SKULEPROGRAM VÅREN Gjenreisningsmuseet for Finnmark og Nord-Troms

Transkript

1 SKULEPROGRAM VÅREN 2018 Gjenreisningsmuseet for Finnmark og Nord-Troms

2 Eg har alltid vore glad i forteljinga. Ei av mine favoritthistorier er forteljingane i dei fem bøkene om Sofie og Kathrine av Grete Haagenrud. Desse forteljingane handlar om dei to jentene som blir tvangsevakuert frå Vadsø, via Tana til Lillesand i Gjennom dei fem bøkene følgjer vi liva deira i Vadsø under krigen, flukta frå storbombinga, tvangsevakueringa med lasteskipet «Karl Arp», livet i Lillesand og reisa tilbake igjen. Det er den yngste av dei to jentene, Sofie, som er forteljaren i bøkene. Vi får sjå krigen gjennom auga hennar. Desse bøkene skildrar mange delar av krigen i Finnmark og Noreg, men mykje av det som blir fortalt gjeld òg for menneske som opplever krig i dag eller som har opplevd krig tidlegare. Historia gjentek seg ikkje, men mange mekanismar er like. Dette er noko av det vi ynskjer å formidle på museet. Dette er ein av grunnane til at museet i sidan 2013 har vore involvert i prosjektet «Eyes of Children». Dette prosjektet går i korte trekk ut på at palestinske barn i flyktningleiren Rashedieh, Libanon, får utdelt kamera som gjev dei moglegheit til å ta bilete av kvardagen sin, av livet sitt i ein flyktningleir som for dei aller fleste alltid har vore heimen deira. Desse bileta blir utstilt i leiren, men blir òg utstilt i Noreg. I år kjem dei til museet og på den måten får vi moglegheit til å sjå dagens historie gjennom «Eyes of Children».

3 Å arbeide med historie handlar om å gå i breidda og å grave djupt. Det handlar om å teikne opp det store bilete og å fortelje historia til enkeltmenneske. Å kjenne til historia til menneska i eigen landsdel, og på den måten auke historieforståinga, kan verke identitetsskapande for barn og unge. Vi legg til puslespelbit etter puslespelbit og får stadig fram nye delar av bilete nye nyansar. Vi vil gjerne at elevane òg skal få del i dette puslearbeidet og at dei etter kvart som dei blir eldre og i stand til å lære meir, skal få legge til fleire bitar gjerne saman med oss. Vi håper òg å få formidla historie på mange ulike måtar og innanfor mange ulike fag, anten det er snakk om å teikne gjenreisingshus, lytte til forteljingar frå den gong då eller bygge opp eigne forteljingar ved hjelp av arbeid med kjelder for å nemne noko. Vi har gamle klassikarar som programmet, som ein tur til Fuglenesodden eller oppdagingsferda til Gåtefulle Forsøl for 4. trinn, men vi har òg nye opplegg som vi håper skal bli klassikarar sånn som «Samefolkets veke» og opplegget for småtrinnet, mellomtrinnet og ungdomstrinnet om krigen i Finnmark og Nord-Troms. Ta kontakt for å få eit opplegg som er best mogleg tilpassa dine elevar. Velkommen til Gjenreisningsmuseet! Beste helsing Julia Stangeland, formidlar og museumspedagog, Gjenreisningsmuseet for Finnmark og Nord-Troms. Telefon: E-postadresse: julia.stangeland@gjenreisningsmuseet.no

4 Praktisk informasjon Alle skuleklassar er velkomne til å nytte dei faste utstillingane våre som eit utvida klasserom utan kostnader (skulane må sjølv dekke transport). Matpakke kan etast i kafeen vår i samband med besøk på museet. Bruk av museet krev påmelding per e-post eller telefon. Dersom skulane kontaktar museet i god tid i forkant er det lettare å tilpasse besøket til den enkelte klassen. Lærarane har ansvaret for å halde elevene i ro under besøket. Gjenreisingsmuseet kan brukast som eit utvida klasserom for fleire fag, mellom anna historie, samfunnsfag, norsk, kunst og handverk og naturfag. Det er eigentleg berre fantasien som set grenser. Dei fleste undervisningsopplegga er fundert i kompetansemål i læreplanar i ulike fag og på den måten òg tilpassa ulike alderstrinn. Følg oss gjerne på facebook, eller bli medlem av vår gruppe «gjenreisningsmuseet-forum for skole». Her vil oppdateringar om aktivitetar, artiklar, foredrag og liknande leggast ut.

