår ref: Sakshandsamar: Arkivkode: Dato: / Svein Dale Soleng Svar partsbrev vedr. ny personvernlov _ Viser til partsbrev av om ny personvernlov frå 2018 og konsekvensane for Fitjar kommune. Fristen for å inngje skriftleg svar var , seinare utvida til Er det peika ut nokon som jobbar med ny personvernlov? Ja, arbeidet med ny personvernlov vert leia av ansvarleg for internkontroll, ass. rådmann Svein D. Soleng og IKT-leiar Stian Torland. Arbeidsgruppa kallar inn naudsynte ressursar til gruppa undervegs, samt spelar på dei ressursane som er ute på einingane. Til dømes vil dei einskilde einingane vera sentrale i forbindelse med utarbeiding av nye rutinar. Eit anna eksempel er involvering av leiargruppa det er naudsynt å forankra føringane for arbeidet på høgaste nivå for å sikre gjennomføringsevne og avsetjing av ressursar. Camilla Gjøsæter vil vera sentral i arbeidd knytt til handsaming av personopplysingar på helse-sida av organisasjonen. 2. Er det laga protokoll som viser kva som er samla inn av personopplysningar? Ja, det er oppretta ein protokoll som skal vise kva personopplysingar som kommunen handsamar, omfanget av opplysingar, kva system desse vert handsama i, formålet for handsaminga, mv. Same protokoll vert også nytta til å kartleggje kva leverandørar me har eller manglar databehandlaravtalar med. Arbeidet med protokollen er imidlertid omfattande, det er framleis under utfylling og oppdatering. 3. Er det inngått databehandlaravtalar, og er desse oppdatert? Fitjar kommune har databehandlaravtalar med ei rekkje av leverandørane våre. I forbindelse med forvaltningsrevisjonen vart det imidlertid klart at me mangla avtalar med enkelte partar. Dette har vorte arbeidd med parallelt med forvaltningsrevisjonen. På grunn av den nye personvernlovgivninga er databehandlaravtalar eit fokusområde for «alle» bedrifter og leverandørar. Me ser difor at det stadig kjem førespurnader om å oppdatere desse avtalane. I tillegg har kommunen skaffa seg ein oppdatert standardavtale for handsaming av personopplysingar som kan nyttast i dei tilfella leverandøren sjølv ikkje har utarbeidd slike. Dette lettar arbeidet betrakteleg. 4. Er det oppretta personvernombod/rådgjevar? Veronica Leth er utpeikt som personvernombod i Fitjar kommune. Ho er valt både på grunnlag av kompetanse og plassering i organisasjonen. Eit viktig moment i vurderinga av kven som skal ha rolla som personvernombod er at personen må vera uavhengig, og ikkje ha mynde i spørsmål knytt til handsaming av personopplysingar. Dette for å sikre at ombodet fritt kan stille spørsmål til dei avgjersle Postboks 83, 5418 FITJAR E-post: fitjar@fitjar.kommune.no Helse- og sosial Telefon: Fitjar kommune Org.nr Direktetlf

7 Side 2 av 2 som vert tatt. Leth arbeidar i økonomiavdelinga, som rapporterer direkte til rådmannen. Avdelinga er sideordna ass. rådmann og IKT-avdelinga, noko som gjer ombodet stort handlingsrom. Leth har per i dag brei kompetanse i rekneskaps- og kontrollarbeid, samt ho viser ein stor evne til å lære seg nye oppgåver og områder. Ho har ikkje tidlegare arbeidd med personvern dette vil avhjelpast med å sende Leth på kurs om fagområdet og om personvernombod-rolla. 5. Er personvernerklæringa oppdatert? Ja, Fitjar kommune har oppdatert personvernerklæringane si både for tilsette og andre. Erklæringa er basert på ein standard, som er omsett til nynorsk og tilpassa kommunen. Det gjenstår framleis noko arbeid med desse mellom anna er det ynskjeleg å koordinere erklæringa med andre kommunar sine erklæringar. Erklæringa vil i fyrste omgang verta ein standard del av tilsetjingspapira som lyt signerast og innleverast ved oppstart. Korleis kommunen vil gå fram for å signerte personvernerklæringar frå dei som allereie er tilsette i kommunen vil verta handsama i handlingsplanen, jf. vedtak i forbindelse med forvaltningsrevisjonen. 6. Er det innebygd personvern i kommunen sine datasystem? Innebygd personvern er eit krav som i fyrste omgang rammar utviklarar av programvare og system. Fitjar kommune utviklar ikkje programvare sjølv, me nytter berre hyllevare utvikla av tredjepartar. Administrasjonen er kjend med prinsippet for innebygd personvern, og vil søkje å kontrollere at nye leverandørar oppfyller dette kravet i den nye personvernlovgivninga. 7. Er det vurdert å få vennlegsinna hackere til å testa datasystema? Vennlegsinna hackere, eller såkalla penetrasjonstestarar er eit reiskap som ofte vert nytta av store selskap og bankar for å teste sikkerheita. For vårt tilfelle finn me ikkje bruk av slike konsulentar formålstenleg både på grunn av kostnadsnivået og dei andre verkemidla me har tilgjengelege. Penetrasjonstestarar finn gjerne svakheiter i programvare eller tilleggsmodular i programvare ein nyttar, som ligg utanfor kommunen sin kontrollsfære. Vidare nyttar dei i mange høve den største svakheita i alle organisasjonar, dei tilsette. Som orientert om i møte av IKT-leiar Torland er sosialmanipulasjon eit vel så effektivt verktøy som svakheiter i teknisk infrastruktur. I arbeidet med tryggleik og personvern prioriterer difor kommunen heller enkle og rimelegare løysingar, som tryggleikstiltak i brukarløysingane (feks. to-faktor autentisering ved innlogging), skjerping av rutinar og tilgangskontroll, og bevisstgjering/kulturendring. Av desse er nok sistnemnde der kommunen har størst potensial, jf. funna i forvaltningsrevisjonen som viser at enkelte tilsette deler passord. Det er ein ukultur me lyt kome til livs. Administrasjonen vil arbeide vidare med ny personvernlovgivning i tråd vedtak i frå kommunestyret, jf. den nyleg gjennomførde forvaltningsrevisjonen. Med helsing Fitjar kommune Svein Dale Soleng assisterande rådmann Dette dokumentet er elektronisk godkjent og sendt utan signatur 7

8 Fitjar kommune Sekretariat for kontrollutvalet Arkivsak: 216 Arkivnr: 2016/99-5 Sakshandsamar: Kari Marie Nygard Saksframlegg Saksgang Utval Saknr. Møtedato Kontrollutvalet i Fitjar kommune 26/ Vurdering av om Deloitte er uavhengig i høve til Fitjar kommune Bakgrunn I samsvar med forskrift om revisjon (revisjonsforskrifta) 12 skal oppdragsansvarleg revisor for kommunar og fylkeskommunar ha ført ein heiderleg vandel. Oppfølging av dette kravet ligg til kontrollutvalet, jamfør merknader til nemnte paragraf. Jf. revisjonsforskrifta 15 skal oppdragsansvarleg revisor kvart år, og elles ved behov, gje ei skriftleg eigenvurdering av sin uavhengighet til kontrollutvalet. Oppdragansvarleg revisor for Fitjar kommune hjå Deloitte, Else Holst-Larsen, har sendt over ei slik eigenvurdering. Eigenvurderinga ligg ved saka. Drøfting I kontrollutvalsforskrifta 4 heiter det: 4. Tilsyn og kontroll Kontrollutvalget skal føre det løpende tilsyn og kontroll med den kommunale eller fylkeskommunale forvaltningen på vegne av kommunestyret eller fylkestinget, herunder påse at kommunen eller fylkeskommunen har en forsvarlig revisjonsordning. Utvalget kan ikke overprøve politiske prioriteringer som er foretatt av kommunens eller fylkeskommunens folkevalgte organer. Som det går fram av denne forskrifta har kontrollutvalet ansvar for å sjå til at kommunen har ei forsvarleg revisjonsordning. Kontrollutvalet si handsaming av ansvarlege revisorar si eigenvurdering, vil vera ein lekk i å sjå til at kommunen har ei forsvarleg revisjonsordning. Dei spesifikke lovheimlar om uavhengighet, jf. kommunelova 79, samt forskrift om revisjon, 13-14, er medtekne i eigenerklæringa. Besøksadresse: Agnes Mowinckelsgt. 5 - Postadresse: Postboks Bergen - Telefon Direkte telefon Mobil E-postadresse: kari.nygard@hfk.no eller kontrollutvalet@hfk.no Bankgironr Foretaksnr. NO mva. 8

9 Side 2/2 Som ein annan lekk i vurderinga av om Deloitte er uavhengig i høve Fitjar kommune er å få fram opplysningar om Deloitte har hatt andre oppdrag for kommunen enn det som er tinga av kontrollutvalet. Else Holst-Larsen har i e-post stadfesta kva andre oppdrag Delotte har utført for kommunen, utover det som er bestilt frå kontrollutvalet. Oppdraget er av minimal storleik, og ein kan ikkje sjå at det har noko å seie for spørsmål om uavhengighet for revisjonen. Sekretariatet kan ikkje sjå at det framkjem opplysningar i eigenerklæringane som svekkar Deloitte sin oppdragsansvarlege revisor Else Holst-Larsen sin uavhengighet i høve Fitjar kommune. Konklusjon Ut frå innhaldet i eigenerklæringa og det som kjem fram i møtet, vert det tilrådd å ta uavhengighetserklæringa til etterretning. Forslag til vedtak Kontrollutvalet tar eigenvurderinga frå ansvarleg revisor Else Holst-Larsen, vedr. om Deloitte er uavhengig i høve Fitjar kommune, til etterretning. Hogne Haktorson kontrollsjef Kari Marie Nygard seniorrådgjevar Dokumentet er elektronisk godkjent og har derfor ikkje underskrift. Vedlegg Erklæring om uavhengighet frå Deloitte i høve Fitjar kommune, datert

10 Deloitte. Deloitte AS Sundgaten 119 Postboks 528 N Haugesund Norway Tel.: Til kontrollutvalget Fitjar kommune 17. april 2018 Vurdering av uavhengighet Innledning Ifølge forskrift om revisjon 15 skal oppdragsansvarlig revisor minimum hvert år avgi en skriftlig egenvurdering av sin uavhengighet til kontrollutvalget. Krav til uavhengighet og objektivitet gjelder også for revisors medarbeidere, men det er kun oppdragsansvarlige revisorer som plikter å legge fram en skriftlig vurdering for kontrollutvalget. Ved Deloittes planlegging av oppdraget vil vurdering av uavhengigheten til hver enkelt revisor i kommunens revisjonsteam inngå som et eget punkt i planleggingen. Oppdragsansvarlig revisors skriftlige egenvurdering skal ligge som et vedlegg til denne vurderingen. Både kommuneloven( 79) og forskrift om revisjon (kap. 6) setter krav til revisors uavhengighet. Kravene er nærmere beskrevet nedenfor. Lovens og forskriftens krav til uavhengighet I flg. Kommuneloven 79 og 13 i forskrift om revisjon kan den som foretar revisjon ikke: 1. være ansatt i andre stillinger i kommunen eller i virksomhet som kommunen deltar i 2. være medlem av styrende organer i virksomhet som kommunen deltar i 3. delta i, eller ha funksjoner i annen virksomhet, når dette kan føre til at vedkommendes interesser kommer i konflikt med interessene til oppdragsgiver, eller på annen måte er egnet til å svekke tilliten til den som foretar revisjon 4. ha nærstående ( ektefelle, samboer, nære slektninger), som har slik tilknytning til revidert at det kan svekke revisors uavhengighet og objektivitet. I tillegg stiller loven 79 og forskriften 14 følgende begrensninger: 5. revisor kan ikke utføre rådgivnings- eller andre tjenester der dette er egnet til å påvirke eller reise tvil om revisors uavhengighet og objektivitet 6. revisor kan ikke yte tjenester som hører inn under den revisjonspliktiges ( dvs. kommunens) egne ledelses- og kontrolloppgaver 7. revisor kan ikke opptre som fullmektig for den revisjonspliktige, unntatt ved bistand i skattesaker etter domstolloven Deloitte refers to one or more of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, a UK private company limited by guarantee ("DTIL"), its network of member firms, and their related entities. DTIL and each of its member firms are legally separate and independent entities. DTIL (also referred to as "Deloitte Global") does not provide services to clients. Please see for a more derailed description of DTIL and its member firms. Registrert i Foretaksregisteret Medlemmer av Den norske Revisorforening Organisasjonsnummer: Deloitte AS 10

11 Deloitte. 8. det må ikke foreligge andre særegne forhold som er egnet til å svekke tilliten til revisors uavhengighet og objektivitet ved gjennomføring av revisjonsoppgavene Revisors egenvurdering av punktene ovenfor Pkt. 1 : Undertegnede har ikke ansettelsesforhold i andre stillinger enn i Ansettelsesforhold revisjonsselskapet. Pkt. 2: Medlem i styrende organer Undertegnede er ikke medlem av styrende organer i noen virksomhet som kommunen deltar i. Pkt. 3: Delta eller inneha funksjoner i annen virksomhet, som kan føre til interessekonflikt eller svekket tillit Undertegnede deltar ikke i eller innehar funksjoner i annen virksomhet som kan føre til interessekonflikt eller svekket tillit til rollen som revisor. Pkt. 4: Nærstående Pkt. 5: Rådgivningseller andre tjenester som er egnet til å påvirke revisors habilitet Undertegnede har ikke nærstående som har tilknytning til Fitjar kommune som har betydning for min uavhengighet og objektivitet. Undertegnede bekrefter at det for tiden ikke ytes rådgivnings- eller andre tjenester overfor Fitjar kommune som kommer i konflikt med denne bestemmelsen. Før slike tjenester utføres av Deloitte AS foretas en vurdering av rådgivningens eller tjenestens art i forhold til revisors uavhengighet og objektivitet. Dersom vurderingen konkluderer med at utøvelse av slik tjeneste kommer i konflikt med bestemmelsen i forskriften 14, skal revisor ikke utføre tjenesten. Hvert enkelt tilfelle må vurderes særskilt. Revisor besvarer daglig spørsmål/henvendelser som er å betrakte som veiledning og bistand og ikke revisjon. Paragrafen sier at også slike veiledninger må skje med varsomhet og på en måte som ikke binder opp revisors senere revisjons- og kontrollvurderinger. Pkt. 6: Tjenester under kommunens egne ledelses- og kontrolloppgaver Undertegnede bekrefter at det for tiden ikke ytes tjenester overfor Fitjar kommune som hører inn under kommunens egne ledelses- og kontrolloppgaver. 11

12 Deloitte. Pkt. 7: Opptre som fullmektig for den revisjonspliktige Pkt. 8: Andre særegne forhold Undertegnede bekrefter at verken revisor eller Deloitte AS for tiden opptrer som fullmektig for Fitjar kommune. Undertegnede kjenner ikke til andre særegne forhold som er egnet til å svekke tillitten til min uavhengighet og objektivitet. Med vennlig hilsen Deloitte Else Holst-Larsen Statsautorisert revisor 12

13 Fitjar kommune Sekretariat for kontrollutvalet Arkivsak: 216 Arkivnr: 2016/63-38 Sakshandsamar: Kari Marie Nygard Saksframlegg Saksgang Utval Saknr. Møtedato Kontrollutvalet i Fitjar kommune 27/ Årsrekneskap 2017 for Fitjar kommune, uttale frå kontrollutvalet Bakgrunn Kontrollutvalet skal gje uttale til årsrekneskapen, jf. Forskrift om årsrekneskap og årsberetning. Rådmannen si årsmelding skal følgja som sakstilfang til saka, og det skal merkast om det er vesentlege avvik mellom årsmeldinga og årsrekneskapen. Det er deretter formannskapet som innstiller overfor kommunestyret, i sak om rekneskapen. Kommunestyret skal handsama både årsrekneskap og årsmelding i same møte. Dette følgjer av kommunelova 48, jf. Forskrift om årsregnskap og årsberetning 10. Drøfting Årsrekneskapen er lagt fram av rådmannen, og inneheld driftsrekneskap, investeringsrekneskap, balanserekneskap, økonomiske oversikter og noteopplysningar. Kommunen sin revisor, Deloitte, har lagt fram revisjonsmelding, datert Her er medteke at driftsrekneskapen viser kr til fordeling drift og eit rekneskapsmessig mindreforbruk på kr Det kjem ikkje fram spesielle forhold som blir omtala i revisjonsmeldinga, og den vert å sjå på som ei rein revisjonsmelding. Deloitte har og lagt fram revisjonsrapport nr. 21 saman med revisjonsmeldinga, datert Revisjonsrapporten beskriv resultatet av ei kartlegging og vurdering av dei viktigaste kontroll- og rekneskapsrutinane i kommunen, for å identifisere kor det er størst risiko for feil i rekneskapsrapporteringa. På bakgrunn av denne gjennomgangen har Deloitte gjeve tilrådingar til kommunen på forhold som bør og kan betrast. Kontrollutvalet bør i sin uttale oppmoda om å prioritere å sette fokus på dei forholda som er kommentert i rapporten. Revisor gjev ein tilråding i revisjonsrapporten: «Vi har observert at kommunen fortsatt har klassifisert midler som bundne, medan midlane etter regelverket kan disponeras av kommunestyret, og dermed er frie fond. Vi anbefalar at kommunen gjer en gjennomgang av fondsmidlar og syter for korrekt klassifisering.» Besøksadresse: Agnes Mowinckelsgt. 5 - Postadresse: Postboks Bergen - Telefon Direkte telefon Mobil E-postadresse: kari.nygard@hfk.no eller kontrollutvalet@hfk.no Bankgironr Foretaksnr. NO mva. 13

14 Side 2/4 Ut over dette skriv revisor i sin revisjonsrapport at «Kommunen har gjennomgåande etablert tilfredstillande rutinar, og det er ikkje avdekka vesentlege feil eller manglar ved rekneskapsføringa eller årsrekneskapen. Vi opplever at dialogen med kommunen er svært open og god, og vi har fått tilgang til all informasjon vi har bede om.» Av rekneskapen for 2017 har sekretariatet merka seg at netto driftsrekneskap er positivt med kr , dvs. netto resultatgrad på 0,96 %, sett opp mot sum driftsinntekter. Gjennomsnitt for alle kommunane i Noreg, utanom Oslo, ligg ifølgje opplysningar frå SSB på netto resultatgrad på 3,8 % i Teknisk beregningsutvalg for kommunal og fylkeskommunal økonomi (TBU) tilrår at ein over tid bør ha netto resultatgrad på 1,75 prosent for å ha ei forsvarleg økonomisk drift. For Fitjar kommune har netto resultatgrad vore slik dei siste 5 åra: 2013 ( + 7,45 %), 2014 ( - 1,55 %), 2015 (+ 2,31 %), 2016 (+ 2,82 %) og 2017 (+ 0,96 %), sjå graf nedanfor. Som vi ser av desse tala har kommunen eit resultat i 2017 som ligg under tilrådinga frå TBU og også under snittet i kommunane. Netto driftsresultat viser kva ein har att etter at alle driftsutgifter, inklusive renter og avdrag er dekka. Driftsresultatet påverkar i stor grad kommune sin handlefridom og evne til å tåle svingingar i økonomien. Fitjar kommune, Resultatgrad Årstall Prosent 8,00% 7,00% 6,00% 5,00% 4,00% 3,00% 2,00% 1,00% 0,00% -1,00% -2,00% ,45% 4,00% 3,80% 3,00% 2,30% 2,31% 2,82% 1,10% 0,96% -1,55% Fitjar kommune Heile landet TBU Riksrevisjonen la fram Dokument 3:5 ( ) «Riksrevisjonens undersøkelse av kommunenes låneopptak og gjeldsbelastning». Her er det undersøkt samanhengen mellom høg lånegjeld i kommunane, sum driftsinntekter og disposisjonsfond. Riksrevisjonen tilrår at kommunane ikkje bør ha meir enn 75 % av driftsinntektene i lånegjeld. Ved å nytte Riksrevisjonen si tilnærming kjem ein fram til at Fitjar kommune har ei lånegjeld tilsvarande 71,06 % av sum driftsinntekter, altså like under grensa av kva lånegjeld ein bør ha jmf. tilrådinga frå Riksrevisjonen. Tilsvarande er disposisjonsfondet (posten disposisjonsfond i balanserekneskapet) på 5,54 % av driftsinntektene. Riksrevisjonen tilrår her minst 5 %. Fitjar kommune er såleis i ein situasjon der kommunen har eit svakt positivt driftsresultat, ei høg lånegjeld medan storleiken på disposisjonsfondet er tilfredsstillande. Rådmann skriv følgjande i årsmelding for 2017: «Året 2017 var det første året det nye inntektssystemet for kommunane var i kraft. Fitjar kom dårleg ut av det nye systemet, med eit forventa langsiktig tap på 8,6 mill samanlikna med kva me ville hatt under det gamle systemet. Kompensasjonsordninga INGAR utjevna mesteparten av tapet, slik at verknaden for 2017 vart grovt anslått til 3,5 mill. 14

15 Side 3/4 Tilsvarande tap for 2018 er anslått til 5,1 mill. På sikt ventar ein at kommunen kan tapa ytterlegare 2,7 mill, når folketalet kjem over 3200, og småkommunetillegget dermed fell bort. Skatteinngangen i Fitjar synte i 2017 ein uforklarleg stor svikt, der me hadde ein nedgang på kr. 3,835 mil i høve til faktisk skatteinngang i Samanlikna med budsjett var svikten kr Samanlikna med landsgjennomsnittet gjekk me frå 93,5 % til 84,8 %. Kommunen fylgjer gjennom skatteutjamninga i rammetilskotet den nasjonale skatteveksten, slik at 60 % (95 % under 90) av vinst/tap blir utjamna. Gjennom svært god skatteinngang nasjonalt kompenserte utjevninga for heile tapet i høve til budsjett. Rekneskapen for 2017 viser på grunn av dette monaleg dårlegare økonomisk resultat enn året før. Kommunen har likevel positivt driftsresultat og eit mindreforbruk. Revidert budsjett var basert på eit mindreforbruk på kr , resultatet vart 1,64 mill. betre. Kommunen er ikkje nøgd med dette, sjølv om resultatet på hausten såg ut til å bli endå dårlegare.» Som avsluttande kommentar til generelt økonomi- og driftsresultat skriv rådmann i årsmeldinga: «Me må framleis føreta harde prioriteringar dei komande åra for å tilpassa oss statlege krav og tilskotsrammer» Kontrollutvalet har som oppgåve å gje uttale til kommunen sin årsrekneskap. Uttalen vert gjeve med bakgrunn i framlagd årsrekneskap og årsmelding frå administrasjonen og revisjonsmeldinga og revisjonsrapport frå revisor. Rådmann har lagt fram ei god årsmelding, som gjev ei god skildring av drifta av kommunen i Årsmeldinga frå administrasjonen skal utformast i tråd med Kommuneloven 48 nr. 5, som lyder: «I årsberetningen skal det gis opplysninger om forhold som er viktige for å bedømme kommunens eller fylkeskommunens økonomiske stilling og resultatet av virksomheten, som ikke fremgår av årsregnskapet, samt om andre forhold av vesentlig betydning for kommunen eller fylkeskommunen. Det skal også redegjøres for tiltak som er iverksatt og tiltak som planlegges iverksatt for å sikre betryggende kontroll og en høy etisk standard i virksomheten. Det skal redegjøres for den faktiske tilstanden når det gjelder likestilling i fylkeskommunen eller kommunen. Det skal også redegjøres for tiltak som er iverksatt, og tiltak som planlegges iverksatt for å fremme likestilling og for å hindre forskjellsbehandling i strid med likestillings- og diskrimineringsloven, samt for å fremme formålene i likestillings- og diskrimineringsloven når det gjelder etnisitet, religion, livssyn, funksjonsnedsettelse, seksuell orientering, kjønnsidentitet og kjønnsuttrykk.» Når det gjeld tilhøve som går på intern kontroll og etikkarbeid er dette omtala på ein god og tilfredstillande måte. Men arbeid med likestilling og tiltak for å hindra forskjellsbehandling er lite gjort greie for. Det vert rådd til at kontrollutvalet peikar på dette i sin uttale. Det vert tilrådd at kontrollutvalet denne gongen innarbeider følgjande i uttalen sin: netto driftsresultat låneopptak og ubundne disposisjonsfond talmateriale og uttale frå revisjonsmeldinga og revisjonsrapport. omtale om arbeid med likestilling og tiltak for å hindra forskjellsbehandling i årsmeldinga Konklusjon Driftsresultatet i Fitjar kommune for 2017 syner eit positivt men svakt driftsresultat. Kommunen har ei høg lånegjeld men eit tilfredstillande disposisjonsfond. Korleis det har vore arbeidd med likestilling og tiltak for å hindra forskjellsbehandling kunne og vore lagt meir vekt på å skildra i årsmeldinga. Kontrollutvalet sin uttale og revisjonsmeldinga er to sjølvstendige dokument, som følgjer saka vidare via formannskapet til kommunestyret. 15

16 Side 4/4 Forslag til vedtak Kontrollutvalet vedtek utkast til uttale om Fitjar kommune sin årsrekneskap for Hogne Haktorson kontrollsjef Kari Marie Nygard seniorrådgjevar Dokumentet er elektronisk godkjent og har derfor ikkje underskrift. Vedlegg Uttale frå kontrollutvalet til årsrekneskap for Fitjar kommune 2017 Årsrekneskap for Fitjar kommune 2017 Årsmelding for Fitjar kommune 2017 Revisjonsmelding frå Deloitte, datert Revisjonsrapport nr , datert

17 Sekretariat for kontrollutvalet Til Fitjar kommune v/ kommunestyret ÅRSREKNESKAP 2017 FOR FITJAR KOMMUNE, UTTALE FRÅ KONTROLLUTVALET Kontrollutvalet har i møte , handsama Fitjar kommune sin årsrekneskap for Representantar frå administrasjonen og ansvarleg revisor var tilstades i møtet og presenterte årsrekneskapen og svara på spørsmål. Av rekneskapen for 2017 har kontrollutvalet merka seg at netto driftsrekneskap er positivt med kr , dvs. netto resultatgrad på 0,96 %, sett opp mot sum driftsinntekter. Gjennomsnitt for alle kommunane i Noreg, utanom Oslo, ligg ifølgje opplysningar frå SSB på netto resultatgrad på 3,8 % i Teknisk beregningsutvalg for kommunal og fylkeskommunal økonomi (TBU) tilrår at ein over tid bør ha netto resultatgrad på 1,75 prosent for å ha ei forsvarleg økonomisk drift. Driftsresultatet i Fitjar kommune for 2017 syner eit positivt men svakt driftsresultat. Kommunen har ei høg lånegjeld men eit tilfredstillande disposisjonsfond. Korleis det har vore arbeidd med likestilling og tiltak for å hindra forskjellsbehandling kunne og vore lagt meir vekt på å skildra i årsmeldinga. Kontrollutvalet har merka seg det rådmannen skriv i årsmeldinga: ««Året 2017 var det første året det nye inntektssystemet for kommunane var i kraft. Fitjar kom dårleg ut av det nye systemet, med eit forventa langsiktig tap på 8,6 mill samanlikna med kva me ville hatt under det gamle systemet. Kompensasjonsordninga INGAR utjevna mesteparten av tapet, slik at verknaden for 2017 vart grovt anslått til 3,5 mill. Tilsvarande tap for 2018 er anslått til 5,1 mill. På sikt ventar ein at kommunen kan tapa ytterlegare 2,7 mill, når folketalet kjem over 3200, og småkommunetillegget dermed fell bort. Skatteinngangen i Fitjar synte i 2017 ein uforklarleg stor svikt, der me hadde ein nedgang på kr. 3,835 mil i høve til faktisk skatteinngang i Samanlikna med budsjett var svikten kr Samanlikna med landsgjennomsnittet gjekk me frå 93,5 % til 84,8 %. Kommunen fylgjer gjennom skatteutjamninga i rammetilskotet den nasjonale skatteveksten, slik at 60 % (95 % under 90) av vinst/tap blir utjamna. Gjennom svært god skatteinngang nasjonalt kompenserte utjevninga for heile tapet i høve til budsjett. Rekneskapen for 2017 viser på grunn av dette monaleg dårlegare økonomisk resultat enn året før. Kommunen har likevel positivt driftsresultat og eit mindreforbruk. Revidert budsjett var basert på eit mindreforbruk på kr , resultatet vart 1,64 mill. betre. Kommunen er ikkje nøgd med dette, sjølv om resultatet på hausten såg ut til å bli endå dårlegare.» Som avsluttande kommentar til generelt økonomi- og driftsresultat skriv rådmann i årsmeldinga: «Me må framleis føreta harde prioriteringar dei komande åra for å tilpassa oss statlege krav og tilskotsrammer» Vidare har kontrollutvalet merka seg at revisjonsmeldinga som er lagt fram er såkalla rein revisjonsmelding. I revisjonsrapport nr.21 har revisor kome med tilrådingar: 17

18 «Vi har observert at kommunen fortsatt har klassifisert midler som bundne, medan midlane etter regelverket kan disponeras av kommunestyret, og dermed er frie fond. Vi anbefalar at kommunen gjer en gjennomgang av fondsmidlar og syter for korrekt klassifisering.» Ut over dette skriv revisor i sin revisjonsrapport at «Kommunen har gjennomgåande etablert tilfredstillande rutinar, og det er ikkje avdekka vesentlege feil eller manglar ved rekneskapsføringa eller årsrekneskapen. Vi opplever at dialogen med kommunen er svært open og god, og vi har fått tilgang til all informasjon vi har bede om.» Kontrollutvalet rår til at kommunen prioriterar å setje fokus på tilrådinga som kjem fram av revisjonsrapport nr. 21 frå Deloitte. Kontrollutvalet har som oppgåve å gje uttale til kommunen sin årsrekneskap. Uttalen vert gjeve med bakgrunn i framlagd årsrekneskap, og årsmelding frå administrasjonen, samt revisjonsmelding og revisjonsrapport frå revisor. Uttalen skal sendast til kommunestyret, med kopi til formannskapet. Oppsummering av tilrådingar frå kontrollutvalet: Kontrollutvalet merkar seg at det er lagt fram eit positivt men svakt økonomisk driftsresultat for Kontrollutvalet vil peika på at kommunen har ei høg lånegjeld medan storleiken på disposisjonsfondet er tilfredstillande. Kontrollutvalet vil presisera at tilrådinga frå revisor i revisjonsrapport nr. 21 må følgjast opp. Korleis det har vore arbeidd med likestilling og tiltak for å hindra forskjellsbehandling kunne vore lagt meir vekt på å skildra i årsmeldinga. Ut over det som er nemnd over, og det som går fram av saksframlegget til kontrollutvalet i rekneskapssaka, samt revisjonsmeldinga av og revisjonsrapport nr. 21, datert , har kontrollutvalet ikkje merknader til Fitjar kommune sin årsrekneskap for Kontrollutvalet i Fitjar kommune 08. mai Gro Rydland -fung. kontrollutvalsleiar- Dokumentet er elektronisk godkjent og har derfor ikkje underskrift. Kopi: Fitjar kommune, formannskapet 18

19 FITJAR KOMMUNE ÅRSREKNESKAP 2017 Innhald: 1A REKNESKAPSSKJEMA 1A DRIFT 1B REKNESKAPSSKJEMA 1B DRIFT 2A REKNESKAPSSKJEMA 2A INVESTERING 2B REKNESKAPSSKJEMA 2B INVESTERING HO-dr KOSTRA - ØKONOMISK OVERSIKT DRIFT HO-inv KOSTRA - ØKONOMISK OVERSIKT INVESTERING HO-bal KOSTRA - OVERSIKT BALANSE Note 1a ENDRING ARBEIDSKAPITAL Note 1b KOSTRA - ANSKAFFELSE OG BRUK Note 2a PENSJONSFORPLIKTELSER KLP Note 2b PENSJONSFORPLIKTELSER SPK Note 3 KOMMUNENS GARANTIANSVAR Note 4 AKSJAR OG ANDELER I VARIG EIGE Note 5 LIKVIDITETSRESERVE OG RESULTAT Note 6 KOMMUNENS FONDSMIDLAR Note 7 KAPITALKONTO OPPSTILLING Note 8a SJØLVKOSTOPPSETT VATN Note 8b SJØLVKOSTOPPSETT KLOAKK Note 8c SJØLVKOSTOPPSETT BRANNSYN Note 8b SJØLVKOSTOPPSETT PLAN OG BYGGESAK Note 8b SJØLVKOSTOPPSETT OPPMÅLING Note 9 ANLEGGSMIDLAR Note 10 LANGSIKTIG LÅNEGJELD Note 11 REKNESKAPSPRINSIPP 19

20 FITJAR KOMMUNE 2017 REKNESKAPSSKJEMA 1A Konto Konto navn Rekneskap 2017 Revidert budsjett 2017 Opphavleg budsjett 2017 Rekneskap Skatt inntekt og eige LN01 Skatt på inntekt og formue Rammetilskot Inntektsutjamning LN02 Ordinært rammetilskot Eigedomsskatt verk og bruk Eigedomsskatt anna fast eigedom LN03 Skatt på eigedom Andre direkte eller indirekte skattar LN04 Andre direkte eller indirekte skattar Overføring frå staten LN05 Andre generelle statstilskot LN06 Sum frie disponible inntekter Renter bankinnskot m.m Aksjeutbytte (inkl.) Gevinst finansielle instrument LN07 Renteinntekter og utbytte 4) Renteutgifter lån m.m Tap finansielle instrument LN08 Renteutgifter, provisjoner og andre finansutgif Låneavdrag LN09 Avdrag på lån LN10 Netto finansinntekter/-utgifter Dekn.tidl.års reknesk.m.meirforbruk LN11 Til dekning av tidligere års regnskapsmessige m Avs.til disposisjonsfond LN12 Til ubundne avsetninger Avs. bundne driftsfond LN13 Til bundne avsetninger 5) Bruk av tidl.års mindreforbruk LN14 Bruk av tidl.års mindreforbruk Bruk av disposisjonsfond LN15 Bruk av ubundne avsetninger Bruk bundne driftsfond LN16 Bruk av bundne avsetninger 5) LN17 Netto avsetninger Overført til investeringsrekneskapen LN18 Overført til investeringsrekneskapen LN19 Til fordeling drift LN20 Fordelt frå drift (skjema 1B) Rekneskapsmessig mindreforbruk Rekneskapsmessig meirforbruk LN21 Rekneskapsmessig meir/mindreforbruk Side 2 20

21 FITJAR KOMMUNE 2017 REKNESKAPSSKJEMA 1B - FORDELING DRIFT Netto Revidert Opph. Netto Ansvar Ansvar (T) Teneste Teneste (T) Rekn. 17 budsj 17 budsjett 17 Rekn Formannskap 1000 Folkevalde,politisk komitè/utval Formannskap 1001 Stortings, fylke- og kommuneval Formannskap 1002 Stønad politiske parti Formannskap 1003 Barne- og ungdomsråd Formannskap 1004 Ordførar/varaordførar Formannskap 1100 Revisjon og kontrollutval Formannskap 3250 Tilrettel./bistand næringslivet Formannskap 3255 Reiselivsnæring Formannskap Administrasjon 1200 Administrasjon Administrasjon 1201 Strategisk leiing Administrasjon 1204 Innkjøp Administrasjon 1205 Økonomiteneste Administrasjon 1207 Drift felles IT-system Administrasjon 1700 Berekna premieavvik Administrasjon 3150 Utbyggingsområde bustader Administrasjon 3290 Landbruksnæring Administrasjon 3900 Kyrkjeleg administrasjon Administrasjon 3920 Trudomssamfunn Administrasjon 3930 Kyrkjegardar, drift og vedlikehald Administrasjon Skule- og oppvekstadmin1200 Administrasjon Skule- og oppvekstadmin2010 Førskule (basis/barnehage) Skule- og oppvekstadmin2011 Private barnehagar-basistilbod Skule- og oppvekstadmin2012 Skjønsmidlar barnehage Skule- og oppvekstadmin2020 Grunnskule Skule- og oppvekstadmin2021 PPT-teneste grunnskule Skule- og oppvekstadmin2022 Administrasjon grunnskule Skule- og oppvekstadmin2130 Vaksenopplæring Skule- og oppvekstadmin2131 Vaksenopplæring innvandrarar Skule- og oppvekstadmin2220 Skulelokale og skyss Skule- og oppvekstadmin3830 Musikk- og kulturskule Skule- og oppvekstadministras Rimbareid skule 2020 Grunnskule Rimbareid skule 2022 Administrasjon grunnskule Rimbareid skule 2023 Morsmålsundervisning Rimbareid skule 2150 Skulefritidsordning Rimbareid skule 2151 SFO - funksjonshemma Rimbareid skule Øvrebygda skule 2020 Grunnskule Øvrebygda skule 2150 Skulefritidsordning Øvrebygda skule Sælevik skule 2020 Grunnskule Sælevik skule 2150 Skulefritidsordning Sælevik skule Fitjarstølane barnehage 2010 Førskule (basis/barnehage) Fitjarstølane barnehage 2110 Styrka tilbod førskulebarn Fitjarstølane barnehage * Skule/ oppvekst Plan, byggesak og oppm 1200 Administrasjon Plan, byggesak og oppm 3010 Plansakshandsaming Plan, byggesak og oppm 3020 Bygge-, delings- og seksj.saker Plan, byggesak og oppm 3030 Kart- og oppmåling Plan, byggesak og oppmåling Drift- og vedlikehald, byg1300 Administrasjon Drift- og vedlikehald, byg1300 Administrasjonslokale Drift- og vedlikehald, byg2210 Førskulelokale Drift- og vedlikehald, byg2220 Skulelokale Drift- og vedlikehald, byg2610 Institusjonslokaler Drift- og vedlikehald, byg2650 Kommunalt disponerte bustader Drift- og vedlikehald, byg2652 Husvære - eigne Drift- og vedlikehald, byg2654 Utleige areal/grunn Drift- og vedlikehald, byg2656 LAR-senter Drift- og vedlikehald, byg2657 Bustadar flyktning Drift- og vedlikehald, byg2658 Rusbustadar Drift- og vedlikehald, byg2659 Andre utleigebustadar Drift- og vedlikehald, byg3302 Årskog kai Drift- og vedlikehald, byg3320 Kommunale vegar Drift- og vedlikehald, byg3324 Veglys Drift- og vedlikehald, byg3350 Rekreasjon i tettstad Drift- og vedlikehald, byg3800 Idrett, hallar/anlegg-drift./vedlikehald Drift- og vedlikehald, bygg og VAR-avdeling 3400 Produksjon av vatn VAR-avdeling 3500 Renseanlegg og utløp VAR-avdeling 3540 Tøming slamavskiljarar VAR-avdeling 3550 Innsamling avfall (SIM) VAR-avdeling Landbruk-/miljøavdeling 3258 Skogreising Landbruk-/miljøavdeling 3290 Landbruksnæring Landbruk-/miljøavdeling 3600 Natur - og friluftsliv Landbruk-/miljøavdeling 3603 Viltfond Landbruk-/miljøavdeling Brann og feiarvesen 3380 Førebygging brann,andre ulukker,feiing Brann og feiarvesen 3390 Beredskap mot brann og ulukker Brann og feiarvesen 3391 Oljevern, forurensning Brann og feiarvesen * Plan og miljøavd Helse- og sosialavdeling 1200 Administrasjon Helse- og sosialavdeling 2320 Førebyggj.skule- og helsest.teneste Side 3

22 FITJAR KOMMUNE 2017 REKNESKAPSSKJEMA 1B - FORDELING DRIFT Netto Revidert Opph. Netto Ansvar Ansvar (T) Teneste Teneste (T) Rekn. 17 budsj 17 budsjett 17 Rekn Helse- og sosialavdeling 2321 Jordmorteneste Helse- og sosialavdeling 2322 Helsestasjon for ungdom Helse- og sosialavdeling 2323 Vaksinasjon Helse- og sosialavdeling 2333 Krisesenter Helse- og sosialavdeling 2334 Miljøretta helsevern Helse- og sosialavdeling 2337 Bevilgning og skjenkekontroll Helse- og sosialavdeling 2340 Aktivisering eldre og funksjonshemma Helse- og sosialavdeling 2347 Støttekontaktar Helse- og sosialavdeling 2410 Diagnose,behandling,rehabilitering Helse- og sosialavdeling 2411 Legevakt Helse- og sosialavdeling 2416 Legeteneste Helse- og sosialavdeling 2417 Fysio/ergoterapiteneste Helse- og sosialavdeling 2420 Sosial rådgjeving og rettleiing Helse- og sosialavdeling 2422 Flyktningeteneste Helse- og sosialavdeling 2430 Tilbod person med rusproblem Helse- og sosialavdeling 2440 Barnevernteneste Helse- og sosialavdeling 2510 Barneverntiltak i familien Helse- og sosialavdeling 2520 Barneverntiltak utafor familien Helse- og sosialavdeling 2523 Fosterheim Helse- og sosialavdeling 2530 Pleie, omsorg, hjelp i institusjon Helse- og sosialavdeling 2540 Pleie, omsorg, hjelp i heimen Helse- og sosialavdeling 2560 Akutthjelp helse- og omsorgstenesta Helse- og sosialavdeling 2610 Institusjonslokaler Helse- og sosialavdeling 2750 Introduksjonsordninga Helse- og sosialavdeling 2760 Kvalifiseringsprogrammet Helse- og sosialavdeling 2810 Økonomisk sosialhjelp Helse- og sosialavdeling Institusjonstenester 2342 Dagsenter for demente Institusjonstenester 2416 Legeteneste Institusjonstenester 2530 Pleie,omsorg,hjelp i institusjon Institusjonstenester 2540 Pleie, omsorg, hjelp i heimen Institusjonstenester 2541 Bufelleskap Institusjonstenester Omsorgstenester sone I 2340 Aktivisering eldre og funksjonshemma Omsorgstenester sone I 2531 Avlastningsopphald i institusjon Omsorgstenester sone I 2540 Pleie, omsorg, hjelp i heimen Omsorgstenester sone I 2543 Anna hjelp i heimen Omsorgstenester sone I 2544 Brukarstyrt personleg assistent Omsorgstenester sone I 2545 Psykiatritenester Omsorgstenester sone I * Helse, sosial og omsorg Kultur 2310 Aktivitetsttilbod barn/unge Kultur 2340 Aktivisering eldre og funksjonshemma Kultur 3700 Bibliotek Kultur 3750 Museer og off.samling Kultur 3800 Idrett, hallar/anlegg-drift./vedlikehald Kultur 3850 Andre kulturaktivitetar Kultur 3852 Bygdebøker, kulturvern Kultur 3860 Kommunale kulturbygg Kultur Økonomisk forvaltning 1205 Økonomiteneste Økonomisk forvaltning 8001 Eigedomsskatt Økonomisk forvaltning 8400 Ramme og statstilskot Økonomisk forvaltning 8500 Generelt tilskot flyktning Økonomisk forvaltning 8600 Avskrivningar og renter Økonomisk forvaltning 8700 Renter, utbyte og lån Økonomisk forvaltning Sum alle avdelingar, fordelt Side 4

23 FITJAR KOMMUNE 2017 REKNESKAPSSKJEMA 2A Tekst Rekneskap 2017 Revidert budsjett 2017 Opphavl. budsjett 2017 Rekneskap 2016 Investeringar i anleggsmiddel, byggelånsrenter Utlån og forskotteringar, aksjekjøp Avdrag på lån Dekking tidlegare års udekka inv. 530 Avsetjingar Årets finansieringsbehov Finansiert slik: Bruk av lånemidlar Inntekter frå sal av anleggsmidlar Mottatte avdrag på utlån, aksjesal Refusjonar Andre inntekter Sum ekstern finansiering Overført frå driftsrekneskapen 970 Bruk av avsetjingar Udekka investering Sum finansiering Udisponert ] Side 5 23

24 FITJAR KOMMUNE 2017 REKNESKAPSSKJEMA 2B Administrasjon Prosj.nr. Kommunal kostnad Tilskot Ramme Status IKT adm. og felles Årleg Eigenkapitalinnskot KLP Årleg ipad Fullført Oppgradering Agresso Fullført Trådlaust nett FBB (2016-budsjett) Ny nettstad - intranett Pågår Oppgradering legekontor Pågår Sum oppvekst Skule og oppvekst IKT skule Årleg Inventar skule Årleg Sum oppvekst Pleie og omsorg Møblar og utstyr FBB (2016-budsjett) Sum helse og omsorg Utbygging Sal bustadområde Reguleringsplan Årskog Pågår Sum helse og omsorg Drift og vedlikehald Fitjarstølane aktivitetsområde Fullført Ventilasjon Fitjarstølane barnehage Fullført Naudaggregat Havnahuset Fullført Naudaggregat FBB Fullført Reguleringsplan for gartnartomta Omsorgsbustadar Gartnartunet Mellombels finansiert med fond Inventar base Gartnartunet Fullført Legesenter Fullført Møblar til legesenter Pågår IKT legesenter Mulighetsstudie / skisseprosjekt ny sjukeheimsflø Oppgradering leilighet Fullført Innløysing FBB Fullført FKIB utviding an aksjekapital Fullført Fornying kunststoffdekke Fullført Gamle Vestbøstad vegen Fullført Sjoarreset - veg Altan FBB Fullført Sum Drift og vedlikehald Kultur Aktivitetsplass Fullført Modellbibliotek (2016-budsjett) Strandpromenade Pågår Sum kultur Kyrkja Kyrkjeorgel Fullført Planlegging av kyrkjegard Fullført Sum kyrkja Sum investering i drift VAR sektoren VA-plan Fv 545 sentrum Sjoarreset - vatn Sjoarreset - avløp Vatn - Veg Rimbareid - Vik Avløp - Veg Rimbareid - Vik Pumpestasjon Øvrebygda Servicebil vassverk Sum VAR Lån Nye lån Avdrag Formidlingslån innlån Årleg Formidlingslån utlån Årleg Likv. Lån FKIB Avslutta Sal og tilskot Inntekt Utgift Konsesjonsavgift Justeringsmva Årleg Spelemidlar Aktivitetsflate I / Losjehuset Tilskot Husbanken Bustad flyktning Tilskot Husbanken Gartnartunet Tilskot Husbanken Naudaggregat HH Tilskot Husbanken Naudaggregat FBB Sal aksjar Tide ASA 24 Side 6