5 1.-3. trinn: Kubbe lager museum I boka Kubbe lager museum får vi sjå korleis Kubbe planlegg og gjennomfører arbeidet med å lage og drive eit museum. Vi les boka og elevane får så teikne og fortelje om kva dei ville stilt ut dersom dei skulle lage eit museum. Tid: 2 timar

6 4. trinn: Kva er eit museum Elevane får høve til å bli kjende med korleis vi arbeider på eit museum og kvifor det finst museum. Dei følgjer eit objekt si vandring frå kvardagsgjenstand til museumsartefakt. Elevane får dessutan bli kjent med ulike arbeidsroller i museet. Opplegget vil bli halde i veke 4, januar. Tid: 1,5 time

7 Samefolkets veke Kvart år blir samefolkets dag markert den 6. februar. Museet vil i år markere denne dagen med det vi har kalla «Samefolkets veke» i veke 6. Vi inviterer elevar på 6. trinn til å komme til museet for å lære meir om sjøsamisk historie og sjøsamisk tradisjon og til å lage si eiga sølje i god duodji-and. Alle elevane må ta med eit metallok (til dømes frå ein fiskebolleboks eller maisboks) som utgangspunkt for sølja. Samefolkets veke vil bli arrangert i samarbeid med den samiske kulturorganisasjonen GULA som har hovudvekt på det sjøsamiske. Opplegget vil blir gjennomført februar frå kl. 9 til 12. Påmeldingsfrist 19. januar 2018.

8 5. trinn: Fiskereiskapar i naustet på Fuglenesodden Etter påske ser vi på utviklinga av reiskapsteknologi i fisket og på livet til ein fiskarbondefamilie. Til dette vil vi bruke Melkøya-husa på Fuglenesodden som eignar seg ypparleg som tidsmaskin.

9 Alle trinn: Eyes of Children Eyes of Children er eit prosjekt der palestinske barn tek bilete av eige liv kvardagsliv i flyktningleiren Rashedieh i Libanon. Det gjev oss moglegheit til å sjå livet gjennom «Eyes of Children». Desse bileta blir seinare stilt ut både i flyktningleiren og i Noreg. Gjenreisningsmuseet har ansvar for desse bileta, og i samband med 70-årsmarkeinga av Nakba (15. mai 1948), den fyrste gongen palestinarar blei drivne frå heimane sine, vil vi sette opp ei utstilling der vi vil vise bilete frå fleire av dei åra då prosjektet Eyes of Children har vore aktivt. Utstillinga vil vere klar 14. mai og blir ståande i ca. éin månad. Vi oppmodar skulane til å nytte høve til å få innblikk i ein konfliktsituasjon som har blitt kvardag. Gjenreisningsmuseet vil òg lage til eit undervisningsopplegg knytt til denne utstillinga. Fokuset vil vere krig og kvardagsliv, og samanlikning av flyktningtilveret for finnmarkingane og nordtromsveringane i 1944/45 og palestinarane i dag. Eit anna viktig samanlikningsgrunnlag er liva til barn i Noreg i forhold til liva for barna i flyktningleiren. Kva er likt? Kva er ulikt? Nærmare informasjon kjem seinare.

10 4. trinn: Gåtefulle Forsøl 4. trinn ved skulane i Hammerfest blir nok ein gong invitert til å oppdage steinalder og kulturminner i Forsøl. Dette er eit DKS-opplegg som vil bli arrangert i veke 23, juni.

11 Krig I Finnmark og Nord-Troms Vi har eit mål på museet om at alle ungar i Hammerfest kommune og gjerne òg utanfor kommunen skal lære om korleis andre verdskrig prega Finnmark og Nord- Troms. Vi vil at ungane allereie frå dei går på småtrinnet skal få lære om distriktet si dramatiske fortid. Samtidig er det eit ynskje for oss at dei skal kunne besøke museet fleire gonger og med litt nytt utbytte kvar gong. Vi vil at dei skal lære om krigen på nye måtar og på fleire måtar, tilpassa nivå og utviklingstrinn. Vi vil at dei etter kvart skal bli i stand til å samanlikne ulik former for historier om krigen, kunne sjå parallellar mellom krig då og krig nå. Allereie frå dei er små, men særleg når dei blir eldre, vil vi gjerne at dei skal få ei forståing for at det finst mange ulike typar forteljingar om den same historia, og få kunnskap om korleis forskarar og andre arbeider med krigshistoria vår.