25 FITJAR KOMMUNE 2017 KOSTRA - ØKONOMISK OVERSIKT DRIFT Revidert Opphavleg Driftsrekneskapet Rekneskap Budsjett Budsjett Rekneskap Kostra-art Tekst Driftsinntekter Brukerbetalingar Andre sals- og leigeinntekter Overføringar med krav til motyting Rammetilskot Andre statlige tilskot ; 890 Andre overføringar 870 Skatt på inntekt og formue Eigenomsskatt Andre direkte og indirekte skattar Sum driftsinntekter Driftsutgifter Lønnsutgifter Sosiale utgifter Kjøp av varer og tenester som inngår i t Kjøp av tenester som erstattar kommuna Overføringar Avskrivningar ( ) Fordelte utgifter Sum driftsutgifter Brutto driftsresultat Finansinntekter Renteinntekter, utbytte og eigaruttak Gevinst finansielle instrument 920 Mottatte avdrag på utlån (sosial- og nær 670 * Sum eksterne finansinntekter Finansutgifter 500 Renteutgifter, provisjonar og andre finan Tap finansielle instrument Avdragsutgifter Utlån (sosial- og næringslån) Sum eksterne finansutgifter Resultat eksterne finanstransaksjone Motpost avskrivninger Netto driftsresultat Avsetningar: 930 Bruk av tidligere års regnskapsmessige overskudd 940 Bruk av disposisjonsfond Bruk av bundne driftsfond Sum bruk av avsetningar: Dekning av tidligere års regnskapsmessige underskudd 540 Avsetning til disposisjonsfond 550 Avsetning til bundne driftsfond Overført til investeringsregnskapet Sum avsetningar Årets regnskapsmessige mindreforbruk Årets regnskapsmessige meirforbruk Side 7 25

26 FITJAR KOMMUNE 2017 KOSTRA - ØKONOMISK OVERSIKT INVESTERINGAR Rekneskap Rev.budsj. Budsjett Rekneskap Kostra-art Tekst Inntekter Sal av driftsmidler og fast eiendom Andre salsinntekter Overføringar med krav til motyting Statlege overføringar Andre overføringar Renteinntekter, utbytte og eigaruttak 0 Sum inntekter Utgifter Lønsutgifter Sosiale utgifter Kjøp av varer og tenester som inngår i tene Kjøp av tenester som erstattar kommunal t Overføringar Renteutgifter, provisjonar og andre finansu ( ) Fordelte utgifter Sum utgifter Finanstransaksjonar 510 Avdragsutgifter Utlån Kjøp av aksjer og andelar Dekking tidl års udekka Avsetningar til ubundne investeringsfond Avsetningar til bundne investeringsfond Sum finans- og finansieringstransaksjonar (Utbetalingar og avsetningar) Finansieringsbehov Dekka slik: 910 Bruk av lån Mottekne avdrag på utlån Sal av aksjar og andelar Overføringar frå driftsrekneskapet Bruk av ubundne investeringsfond Bruk av bundne investeringsfond Sum finansiering Udekka/Udisponert Side 8 26

27 FITJAR KOMMUNE 2017 KOSTRA - OVERSIKT BALANSE 31/12/17 31/12/16 31/12/15 31/12/14 Anleggsmidlar Faste eigedomar & anlegg Utstyr, maskiner og trspm Utlån Aksjar & andeler Pensjonsmidlar Omløpsmidlar Premieavvik inkl. arb.g.avg Sertifikater Korts. Fordringar Obligasjoner Kasse, postgiro, bank SUM EIENDELER Egenkapital Bundne driftsfond Ubundne invest.fond Bundne invest.fond Disposisjonsfond Endr. rekn. prinsipp investering Endr. rekn. prinsipp drift Reknesk.messig meirforbr Reknesk.messig mindreforbr Udisp i invest.rekneskapen Udekka i invest.rekneskapen Kapitalkonto Langsiktig gjeld Pensjonsforpliktelser Ihendehaverobligasjonsfond Sertifikatlån Andre lån Kortsiktig gjeld Kassekredittlån Anna kortsiktig gjeld Premieavvik SUM GJELD SUM GJELD & EGENKAPITAL Differanse MEMORIAKONTI Unytta lånemidlar Andre memoriakonti 2999 Motkonti Side 9 27

28 FITJAR KOMMUNE 2017 NOTE 1 A ENDRING ARBEIDSKAPITAL Kapittel Balanserekneskapen 31/12/ /01/2017 Endring Omløpsmidlar Kortsiktig gjeld Endring arb.kapital i balanserekn Endring i ubrukte lånemidlar Kapittel Driftsrekneskapet 2016 Kapittel Investeringsrekneskapet Inntekter , 690 Utgifter , (-)'590 Avskrivingar ,920 Ekst.fin.innt , 920, , 510, 520 Ekst.fin.utg , 520, Sum differansar Periodens tilførsel Avstemming mellom rekneskapsdelane: Differanse Side 10

29 FITJAR KOMMUNE 2017 KOSTRA - ANSKAFFELSE OG BRUK Anskaffelse og bruk av midlar Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap (tal i heile kroner) Anskaffelse av midlar: Inntekter driftsdel , , Inntekter investeringsdel , , Innbetalingar ved eksterne fin.transar Sum anskaffelse av midlar Bruk av midlar: Utgifter driftsdel , , (-)690 Utgifter investeringsdel , , (-)690 Utbetalingar ved eksterne fin.transar Sum bruk av midlar Differanse anskaffelse og bruk av midlar Endring i unytta lånemidlar Endring i arbeidskapital Avsetning og bruk av avsetningar: Avsetningar Bruk av avsetningar Til avsetning seinare år Netto avsetningar Avvik Tilleggsløyving (490-art) Avskr. (eg. Kalk.renter/avskr) Øresdifferansar Sum Side 11 29

30 Pensjonsordning: FITJAR KOMMUNE 2017 NOTE 2A PENSJONSFORPLIKTELSER KLP Kommunen har kollektiv pensjonsordning i Kommunal Landspensjonskasse (KLP) som sikrar ytelsesbasert pensjon for dei tilsette. Pensjonsordninga femnar om alders-, uføre-, ektefelle-, barnepensjon AFP / tidlegpensjon, og sikrar alders- og uførepensjon med samla pensjonsnivå på 66 % saman med folketrygda. Pensjonane samordnast med utbetalingar frå folketrygda. Pensjonskostnad: Noverdi av årets opptening Rentekostnad av påløpt forpliktelse Brutto pensjonskostnad Forventa avkastning på midlane Netto pensjonskostnad Amortisert premieavvik Administrasjonskostnad Samla pensjonskostnad Fitjar kommune har vald 15 / 10 / 7 års amortiseringstid Premieavvik: Innbetalt premie / tilskot Administrasjonskostnad netto pensjonskostnad Årets premieavvik AGA av premieavvik Akkumulert og amortisert premieavvik 2017 Akkumulert premieavvik årets premieavvik amortisert premieavvik Akkumulert premieavvik AGA av amortisert premieavvik Balanseførte storleikar: Pensjonsforplikting Estimat Estimat Brutto forplikting midlar Netto forplikting AGA av netto forplikting Spesifikasjon av brutto forplikting Brutto forplikting Estimatavvik IB Årets opptening Rentekostnad Utbetalingar Brutto forplikting estimat fu Spesifikasjon av brutto midlar Brutto midlar Estimatavvik IB Innbetalt premie Administrasjonskostnadar Utbetalingar Forventa avkasting Brutto midlar estimat Estimatavvik Estimatavvik Forplikting Midlar Estimatavvik Side 12

31 Pensjonsordning: FITJAR KOMMUNE 2017 NOTE 2B PENSJONSFORPLIKTELSER SPK Pensjonskostnad: Noverdi av årets opptening Rentekostnad av påløpt forpliktelse Brutto pensjonskostnad Forventa avkastning på midlane Netto pensjonskostnad Amortisert premieavvik Administrasjonskostnad Samla pensjonskostnad Fitjar kommune har vald 15 / 10 / 7 års amortiseringstid Premieavvik: Innbetalt premie / tilskot Administrasjonskostnad netto pensjonskostnad Årets premieavvik AGA av premieavvik Akkumulert og amortisert premieavvik 2017 Akkumulert premieavvik årets premieavvik amortisert premieavvik Akkumulert premieavvik AGA av amortisert premieavvik Balanseførte storleikar: Pensjonsforplikting Estimat Estimat Brutto forplikting midlar Netto forplikting AGA av netto forplikting Spesifikasjon av brutto forplikting Brutto forplikting Årets opptening Rentekostnad Estimatavvik Brutto forplikting estimat fu Spesifikasjon av brutto midlar Brutto midlar Innbetalt premie Administrasjonskostnadar Forventa avkasting Estimatavvik Brutto midlar estimat full am Estimatavvik Estimatavvik Forplikting Midlar Estimatavvik Side 13

32 FITJAR KOMMUNE 2017 NOTE 3 KOMMUNENS GARANTIANSVAR KOMMUNENS GARANTIANSVAR PR 31/12/2017 Restgjeld Gitt overfor - namn Tekst Beløp %-andel Utløper dato Kommunalbanken Lån nr Havn Burettslag (K-sak 003/04) Kommunalbanken Lån nr Stiftinga Havnahuset Bu- og servicesenter Prior. lån Kommunalbanken Lån nr Stiftinga Havnahuset Bu- og servicesenter Prior. Lån Kommunalbanken Lån nr E/S Gamle Fitjar Tinghus AS Nordea Bank Norge Lån nr Stiftinga Havnahuset Bu-og servicesenter K-sak Kommunalbanken Lån nr Fitjar Kultur- og Idrettsbygg AS K-sak Sum garantiar Side 14

33 FITJAR KOMMUNE 2017 NOTE 4 AKSJAR OG ANDELER I VARIG EIGE AKSJAR OG ANDELER PR 31/12/2017 Bokført NOK Konto Objekt Objekt (T) Beløp Endring 17 Likningsverdi Eigarandel Antal Pålydande Opero AS Fitjar Kraftlag Tide ASA , Eigedomsselskapet Gamle Fitjar Tinghus AS Fitjar Kultur-og Idrettsbygg AS A/L Biblioteksentralen Vestbo BBL Atheno AS Tysnesbrua A/S (Sunnhordlandsambandet AS) Fitjar Meieri AS Luter SIM KLP innskotskapital Sum aksjar og andelar Side 15 33

34 UDISPONERT RESULTAT FITJAR KOMMUNE 2017 NOTE 5 UDISPONERT RESULTAT Meirforbruk drift 31/12/17 01/01/17 Endring Avsatt Udisponert Meirforbruk tidlegare år konto Mindreforbruk Sum akkumulert meirforbruk drift Meirforbruk investering Udekka postar invest Sum akkumulert udekka invest Sum meirforbruk Drifts/investeringrekneskapen Årets mindreforbruk 580-art drift Årets meirforbruk 980-art invest Sum disponert Avsatt til dekking tidl år 530-art / drift 0 Avsatt til dekking tidl år 530-art / invest 0 Sum avsatt 0 Differanse Side 16 34

35 FITJAR KOMMUNE 2017 KOMMUNENS FONDSMIDLAR KOMMUNENS FONDSMIDLAR Note 6-1 Disposisjonsfond Disposisjonsfond pr Avsatt fra drifta Disponert til drift/invest Disposisjonsfond pr Note 6-2 Ubundne kapitalfond Ubundne kap.fond pr Avsatt fra invest.(+) (548-art) Disponert til invest.(-) (948-art) Overført til bundne inv.fond (-) Ubundne kap.fond pr Note 6-3 Bundne kapitalfond Bundne kap.fond pr Avsatt fra invest. (+) (550-art) Disponert til invest. (-) (950-art) Bundne kap.fond pr Note 6-4 Bundne driftsfond Bundne driftsfond pr Avsatt fra drifta (+) (550-art) Disponert til drifta (-) (950-art) Bundne driftsfond pr Sum fonds pr Netto disponert av fonds Side 17 35

36 FITJAR KOMMUNE 2017 NOTE 7 KAPITALKONTO OPPSTILLING KAPITALKONTO Debetposter i året Kreditposter i året Inngåande balanse Sal av fast eigedom/anlegg (nedskriving) Aktivering fast eigedom Avdrag på utlån Kjøp av aksjar Avskrivning på utlån Utlån Bruk av eksterne lån Avdrag eksterne lån Sal av utstyr, mask. og transportmidlar Aktivering utstyr/maskinar Sal av aksjar/andeler (nedskriving) Pensjonsmidlar Avskrivning utstyr/ maskinar/ trspm Avskrivning fast eigedom Pensjonsforpliktingar Endring kapitalkonto Utgåande balanse Anleggsmidler A Langsiktig gjeld B Unytta lånemidlar C Kapitalkonto A-B+C Side 18 36

37 FITJAR KOMMUNE 2017 NOTE 8a SJØLVKOSTOPPSETT VATN Kalkulasjonsrente: 5-årig swaprente+0,5% 1,982 % Sjølvkostoppsett vatn Teneste Avskr.tid 2017 Årlig 2017 Rentekostn. Avskrivning Sum Vassverk/vassledn år Tekn.anl. vassverk år Kjøretøy vassverk år Sum renter og avskrivninger vatn Kapitalutgifter EDB-adm.+ kopimsk.: Vatn 25% AV 33% Andel Invest. EDB adm år , Sum renter og avskrivninger edb vatn Kapitalutgifter utestasjon Årskog: Vatn 30 % Andel Investering år , SUM KAPITALDEL: VATN ART ART INNTEKTER DRIFT Avgiftsinntekter: T-3400 Gruppe Refusjonar: Gruppe Sum inntekter DIREKTE KOSTNADER DRIFT Lønskostnader/sos.kostnader 10* Varer/tenester i eiga verksemd Varer/tenester utanfor eiga verksemd Overføringar Sum direkte kostnader INDIREKTE KOSTNADER DRIFT Adm.kostnadar Husleige Sum indirekte kostnader Sum utgiftsført Brutto driftsresultat Finanskostnader/inntekter Forsinkelseserenter 312 Kalk. Rentekostnad ART Avskrivning ART Renter bankinnskot Sum finansposter Netto driftsresultat Avsetninger Avsetjing til fond Bruk av fond Sum avsetninger Sum 0 Side 19 37

38 FITJAR KOMMUNE 2017 NOTE 8b SJØLVKOSTOPPSETT KLOAKK Kalkulasjonsrente: 5-årig swaprente+0,5% 1,982 % Sjølvkostoppsett kloakk Teneste Avskr.tid Renter Avskrivning 2017 Kloakkar år Tekn.anl. avløp år Kjøretøy kloakkar år Sum renter og avskr. kloakk Kapitalutgifter EDB-adm.+ kopimsk.: Kloakk 25% AV 33% Invest. EDB adm år , Sum renter og avskr. edb kloakk Kapitalutgifter utestasjon Årskog: Kloakk Investering år , SUM KAPITALDEL KLOAKK Art Art INNTEKTER DRIFT: T-3500 Avgiftsinntekter: Avgiftsinntekt kloakk Refusjonar: Refusjonar Sum inntekter DIREKTE KOSTNADER DRIFT Lønskostnader/sos.kostnader 10* Varer/tenester i eiga verksemd Varer/tenester utanfor eiga verksemd Overføringar Sum direkte kostn INDIREKTE KOSTNADER DRIFT Adm.kostnadar Husleige Sum indirekte kostn Sum utgiftsført Brutto driftsresultat Finanskostnader/inntekter Forsinkelseserenter 26 Kalk. Rentekostnad ART Avskrivning ART Renter bankinnskot Sum finansposter Netto driftsresultat Avsetninger Avsetning til fond Bruk av fond Sum avsetninger Sum 0 Fordelt servicepensjon AFP, er ført på teneste 1700 og avrekna mot VAR-fond. Side 20 38

39 FITJAR KOMMUNE 2017 NOTE 8c SJØLVKOSTOPPSETT BRANNSYN Sjølvkostoppsett brannsyn INNTEKTER DRIFT: T-3380 Salsinntekter: Salsinntekter: Refusjonar: Refusjonar -673 Sum inntekter DIREKTE KOSTNADER DRIFT Lønskostnader/sos.kostnader 10* Varer/tenester i eiga verksemd Varer/tenester utanfor eiga verksemd Overføringar Sum direkte kostn INDIREKTE KOSTNADER DRIFT Adm.kostnadar Husleige Sum indirekte kostn Sum utgiftsført Tilsyn særskilte objekt Brutto driftsresultat Finanskostnader/inntekter Forsinkelseserenter Renter fond Sum finansposter 0 Netto driftsresultat Avsetninger Avsetning til fond Bruk av fond Sum avsetninger 0 Sum Fond Ikkje dekka Til dekking av tidl. Udekka Fond brannsyn Rest ikkje dekka Side 21 39

40 FITJAR KOMMUNE 2017 NOTE 8d SJØLVKOSTOPPSETT PLAN OG BYGGESAK Sjølvkostoppsett plan og byggesak INNTEKTER DRIFT: T-3010 / 3020 Salsinntekter: Salsinntekter: Refusjonar: Refusjonar Refusjon mva Sum inntekter DIREKTE KOSTNADER DRIFT Lønskostnader/sos.kostnader 10* Varer/tenester i eiga verksemd Varer/tenester utanfor eiga verksemd Overføringar Sum direkte kostn INDIREKTE KOSTNADER DRIFT Adm.kostnadar Husleige Interne refusjonar Avskrivingar Sum indirekte kostn Sum utgiftsført Brutto driftsresultat Finanskostnader/inntekter Forsinkelseserenter 0 Andre rentekostnader 0 Renteinntekter fond 0 Sum finansposter 0 Netto driftsresultat Avsetninger Avsetning til fond 0 Bruk av fond 0 Sum avsetninger 0 Sum Fond Fond plan og byggesak Bruk / avsetjing i året 0 Fond plan og byggesak Meirforbruk Meirforbruk Meirforbruk Meirforbruk Sum Side 22 40

41 FITJAR KOMMUNE 2017 NOTE 8e SJØLVKOSTOPPSETT OPPMÅLING Sjølvkostoppsett oppmåling INNTEKTER DRIFT: T-3030 Salsinntekter: Salsinntekter: Refusjonar: Refusjonar Refusjon mva Sum inntekter DIREKTE KOSTNADER DRIFT Lønskostnader/sos.kostnader 10* Varer/tenester i eiga verksemd Varer/tenester utanfor eiga verksemd Overføringar Sum direkte kostn INDIREKTE KOSTNADER DRIFT Adm.kostnadar Husleige Interne overføringar Avskriving Sum indirekte kostn Sum utgiftsført Brutto driftsresultat Finanskostnader/inntekter Forsinkelseserenter 0 Andre rentekostnader 0 Sum finansposter 0 Netto driftsresultat Avsetninger Avsetning til fond Bruk av fond 0 Sum avsetninger Sum 0 Fond Fond oppmåling Bruk / avsetjing i året Fond oppmåling Side 23 41

42 FITJAR KOMMUNE 2017 NOTE 9 ANLEGGSMIDLAR Utstyr / maskinar og transportmidlar Anlegg kto Anlegg Anleggsnr. Kostpris 1/1 Tilgang/avgang Kostpris 31/12 Bokf.verdi 1/1 Årets avskr. Nedskr/oppskr Bokf.verdi 31/ Ordførarkjede IKT i skulane EDB helsest./h.b.t KomTek ipad Agresso Kvalitetslosen Trådlaust nett FBB Forprosjekt Gartnertunet IKT legesenter IKT adm Mulighetsstudie / skissep Anbodsgrunnlag Koløyve EDB-og kontormaskiner mv Utstyr P/B/O Utstyr idrettsparken Anl.mask./køyrety vatn Anl.mask./køyrety avløp Varebil m/løfterampe Traktor park og veg Beredskapsbåt Inv./utst. Adm.fellesdrift Inv./utst. Skular Inv./utst. Omsorgsten Utstyr Barnehage Inv / utstyr FBB Modellbibliotek Inv/utstyr Havnahuset Inv/Utst. Gartnartunet Inv/utst. Legesenter Tekn anl Barnehage Anl.mask./inv./utst./trspm Brannbil/redningsbil Vakt- / røykdykkarbil Utstyr brannvesen Aktivitetsplass Sælevik Ballbinge Vestbøstad Ballbinge Øvrebygda Kunstgras gl. Idr.banen Baderampe i Breiavikjo Skatepark - Rossneset Aktitetsområde ved Rådh Vegljos Parkeringsplassar Tekn.anl. Skular Tekn.anl. Vatn Tekn.anl. Avløp Tekn.anl. FBB Tekn.anl. Havnahuset Tørkelager dagtilbod Oljevern Brannbilar og tekn.anlegg EDB-admin , EDB-admin , EDB-admin , EDB-admin , EDB-admin. (anl.modul) * Sum utst./mask./trspm Side 24 42

43 FITJAR KOMMUNE 2017 NOTE 9 ANLEGGSMIDLAR Eigedom og anlegg Anlegg kto Anlegg Anleggsnr. Kostpris 1/1 Tilgang/avgang Kostpris 31/12 Bokf.verdi 1/1 Årets avskr. Nedskr/oppskr Bokf.verdi 31/ Gymsal Øvrebygda Rimbareid skule Sælevik skule Klokkargarden Øvrebygda skule Fitjarstølane barnehage Fitjar bu- og behandlingsh Verna bustad II Tilbygg Bakken Fitjarsjøen 38 - tomt Årskog barnehage NAV-kontor Vaskeri FBB Leiligheit Havnahuset LAR-senter Bustadar Bakken Bustadar vanskelegstilte / / Gartnartunet Legesenter Bustadar rus /343/ Bustader/skular/barnehager Industritufta II Årskog Industribygg Årskog Industritufta III Årskog Industriomr. Årskog Ny Næringspark Forretn./lager/adm.bygg Sjøstrand (rest) Vestbøstad III Bustadfelt Fitjarstølane Bustadfelt Bakken Fitjar Idrettspark Smedholmen Ny næringspark Skytebane Leikeplass i Bakken Strandpromenade Årskoggarden Breiavikjo badeplass Eldøyo Parkeringsplass/torg Midts.eigedomen, 65/ Bleikjo Kultur/bibl.seksjon FKIB Elvepromenade FBB Elvar Vassverk og anlegg Vegar og gater Kloakkar og avløp Gl. Idrettsplass Fellesholmen Kaier og bryggeanlegg Håkonarparken Fredheim (rest) Pumpehustomt v/havnah Seniorsenter GFT Losjehuset Nærmiljøanlegg Selevik Gartnartunet Legesenter Leilegheit Hamn BRL Moahagen Faste eiged. og anlegg * Sum fast eigedom/anlegg *-227* Sum anlegg Side 25 43

44 FITJAR KOMMUNE 2017 NOTE 10 LANGSIKTIG LÅNEGJELD Fitjar kommune Langsiktig lånegjeld Långjevar Fast rente Flytande rente Sum Husbanken KLP Kommunekreditt Norge Kommunalbanken Opplysningsvesenets Fond Sparebanken Vest Renteswaps Prosentvis andel 25,60 % 74,40 % 100,00 % Långjevar: Lånenr. Rentevilkår Saldo 31/12-17 Nedbetalt år Kommunalbanken Flytande Kommunalbanken Flytande Kommunalbanken Flytande Kommunalbanken Flytande Kommunalbanken Flytande Kommunalbanken Flytande Kommunalbanken SUM Opplysningsvesenets Fond Flytande Opplysningsvesenets Fond SUM KLP Kommunekreditt Flytande KLP Kommunekreditt Flytande KLP Kommunekreditt SUM Sparebanken Vest Flytande Sparebanken Vest SUM Husbanken (Startlån) Flytande Husbanken (Oppf.lån) Fastrente Husbanken (Startlån) Flytande Husbanken (Startlån) Flytande Husbanken (Startlån) Fastrente Husbanken (Startlån) Fastrente Husbanken (Startlån) Fastrente Husbanken (Startlån) Fastrente Husbanken (Startlån) Flytande Husbanken SUM Langsiktig lånegjeld SUM Side 26

45 Lånegjeld vedk. sjølvfinansiert verksemd (gebyromr.) Berekningsgrunnlag for sjølvkost Vatn og Avløp er lagt til grunn for dette beløpet. Det er føresett at gebyrområda er lånefinansiert fullt ut. Berekning minimumsavdrag for budsjettåret 2017: Det vert føresett at me kan nytta følgjande modell (enklaste løysing) Sum langsiktig gjeld (eks. vidare utlån; og eks pensjonsforpliktelse)*4%= Kontrollgrense Langsiktig lånegjeld pr. 31/12/ startlån Husbanken A - refinansierte etabl.lån Komm.kreditt B1 Lån nr lån av mottekne ekstraavdrag B2 vert belasta drift + dellån HVPU B3 vert belasta drift Grunnlag %=minimumsavdrag Kontrollgrense Budsjetterte avdrag totalt Budsjettert avdrag jf. Skjema 2A (18-budsj.) Budsjetterte avdrag drift Budsjett for avdrag ligg godt over minimumsgrensa for avdrag. Side 27 45

46 FITJAR KOMMUNE 2017 NOTE 11 REKNESKAPSPRINSIPP Rekneskapsprinsipp Årsrekneskapet er sett opp i samsvar med forskrift av 15.desember 2000 om årsrekneskap for kommunar (heimla i kommunelova 48 nr. 6) og god kommunal rekneskapsskikk (GKRS). Anordningsprinsippet Kommunerekneskapet er ført etter anordningsprinsippet, som legg til grunn at alle kjente utgifter/utbetalingar og inntekter/innbetalingar skal vera med i årsrekneskapet for inneverande år Omløpsmidlar og kortsiktig gjeld Omløpsmidlar og kortsiktig gjeld omfattar normalt postar som forfell til betaling innan eitt år. Fordringar som har forfall seinare enn om eit år, vert og rekna som omløpsmidlar dersom dei er knytte til kommunen sin vare- og tenesteproduksjon. Anleggsmidlar Anleggsmidlar er vurderte til innkjøpskost. Varige driftsmidlar vert registrerte i balansen og vert avskrivne med like store årlege beløp over forventa økonomisk levetid. Anleggsmidlar som er finansierte med statstilskot eller tilskot frå andre er vurdert etter nettometoden, det vil seie at grunnlaget for avskrivning er redusert med tilskotet. Marknadbaserte finansielle omløpsmidlar Marknadsbaserte finansielle omløpsmidlar er vurdert til verkeleg verdi i balansen. Likviditetsreserve / Endring av rekneskapsprinsipp Konto for endring av rekneskapsprinsipp vart oppretta i Tilskot for ressurskrevjande tenester 2008 vart ført her. Side 28 46

47 Årsmelding

48 Innhaldsfortegnelse 48

49 ORDFØRAREN HAR ORDET 2017 har vore eit aktivt år fylt med viktige arbeidsoppgåver og gode opplevingar. Det har vore eit valår som krev ein del ekstra for oss politikarar, med fleire selebre besøk, meir politisk aktivitet der også Fitjar blei sett på kartet! Kommunalminister Jan Tore Sanner var på besøk, finanskomiteen, stortingspolitikarar og stortingskandidatar. Konsekvensen av nytt inntektssystem som var varsla under utgreiinga om kommunereform ser me no blir ein realitet. Inntektene blir mindre, kommunane får meir ansvar. Noko som vil krevja meir samarbeid på mange området, på tvers av kommunegrensene. Me må tenkja nytt, driva smart for å kunne gje dei gode tenestene og for å skapa moglegheiter og utvikling!! På ansvarleg vis. Året i år har vore prega av regionsreforma, det gjekk ikkje heilt slik me håpa på, eit nytt Vestland. Diverre ikkje den store og sterke regionen der Rogaland også er med. Me blir framleis liggjande på grensa mellom to regionar, med dei moglegheiter og utfordringar det ber med seg. Kyrkja feira 150 års jubileum og nytt orgel blei innvia, store hendingar i Fitjar. Sommarrevyen og Fitjarfestivalen er høgdepunkt kvar sommar. På Fitjarfjellet er det blitt merka og skilta nye turløyper, informasjonsskilt ved Olstjødno er på plass. Ny gapahuk er bygd ved Kidnavatnet. Det meste basert på frivillig arbeid. Nettopp derfor var det ei stor glede å kunne gje kulturprisen til Thoralf Røen. Det er optimisme innan næringslivet i Fitjar. Fitjar Mekaniske 70 års feiring ein svært levedyktig og aktiv jubilant som stadig får nye oppdrag. Og vant blant anna oppdraget med å byggja Kystverket sitt nye flaggskip. Ein annan 70 åring, Kvernenes Båtbyggjeri fekk fortent næringsprisen for Det er store investeringar på gong. Midtfjellet Vindpark skal byggja 11 nye turbinar, veg og grunnarbeid er godt i gong. Den lokale entreprenøren Engevik & Tislevoll fekk arbeidet med møllefundamenta. Lerøy Sjøtroll avd. Kjærelva har starta utbygging av verdas største og beste settefiskanlegg. Ei investering på 650 millionar. Kobbevik og Furuholmen har planar om eit postsmolt anlegg i Årskog. Fitjar kommune begynna å bli store på havbruk tradisjonelt fiskeoppdrett, visningsanlegg, rognkjeksoppdrett, settefiskanlegg, postsmoltanlegg og FMV byggjer arbeidsbåtar. Fitjar kommune var så heldige også i år å bli tildelt 10,7 mill. frå grønn konsesjon oppdrett. Konsesjon gitt Engesund Fiskeoppdrett AS. Innan landbruk blir det satsa, 2 store driftsbygningar er bygd og tatt i bruk i år. Vitaminhuset Port Steingard opna i vår der ELØ en liten øl, Fitjar Island såpekokeriet, PS Bryggekafeen og kjøkken for lokalmat held hus. Reguleringsplan Aarskog industriområde er stadfesta og vil gjera mogleg ei god utvikling. Arbeidet med vegkryss i Fitjar sentrum er planlagt starta til våren. Ei arbeidsgruppe arbeider med å leggje til rette for utvikling av sjøsida i Fitjar Sentrum, for auka attraktivitet og aktivitet og dermed fleire besøkjande. 49

50 Mykje arbeid inn mot Norsk Transportplan (NTP), som resulterte i mogleg oppstart Hordfast alt i 2022, dei største optimistane seier KJØR i Kor brua over Langenuen kjem er enno usikkert. Det viktigaste er at vegen blir realisert. Store vegutbetringar har vorte utført i år: Rimbareid Vik, har vore arbeidt med gjennom heile året, det står att noko parkarbeid. Frå Bedehuset til Lio i Øvrebygda, utbetring veg og VA, kjempeflott er det blitt. Lensmannskontoret stengte 30 mai og me fekk Politikontakt på rådhuset 1 dag i veka. Me har tatt nokre viktige grep innan helse, det er viktig for at me framleis skal gje dei som treng det mest, den beste hjelpa. Det blir ombygging på FBB i løpet av Ordførar har vore ein dag på arbeid på demensavdelinga, eg er takksam for at dette gjer det mogleg å få betre kjennskap innan dette området. LEGEVAKT bygget på Leirvik opna 15. mars, med legevakt og KAD senger Legesenteret vårt opna 29. mars - det har vore jobba aktivt med å rekruttering og 3 legar er no på plass. I vår opna Gartneritunet, 5 bustader for ungdommar og 1 bustad/base for kommunen. Eg vil takka alle som har arbeidsplassen sin i Fitjar kommune. Omlag 350 tilsette utfører kring 250 årsverk som femnar om eit vidt spekter av arbeidsoppgåver og kompetanse. Det som har prega året er skifte av leiarar på Rådhuset. Me har i haust jobba med rekruttering og tilsetjing av ny rådmann. Olaug Haugen blei tilsett i november og skal starta i kommunen 3. april, rådmann Atle Tornes blir pensjonist 1. mai. Det har vore eit aktivt år for politikarar og administrasjon. Ei stor takk til innbyggjarane, næringsliv og alle andre som er med på å gjera Fitjar til ein god kommune å bu og vera i. Wenche Tislevoll ordførar POLITISK ORGANISERING Kommunestyret Wenche Tislevoll, Agnar Aarskog, Arne Prestbø, Annar Westerheim, Terje Træet, Vigdis Røen Leirvik, Torstein Grimen, Bjørg Karin Tislevoll, Ole Bergesen, Bente Karin Isdahl, Grete Marit Veka Maraas, Karen Elisabet Rydland Sæbø, Harald Rydland, Dagfinn Brekke, Sigurd Andre Maraas, Bård Inge Sørfonn, Svein Malvin Marås. Formannskapet Wenche Tislevoll, Agnar Aarskog, Arne Prestbø, Sigurd Andrè Maraas, Dagfinn Brekke. 50

51 Utval for plan og miljø Torstein Grimen, Annar Westerheim AP, Bente Karin Isdahl, Karen Elisabet, Rydland Sæbø, Bård Inge Sørfonn. Utval for oppvekst og omsorg Grete Marit Veka Maraas, Vigdis Røen Leirvik, Terje Træet, Ole Bergesen, Harald Rydland. Kontrollutvalet Svein Malvin Marås, Gro Rydland, Stein Arild Aarskog, Geirmund Aga, Rune Helland. Eldreråd Eva Pernille Tufteland, Arvid Ole Refvik,, Torunn Johansen, Trude Miland Helland, Grete Marit Veka Maraas. Råd for menneske med nedsett funksjonsevne Kari Fjugstad Giske, Geir Tore Søreide, Bente Volden Mjønes, Johnny Westvik, Harald Rydland. Ungdomsråd Fyrste halvdel av 2017: Deivid Kobanos, Jonas Torvund Midtsæter, Hanan Anwar Ahmed Alice Rose Mehammar, Oda Volden Define, Nora Marie Polden Hellesund, Frida Traa, Maria Prestbø, Maria Synnøve, Malene Soli, Jone Nysæter, Tobias Vestbøstad. Andre halvdel av 2017: Alice Rose Mehammar, Håvard Fitjar, Romante Zemgulyte, Oda Volden Define, Jakob Rolfsnes, Ida Marie Sandvik, Deivid Kobanos, Jonas Torvund Midtsæter, Eirin Moldestad Oma, Tuva Nysæter, Hanan Anwar Ahmed, Matilde Kloster. 51

52 ETIKK Vedtekne verdiar og etiske retningslinjer dannar grunnlaget for dei vala som vert gjort av både folkevalde og tilsette, i møte med etiske utfordringar i arbeidssituasjonar. Det er dei faktiske handlingane til hos både tilsette og folkevalde som dannar grunnlaget for kommunen sitt omdømme hos både innbyggjarar, naboar og institusjonar. I Fitjar kommune vert dei etiske retningslinjene revidert og stadfesta i starten på kvar kommunestyreperiode. Dette gir forankring på høgaste nivå og stiller eit klart krav til både folkevalde og tilsette. Dei etiske retningslinjene skal være av overordna karakter, og er ikkje detaljerte regler. Dei er meint å være generelle rettesnorer som igjen krev refleksjon av den enkelte tilsette. Stadfestinga set og etikk på agendaen, både for folkevalde og tilsette. I det daglege ligg dei etiske retningslinjene tilgjengelege for båe grupper i kommunen sitt kvalitetssystem Compilo. Ved nytilsettingar får den enkelte opplæring i dette systemet, og vert gjort kjent med reglane og retningslinjene i kvalitetssystemet. Eigarskap og verv som folkevalde og tilsette i kommunen blir automatisk registrert i KS Styrevervregister. Registeret er offentleg tilgjengeleg, noko som både gir transparens og forenklar kontroll av at dei etiske reglane om interessekonfliktar vert halde. Ved både administrativ og politisk handsaming er det fokus på habilitet utan at ein førebels har funne det naudsynt å utarbeide særskilte retningslinjer for dette. Fitjar kommune deltar i Sunnhordland Interkommunale Innkjøpsforum, som i 2017 starta arbeidet med å revidere både anskaffingstrategien og -reglementet. Desse skal sikre at 52

53 kommunen utviser samfunnsansvar i sine anskaffingar, opptrer med avklarte roller, og stiller etiske krav til leverandørar for å hindre sosial dumping. For å sikre etterleving av lovverk har kommunen etablert system og retningslinjer for avviksrapportering i kvalitetssystemet Compilo. Dette inneheld ein eigen del for varsling av alvorlege forhold. Dette gjer den tilsette anledning til å rapportere om eventuelle brot eller utfordrande situasjonar. Avvikssystemet gjer automatisk verneombod innsyn, samstundes som den valde leiar får melding. Ved bruk av varslingstenesta vert assisterande rådmann varsla. I begge tilfelle vil saker kunne ende opp til handsaming i arbeidsmiljøutvalet. ADMINISTRATIV ORGNISERING ØKONOMI OG DRIFTSRESULTAT Generelt Året 2017 var det første året det nye inntektssystemet for kommunane var i kraft. Fitjar kom dårleg ut av det nye systemet, med eit forventa langsiktig tap på 8,6 mill samanlikna med kva me ville hatt under det gamle systemet. Kompensasjonsordninga 53

54 INGAR utjevna mesteparten av tapet, slik at verknaden for 2017 vart grovt anslått til 3,5 mill. Tilsvarande tap for 2018 er anslått til 5,1 mill. På sikt ventar ein at kommunen kan tapa ytterlegare 2,7 mill, når folketalet kjem over 3200, og småkommunetillegget dermed fell bort. Skatteinngangen i Fitjar synte i 2017 ein uforklarleg stor svikt, der me hadde ein nedgang på kr. 3,835 mil i høve til faktisk skatteinngang i Samanlikna med budsjett var svikten kr Samanlikna med landsgjennomsnittet gjekk me frå 93,5 % til 84,8 %. Kommunen fylgjer gjennom skatteutjamninga i rammetilskotet den nasjonale skatteveksten, slik at 60 % (95 % under 90) av vinst/tap blir utjamna. Gjennom svært god skatteinngang nasjonalt kompenserte utjevninga for heile tapet i høve til budsjett. Rekneskapen for 2017 viser på grunn av dette monaleg dårlegare økonomisk resultat enn året før. Kommunen har likevel positivt driftsresultat og eit mindreforbruk. Revidert budsjett var basert på eit mindreforbruk på kr , resultatet vart 1,64 mill. betre. Kommunen er ikkje nøgd med dette, sjølv om resultatet på hausten såg ut til å bli endå dårlegare. Også i 2017 fekk kommunen kr 10,7 mill. i eingongsvederlag for «grøn» laksekonsesjon. Dette blir etter god kommunal rekneskapsskikk klassifisert som kapitalinntekt. Utbetaling frå havbruksfondet gav kr i «ny» driftsinntekt. Eigedomsskatten vart oppretthalde i 2017, med uendra satsar, og same grunnlag som i Folketalet auka med 5 personar til ved siste årsskifte. Grunna denne utflatinga vil kommunen tapa veksttilskot på 1,0 mill i 2019 samanlikna med Driftsresultat Brutto driftsresultat var kr 5,3 mill, mot 11,3 mill i Netto driftsresultat var 2,9 mill, medan talet for 2016 var 7,9 mill. Teknisk Berekningsutval (TBU) har tilrådd at netto driftsresultat for kommunane bør vera minimum 1,75 %. Fitjar har ca 1,0 % i 2017 og ca 2,8 % i Driftsresultata kan verta påverka av at øyremerkte inntekter kjem eit år, og tilknytte kostnader kjem seinare år. Det året ein får tilskotet, får ein eit «for godt» driftsresultat, medan året ein utfører arbeidet får ein «for dårleg» resultat, samanlikna med normal drift. Kommunen har selt eigedommar og aksjar for kr i 2017, mot ca kr 1,76 mill i

55 Flyktningar Talet på flyktningar i Fitjar auka med 5 i Familien på 4 som sat i mellombels «mottak» fekk opphald i april, og eit barn vart fødd i desember. Samla tal busette flyktningar var 42 ved utløpet av 2017, og nr 43 vart fødd i januar IMDI vedtok i 2017 at kommunar med mindre enn 5000 innbyggjarar ikkje ville bli spurt om å busetja fleire dei neste åra. Kommunen vedtok difor at ein ikkje skal ta i mot flyktningar i dei komande åra, og starta nedbygging av tenesteapparatet. Nedbygginga vil gå over 1,5 år. Kostnader og drift Samanlikningar mot budsjett er basert på tal som går fram av rekneskapsskjema 1B, og underliggjande dokumentasjon. VA er kommentert ut frå sjølvkostrekneskapen. Det sentrale lønsoppgjeret utgjorde nominelt 2,4 % mot budsjettert 2,7 %. Samla meirforbruk på posten tilleggsløyving vart kring kr Ansvar 1000 (formannskap) viste elles eit samla overskot målt mot budsjett på kr , hovudsakleg knytt til reduserte utgifter til politisk nivå, og mindre utgifter til kontrollutvalet. Ansvar 1100 (administrasjon) viste ein budsjettsvikt på kr , som er knytt opp mot fleire postar, m.a., sjukepengar, kostnader til IKT, utgifter til rekruttering av rådmann, innkjøp av jubileumsgåver, og kr mindre refusjon for kostnader SFLMK, som skuldast mindreforbruk på SFLMK etter justering for bruk av fond. Redusert kostnad til innkjøpstenesta dreg i motsett retning (105). Skule og barnehage(ansvar 2000) hadde eit overskot målt mot budsjett på kr Det positive avviket skuldast i hovudsak litt lavare pensjonskostnader enn budsjettert, , overskot i Fitjarstølane barnehage på , og auka refusjonar frå Staten og andre kommunar. Det var høgare kostnader til private barnehagar og styrka tilbod barnehage enn føresett, kr Det var og auka kostnader til PPT ( ) og skuleskyss (73.000) samanlikna med budsjett. Kommunen har ein stor auke i ressursar til somme helse- og sosialtenester. Tilboda i Fitjar er gode, også samanlikna med kommunar rundt oss. Helse- og sosialetaten hadde samla eit positivt budsjettavvik på kr 2,85 mill, mot eit underskot i Ansvar 4000 hadde eit positivt avvik på Ansvar 4100 (FBB) hadde eit positivt avvik på kr , der uleige av 5 sjukeheimsplassar til Stord kommune heile året gav positivt bidrag. Ansvar 4200 (heimetenestene) hadde eit mindreforbruk på kr Kommunen klarte å ta mot utskrivne pasientane innan fastsette fristar. Det har også i 2017 vore mindreforbruk til direkte tenester og eksterne sakskostnader i barnevern. Utgiftene til sosialhjelp og kvalifiseringsprogrammet, som er nært tilknytt, har auka i 2017, og gjekk samla med stort meirforbruk i Utgiftene til flyktningar var også høgare enn budsjettert, noko som har samanheng med aukande utgifter til integrering. Utgifter og refusjon til ressurskrevjande brukarar auka sterkt i

56 Det var mindre aktivitet på ansvar plan- og utvikling i 2017 enn i Samla resultat vart likevel kr betre enn budsjett. Dette skuldast større inntekt enn budsjettert på plan/byggjesak, kr , redusert bruk av planmidlar, i hovudsak knytt til forseinka øyaplan, kr , og spart løn som følgje av vakanse. Ein inntektsførte og fond med kr på byggjesak. Avdelinga fekk likevel eit underskot på sjølvkostområdet plan og byggjesak på kr Oppmåling viste eit overskot på kr som vart sett på fond og gav ikkje inntektsverknad. Framførbart underskot frå 2012 i sjølvkost på byggjesak, jf note 8d, er foraldra og må avskrivast, utan at det får resultatverknad. Teknisk drift (ansvar 3100) hadde eit underskot målt mot budsjett på kr mill. Kr av avviket skuldast straumkostnader, der for sein fakturering frå 2016 utgjorde rundt halvparten, og høgare forbruk og straumprisar i 2017 resten. Utleige av kaien og sal av stein i industriområdet i Årskog gav monalege inntekter, likevel litt mindre enn budsjett. Også for 2018 vil sal/utleige på Årskog gje monalege inntekter. Resten av avviket skuldast i hovudsak meirkostnad på ei rekkje vedlikehaldspostar, som ikkje var tilstrekkeleg budsjettert, og gjeld alle dei store eigedommane. Ekstra statstilskot til vedlikehald vart inntektsført på avdelinga med kr Eit innkjøp (investering) på kr vart ført på drift. Kommunen løyvde kr i investeringsstøtte til miniatyrskytebane, som var finansiert med fond. Stord Fitjar landbruks- og miljøkontor (SFLMK) er organisert etter vertskommuneprinsippet, med Fitjar som vert. Avtalt fordelingsnøkkel er Fitjar 48 % og Stord 52 %. Budsjett og rekneskap for 2017 var basert på ekstern prosjektfinansiering tilsvarande 0,25 stilling. Avdelinga har hatt eit auka sal av tenester til Austevoll kommune innan landbruk og skogbruk, som er venta å bli langsiktig, og blir formalisert i SFLMK (ansvar 3300) hadde etter dette eit resultat som var betre enn budsjettert etter justeringar til/frå fond. Brann/redning(ansvar 3400/3390) hadde eit budsjettmessig overforbruk på kr Mannskapskostnaden auka monaleg, og sprakk med ca kr , mellom anna grunna eit etterslep i reguleringa av godtgjersla for beredskapsvakt, og generelt auka kostnader til overtid og utrykning. Noko av overskridingane på brann skyldast uvanleg høgt nivå på kurs/utdanning, der mannskap er blitt frikjøpt frå arbeidsgjevar. Dessutan sprakk kostnaden for del innkjøpte tenester. Kostnaden med alarmsentral vart mindre enn budsjettert. Det vart inntektsført refusjon på kr for rydding etter forureining. Det var elles normalt aktivitetsnivå på tal utrykningar. Trening/utdanning var i samsvar med krav frå styresmaktene. Nytt regelverk for tilsyn med fritidsbustader frå 2016 vil bli implementert i Sjølvkostrekneskapen for VA (ansvar 3200) gav underskot både på vatn og avløp, med høvesvis kr (overskot ) for vatn, og kr (overskot ) for avløp. Underskota i VA kjem dels som følgje av styrt nedtrekk av eldre fond med fleire planlagte store reparasjonar, men og nokon uplanlagte. Avdelinga har disponert to fulle 56