12 Småtrinnet: Forteljingar om krig Gjennom opplesing av ulike barneforteljingar får elevane innsikt i korleis krig påverkar kvardagen. Forteljingane vil vere henta frå krigen i Finnmark og særleg frå 1944 og 1945, men forteljingane kan òg overførast til krig og konflikt generelt. Etter lesestunda får elevane lage teikningar som kan illustrere det dei har høyrt om. Tid: 1,5 time

13 Mellomtrinnet: Flyktningar frå krig Sjå deg rundt heime. Viss dette kanskje var den siste gongen du var der, kva ville du ha teke med? Viss huset ditt snart ville gå opp i flammar. Kva ville du ha redda ut? Tenk deg at du måtte flykte, men du visste ikkje kvar du ville ende opp. Kva ville det vore lurt å ta med? Med utgangspunkt i ein koffert vil elevane få kunnskap om krigen i Finnmark og Nord-Troms, livet som flyktning då og livet som flyktning nå. Vi ber elevane finne ut kva deira koffert er lasta med. Tid: 1,5 time

14 9. trinn: Andre verdskrig med fokus på Finnmark si historie I dette opplegget er målet at elevane skal bli kjent med eiga krigshistorie, samtidig som dei øver opp historiefaglege ferdigheiter som arbeid med kjelder og historieframstilling. Opplegget er tredelet med foredrag + verkstad + omvising. Opplegget varer i 2,5 time og vil bli arrangert i veke 9 og 10.

15 Historie på vgs.: Ulike innfalsvinklar til kjeldearbeid Avisene var under andre verdskrig delt i nazifiserte aviser og illegale aviser. Dei fortalte to ulike historier om tvangsevakueringa og nedbrenninga. Gjenstandar kan fortelje mykje både om menneska som eigde dei og om perioden då dei var i bruk. Fotografiet fortel meir enn 1000 ord, blir det sagt. Dei kan samtidig vere både gode og dårlege tidsvitne. Kvart av opplegga tar 1,5 time. Dei kan gjennomførast både på museet og i klasserommet.

16 Alle trinn: Foto som historieforteljar Med utgangspunkt i utvalte bilete frå krigen og evakueringa, får elevane skape sine eigne historier. Her får elevane kombinert arbeid med kjelder og utvikling av historisk medvit, utan at det krev lesing av tekst. Tid: 1,5 time

17 Ungdomsskulen og vidaregåande: Det står i avisa Media er eit viktig våpen i krigstid. Gjennom arbeid med aviser frå 1944 og 1945 kan elevane få eit innblikk i korleis media blir brukt som våpen og få ei innsikt i kvifor dette er nyttig. Media under andre verdskrig var delt i to og det er tydeleg blant dei to partane at den same hendinga hadde to framstillingar. Arbeid med avisene kan vere nyttig i fleire fag, både i norsk, historie og i ulike samfunnsfag. Opplegga blir tilpassa nivå, fag og kompetansemål. Tid: 1,5 time

18 2. trinn: Arkeologi på timeplanen Her kan elevane besøke museet og steinalderrommet. Vi snakkar om kva ein arkeolog gjer og korleis han arbeider. Tid: 45 minutt

19 Alle trinn: Det fleirkulturelle folket Gjenreisningsmuseet har heilt sidan det var nytt hatt ein utstillingsdel kalla for «Det flerkulturelle folket». Denne utstillingsdelen kan saman med samestova og steinalderrommet vere ei fin ramme for å fortelje om samisk og etter kvart norrøn og kvensk busetting heilt frå steinalder og fram til vår tid. Det vil vidare vere naturleg å snakke om korleis samspelet mellom dei ulike folkegruppene har arta seg både i positiv og negativ forstand. Stikkord vil vere identitet fornorsking, nasjonsbygging, rasisme, diskriminering, assimilasjon, naturressursar, tradisjon, teknologisk utvikling, kultur, språk og rettigheiter for minoritetar. Samane og kvenane si rolle i gjenreisingsperioden, kan òg trekkast fram. Utstillingsdelane kan brukast både med og utan formidlar frå museet. Museet kan tilby ulike undervisningsopplegg tilpassa fleire trinn og fleire fag. Ta kontakt for tilpassa opplegg.