57 stillingar heile året. Eventuelle over- og underskot vert avrekna mot fond, slik at aktiviteten går i 0 i endeleg resultat dersom han viser overskot, men tel med i sluttresultatet dersom det er underskot som ikkje blir dekt av eldre fond. Fonda i kommunen er framleis positive. Rekneskapen for slam og renovasjon vert ført av SIM. Det er berre kommunen sin del av kostnadene som vert ført i vår rekneskap, og med tilsvarande inntekt (0-budsjett). Gebyra for vatn og avløp var uendra i For 2018 aukar årsavgifta for vatn med 5 %. Kultur (ansvar 5000) hadde eit netto forbruk som var kr betre enn budsjettert. Kommunen bidrog med kr i investeringsstøtte til utstyr for filmframvising i FKIB. Dette var finansiert med fond. Kommunen gjer ved årsskiftet avsetning for uteståande krav som er eldre enn 3 månader ved forfall. Berekna tap blir ført på vedkomande avdeling. Dersom krava vert betalte blir dette inntektsført. Samla medførte dette netto tap kring kr i 2017, mot ei tilbakeføring på kr i Pensjon Både pensjonsforplikting og pensjonsmidlar er estimerte storleikar. Fjorårets beløp vert korrigert i løpet av året til faktisk beløp. Deretter vert årets tilgang lagt til, og ein får estimerte beløp ved årsslutt. Korrigeringa vert kalla estimatavvik. Dette er ikkje ei utgift og vert difor ført direkte mot kapitalkontoen. I 2017 vart forpliktinga redusert med 1,6 mill. i KLP og 1,0 mill. i SPK, medan midlane vart auka med 2,2 mill. i KLP og redusert med 3,4 mill. i SPK. Dette førte til ei styrking av eigenkapitalen med 1,4 mill. I 2016 vart eigenkapitalen svekka med 7,7 mill. som følgje av estimatavvik. Premieavviket i 2017 var 2,2 mill. i KLP og 0 i SPK. Etter avskriving auka premieavviket med 0,3 mill. i KLP og 0 i SPK. KLP har varsla at premieavviket truleg vert høgt dei kommande åra. Estimatet for 2018 er 6,0 mill. i KLP og 0,3 mill. i SPK. Med avskriving av premieavvik 2017 vart siste rest av premieavvik frå 2002 kostnadsført. Samla pensjonskostnadar, 16,3 mill. etter fråtrekk av arbeidstakar sin del, var om lag 0,1 mill. høgare enn 2016, og nær 0,3 mill. under budsjett. Partane i arbeidslivet vart einige om ny offentleg tenestepensjon 3. mars Kostnadsmessige konsekvensar er ikkje klare enno. Den høge kostnadene i pensjonsordningane generelt, og balanseverknaden spesielt, gir grunn til å stille spørsmål om framtidig berekraft i pensjonsordningane. Dette er ein situasjon utanom kommunane sin kontroll, og tilsvarande utfordringar gjeld dei fleste 57

58 kommunane i Noreg. Ein vonar at problemstillinga vert teke tak i av sentrale styresmakter. Investeringar og lånegjeld Kommunen har investert for ca. 35,6 mill. (38,9 mill i 2016) kroner, og har teke opp lån til investeringsføremål på 23,3 mill i 2017 (29,8 mill i 2016). Avdrag i drifta har vore 9,0 mill. Kommunen har lånt 8,0 mill (4,0 mill.) i Husbanken til startlån. Det er sett av ubrukte startlån med kr 11,8 mill. Samla langsiktig lånegjeld var 235,1 mill (227,9) mill. pr. 31. desember 2017, som er om lag 7,2 mill (24,1 mill) meir enn Likviditeten var stram i første halvpart av 2017, men utover året vart likviditeten betre. Me tok opp eit byggjelån på 14,0 mill. i august 2016, med eit års løpetid, som var venta dekt av salsinntekter og tilskot. Lånet vart innfridd, men venta inntekter på 7,5 mill er ikkje kome, mellom anna på grunn av manglande avklaring med moms. Den manglande summen er mellombels belasta på fond. I desember tok me opp lån til investeringar på 23.3 mill. Investeringsrekneskapen for 2017 viser eit meirforbruk på 1,25 mill. Dette består i nokre prosjekt med overskridingar, og eit par prosjekt med mindreforbruk, det meste med mindre summar. Fellesprosjektet veg, vatn og avløp i Øvrabygdo viser ein sprekk på 1,3 mill, medrekna noko som var føresett ført som reparasjon. Siste byggjetrinn forbi skulen er dermed ikkje finansiert. For 2018 er det budsjettert med investeringar på 31,5 mill, og låneopptak på 29.6 mill, der eventuelle ubrukte lånemidlar kjem til frådrag. Kommunen har ikkje sett det nødvendig å gjennomføra porteføljevurdering av eigedomane. Finansreglement Frå 1 januar 2017 gjeld ny forskrift for finansforvaltning. Den legg større vekt på gjeldsforvaltning og særleg refinansieringsrisiko for kortsiktig gjeld. Kommunen vedtok nytt finansreglement i juni Kravet til minste sikring av renteporteføljen er 25 %. Ved årsskiftet 2017/18 hadde me 25,6 % sikra. Kommunen vil koma under minstegrensa i august 2018, dersom ikkje noko blir gjort. Kommunen nyttar ikkje kortsiktig finansiering i pengemarknaden til investeringar. Renter Innlånsrenta vår er basert på flytande rente i pengemarknaden (NIBOR) med ein margin til kredittinstitusjonane. Det generelle rentenivået (NIBOR) gjekk ytterlegare ned i Dei fleste kredittinstitusjonane auka sine marginar frå 0.4 0,7 i løpet av 2016, medan marginen vart noko redusert i

59 Gjennomsnittleg nivå på 3. månaders NIBOR var 0,89 % i Budsjettert NIBOR var 0,75 % (opphavleg budsjett), og budsjettert gjennomsnittsmargin var Gjennomsnittleg lånerente i 2017 utgjorde dermed ca 1,65 %. Flytande rente (NIBOR) er i budsjettet for 2018 føresett til 0,8 %, pluss ca 0,64 % margin til kredittinstitusjonane, dvs kring 1,44 %. Ved starten av 2018 var 3. månader NIBOR 1,17 %. Deler av renteporteføljen er sikra anten med fast rente eller med rentebytteavtalar (SWOP). Rentebytteavtalar har same verknad som eit fastrentelån og gav negativ margin samanlikna med flytande rente også i Kommunen hadde frå 1. januar ,66 mill i fastrentelån med bindingar frå og rente frå 1,9 til 2,31 %, vekta snitt 2,29 %, og rentebytteavtalar på 50,5 mill, med rentesatsar frå 1,45 % til 3,45 %, vekta snitt 2,69 %. Samla var 175,0 mill. utsett for svingingar i rentenivået, og mill (snittrente 2,63 %) sikra, som utgjorde 25,6 %. Kommunen har også inntektselement knytt til rente. Statlege kompensasjonar som fylgjer rentenivået (kompensasjonstilskotet) dekker 28,2 mill, utlån utgjorde 12,8 mill. og VA-lån som blir dekka over sjølvkostordninga 25,3 mill, pr. 1. januar Desse utgjorde samla 66,3 mill. VA-renta fylgjer 5-års SWAP rente med tillegg av 0,5 %, og hadde eit gjennomsnitt på 1,98 % (1,68 % i 2016). Snittrenta på startlån i Husbanken var 1,83 % i 2017, mot 1,63 % i Desse to kompensasjonselementa er dermed over flytande lånerente i kredittinstitusjonane. Kompensasjonstilskotet er basert på særlege føresetnader, og grunnlaget for kompensasjonen vart vesentleg endra frå 1. januar Omleggjinga medførte eit «tap» på om lag 0,5 prosentpoeng for kommunane. Kompensasjonen utgjorde 1,09 % i 2017, som ligg vesentleg lavare enn flytande lånerente, og som er venta å vara ved i Avsluttande kommentarar Me må framleis føreta harde prioriteringar dei komande åra for å tilpassa oss statlege krav og tilskotsrammer. Me vil gje stor honnør til alle tilsette for innsatsen i 2017 med å levera gode tenester, og ha kontroll på økonomien i ei tid der krava til ytingane våre stadig aukar. 59

60 SENTRALADMINISTRASJON Felles mål for einingane politisk leiing og sentraladministrasjon var å bruke ein mindre del av utgiftene på administrasjon og styring, enn me brukte i Fitjar kommune sine utgifter til dette ligg allereie lågare enn utgiftene til samanliknbare kommunar som Tysnes og Etne, og ein del lågare enn kommunegruppa. Til tross for at målet var ambisiøst kom me tett på å nå det Mål 2017 Resultat Måloppnåing Netto driftsutgifter til administrasjon og styring i % av totale netto driftsutg, konsern 7,9 8,2 8,4 <7,9 8,0 Sjukefråvær 6,4 5, ,9 Personalavdelinga Personalavdelinga består av personalrådgjevar og assisterande rådmann. Avdelinga har gjennom 2017 fokusert på oppfølging av medarbeidarundersøkinga som vart gjennomført i slutten av 2016, samt bidratt i tilsetjingsprosessen av ei rekkje nye leiarar. Kundetorget Avdelinga har mange servicefunksjonar, både for tilsette og innbyggjarane i kommunen. Kundetorget er samlokalisert med og sterkt knytt til avdelinga Plan og utvikling, og fleire tilsette har arbeidsoppgåver for begge avdelingane. Dei fem tilsette utfører 2,6 årsverk i Kundetorget og 1,7 årsverk på andre avdelingar. Dette bidreg til effektiv nytting av personalressursane på begge avdelingar. IKT-avdeling IKT har ansvar for drift, vedlikehald, kundestøtte og utvikling av IKT-systema, telefoni og audiovisuelt utstyr i kommunen. Avdelinga består av fire tilsette i 3,6 stilling, inkludert ein lærling. Det har vore ein tydeleg positiv kulturendring knytt til brukarstøtte, både frå IKT og frå brukarar. Avdelinga har lansert ein ny IKT-sjølvhjelpsportal for at brukarar lettare skal kunna melda frå og følga med på status på innmeldte problem og bestillingar. Dette gir både auka fokus på informasjon og økt tilgjengelegheit, samt sikrar kvalitet og effektivitet i brukarstøtta. Avdelinga har hatt fokus på betra datatryggleik, stabilitet, kommunikasjon, responstid og tilgjengelegheit. Det er iverksett større oppgraderingar av infrastruktur, serverar, lagring og database for å imøtekomma krav frå fagapplikasjonar og framtidas løysingar. På klientsida har ein arbeida med å fjerne tidstjuvar og flaskehalsar, som blant anna å korte ned påloggingstid for tilsette. 60

61 Økonomiavdelinga Normalbemanninga på avdelinga er 3,2 faste stillingar, leiar og tre konsulentar. Økonomi kjøper tenester frå Stord kommune for lønsarbeid, skatteoppkrevjar og drift av rekneskapssystem. Ein har teke på seg nye oppgåver for eigedomsskattekontoret. I 2016 og 2017 har Agresso (rekneskapssystemet) vorte oppgradert. Dette har også gjeve ny funksjonalitet for alle tilsette. Delen av EHF-faktura inngåande er no 94% mot 67% i Dette sparar kommunen for både tid og utgifter. I budsjettet prioriterte ein særskilt to område; Prosedyrar og støttefunksjonen til einingsleiarar. Ein har i mindre grad fått til dette, og ein har prioritert støttefunksjon framfor prosedyre. SKULE OG OPPVEKST Målsetjingar for 2017 jf. budsjettskriv november 2016 Grunnskule Andel elevar med direkte overgang frå grunnskule til vidaregåande opplæring Gjennomsnittlige Mål % av elevane har direkte overgang til vidaregåande opplæring grunnskulepoeng Høgare poengsum enn 41,5 Andel lærarar med universitets- /høgskuleutdanning og Mål at alle lærarane har slik pedagogisk utdanning utdanning Vidareutdanning lærarar (Kompetanse for kvalitet) Frikjøp/stipend Nasjonale prøvar i lesing, rekning og engelsk 5. og 8. trinn Nasjonale prøvar i lesing, rekning og engelsk 5. og 8. trinn Barnehage Del av tilsette med barnehagelærarutdanning Del av styrarar og pedagogiske leiarar med godkjent barnehagelærarutdanning Kommunal barnehage arbeidar etter prinsippa for ein lærande organisasjon Mål å ha 5 lærarar på slik vidareutdanning Mål om færre elevar på nivå 1 samanlikna med året før Mål om fleire elevar på nivå 3 samanlikna med året før Oppnådd mål for 2017 Ja Oppnådd poengsum % har slik utdanning Har 6 lærarar på slik utdanning Betring. Dei fleste resultata viser færre på nivå 1. Betring. Dei fleste resultata viser fleire på nivå 3 Mål om høgare andel enn 38,5 % Har 42,9 % Mål om å ha 100 % dekning Ja Har 100 % dekning Arbeider etter dette prinsippet. 61

62 Felles Samarbeidet mellom skulekontoret, barnehagane (1 kommunal og 4 private) og dei tre skulane Selevik, Øvrebygda og Rimbareid fungerer fint og det vert gjennomført faste samarbeidsmøter i regi av skulekontoret. Norskopplæring for arbeidsinnvandrarar vart gjennomført hausten Denne gongen var det berre 6 deltakarar. Det kan sjå ut for at interessa er mindre no enn tidlegare. I 2017 har Fitjar kommune arbeida vidare med BTI (betre tverrfagleg innsats) satsinga. Fitjar vart offisielt ein BTI kommune gjennom kommunestyrevedtak hausten Det vert arbeidd vidare med ein digital handlingsrettleiar som skal vera nyttig og lett tilgjengeleg for innbyggjarane i kommunen. Parallelt går det føre seg eit arbeid kopla opp mot temaet barn som pårørande. Målsettinga er at kommunen skal få på plass eit systemarbeid som sikrar at barn og unge ved behov får tidleg og målretta hjelp. I august 2017 sa Stord kommune opp avtalen om felles PP-teneste med Fitjar. Kommunane er no i dialog for mogeleg å framforhandla ein ny avtale. Skulane Barn og unge har gode forutsetningar for eit godt skuletilbod innanfor dei rammene ein har ved skulane i Fitjar. Skulane har hatt fokus på førebyggjande arbeid, tidleg innsats og grunnleggjande ferdigheiter. Kommunen vart i 2017 tildelt om lag kr ,- frå staten til tidleg innsats på trinn. Ressursane blei internt i kommunen fordelt ut til skulane etter elevtal og klassar. Alle tilsette ved skulane hadde i august felles planleggingsdag i kultur og idrettsbygget. Temaet var den nødvendige samtalen som handlar om trening i å samtala med barn og unge om det som kan vera vanskeleg. Med utgangspunkt i den nye kvalitetsplanen for skulane i Fitjar kommune gjennomførte skulekontoret dialogmøte med skulane Selevik, Øvrebygda og Rimbareid, med fokus mot dei nasjonale prøvane og elevundersøkinga. Budsjettet for 2018 hadde framlegg om å overføra 7. klasse frå Øvrebygda skule til Rimbareid skule. Dette førte til stort engasjement frå elevar, tilsette og foreldre. Framlegget vart ikkje vedteken. Utviklingsarbeid Arbeidet med grunnleggjande ferdigheiter har blitt styrka gjennom eigen plan for lesing og rekning. Tidleg innsats på trinn er sett i verk ut frå eigen plan for innhaldet ved alle skulane. Her har ein også hatt eit nettverk mellom skulane med innleigd kompetanse frå HVL. Gjennom det nasjonale forskingsprosjektet two teachers, der 2. klasse ved Rimbareid skule er med, skal ein undersøkja om høgare lærartettleik gjev elevane auka læringsutbyte. Ungdomstrinn i utvikling vart vidareført i 2017 der fokus var retta mot god klasseleiing. «Resphmath» gir Rimbareid skule impulsar utanfrå i høve matematikkfaget som kjem elevar og tilsette til gode. Alle skulane vart hausten 2017 påmeldt den nasjonale satsinga «Eit inkluderande barnehage og skulemiljø.» Oppstart vert i januar Førebyggjande arbeid Gjennom fleire år har ein arbeidd aktivt og målbevisst for å få på plass gode program for det førebyggjande arbeidet i skulane. Dette har no fått ein tydeleg struktur. Programmet «Zippys venner» vert brukt på trinn. «Det er mitt val» vert brukt på trinn og «MOT programmet» vert brukt på trinn. Vinteren 2017 vart det gjennomført to temakveldar for elevar og foreldre på 7. trinn for alle skulane. Fokuset var retta mot det å vera ung i Fitjar. Barnevakten deltok i høve digital mobbing og politiet hadde rus som tema. 62

63 IKT i grunnskulen Det vart kjøpt inn nye elev- og lærardatamaskinar. I tillegg vart det kjøpt inn ipad for utprøving ved skulane. Arbeid med ny IKT plan vart fullført våren Det skjer ei rask utvikling på dette området og det er ikkje like enkelt å følgja med på utviklinga. Kommunen valde å forlenga avtalen med It`s learning til ut Framover vil ein vurdera å prøva ut ei alternativ plattform. Det er også planlagt at ein vil prøva ut Chrombook som eit alternativ til dagens pc-ar i Elevane sitt fysiske og psykososiale læringsmiljø Hausten 2017 vart 9A i opplæringslova skjerpa. Det er innført nasjonal nulltoleranse mot mobbing og krenkelsar. Kommunen har lega ein ny plan for dette arbeidet. Det er også laga ein logg som skal fyllast ut dersom det dukkar opp mobbesaker. Elevar og tilsette tek del i dette viktige arbeidet som går føre seg ved hjelp av ulike program. Gjennom dei ulike programma som kommunen har teke i bruk vert det arbeidd målretta. Skulane legg også opp til ulike arrangement og trivselstiltak gjennom heile skuleåret. Elevundersøkinga 2017 viser betring i høve mobbing/krenkjande åtferd. Me ligg no om lag på nasjonalt nivå. Elevane sitt læringsutbyte Resultata av dei nasjonale prøvane (lesing, engelsk og matematikk) varierer noko. Kommunen ligg litt under medelen på 5. trinnet og 8. trinnet i lesing, engelsk og matematikk. Det er positivt at det har vore ei betring i resultata frå Nasjonale prøvar og elevundersøkinga er tema for dialogmøte mellom den enkelte skulen og skulekontoret, for å setja fokus på tiltak til forbetringar. Eksamenskarakterane vart litt under medelen. Talet på grunnskulepoeng viser det motsette som eksamensresultata og blei dette året 43 poeng, noko som er over landssnittet. 100 % av elevane frå 10. trinnet vart overført frå grunnskulen til vidaregåande opplæring. Vaksenopplæringa Opplæringa i norsk og samfunnsfag for flyktningane og andre grupper med rett og plikt til opplæring, går føre seg i kultur og idrettsbygget. I 2017 har det vore tilsett 2 lærarar i 100 % stilling. Forholda for både tilsette og studentar har blitt betydeleg betre dette året. Dei tilsette fekk frå hausten 2017 eige arbeidsrom og studentane har flytta inn i nye undervisningslokale. Arbeidet er krevjande grunna stort sprik i høve til nivå, og ulike behov i høve utdanning og yrkesrettleiing. Kommunen kjøper no tenester av Stord kommune for m.a. å realisera grunnskuleopplæring for vaksne for dei som treng det. Talet på studentar varierer. Det har på det meste vore over 25 studentar som har fått eit tilbod om opplæring. I 2017 vart det i kommunestyret gjort vedtak om ikkje å ta imot fleire flyktningar. Av den grunn vil talet på studentar gå ned i åra som kjem. Fitjar kulturskule Kulturskulen arbeider ut i frå sin tenesteomtale der visjonen er: Fitjar kulturskule skal vera ein kulturell ressurs for alle i Fitjar kommune har vore eit flott år for Fitjar kulturskule med fleire fine konsertar og teaterførestillingar. Dei har hatt eigen konsert i Fitjar kyrkje i samband med orgelveka, og hadde i vår i tillegg ei triveleg stund saman med barnehagane i Fitjar kommune. Her samarbeidde dei med biblioteket, og inviterte til teater, dans og lesestund. Fitjar skulekorps har markert seg ved fleire høve i form av konsertar, konkurransar og ulike arrangement. Dei tilsette har arbeidd med implementering av Norsk Kulturskuleråd sin nye rammeplan. Eit arbeid som vil halde fram i tida som kjem. Skulen er i gong med utarbeiding av lokale læreplanar knytt til rammeplanen. I Fitjar kommune har om lag 26 % av grunnskuleelevane plass i kulturskulen. Dette er i underkant av nasjonal målsetting på 30 %. Pr hadde kulturskulen

64 elevplassar fordelt på 107 elevar. Det her vore ein nedgang i elevtalet både lokalt og nasjonalt i Barnehagane Den samla kapasiteten ved alle barnehagane i kommunen gjer at Fitjar kommune ved hovudopptaket 2017 innfridde retten til barnehageplass. Dette året har barn fødde i september, oktober og november fått rett til plass. Fitjar kommune betalte for 6 plassar i andre kommunar i Samla har no 86 % (91 % nasjonalt) av barna barnehageplass. Talet på barn i barnehagane var om lag uforandra samanlikna med året før. Sidan det var endå fleire flyktningbarn i 2017 vart dei dette året fordelt på 2 barnehagar Dette er i tråd med ein god integreringstanke. Hausten 2017 vart Fitjarstølane barnehage saman med to andre barnehagar meldt på den nasjonale satsinga «Eit inkluderande barnehage- og skulemiljø.» Den kommunale barnehagen arbeider etter prinsippa for ein lærande organisasjon. Dei er med i nettverk og diskuterer vidare utvikling og tiltak gjennom felles møtepunkt i barnehagen. 42,9 % av dei tilsette hadde barnehagelærarutdanning. Økonomi Oppvekstområdet (skule og barnehage) hadde eit overskot målt mot budsjett på kr ,- i Skulane har gått med eit lite underskot. Utgiftene til redusert foreldrebetaling for foreldre med låg inntekt i barnehagane har auka monaleg. Betaling for barn som går i barnehagar i andre kommunar blei også høgare enn budsjettert. Fitjarstølane barnehage har eit lite overskot. Statlege midlar til tidleg innsats og refusjonar frå andre kommunar har vore litt høgare enn forventa. Arbeidsmiljø HMT For første gong gjennomførte Fitjar kommune ei medarbeidarundersøking (10 faktor undersøkinga) kopla opp mot alle einingane i kommunen. Dette gav verdifulle tilbakemeldingar som einingane har arbeidd vidare med i etterkant. Fitjar kommune har gode rutinar for HMT i skulane og kommunal barnehage. Dette året har alle sendt inn risiko og sårbarheitsanalysar for den daglege drifta. Dette har gitt god kunnskap for det vidare arbeidet med å førebyggja «uønska hendingar». Gjennom kvalitetslosen har skulane blitt flinkare til å melda frå om «uønska hendingar». Alle rektorane og barnehagestyrar gjennomfører medarbeidarsamtalar med dei tilsette. I desse samtalane vert det m.a. sett fokus på det psykososiale arbeidsmiljøet. Skulane og barnehagen har eigne møteplassar for dei tilsette med tanke på å skapa eit godt arbeidsmiljø. Sjukefråvær Det har vore litt varierande sjukefråvær i skulane og barnehagane dette året. Samla litt høgare enn sist år. Personalsituasjonen og kompetanseheving Grunnskulen i Fitjar har godt kvalifisert personale. Også i Fitjarstølane barnehage er personalsituasjonen god. Personalet er stabilt med mange års røynsle frå barnehagen. Kommunen har gode ordningar for vidare- og etterutdanning. Dette året har 6 lærarar hatt frikjøp/stipendordning etter statleg / kommunal avtale. I tillegg har mange tilsette frå skulane og barnehagane vore på ulike kurs og nettverksamlingar i regi av FOS (Forum for oppvekst i Sunnhordland). Andelen av lærarar med universitets/høgskuleutdanning er no 100 %. Andelen menn ute på skulane har dei siste åra gått ned. Ved tilsetjingar der kandidatane ellers står likt vert menn prioriterte. Hausten 2017 vart det tilsett 8 lærarar, av desse var det 4 menn, noko som er svært gledeleg. Dette er ei viktig prioritering for å skapa gode 64

65 arbeidsmiljø. Samla er det 16,1% mannlege lærarar ved skulane i Fitjar. For Hordaland fylke er andelen 23,2 %. HELSE OG SOSAL Samandrag Rekneskapen for 2017 viser eit positivt resultat med om lag 3 mill. på eininga. Det har vore innsparingar på nokre felt, og overforbruk på andre. Dei største innsparingane har vore på barnevernstenesta med færre tiltak. I pleie- og omsorgstenesta har ein hatt ei auke i ressurskrevjande brukarar, som treng tett oppfølging og tilrettelegging gjennom heile døgeret. Dette har ført til auka kostnadar, men ein får her statlege refusjonar som er med å kompensere for dei ressurskrevjande tenestene. FBB har gjennom heile 2017 leigd ut fem plassar til Stord kommune. Legetenesta i Fitjar kommune flytta i mars 2017 inn i felles lokale i bygget til FBB. Den 1. februar 2017 flytta legevakta inn i det nye Legevaktbygget som ligg plassert like ved Stord sjukehus. Legevakta overtok frå denne dato mottak av telefonar til på døgnbasis, tenesta har sjukepleiardekning heile døgeret. Den 20. mars 2017 opna den interkommunale døgnavdelinga (IDA) dørane for pasientar i kommunale øyeblikkeleg hjelp døgnsenger (ØH) - og observasjonssenger (OBS-senger). Avdelinga ligg i 2. høgda i Legevaktbygget og har 9 sengeplassar i einerom. Fire senger er til ØH-pasientar, desse kan ligga i avdelinga i inntil 72 timar. Dei resterande fem sengene vert disponert av kommunane til OBS-pasientar. Fitjar kommune har i liten grad nytta seg av sengene ved Interkommunal Døgn avdeling. På NAV har ein ved hjelp av prosjektstillingar klart å få fleire ut i aktivitet og utdanning. Likevel ser ein at det er store overskridingar på sosialstønad og det er fortsatt store utgifter og utfordringar knytt mot dei tyngste rusavhengige. 1. Året som gjekk I samband med budsjettet for 2017, vart det sett opp ein del målsetjingar for ulike tenesteområde. Ein vel å kommentera i skjema og i det følgjande. Helsetenesta MÅL for 2017 Oppnådde Mål i 2017 Andel nyfødde med heimebesøk innan to veker etter heimkomst Sosialtenesta Andel sosialhjelpsmottakarar i alderen år, av innbyggjarane Gjennomsnittleg stønadslengde mottakarar år Sosialhjelpsmottakarar med stønad i 6 månader eller meir Legetenesta < 3,0 4,8 <4 5,3 <

66 Reservekapasitet fastlege Pleie og omsorg Andel årsverk i brukarretta tenester m/ fagutdanning Andel plasser i einerom i pleie- og omsorgsinstitusjonar Fysioterapitime pr. uke pr. beboer i sykehjem Legetimer pr. uke pr. bebuar i sjukeheim Psykisk helse og rus Årsverk av psykiatriske sykepleiere per innbyggere Årsverk med videreutd. i psykisk helsearbeid per innbyggar > >0,25 0,38 >0,25 0,29 >10 6,3 >12,5 6,3 Helse- og sosial På dette ansvarsområdet vel ein å kommentera dei tenestene med størst utfordringar, mest endringar og nye satsingar. Administrasjon Frå medio august starta ny helse- og sosialsjef, Anne Økland. Det vart og oppretta ei 80 % stilling som seniorrådgjevar, som og er kombinert med folkehelsekoordinator stillinga som har stått vakant. Stillinga er meint å nyttast til folkehelsearbeid, planarbeid og sakshandsaming innanfor helsesektoren, samt søkje etter midlar til både prosjektstillingar og kompetansemidlar. Helsestasjon, jordmor- og skulehelseteneste: Tenesta har overtatt kontorlokala til det tidlegare legekontoret, fleire rom er pussa opp. Lokala er no tilpassa behovet, både i høve faste kontorplassar og konsultasjonar, samt at helsestasjonslege disponerer eit eige fast kontor. Den største satsinga gjennom året har vore «Betre Tverrfagleg Innsats» (BTI), som er eit utviklingsarbeid for heile kommunen. Leiande helsesøster har ei sentral rolle i både prosjektgruppa og arbeidsgruppa. Eit anna utviklingsområde i kommunen er «Barn Som Pårørande». Her er og leiande helsesøster med i kommunen si prosjektgruppe. Implementerings arbeidet rundt progamet «Tidleg Inn» held fram. Dette programmet handlar om tidleg innsats ved vanskar knytt til psykisk helse, rusmidlar og vald i nære relasjonar. Helsestasjonen merkar eit større behov for ekstra oppfølging rundt mange brukarar, noko det vert lagt til rette for. Det kan vera støttesamtalar til ulike problemstillingar som foreldre eller ungdom treng rettleiing til, dette kan til dømes handle om overvekt hos barn og unge, eller psykiske utfordringar. I 2017 var det registrert 93 bestilte tolkesamtalar, dette har samanheng med utfordringar eller problemstillingar som flyktningar og arbeidsinnvandrarar treng rettleiing til. 66

67 Fysioterapi Kommunen har ein fastløna fysioterapeut i ein 100 % stilling. Fysioterapeuten jobbar tett opp mot både helsestasjon, skulehelsetenesta, heimetenesta og Fitjar bu og behandlingssenter og er aktiv i det i førebyggande arbeidet og behandling. Fitjar kommune har i dag ikkje ergoterapeut, arbeidet med tilrettelegging og bestilling av hjelpemidlar ligg i dag i hovudsak til den fastløna fysioterapeuten. Frå 2020 vil det vera heimla i lov at alle kommunar skal ha ein eigen ergoterapeut. Det er i tillegg til kommunal fysioterapeut 2,2 årsverk knytt til fysioterapeutar med driftstilskot fordelt på tre personar, dei arbeider i hovudsak med diagnostisering, behandling og rehabilitering, i eigne lokale. I haust fekk den fastløna fysioterapeuten kontor ved helsestasjonen, noko som har hatt ein positiv gevinst og er med å fremjar tverrfagleg samarbeid og dialog. Psykiatri I psykiatritenesta er det pr totalt 30 aktive brukararar, der 16 personar berre får tenester frå psykisk helse og 14 personar mottar andre tenester i tillegg. Innhaldet i tenesta er knytt til støttesamtalar, oppfylging, fylgje til lege, hjelp med praktiske oppgåver, samarbeid med NAV, heimetenesta, helsestasjonen og behandlingsinstitusjonar. Ei 80 % stilling har stått vakant store deler av Sosiale tenester og tenester til personar med rusproblem I 2017 fatta NAV kontoret 915 vedtak om økonomisk sosialhjelp, dette er ei auke på 300 frå året før. NAV har registrert 105 brukarar som får sosialhjelp, noko som er ei auke på 16 personar frå førre år. 1,8 kommunal stilling ved NAV jobbar med økonomisk sosialhjelp. Tenesta er styrka mellom anna for å få flyktningar gjennom Introduksjonsprogram og arbeid. Personar under 30 år som mottar arbeidsavklaringspengar er i målgruppa for jobbstrategien, der desse skal ha prioritert fokus i forhold til aktivitet/kartlegging og mot arbeid. Det har vore ei kartlegging av alle ungdommar og dei har vore kalla inn til gruppesamtalar på tvers av kva deira behov og ønske er. Effekten har vore god og ein har hatt gode resultat av denne satsinga I 2017 fekk ein prosjektmidlar til rettleiar NAV i vidaregåande skule. Denne prosjektstillinga skal bidra til at færre ungdommar fell ut av vidaregåande skule. Likeså har stilling i prosjektet mot Barnefattigdom fokus på unge på sosialhjelp og forsørgjarar. Desse vert jobba tett med. Det viktigaste NAV har oppnådd i 2017 er at ein har klart å følgje betre og tidlegare opp dei sjukemelde, som gjer seg utslag i færre søknader om arbeidsavklaringspengar og færre på trygd. Rusfeltet er framleis ei av dei mest utfordrande tenestene i kommunen. Mangel på varige bustader har ført til mykje press både på NAV og kommunen. Bustadane(modulane) på Årskog er ikkje fullt ut i bruk, dei er små og lite funksjonelle. Det er knytt utfordringar til at dei er for langt vekke, og dei som skal nytte dei treng tett oppfølging både i forhold til buevne og helse. Alle bustadane i Fitjarsjøen 38 har vore tildelt, men ikkje alle vart tatt i bruk. NAV Fitjar har to personar som arbeidar direkte 67

68 med rus, ein ruskonsulent og ein miljøarbeidar. Kommune søkte om prosjektmidlar i 2017 til arbeid knytt til rus, midlande vart tildelt like før ferien. Ein valte då å tilsette ein sjukepleiar grunna medisinutdeling i LAR. Ein har hatt som målsetting at ein skal starte LAR-utdeling i Fitjarsjøen 38 hausten 2017, utan at dette er kome i hamn. Flyktningetenesta Fitjar kommune busette ingen nye flyktningar i 2017, grunna svært låge tal av nye flyktningar til landet. Familien på 4 som sat i mellombels «mottak» fekk likevel opphald i april, og eit barn vart fødd i desember. Samla tal busette flyktningar var 42 ved utløpet av 2017, og nr 43 vart fødd i januar IMDI vedtok i 2017 at kommunar med mindre enn 5000 innbyggjarar ikkje ville bli spurt om å busetja fleire dei neste åra. På grunn av dette kan kommunen ikkje oppretthalda heile tenesteapparatet på 4 personar som ein hadde bygt opp. Kommunen vedtok difor at ein ikkje skal ta i mot flyktningar i dei komande åra, og starta nedbygging av tenesteapparatet. Nedbygginga vil gå over 1,5 år. Dei første åra etter at flyktningane er busette får kommunen eit heilårleg integreringstilskot, som er tidsavgrensa for kvar flyktning, og fallande over 5 år. Integreringstilskotet er føresett å dekka kostnadene i Introduksjonsprogrammet og overgangen etterpå. Dekning for utgifter til skule og barnehage kjem gjennom rammetilskotet, og blir kompensert eit eller to år etter ankomst, avhengig av om dei når skjeringstidspunktet 1. juli kvart år. Flyktningane som kom sommaren 2015, var ferdige med Introduksjonsprogrammet, som består både av norsk/samfunnsfag opplæring og språkpraksis, hausten Det vert gjennom dei første 2 åra jobba planmessig med råd og tilrettelegging for at dei skal få koma i arbeid-/utdanning. Av flyktningane er nokre i jobb, medan andre fortset i grunnskuleopplæring for vaksne med tanke på vidare utdanning, andre igjen er på NAVtiltak og avklaringar. Det vil krevja eit godt og samordna arbeid av flyktningetenesta for at integrering skal lukkast. Barnevern For Fitjar kommune har det vore ein nedgang i utgiftene både til saksomkostningar (juridisk hjelp) i rettssystemet og førebyggjande hjelpetiltak og omsorgstiltak. Kommunane Stord, Bømlo og Fitjar har eit Interkommunalt Barnevern der Stord kommune er vertskommune. Stord kommune varsla hausten 2017 at dei ville ha eit påslag for administrative kostnadar frå samarbeidskommunane på 4 %. I samband med dette vart samarbeidsavtalen sagt opp. Samarbeidsavtalen har vore oppe i kommunestyret til begge samarbeidskommunane no i mars. I påvente av avklaring i dei andre kommunane vil Fitjar handsama saka om vidare samarbeid i april. Legetenesta Frå mars 2017, vart legane samlokalisert i nytt legesenter i FBB. Det vart då tilsett ein fastløna lege som skulle ha dei kommunale allmennlegeoppgåvene og overta listepasientar for den legen med mest pasientar. Legekontoret har dessutan to 100 % kommunale stillingar for kontor- og laboratorietenester, fordelt på tre personar. I organiseringa var det ein del tekniske utfordringar, der blant anna ny telefonløysning ikkje var på plass ved innflytting. Det har vore lite klage på telefontilgjengelegheita etter at nytt telefonsystem var på plass. Ein ser at publikum i større grad nyttar 68

69 helseresponstenesta. Innkøyringsfasen med betalingsautomat har gått seg til, men ein har og lagt til rette for at dei som ønskjer det, kan få betale kontant. Den fastløna legen sa opp stillinga si i september, det har vore utfordrande å få på plass ein ny lege. Ein valte frå medio november å leige vikarlege gjennom legevikarbyrå. Det vart og gjort vedtak i kommunestyret i desember at ein kunne nytte vikarbyrå til rekruttering av fastløna lege i 2018, og at stillinga vart auka frå 80 % til 100 %. Det at ein har hatt ein lege mindre store deler av hausten har ført til at tilgjengelegheita både på helsestasjon og sjukeheim har vore mindre. Ny fast lege vart tilsett frå mars Elektronisk samhandling. Det vert jobba kontinuerleg med utvikling av IKT på sektoren, og det vert jobba med planar for å ta i bruk velferdsteknologi. Velferdsteknologi skal bidra til tryggleik og styrke den enkelte si evne til å klare seg sjølv i kvardagen. Bevegelsesensorar, trykksensorar og fallalarmar er døme på slik teknologi. Auka bruk av teknologi som støtte i omsorgstenesta opnar for nye moglegheiter i utforming av tenestetilbodet. Ei intern arbeidsgruppe har hovudansvar for dette området. Det er i 2017 installert trådlaust nett til pasientane på FBB, dette er og ønskjeleg å få på plass i Havnahuset. På Havnahuset har ein no fått på plass trådlaust nettverk på møterommet. Ein har fått og tatt i bruk Digital Vaktbok både på FBB og Havnahuset. Pleie og omsorgstenester. Ein ser at det stadig vert lagt eit større ansvar på kommunane til å ta imot utskrivingsklare pasientar, og at sjukdomsbiletet til pasientane er meir komplekse og samansette. Ein må ha beredskap for å ta imot pasientar med store medisinske og medisinsk tekniske utfordringar, samt pleiemessige behov. Dette fordrar at tenestene har høg kompetanse og at ein må sjå samhandling på tvers av tenestene og at dei tilsette må vera med på stadig nye omstillingar, for å få ei best mogleg effektiv drift til det beste for innbyggjarane. Ombygging/effektivisering ved FBB Det vart vedteke i kommunestyret at ein skulle arbeide med ei modernisering av demensavdelinga for ei få ei meir effektiv drift. Rådmannen fekk fullmakt til å etablera ei arbeidsgruppe, som skulle utarbeida eit prosjekt som grunnlag for å søkje Husbanken om tilskot til ombygginga. Arbeidsgruppa har hatt eit tett samarbeidd med arkitekt for å finne gode byggealternativ. Det vart sendt inn søknad til Husbanken og på slutten av året fekk Fitjar kommune tilsagn om 18,9 mill. i investeringstilskot til ombygging. Arbeidet blir utført haust 2018 til vår Institusjonstenester: I målsetjinga for institusjonen står det at FBB skal være ein institusjon som tilbyr tenester med høg kvalitet innanfor dei rammene dei lokale styresmakter til ei kvar tid fastset. 69

70 Det har vore stor sirkulasjon i korttidsplassar dette året. Ein legg vekt på rehabilitering og tilbakeføring til heimen så snart det er forsvarleg. Totalt har det vore 37 utskrivingar frå korttidsopphald, 18 til heimen, 2 til omsorgsbustad, 8 til institusjon/sjukehus og det har vore 9 dødsfall. Ein har leigd ut 5 plassar til Stord kommune. I budsjett forhandlinga, vart det vedteke at når ombygging på demensavdeling startar, skal ein framleis leige ut 3 plasser. På demensavdelinga har det vore store utfordringar gjennom heile året, noko avviksmeldingane syner. Det vart laga ei skjerma eining som består av to rom på demensavdelinga. Det vart våren 2017 vedteke å auka bemanninga på demensavdelinga, for å sikra forsvarleg drift. Ein har prøvd å halde av 3-4 korttidsplassar for å kunne gje tilbod til dei som treng rehabilitering etter sjukehusopphald, pleie (palliasjon) i sluttfasen av livet, eller avlastning for pårørande. Dette målet har ein nådd. Beredskapen for å ta imot pasientar med store medisinske og pleiemessige behov og medisinsk tekniske utfordringar, krev høg kompetanse og ofte meir personalressursar enn grunnbemanninga og dei fastsette økonomiske rammene tilseier. Pasientar som kjem vert utskrivne raskt, og det krev ofte god medisinsk kompetanse å vidarebehandle dei i kommunen. Dagavdelinga er eit dagtilbod til demente og andre eldre som er heimebuande, tilbodet er ope måndag til fredag. Det vert lagt til rette for aktivitetar både inne og ute, turar og tilstellingar. Etter at det vart innført «middag til middagstid» hausten 2017, utvida ein dagtilbodet med 1,5 time pr. dag. Brukarane av dagtilbodet får no meir tid til aktivitetar og dei får ete middag før dei går heim. Ein i har og dette året hatt to frivillige som kjem kvar onsdag, dei har songaktivitet i stova, noko som ein ser er svært positivt. Heimebaserte tenester Heimetenesta har mange ulike brukar grupper, både eldre og unge, noko som fordrar til ulike mål. Det overordna målet for tenesta er at alle som ynskjer det, skal få bu heime så lenge det er fagleg forsvarleg. Utfordringa i heimesjukepleia er at brukarar med behov for hjelp varierer, både over tid og til kva tidspunkt hjelpa trengs. I 2017 har heimebaserte tenester ulike hjelpetiltak til omlag 100 brukarar, som er fordelt på, heimehjelp/praktisk bistand, mat kjøpt frå kjøkenet v/fbb og tryggleiksalarmar. Det å følgje opp eldre som har mange diagnosar er krevjande, og det krev at ein har tilgang på god fagkompetanse og god sjukepleiedekning. Det er fleire brukarar med meir komplekse utfordingar, sjukehuset sender pasientane tidlegare heim. Dette behovet må ein og sjå i samanheng med auka trong for ressursar på rusbehandling i helgane, som i dag er sårbare. På Havnahuset bur det mange med komplekse sjukdomsbilde, med aukande hjelpebehov. I 2017 har ein og hatt fleire dødsfall her. Leilegheitene er blitt utleigde fortløpande, og ein har siste tida hatt venteliste. I 2017 har ein hatt ein del kreftpasientar. Heimebaserte tenester har ein kreftsjukepleiar, stillinga vert kombinert med gruppeleiar. Kvardagsrehabilitering er no integrert i den 70

71 vanlege drifta. Ein har 2 sjukepleiarar som er ressurssjukepleiarar på kvardagsrehabilitering, deira oppgåve er å være pådrivarar og følgje opp rehabiliterings arbeidet. PU avdelinga Avdelinga har fortsatt store utfordringar, som krev mykje ressursar. Kommunen har fleire brukarar med 2:1 bemanning, og 1:1 bemanning, og i tillegg behov for forsterkingsvakter. «Medlevar-/ eller lang- turnus» i avdelinga vart etablert for å fa tak i folk. Denne turnusen er no godt etablert og har ført til god stabilitet. Det viser seg at lovverket om bruk av tvang er ressurskrevjande, utarbeiding av vedtak og oppfølging av desse krev at avdelingsleiar er tett på. Tenesta har eit tett og godt samarbeid med Valen sjukehus og habiliteringstenesta for vaksne funksjonshemma( spesialisthelsetenesta), der ein får råd, rettleiing og oppfølging rundt einskild brukarar. Ein har eige lokale til dagtilbod i Bakken, med eit flott turterreng rundt. I 2017 nytta 6 brukarar seg av tilbodet som er ope 4 dagar i veka. Mai 2017 var det offisiell opning av «Gartnertunet». Det er et «tun» med 6 bustadar til personar med behov for bistand frå kommunen, der ein av bustadane er base for personalet. Kommunen har og etablert eit omsorgstilbod i ein privat heim. Kompetanseløftet 2017 Dette er ei statleg satsing, der kommunane kan søkje midlar for å auka kompetansen i omsorgstenestene. Kommunen har fått midlar som ein har nytta til delfinansiering av helsefagutdanning for vaksne, vidareutdanning i sårsjukepleie, samt helsesøsterutdanning. Me hadde 5 lærlingar i 2017, 2 nye som starta i haust. Kommunen har godt samarbeid med Fitjar vidaregåande skule, og har hatt elever i praksis gjennom heile året. Dette er et gode for oss, då fleire av desse søkjer sommarjobb og tar ekstravakter. Ein har også sjukepleiestudentar frå høgskulen på Stord. KULTUR, INFORMASJON OG UNGDOMSRÅD KULTURKONTOR I 2017 har kulturkontoret hatt høg aktivitet, med mange ulike arrangement, både eigne og saman med andre. UKM for Stord, Tysnes, Bømlo, Kvinnherad og Fitjar gjekk som vanleg av stabelen i februar i Stord kulturhus. 8 av deltakarane frå Fitjar gjekk vidare til fylkesmønstringa i Bergen i april. Tradisjonen tru vart det open dag på Årskog museum i september der bygdekvinnelaget og husflidslaget arrangerte saman med kulturkontor og Sunnhordland museum. Internasjonal helg med innbyggjartreff gjekk av stabelen i oktober med servering av smaksprøvar på Larsenbygget og innbyggarfest på Fitjar bedehus. 71