20 1. trinn: Besøk i samestova I samestova sakkar vi om livsgrunnlag, og om det å ta vare på tradisjonar. Elevane får designe si eiga kufte. Tid: 1,5 time

21 Faget: Sosiologi og sosialantropologi: Fleirkultur på godt og vondt Ein konsekvens av å skape eit «vi» er at vi skaper eit «dei». I norsk historie har det ofte vore eit mål at «dei» skal bli meir som «oss»/«vi». Ved hjelp av ulike kjelder og bilete får elevane høve til å «oppdage» desse mindre fordelaktige sidene ved norsk historie, sjå på korleis fornorskingspolitikken har fått konsekvensar for samane og andre norske minoritetar, sjå kva som fører til endringar i ein kultur og elles lære meir om det fleirkulturelle Noreg på godt og vondt. Opplegget legg både opp til gruppearbeid, elevpresentasjonar og samtalar i plenum. Opplegget kan òg tilpassast andre fag, til dømes historiefaget. Tid: 1,5 time

22 5. trinn: Arkitektur på timeplanen Vi skildrar særtrekk ved bygningar i nærmiljøet og samanliknar med norske og internasjonale stilretningar. Vi lagar enkle skisser av bygningane sitt særpreg. Tid: 1,5 time

23 9. trinn: Arkitektur på timeplanen Elevane får ei innføring i arkitektur generelt og i gjenreisingsarkitektur spesielt, samt ei kort innføring i topunktsperspektiv. Etterpå får elevane gå ut i museet sitt nabolag og teikne skisser av gjenreisingshus ved hjelp av den teknikken dei akkurat har lært. Tid: 1,5 time

24 Alle trinn: Besøk Telemuseet Historikk om telekommunikasjon frå morse til mobil. Telemuseet er eit godt utgangspunkt for å sjå korleis livet til menneska har endra seg i takt med teknologien. Telemuseet kan brukast til undervisning både for dei minste og for dei som går på vidaregåande skule. Ta kontakt for å tilpasse undervisninga. NB! På grunn av ombygging vil telemuseet vere stengt frå og ein periode inn i 2018.

25 Vi kan tilby museet sine hovudutstillingar med eller utan guide Omvising tar om lag 45 minutt. Ta kontakt i forkant så kan vi avtale nærare kva de ynskjer at vi skal fokusere på i omvisinga. Hovudutstilling: Krig, evakuering og gjenreising. Utstillinga kan brukast som ramme til skulen sitt eige undervisningsopplegg. Telemuseet er ei fin ramme for å sjå på den teknologiske utviklinga i norsk historie, og for elevane til å sjå korleis teknologien har påverka menneskeleg åtferd og levemåte. NB! Redusert tilgang! Fuglenesodden friluftsmuseum: Gjenreisingshus, naust og fyr, Melkøya-familien sitt liv, Meridianstøtta, Skansen forsvarsanlegg og heksebrenning. Dette er fine rammer rundt eige opplegg for skulen. Ta kontakt med museet for utlån av nøklar eller for å avtale omvising.

26 Tips: Kulturminner i nærmiljøet Natur- og kulturminner kan brukast i samband med tema som elevane arbeider med innanfor ulike fag. I tillegg kan elevane vere ute og bli kjent med kulturminner i nærmiljøet. På heimesidene våre finst det temahefte til fri bruk for dei ulike turane. Gammelveien: Restane av skyttargravene, staden for torvhenting, Middagsstanga, Klinkastupet, Jansvannet, Jansvannskogen og Trelleborgsveien. Sikk-sakkveien/parken: Musikkpaviljongen, fontena og Ole Olsen. Fuglenesodden: Meridianstøtta, kolkrana, Skansen, fyret, gjenreisingshus. Kirkegårdsbukt: Kultursti, hustufter, steinalder og jernalder.