72 Galleri Losjen Det vart arrangert 4 utstillingar i 2017: Nina Aarbø Olsen debututstiling maleri: Perler på jorda, skattar i himmelen, Elsa Norunn Håheim Nydal: maleri, Alma Kjærland og Leif Hedman: brukskunst og maleri, Liv Sonja Flolid: maleri, Adrian Digernes Særsten: foto. Spelemidlar 2017 Godkjent klar til utbetaling/utbetalt Sum Fitjar Idrettsplass Kunstgrasbane flomlys Rimbareid Skule Aktivitetsflate II Rimbareid Skule Aktivitetsflate I Utbetalt Tursti Sælevik Svartasmoget Utbetalt Rimbareid skule Aktivitetsflate III Avslåtte søknader grunna manglande midlar frå fylkeskommunen, fornya i Sum Fitjar Idrettsplass Kunstgrasbane nytt kunstgras Fitjar Idrettsplass Kunstgrasbane nytt toppdekke Tursti Sentrum - Moahagen Fitjarstølane Aktivitetsområde Aktivitetsområde v/ rådhuset fase II Kulturprisen 2017 Thoralf Røen fekk kulturprisen for I grunngjevinga vart han m.a. verdsett for sitt store engasjement for friluftslivet, som t.d. skilting av turstiar og bygging av gapahukar. FKIB På Fitjar kultur- og idrettsbygg har aktiviteten vore høg i Ein har hatt ei rekkje arrangement med stort oppmøte. Mellom dei best besøkte var show med Christine Hope, som hadde 275 gjester, show med Hans Morten Hansen med 280 gjester, og marknad der 400 personar deltok. Bygdekinoen hadde i 2017 det lågaste besøkstalet til no, med under 1000 besøkande, noko som medførte at FKIB valde ein ny strategi for kinodrift. Bygdekinoen vart sagt opp, og ein arbeidde med kino i eigen regi. Dette vart realisert ved årsskiftet, då FKIB kjøpte nytt utstyr, med investeringsstøtte frå kommunen. Den nye kinoen kom i drift i februar FKIB har kr i gjeld per Tilskot Det vart løyvd kr ,- til ny kino i FKIB, finansiert med fond. Fitjar skyttarlag fekk kr ,- til miniatyrskytebane, også finansiert med fond. Fitjarfestivalen fekk tildelt kr ,- i tilskot. Festivalen vart gjennomført som planlagt og er eit flott og populært arrangement med god deltaking. 72

73 Kulturmidlar Fitjar kulturkontor tildelte kr ,- i kulturmidlar til lag og organisasjonar i Smedholmen Staten ved Miljødirektoratet eig Smedholmen. Bygningsmassen er freda, og skal restaurerast. Forsvarsbygg var på synfaring på Smedholmen i oktober. Dei har laga ein tilstandsrapport over bygningane, og ut i frå denne skal ein lage eit grunnlag for restaurering på nyåret. Friluftsliv Aktivitetsområde fase II ved rådhuset er ferdigstilt. Klatretårn, krypetunnellar og trampoline m.m. er kome på plass. Det vart arbeidd med tursti Sentrum - Moahagen i haust for å få alle avtaler på plass. Makebytte av eigedom mellom Fitjar kommune og grunneigar kom i mål i mars 2018 og anleggsarbeidet er starta. INFORMASJON Ny heimeside med mogelegheit for intranett er kjøpt inn, og det har vorte jobba med planlegging av utforminga i Ein vonar at arbeidet vert fullført i Me har arrangert innbyggartreff der me særskilt ønskte nye innbyggarar velkomne med velkomstpakkar. Informasjonsbrev frå ordføraren vart sendt ut til alle innbyggarane på vårparten UNGDOMSRÅD Ungdomsrådet består av 14 personar frå klasse. Dei har hatt stor aktivitet i På haustparten vart det lyst ut nyval av 7 representantar. Det kom inn 64 søknadar og 20 vart kalla inn på intervju. Rådet har delteke ved fleire arrangement, mellom anna Open dag på Årskog museum, Internasjonal helg, UKM, Fitjarfestivalen (med eige budsjett på kr ,- ). 3 representantar deltok i Ungdommens fylkesting, og 3 representantar deltok på nettverkssamling i regi av fylkeskommune. Begge samlingane føregjekk i Bergen. Rådet har teke opp ei rekkje saker av samfunnsnyttig karakter. Rådet var på budsjetthøyringa til Fitjar kommune og kom med eigen uttale til budsjettet. PERSONAL Kultursjefstillinga er 60% kombinert med 35% informasjon og 5% ungdomsråd. Ein har hatt ein person i arbeidspraksis på kulturkontoret i MÅL FOR 2018 Kulturkontoret er prosjektleiar for å utgreie ny drift på Smedholmen. Målet er at ei arbeidsgruppe skal arbeide fram eit forslag til organisering og drift i løpet av 2018, slik at ein kan iverksetja normal drift våren 2019, eller når våningshuset er ferdig restaurert. 73

74 Tursti sentrum Moahagen skal ferdigstillast og skiltast. Ein vil etablere tettare kontakt med lag og organisasjonar med orientering om eksterne tilskot og hjelp til utforming av søknader. Starte arbeid med universelt utforma tursti rundt Olstjødno med plasthoppbakke og snøkanon. BIBLIOTEK MÅLOPPNÅING Måla for 2017 var å ferdigstilla meirope bibliotek og føreta ei nyinnreiing av biblioteket. Ein arbeidde og med å utvikle samarbeid med Fitjar vidaregåande skule om felles bibliotek, og eit opplegg retta mot barnehagar. Dette har ein oppnådd. ÅRET SOM GJEKK. I overkant av 100 personar har signert kontrakt på ubetent bibliotek i I løpet av det første året har 896 personar nytta tilbodet. Det vart registrert utlån på sjølvbetjentautomaten. Besøkstala for betjent bibliotek var i 2017 var i snitt 250 pr veke. Biblioteket hadde eit samla utlån på Det har vore 320 lånarar i alderen 0-18 år. Fitjar folkebibliotek var i år vertskap for Sunnbibdagen, ein kompetansehevingsdag for sunnhordlandsbiblioteka. I 2017 deltok biblioteksjefen på kurs i bokformidling. Fitjar fekk også tildelt eit Erasmus-stipend gjennom Hordaland fylkesbibliotek og deltok saman med andre utsende frå Hordaland på Internet Libraryan International 2017 i London. Arbeid retta mot skule Biblioteket har jamt over besøk av klassar som ynskjer å låne bøker, og får ofte spørsmål om å lage bokkassar som er tilpassa klassesteg. Av arrangement retta mot skulen kan ein nemne Robotforedrag for 4.trinn (og 3.klassane i krinsane) og forfattarbesøk av Anders Totland for 8.klasse. På hausten hadde biblioteket arrangement for 1.klasse med Klovnen Knut og utdeling av lånekort/gåvebrev. 4.klasse fekk i år oppleve Adele Duus sitt forteljeteater med handling frå 2. Verdskrig. BU-klassen ved Fitjar vidaregåande skule deltok også på førestillinga. Ein hadde fleire forfattarmøte under Falturiltu: Vegard Markhus for 2.klasse, Per Olav Kaldestad for 3.klasse og Aina Basso for 7.klasse og 10.klasse. i tillegg arrangerte me bokformidling for 5. og 6.klassane ved Rimbareid skule gjennom den nye lesegledarordninga til Fylkesbiblioteket. Barnehagane har fått tilbod om tre ulike eventyrstunder fordelt på 9 arrangement. Det vart og gjennomført ei tospråkleg eventyrstund for barnehagar då kulturskulen hadde sin årlege konsert for barnehagebarn. Lesekampanjar Ein hadde 2 lesekampanjar: Leseknappen, retta mot 2.klasse, Sommar LES, retta mot førskulebarn til 7.klasse, med 54% deltakarprosent. Fitjar låg også i 74

75 år på topp på statistikken over deltakarar i Hordaland. Det vart og arrangert lesefest for deltakarane. Biblioteket har oppretta fleire tilbod for innvandrarar. I samarbeid med Frivilligsentralen har ein hatt opplegget Fitjarkompis, som er eit integreringstiltak der innvandrarar blir kjent med Fitjarbuar. Det er og arrangert språkkafe omlag 1 gang i månaden. Opne kveldsarrangement Biblioteket hadde våren ulike arrangement med om lag 420 besøkande. Hausten 2017 møtte 553 personar på 20 ulike arrangement. PERSONAL Biblioteksjefstillinga er 85%. Fitjar vidaregåande har i tillegg gått inn med 6 opningstimar i veka. Biblioteket har lågt sjukefråvær, men bruker ein del vikarressursar for å kunne gjennomføre arrangement. Ein har i år fått ein ny ringevikar. MÅL FOR Tildelte midlar frå Nasjonalbiblioteket til utvikling av biblioteksrommet skal nyttast. 2. Ein vil vidareutvikle tilboda til minoritetsspråklege. PLAN OG UTVIKLING Året 2017 har vore eit utfordrande år på avdeling for plan og utvikling. Mål og måloppnåing Avdelinga har søkt å ha god kvalitet på saksbehandlinga, og å gje grundige og gode tilbakemeldingar på førespurnadar. Dette for at søknadar skal vera betre utgreidd og saksbehandlinga kan gå lettare. Avdelinga er då førebudd når sakene kjem til kommunen, slik at saksbehandlinga går fortare, og gjer at ein lettare kan klare å halda saksbehandlingsfristane. Avdelinga har hatt nær balanse i sjølvkosten i 2017, med høgare gebyrinntekter enn forventa, grunna eit par store anlegg. Totalt går avdelinga i balanse grunna vakanse, og fordi budsjetterte planmidlar ikkje vart brukte. Året som gjekk Avdelinga hadde fram til full sysselsetjing i stillingsheimlane (3,45 årsverk), men avdelinga dreiv resten av året med 100% stilling i vakanse. Dette har skapt ventetid både på tilbakemeldingar og på byggesaksbehandling, men avdelinga har likevel klart å halde dei fleste fristar for behandling av saker. Avdelinga har ikkje hatt kapasitet til å utarbeide strategi for tilsyn og har heller ikkje utarbeidd årleg rapport for slik verksemd i samsvar med lovpålagte krav. Oppgåvene som skal løysast er ofte komplekse med høge krav til dokumentasjon, og som gjer sakene tidkrevjande å handsame. Det er også stadig nye lov- og forskriftsendringar som blir vedtekne, og som gjeld for forvaltningsområdet: 75

76 Plan- og bygningslova frå 2009 og bygningsdelen frå 2010, er på ny blitt endra. Lovendringar tredde i kraft 1. juli 2017, og råkar både plandelen, byggesaksdelen, samt tilpassing til inndelingslova og matrikkellova mm. Matrikkellova frå 2010, vart endra 16. desember 2016, med verknad frå 1. januar 2017, og igjen frå 1. juli Avdelinga har vore involvert i forarbeid i samband med sentrumsprosjekt/moloprosjekt i samråd med politisk gruppe for dette arbeidet. Avdelinga har følgt opp to ulovlege tiltak som har vore tidkrevjande, og sakene er enda ikkje avslutta. Den eine saka er vidaresendt til Sivilombudsmannen for behandling før denne kan endeleg avgjerast, og den andre er under arbeid. Avdelinga har ikkje hatt bemanning nok til å arbeide med etterslep etter Aksjon strandsone. Det kjem inn nokre søknader om dispensasjon frå eldre reguleringsplanar. Fleire av desse planane burde vore rullert og oppdatering i samsvar med nytt lovverk, nye teiknereglar, nytt utbyggingsmønster, føringar i kommuneplanen og statlege planretningsliner. Overordna planarbeid Kommunane i Sunnhordland arbeider framleis med den interkommunale strandsoneplanen for Sunnhordland, men planen er vesentleg forseinka på grunn av fleire motsegner frå fylkesmannen. Me vonar at den kan bli fullført i Fitjar kommune sitt arbeid med kommunedel planen for Fitjarøyane (Øyaplanen) har lege i bero i 2017 i påvente av avklaring om strandsoneplanen. Kommunen har delteke i arbeid med Regional kystsoneplan for Sunnhordland (inkludert sjødelen av Vindafjord) og Ytre Hardanger(Kvam og Jondal), i regi av fylkeskommunen. Den ferdige planen kan få svært stor tyding for Fitjar. Planen vart vedteken av fylkestinget i oktober 2017, men Fitjar har saman med 4 andre kommunar klaga på planen, og utfallet av klagen er uklart. Oversyn over handsaming av saker (2016 i parentes). Avdeling for Plan og utvikling har i 2017 ferdigbehandla 2 (4) detaljreguleringsplanar; Årskog Industriområde og Hellandssjøen. Avdelinga har også behandla ei mindre endring i Litla Kråko. Ved årsskiftet 2017/8 er det i arbeid 2 nye reguleringsplanar; Hegraneset og Svartasmåget, samt nokre mindre endringar. Avdelinga har behandla 91(108) byggesaker, av dette 19 dispensasjonssaker; 7 delingssaker, der 4 var i samsvar med plan, og 3 var dispensasjonssaker, mot totalt 16 i Me har førebudd for politisk behandling 42 saker, ein nedgang frå 60 i Avdelinga har arbeidd med 2 tidkrevjande ulovlegheitssaker. Det er behandla ei rekkje andre saker (seksjonering, samanføyingar, kartrettingar, grensepåvisingar m.m.) 76

77 Kommunen har etter Hamne- og farvasslova mynde til å handsama saker som ikkje råkar hovudleiene i kommunen. Me har handsama 7 saker, like mange som i Avdelinga har ikkje fast tilsett oppmålingsingeniør. Dette har gjeve utfordringar i høve til kart- og vedlikehald av kartbasar. Markarbeid, tildeling av gards- og bruksnummer og administrasjon av matrikulering vert utført i samarbeid med Austevoll. Me har halde fram med det uformelle samarbeidet med Stord kommune vedkomande det kart-tekniske, og kjøpte mellom anna tenester med ajourhald av planregisteret mm. Det er produserte 36 stk. målebrev/ matrikkelbrev i 2017, mot 40 i Adressering Kommunen har vidareført arbeid med tildeling av adressar og matrikulering av desse i 2017, men arbeidet er framleis ikkje fullført. Ein handsama 105 adresseringar i Fitjarvegen med 88 adressar vart dessutan fullført i januar Etter dette er 69 % av vegadressane tildelt. Fitjar kommune har fleire veg- og øynamn som ikkje er godkjende av Kartverket, då dei har vore i motstrid til offisiell skrivemåte, og kommunen har klaga på dette. Språkrådet sende ved siste årsskifte eit nytt forslag til reglar for namnsetjing på høyring. Forslaget utvidar bruken av lokale skrivemåtar, slik at Fitjar sine namnesaker kan bli godkjende. Kommunen gav positiv uttale, og vonar at dette blir vedteke i Personalsituasjonen ved avdelinga Torgeir Steien pensjonerte seg 31. juli Ny leiar Anne-Lise Næs Olsen tiltredde i stillinga Ho var i mellomtida konstituert leiar. Frå og ut året hadde avdelinga 1 person i 100% stilling, 1 person i 65 % stilling, 1 person i 70 % og 1 person i 10 %, samla 2,45 % stillingar. Avdelinga hadde ein 100 % stilling i vakanse, der ny sakshandsamar tiltredde 15. januar. Etter dette er det 3,45 årsverk ved avdelinga. Målsetjingar for 2018 God kvalitet på saksbehandling og kundebehandling Me vil halda fram med å gje grundige og gode tilbakemeldingar på førespurnadar tidleg i prosessane. Balanse i sjølvkost Me vil jobbe mot balanse i sjølvkostområda våre. Utarbeide plan/tidsakse for oppfølging av ulovlege tiltak 77

78 Kommunestyret vedtok som verbal føring til budsjettet for 2018 at kommunen skal fylgja opp kjende ulovlege tiltak, og avslutta dei innan våren og avdelinga vil fylgja opp dette. LANDBRUK OG MILJØKONTOR (SFLMK) Stord Fitjar landbruks- og miljøkontor har i 2017 hatt stillingsheimel for 4,2 årsverk. Ein av medarbeidarane ved kontoret gjekk av med pensjon 1. august, og stillinga, som er 0,6 årsverk, stod ledig resten av året. Årsaka er at det er planar om å utvida denne til fullt årsverk når avtalen med Austevoll kommune er nærmare formalisert. Kontoret har utvida tenesteleveransen til Austevoll kommune gjennom året. Denne omfattar no tradisjonelle oppgåver innan landbruksforvaltning i tillegg til funksjonen som sekretariat for viltnemnda. Det er framleis ei svært god landbruksdrift i Fitjar kommune, der produksjonsvolum og areal i drift vert halde ved lag. To nye driftsbygningar for mjølkeproduksjon vart tekne i bruk, og dermed også dei to første mjølkerobotane i kommunen. Noko nydyrking er gjennomført, og det er aukande interesse for grøfting av jordbruksarealet. Elles var 2017 eit vanskeleg år med tanke på fôrdyrking grunna svært mykje nedbør i vekstsesongen. Den reviderte landbruksplanen for Stord og Fitjar vart vedteken av kommunestyret i september. Utkast til revidert forvaltningsplan for hjort vart utarbeidd i 2017, og vil bli handsama politisk første halvår Det vart utbetalt kr i produksjonstilskot i jordbruket, fordelt på totalt 74 søknader. Seks av søknadene kjem frå samdrifter. Det er ein nedgang i tal bønder med mjølkeproduksjon, men produksjonsvolumet er stabilt. Disponibel mjølkekvote for Fitjar er liter, fordelt på 13 føretak mot 15 året før. Sauehaldet og kjøtproduksjon på storfe syner god stabilitet. Dette er særs viktig for å halda kulturlandskapet aktivt og levande. I 2017 fekk Fitjar kommune tildelt kr i SMIL-midlar (Særskilte Miljøtilskot i Landbruket) frå Fylkesmannen i Hordaland. Medrekna ubrukte midlar frå året før vart det løyvd kr til 19 ulike tiltak. Løyvingane vart gjort i samsvar med forskrift for SMIL-tilskot og felles strategiplan for Fitjar og Stord. Prosjektet «Fjerning av sitkagran i Fitjarøyane» vidareført. Det er brukt kr fordelt på samordna uttak og fjerning av sitkagran. Det vart ikkje søkt om nye midlar frå Miljødirektoratet i Prosjektet vert vidareført så lenge behovet er der og miljødirektoratet støttar Fitjar kommune sitt arbeid med å ta vare på den utvalde naturtypen kystlynghei i Fitjarøyane. Sviing er ein naudsynt del av skjøtsel av lyngbeite. Denne driftsforma krev godt samarbeid med brannetaten. I samsvar med ynske om meir sviing av lyngbeite for utegangarsau vart det løyvd kr til utarbeiding av ei risikovurdering for dei aktuelle øyane. Arbeidet held fram i Fitjar kommune er vertskommune for Vassområde Sunnhordland, og SFLMK har hatt koordinatorrolla i 25 % stilling i Arbeidet har bestått i å bidra til at ansvarleg sektormynde følgjer opp «Regional plan for Vassregion Hordaland » og «Tiltaksprogram for Vassregion Hordaland ». Fitjar kommune har i 2017 gjeve uttale til søknad frå Sjøtroll Havbruk AS om auke i maksimalt tillaten biomasse for oppdrett av laks og aure på lokalitet Storvikholmen, og til 78

79 Kobbevik og Furuholmen sin søknad om løyve til landbasert anlegg for matfisk og stor settefisk på lokalitet Årskog. I 2017 er det registrert hogst av 739 m³ tømmer, som er ein markant nedgang i høve til dei siste føregåande åra. SFLMK arrangerte kurs i bruk av motorsag, med i alt 23 deltakarar. Det vart tildelt 198 fellingsløyve på hjort i 2017 og felt 160, som gir ein fellingsprosent på 81. Sju hjort er registrert påkøyrt på vegane i kommunen dette året. Til den årvisse jegerprøva møtte 22 kandidatar. Nettportal og e-post vert som tidlegare nytta til formidling av informasjon og nyhende frå landbruks- og miljøkontoret. I 2017 var det eit ekstra informasjonsbehov grunna nye ordningar for søking om produksjonstilskot. Veterinærvakttenesta i Stord vaktområde omfattar kommunane Stord, Fitjar, Bømlo og Austevoll. Kommunane har også i 2017 ytt tilskot for å sikra ei forsvarleg veterinærteneste og ei god vaktordning. TEKNISKE TENESTER Drift og vedlikehald, bygg og anlegg Mål og måloppnåing for 2017 Det langsiktig målet innan området var å ta att etterslepet på vedlikehaldssida. Særleg gjaldt dette vedlikehald av den kommunale bygningsmassen, og vedlikehald av veg. Ein meiner desse måla er delvis oppnådd. Året som gjekk Grunnarbeida for Gartnartunet vart starta opp på sommaren 2016, og anlegget vart ferdigstilt mars Tunet inneheld 5 bueiningar og 1 base. Arbeid med bygging av nytt legesenter ved FBB starta opp i november 2016 og vart ferdigstilt i mars Koløyvegen med V/A anlegg vart utbetra i Anlegga for reservekraft i Havnahuset og FBB vart fullført. Det vart installert nytt ventilasjonsanlegg ved Fitjarstølane barnehage. Løpebanen ved Fitjar idrettspark vart renovert, med nytt toppstrøk med maling, og ny oppmerking. Utbetring av Gamle Vestbøstadvegen vart fullført med ny asfalt. Fitjar kommune kjøpte bygningsmassen ved FBB frå Helse Fonna, etter å ha leigt heile eigedommen i 12 år. Drift: 2017 har vore eit hektisk år for drift- og vedlikehaldspersonalet, med ein del nye bygningar. Interne flyttingar medførte arbeid både på den gamle og nye staden. Over dei siste par- tre åra har kommunen fått over 15 nye bustader som skal tilretteleggjast og vedlikehaldast. 79

80 Fitjar Kraftlag har hatt ansvar for vedlikehaldet av gatebelysninga. Vintervedlikehaldet vert utført av innleigde entreprenørar. Vedlikehald av grøntanlegga i sentrum er ivareteke med eigne ressursar. Driftsavtalen med Fitjar Idrettslag på grasbanen og kunstgrasbanen er vidareført. Personale Det vart tilsett ein ny vaktmeister frå 1. september. Avdelinga hadde pr 31. desember ,3 stillingar. Dette inkluderer 3.8 stillingar på vaktmeistertenester, 1 stilling på park og veg, samt 5.5 stillingar på reinhaldstenester. VA Avdeling Mål og måloppnåing for 2017 Målet for avdelinga er å sikra trygg vassforsyning til kommunen, god kvalitet på drikkevatn, og så lite driftsavbrot på vann og avløp som mogleg. Underliggjande delmål er å utvida dekninga til nye område, og syta for tilfredsstillande standard på anlegga våre, både kva gjeld kapasitet og vedlikehaldsstandard. Ein meiner ein i stor grad har oppnådd målsetjingane. Året som gjekk Arbeidet med ROS-analyse for vannforsyninga starta opp i 2016, målingar på mengde og trykk på ledningsnettet vart utført i 2017, desse tiltaka vil mellom vere med å danne grunnlag for Hovudplan for vannforsyning, og revisjon av beredskapsplan. V/A anlegg mot Koløyholmen var fullført frå fylkesvegen til Lio. Arbeidet held i 2018 fram forbi skulen, til planlagt ny pumpestasjon. V/A anlegg Rimbareid-Vik vart fullført som planlagt. I samband med at Statens vegvesen skal laga nytt vegkryss i Fitjar sentrum skal Fitjar kommune skifta ut VA- anlegga. Kommunen starta arbeid med planlegging på hausten, og prosjektet blir sendt på anbod våren Drift I 2017 vart m³ vatn reinsa og levert ut på nett. Dette er ein auke i høve til tidlegare, då det i 2016 vart levert , og i perioden vart det årleg levert 80

81 kring m³. Ein må attende til 2006 for å finna tilsvarande levert mengde som i Dette kan tyde på fleire lekkasjar på leidningsnettet, som vil bli fylgt opp i Til samanlikning vart det i 2002, før Dåfjordutvidinga og Kråkoutbygginga, levert ca m³ vatn. Dette syner at eit systematisk arbeid med lekkasjesøk og utbetring fører til langt mindre og meir stabilt forbruk av vatn. Ein har hatt 5 brot på vannleidningar i Analyseresultata syner god kvalitet på drikkevatnet i Fitjar. Det har ikkje vore større driftsforstyrringar på avløpsanlegga Personale Personalet har i 2017 vore på 2 årsverk samt 0,13 årsverk på reinhald Brann og feiarvesen Mål og måloppnåing for 2017 Målsetjinga for beredskap har vore å vedlikehalde, og auka kompetansen blant mannskap. Ein har òg lagt vekt på å auka kompetansen blant mannskap gjennom eigne øvingar og eksterne kurs. Ein har hatt tilsyn med at mannskapa har rett verktøy og utstyr til å utføre dei oppgåvene det er forventa at dei skal løyse. Målsetjinga for førebyggjande tiltak har vore å utføre tilsyn på bustader, og særskilte brannobjekt i samsvar med intervall i regelverk. Ein har òg vidareført tradisjonen med open brannstasjon, med fokus på førebyggjande arbeid. Ny førebyggjande forskrift legg opp til tilsyn og feiing på fritidsbustader. Dette vert ei stor utfordring å få til reint praktisk, med tilkomst og avtalar med hytteeigarar td. i Fitjarøyane. Året som gjekk Arbeidet med Ros-analyse for brannvesenet vart starta opp, og vart sluttført i Nokre av konklusjonane var meir tid avsett til førebyggjande arbeid, og krav om tankbil. Midlar til tankbil er sett av på budsjett for 2018 og I 2017 gjennomførte me eit prøveprosjekt «Bjørnis» i ein av barnehagane i kommunen. Tiltaket retta seg mot den eldste gruppa i barnehagen, og generelt til småbarnsforeldre. Prøveprosjektet var såpass vellukka at ein ynskjer å tilby dette til alle barnehagane i kommunen i

82 I november har Arbeidstilsynet gjennomført tilsyn på brannstasjonen i Årskog. Tilsynet var ledd i eit landsomfattande tilsyn med brannstasjonar. Det vart gjeve pålegg som vil medføra kostnadskrevjande tiltak, mellom anna krav til oppdeling mellom «rein» og «skitten» sone, ventilasjon, dusjtilhøve, garderobar for begge kjønn mv. Ein ser det som utfordrande å få dette til i eksisterande bygning var første heile året at brannvesenet disponerte «eigen» utrykkingsbåt i sameige med Friluftsrådet Vest. Innkøyring av båten medførte behov for litt ekstra tid til øvingar, og innkjøp av noko ekstra utstyr. Drift Utviklingstrekka innan brannvernarbeidet dei seinare åra syner eit breiare spekter av oppgåver som det er forventa at brannvesenet skal handtere. Det kommunale brannvernet har gått frå å vere eit reint brannvern, til å bli ei kommunal redningsteneste. Ein har no arbeidsoppgåver både innan akuttførstehjelp, forureining og brannvern. Dette gjeld både førebyggjande tiltak og beredskap, olje/kjemikalievern, og bistand ved trafikkulykker, restverdiredning, overflateredning mv. Desse utviklingstrekka er bakgrunn for at kommunestyret vedtok å endra namnet på tenesta til Fitjar brann og redning. Loggførte hendingar syner at brannvernet vart kalla ut på fylgjande oppdrag i 2017; Trafikkulykke 4 Medisinsk assistanse 12 Unødige alarm 3 Anna assistanse 2 Gras/kratt/skogbrann 1 Bygningsbrann 2 Akutt forureining 1 Anna brann 1 Brannhindrande tiltak 2 Restverdiredning 1 Automatisk brannalarm 3 Totalt var det 32 utrykkingar mot 34 i 2016, og 28 i Som ein ser av utrykkingane er det eit høgt tal innan medisinsk assistanse. Dette er i stor grad utkallingar frå akuttmedisinsk som ber om hjelp ved mistanke om hjartestans, eller andre akutte oppdrag. 82

83 Det har også i 2017 vore arrangert open dag på brannstasjonen på hausten. Fitjar kommune har avtale med Stord kommune om tilsyn og feiing. Avtalen er i samsvar med tidlegare føresegner, nye føresegner er ein i startfasen med å innbake i avtale med Stord. Avtalen tilseier at det skal utførast feiing etter behov, med normal frekvens anna kvart år, og eit meir omfattande tilsyn kvart fjerde år. Tilsyn på særskilde brannobjekt i kommunen ligg òg i avtalen. Det har vore lovbestemt tilsyn på 13 (alle) av våre særskilde brannobjekt. Tilsyna viser at nokon bygningseigarar må ha ei tettare oppfylging for at drift og bygningsmasse skal tilfredsstilla gjeldande regelverk på området. Personale Fitjar brannvesen har i mannskap, av desse ei kvinne. 9 av desse er godkjent som røykdykkarar, og 11 av desse har førarkort kl. 2, og er godkjent som sjåfør på utrykkingskøyrety. Ein ser at det kan bli utfordrande å rekruttere det mannskapet ein ynskjer i tida frametter. Mannskapa i brannvesenet delteke på fylgjande kurs i 2017, 2 mannskap har fullført grunnkurs, 1 mannskap har fullført nettbasert kurs, 3 mannskap har fullført PLIVO kurs, 2 mannskap har tatt tauredningskurs, 1 mannskap har fullført utrykkingsleiar utdanning, 4 mannskap har fullført opplæring i søk frå båt. I tillegg har alle gjennomgått retrening med stiftinga Norsk luftambulanse. NÆRINGSLIV SAMFERDSEL. Det har vore svært mange positive trekk i næringslivet i Fitjar i Det viktigaste er at Lerøy AS starta utbygging av eit større settefisk/smoltanlegg på Kvedno. Investeringa har ei kostnadsramme på 650 mill. og 1. byggesteg skal vere ferdig i 2018, 2. byggesteg i Produksjon vil verta sett på i fyrste byggesteg i Fylt utbygd er det rekna med at det vil gi ca. 25 arbeidsplassar, ein auke på 18 frå i dag. I samanheng med utbygginga, er også vegen til Kvedno blitt vesentleg utbetra, som del av prosjektet Midtfjellet Vindkraft AS vedtok å byggja ut trinn 3 av vindparken i fjellet. Trinn 3 består av 11 møller à 3,6 MWh, og vil gje ein auke i produksjonen på frå 322 GWh til 425 GWh. Utbygginga har ein kostnadsramme på ca. 400 mill. Veg- og anna grunnarbeid blei starta hausten Møllene vil bli sett opp våren 2018 og produksjonen startar hausten Fitjar Mekaniske Verksted As hadde eit godt år i nybygg vart levert og det vart gjort mykje servicearbeid. Selskapet har investert mykje i infrastruktur. Ved inngongen til 2018 hadde verftet kring 80 fast tilsette og 6 nybygg i ordre. Engevik & Tislevoll as, som er den nest største private verksemda i Fitjar, hadde eit godt år, men utan dei største oppdraga. Selskapet hadde likevel godt med arbeid, og jamn sysselsetting. 83

84 Mestervindu AS på Sjorrareset har hatt eit godt år og har auka arbeidsstokken til om lag 50, som er over nivået som var i J. Fjeldtvedt AS. Vest Aqua Vest AS som driv oppdrett av rognkjeks/leppefisk til oppdrettsnæringa har og hatt eit svært godt år og har utvida produksjonen. Dei planlegg no byggesteg 2, noko som vil bidra til å nær dobla produksjon. Oppdrettselskapet Kobbevik & Furuholmen frå Austevoll har søkt om løyve til å byggje eit postsmolt og lakseoppdrett på land i Årskog. Dette er også planlagt bygt i 2 trinn, først som postsmoltanlegg og deretter moglegvis tilrettelagt for vaksen fisk. Det er rekna ein søknadsperiode på 2 år frå hausten 2017 og deretter ei byggetid på 2 år. Dersom dette blir fullt utbygt, kan det gi inntil 50 nye arbeidsplassar. Kostnadsramma her er kring 700 mill. kroner. Det øvrige næringslivet i Fitjar har hatt ei jamt godt år utan at det har vore spesielle ting å merka her. Det har i 2017 vore eit par større anleggsarbeid i Fitjar. Statens vegvesen har arbeidd med Rimbareid-Vik parsellen på Fv 545 og 1,8 km ny asfaltert veg, fortau med veglys vart opna til jul i Det er framleis litt rydding og tilpassing på kantar mm utover vinteren. I samband med dette prosjektet har kommunen lagt m ny vassleidning og avløpsleidning. Kommunen har i eigen regi utført eit større kombinert veg, vatn, avløpsprosjekt i Øvrebygda over Sjoareset. Dette har medført både nytt vatn- og avløpsanlegg og nytt fortau på ca. 1 km strekkje til Lio. Vegen er dessutan masseutskifta somme stader. Reguleringsplanen for næringsområdet i Årskog er no ferdig. Dette opnar for nye tiltak. I fyrste omgang planlegg ein ei større masseutskifting i området. Det har vore planlegging av nytt vegkryss i sentrum. I tillegg til ein komplisert veg- og grunnsituasjon, vil også kommunen skifta ut ca. 900 m vatn- og avløpsleidningar og ein vil auka dimensjonen på overvassleidning gjennom sentrum. Hordaland fylkeskommune vil også laga ny bussterminal ved sida av krysset. Arbeidsstart er planlagt våren

85 Deloitte. Deloitte AS Sundgaten 119 Postboks 528 N Haugesund Norway Tel Til kommunestyret i Fitjar kommune MELDING FRÅ UAVHENGIG REVISOR Uttale om årsrekneskapen Konklusjon Vi har revidert årsrekneskapen for Fitjar kommune som viser kr til fordeling drift og eit rekneskapsmessig mindreforbruk på kr Årsrekneskapen er samansett av balanse per 31. desember 2017, driftsrekneskap, investeringsrekneskap, og økonomiske oversikter for rekneskapsåret avslutta per denne datoen og noter til årsrekneskapen, medrekna eit samandrag av viktige rekneskapsprinsipp. Etter vår meining er årsrekneskapen som følgjer med, gitt i samsvar med lov og forskrifter og gir i det alt vesentlege ei dekkande framstilling av den finansielle stillinga til kommunen per 31. desember 2017, og av resultatet for rekneskapsåret som vart avslutta per denne datoen, i samsvar med lov, forskrift og god kommunal rekneskapsskikk i Noreg. Grunnlag for konklusjonen Vi har gjennomført revisjonen i samsvar med lov, forskrift og god kommunal revisjonsskikk i Noreg, medrekna dei internasjonale revisjonsstandardane (ISA-ane). Våre oppgåver og plikter etter desse standardane er beskrivne under overskrifta Revisors oppg ver og plikter ved revisjon av rsrekneskapen. Vi er uavhengige av kommunen slik det er krav om i lov og forskrift, og har overhalde dei andre etiske pliktene våre i samsvar med desse krava. Etter vår oppfatning er innhenta revisjonsbevis tilstrekkeleg og formålstenleg som grunnlag for konklusjonen vår. Ytterlegare informasjon Administrasjonssjefen er ansvarleg for ytterlegare informasjon. Ytterlegare informasjon består av informasjon i kommunens årsrapport, men ikkje årsrekneskapen og revisjonsmeldinga. Vår uttale om revisjonen av årsrekneskapen dekkjer ikkje slik ytterlegare informasjon, og vi attesterer ikkje denne informasjonen. I samband med revisjonen av årsrekneskapen er det oppgåva vår å lese den ytterlegare informasjonen for å vurdere om det er vesentleg inkonsistens mellom den og årsrekneskapen eller kunnskap vi har opparbeidd under revisjonen, eller om den tilsynelatande inneheld vesentleg feilinformasjon. Dersom vi hadde konkludert med at den ytterlegare informasjonen inneheld vesentleg feilinformasjon, ville vi rapportert om det. Vi har ikkje noko å rapportere i så måte. Administrasjonssjefen sitt ansvar for rsrekneskapen Administrasjonssjefen er ansvarleg for å utarbeide årsrekneskapen i samsvar med lov og forskrifter, derunder for at den gir ei dekkande framstilling i samsvar med lov, forskrift og god kommunal rekneskapsskikk i Noreg. Administrasjonssjefen er også ansvarleg for slik intern kontroll han finn naudsynt for å kunne utarbeide et årsrekneskap som ikkje inneheld vesentleg feilinformasjon, verken som følgje av misleg framferd eller feil som ikkje er tilsikta. Deloitte refers to one or more of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, a UK private company limited by guarantee ("OTTL''), its network of member firms, and their related entities. DTTL and each of its member firms are legally separate and independent entities. DTTL (also referred to as 'Deloitte Global") does not provide services to clients. Please see for a more detailed description of DTTL and its member firms. Deloitte AS 85 Registrert i Foretaksregisteret Medlemmer av Den norske Revisorforening Organisasjonsnummer:

86 Deloitte. Side 2 Melding frå uavhengig revisor til kommunestyret i Fitjar kommune Revisor sine oppg~ver og plikter ved revisjonen av ~rsrekneskapen Vårt mål med revisjonen er å oppnå tryggande sikkerheit for at årsrekneskapen totalt sett ikkje inneheld vesentleg feilinformasjon, verken som følgje av feil eller misleg framferd, og å gi ei revisjonsmelding som gir inneheld vår konklusjon. Tryggande sikkerheit er ein høg grad av tryggleik, men ingen garanti for at ein revisjon utført i samsvar med lov, forskrift og god kommunal revisjonsskikk i Noreg, og ISA-ane, alltid vil avdekke vesentleg feilinformasjon som eksisterer. Feilinformasjon kan oppstå som følgje av misleg framferd eller feil som ikkje er tilsikta. Feilinformasjon blir vurdert som vesentleg dersom han, åleine eller samla, innanfor rimeleg grenser kan forventast å påverke økonomiske avgjerder som brukarane tar basert på årsrekneskapen. Som del av ein revisjon i samsvar med lov, forskrift og god revisjonsskikk i Noreg, og ISA-ane, utøver vi profesjonelt skjønn og viser profesjonell skepsis gjennom heile revisjonen. I tillegg: identifiserer og anslår vi risikoane for vesentleg feilinformasjon i årsrekneskapen, enten det skuldast misleg framferd eller feil som ikkje er tilsikta. Vi utformar og gjennomfører revisjonshandlingar for å handtere slike risikoar, og hentar inn revisjonsbevis som er tilstrekkeleg og formålstenleg som grunnlag for konklusjonen vår. Risikoen for at vesentleg feilinformasjon som følgje av misleg framferd ikkje blir avdekka, er høgare enn for feilinformasjon som skuldast feil som ikkje er tilsikta, sidan misleg framferd kan innebere samarbeid, forfalsking, bevisste utelatingar, feile presentasjonar, eller brot på interne kontrollrutinar. opparbeider vi oss ei forståing av intern kontroll som er relevant for revisjonen, for å utforme revisjonshandlingar som er føremålstenlege etter tilhøva, men ikkje for å gje uttrykk for ei meining om effektiviteten av kommunen sin interne kontroll. evaluerer vi om rekneskapsprinsippa som er brukte, er føremålstenlege, og vurderer om rekneskapsestimata og tilhøyrande noteopplysningar som er utarbeidde av administrasjonssjefen, er rimelege. evaluerer vi den totale presentasjonen, strukturen og innhaldet i årsrekneskapen, og tilleggsopplysningane, og om årsrekneskapen representerer dei underliggjande transaksjonane og hendingane på ein måte som gir ei dekkande framstilling. Vi kommuniserer med kontrollutvalet og administrasjonssjefen mellom anna om det planlagde omfanget av revisjonen og til kva tid revisjonsarbeidet skal utføres. Vi utvekslar også informasjon om tilhøve av betyding som vi har avdekka i løpet av revisjonen, samt om eventuelle svakheter av betyding i den interne kontrollen. Utsegn om andre lovmessige krav Konklusjon om budsjett Basert på revisjonen vår av årsrekneskapen slik den er omtalt ovanfor, meiner vi at dei disposisjonar som ligg til grunn for rekneskapen i det alt vesentlege er i samsvar med budsjettvedtak, og at budsjettbeløpa i årsrekneskapen stemmer med regulert budsjett. Konklusjon om ~rsmeldinga Basert på revisjonen vår av årsrekneskapen slik den er omtalt ovanfor, meiner vi at opplysningane i årsmeldinga om årsrekneskapen er konsistente med årsrekneskapen og er i samsvar med lov og forskrifter. Konklusjon om registrering og dokumentasjon Basert på revisjonen vår av årsrekneskapen slik den er omtalt ovanfor, og kontrollhandlingar vi har funne nødvendige etter internasjonal standard for attestasjonsoppdrag (ISAE) 3000 «Attestasjonsoppdrag som ikke er revisjon eller forenklet revisorkontroll av historisk finansiell informasjon», meiner vi at leiinga har oppfylt si plikt til å sørgje for ordentleg og oversiktleg registrering og dokumentasjon av kommunen sine rekneskapsopplysningar i samsvar med lov og god bokføringsskikk i Noreg. 86

87 Deloitte. Side 3 Melding frå uavhengig revisor til kommunestyret i Fitjar kommune Haugesund, 17. april 2018 Deloitte AS l, ~i-- Else Holst-Larsen statsautorisert revisor Kopi: Kontrollutvalet Administrasjonssjefen 87

88 Deloitte. Fitjar Kommune Att.: Kontrollutvalget Rådhuset Deloitte AS Sundgaten 119 Postboks 528 N Haugesund Norway Tel.: Postboks Fitjar 18. april 2018 Revisjonsrapport nr. 21 (journalføres) REVISJONSRAPPORT Innleiing Vi har avslutta revisjonen av rekneskapen for 2017, og vil nytt høvet til å gje ei kort tilbakemelding om revisjonsarbeidet og formidla observasjonar som det etter vår vurdering er viktig at leiinga i kommunen er informert om. Vi har gjennomført dei revisjonshandlingane vi har sett som nødvendige for å få stadfesta at årsrekneskapen ikkje inneheld vesentlege feil eller manglar og som grunnlag for vår revisjonsmelding. Deloitte utfører ein risikobasert revisjon. Dette inneber at kontrollmetodar og kontrollomfang vert tilpassa risikoen i organisasjon og rutinar. Vi kartlegg og vurderer difor dei viktigaste økonomi- og rekneskapsrutinane for å identifisera kor det er størst risiko for feil i rekneskapsrapporteringa. Vi vil presisera at det er leiinga i kommunen som er ansvarleg for å etablera og gjennomføra ein tilfredsstillande intern kontroll. Som ein del av dette skal leiinga sjå til at rekneskapsføringa er i samsvar med lover og forskrifter og at formues forvaltninga er ordna på ein trygg måte. Kommunen har gjennomgåande etablert tilfredsstillande rutinar, og det er ikkje avdekka vesentlege feil eller manglar ved rekneskapsføringa eller årsrekneskapen. Vi opplever dialogen med kommunen som svært open og god, og vi har fått tilgang til all informasjon vi har bede om. 2 Revisjonen gjennom året Ved interimsrevisjonen har vi på nokre utvalde rekneskapsområde kartlagt og testa om vesentlege interne kontrollar har fungert i heile rekneskapsperioden. I tillegg har vi nytta analysar og kontrolltestar som grunnlag for å vurdera kvaliteten på rekneskapen. Vidare har vi utført kontroll av vesentlege inntekts- og kostnadspostar i rekneskapen. Vi har ikkje avdekka forhold som var av ein slik karakter eller storleik at dei fører til uvisse med omsyn til den framlagde årsrekneskapen. Deloitte refers to one or more of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, a UK private company limited by guarantee rdtil'1, its network of member firms, and their related entities. DTIL and each of its member firms are legally separate and independent entities. DTIL (also referred to as "Deloitte Global") does not provide services to clients. Please see for a more detailed description of DTIL and its member firms. Deloitte AS 88 Registrert i Foretaksregisteret Medlemmer av Den norske Revisorforening Organisasjonsnummer:

89 Deloitte. side 2 fra: Else Holst-Larsen 17. april 2018 Dokumentasjonen på årsrekneskapen som er blitt lagt fram for revisjon har hatt tilfredsstillande kvalitet. 3 Revisjonen av årsoppgjeret Revisjonen av årsrekneskapen har i stort grad vore retta mot å verifisera balansepostane pr Vi har lagt vekt på å kontrollera at inntekter og gjeld er fullstendige og at eigedelar og utgifter er gyldige. I tillegg har vi avstemt/kontrollert større inntektspostar, som skattar, rammeoverføringar og andre statlege tilskot, og vesentlege kostnader/utbetalingar, som løn, tilskot, avdrag og avskrivingar. 4 Klassifisering av fond Vi har observert at kommunen fortsatt har klassifisert midler som bundne, medan midlane etter regelverket kan disponeras av kommunestyret, og dermed er frie fond. Vi anbefalar at kommune gjer en gjennomgang av fondsmidlar og syter for korrekt klassifisering. 5 Avslutning Dersom noko skulle vere uklårt i framstillinga ovanfor, eller at det er trong for hjelp i samband med konkretisering og gjennomføring av tilrådde tiltak eller andre forhold, står vi gjerne til teneste. Med venleg helsing Deloitte AS Else Holst-Larsen statsautorisert revisor Kopi: Rådmann 89