NORM / NORM VET 216 Antibiotikabruk og resistens i Norge Gunnar Skov Simonsen NORM UNN HF
2
Antibiotikaforbruketi Norge 216 Antibiotikaresistens i Norge 216 Mennesker og dyr Artikler om aktuelle tema
Tonnes antibacterials 6 5 4 3 2 1 Samlet bruk av antibiotika i Norge 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216 Methenamine Other antibacterials Tetracyclines Trimethoprim Sulfonamides Trimethoprim + sulfonamide Quinolones Macrolides Lincosamides Cephalosporins Aminoglycosides (AG) Penicillin + AG + sulfonamide Penicillin + AG Penicillins Human use Animal use (Farmed fish in black)
11 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Bruk av antibiotika til dyr 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 2112 213 214 215 216 Food producing animals (terrestrial) Companion animals kg
1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Bruk av antibiotika til produksjonsdyr 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216 Penicillins Sulfonamides Trimethoprim* Aminoglycosides Macrolides Fluoroquinolones Pleuromutilines Tetracyclines kg
4 35 3 25 2 15 1 5 Bruk av «kritisk viktige» antibiotika til produksjonsdyr 216 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 Fluoroquinolones Macrolides kg
7 6 5 4 3 2 1 Bruk av antibiotika til sports- og kjæledyr 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216 Penicillins Sulfonamides+trimethoprim Aminoglycosides Lincosamides Fluoroquinolones 1st gen. cephalosporins kg
45 4 35 3 25 2 15 1 5 Penicilliner til sports- og kjæledyr 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216 Amoxicillin + clavulanic acid Amoxicillin kg
18 16 14 12 1 8 6 4 2 Bruk av «kritisk viktige» antibiotika til sports- og kjæledyr 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216 Fluoroquinolones Macrolides 3rd generation cephalosporins kg
5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 Bruk av antibiotika i akvakultur Antibacterials sold (tonnes) Biomass slaughtered farmed fish (1 tonnes) 14 12 1 8 6 4 2 Tonnes 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 21 23 25 27 29 211 213 215 1, tonnes
Bruk av antibiotika til mennesker
9 8 7 6 5 4 3 2 1 Bruk av antibiotika til mennesker Tetracyclines (J1A) Penicillins (J1C) Sulfonamides and trimethoprim (J1E) Macrolides and lincosamides (J1F) Methenamine (J1XX5) Other antibacterials in J1, except methenamine DDDs/1, inhabitants/day 216 1974 1976 1978 198 1982 1984 1986 1988 199 1992 1994 1996 1998 2 22 24 26 28 21 212 214
9 8 7 6 5 4 3 2 1 Bruk av penicilliner Beta-lactamase resistant penicillins and combinations (J1CF/CR) Beta-lactamase sensitive penicillins (J1CE) Penicillins with extended spectrum (J1CA) DDD/1, inhabitants/day 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216
2,5 2 1,5 1,5 Bruk av makrolider / linkosaminer Clindamycin (J1FF1) Azithromycin (J1FA1) Claritromycin (J1FA9) Spiramycin (J1FA2) Erythromycin (J1FA1) DDD/1, inhabitants/day 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216
Bruk av cefalosporiner/ karbapenemer/ monobaktamer DDD/1, inhabitants/day,6,5,4,3,2,1 Other cephalosporins and penems (J1DI) Monobactams / carbapenems (J1DF/DH) Cephalosporins 3. generation (J1DD) Cephalosporins 2. generation (J1DC) 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216 Cephalosporins 1. generation (J1DB)
14 12 1 8 6 4 2 Geografisk fordeling av antibiotikabruk DDDs/1, inhabitants/day
4 35 3 25 2 15 1 5 Geografisk fordeling av antibiotikabruk Prescriptions/1, inhabitants/year
Geografisk fordeling av antibiotikabruk 35 3 212 214 216 Proportion (per 1,) of the population 25 2 15 1 5 South-East West Mid North South-East West Mid North Women Men
45 4 35 3 25 2 15 1 5 Alders- og kjønnsfordeling av antibiotikabruk Porportion of the population (%), 216-4 5-9 1-14 15-19 2-24 25-29 3-34 35-39 4-44 45-49 5-54 55-59 6-64 65-69 7-74 75-79 8-84 85-89 9+ Women Men Age group
Antibiotikabruk i tannhelsetjenesten,9,8 DDD/1, inhabitants/day,7,6,5,4,3,2,1 Other antibiotics Fluoroquinolones Macrolides Metronidazole Clindamycin Amoxicillin Phenoxymethylpenicillin 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216
Regjeringens mål om reduksjon av antibiotikabruk 25 J1, antibacterials for systemic use Antibiotics for respiratory infections DDD/1, inhabitants/day 2 15 1 5 Goal 3% red. Goal 2% red. 212 213 214 215 216 217 218 219 22
15% 1% 5% % -5% -1% -15% -2% -25% -3% -35% Regjeringens mål om reduksjon av antibiotikabruk Proportional change in DDD/1, inhabitants/day 212-216
Antibiotikabruk på sykehus DDD/1 bed days DDD/admission 7 3 6 DDD/1 bed days 5 4 3 2 2 1 DDD/admission 1 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216
Bruk av bredspektrede antibiotika på sykehus 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216 7 6 DDD/1 bed days 5 4 3 2 1 Penicillins with betalactamase inhibitors (J1CR) Cephalosporins 2nd gen. (J1DC) Cephalosporins 3rd gen. (J1DD) Carbapenems (J1DH) Aminoglycosides (J1G) Quinolones (J1M) Glycopeptides (J1XA)
Regjeringens mål om reduksjon av antibiotikabruk 18 16 14 3% reduction Quinolones (J1M) DDD/1 bed days 12 1 8 6 4 2 Carbapenems (J1DH) Cephalosporins 3rd gen. (J1DD) Cephalosporins 2nd gen. (J1DC) 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216
Variasjon i bruk av bredspektrede antibiotika på sykehus Sunnaas sykehus HF Universitetssykehuset Nord-Norge HF Haraldsplass Diakonale Sykehus Finnmarkssykehuset HF Helse Stavanger HF Helse Førde HF Sykehuset Innlandet HF Helgelandssykehuset HF Sykehuset Telemark HF Helse Møre og Romsdal HF Diakonhjemmet Sykehus Oslo Universitetssykehus HF Lovisenberg sykehus Helse Fonna HF All Norwegian hospitals Helse Bergen HF St.Olavs Hospital HF Akershus Universitetssykehus HF Nordlandssykehuset HF Vestre Viken HF Sykehuset i Vestfold HF Sørlandet Sykehus HF Sykehuset Østfold HF Helse Nord-Trøndelag HF 5 1 15 2 DDD/1 bed days Penicillins with beta-lactamase inhibitors (J1CR) Cephalosporins 2nd gen. (J1DC) Cephalosporins 3rd gen. (J1DD) Carbapenems (J1DH) Quinolones (J1M)
Variasjon i antibiotika forbruksprofil på sykehus Haraldsplass Diakonale Sykehus Lovisenberg Diakonale Sykehus Diakonhjemmet Sykehus Helgelandssykehuset HF Helse Nord-Trøndelag HF Helse Fonna HF Sykehuset i Vestfold HF Sykehuset Innlandet HF Helse Stavanger HF Helse Førde HF Universitetssykehuset i Nord-Norge HF Finnmarkssykehuset HF Sykehuset Telemark HF Sykehuset Østfold HF Vestre Viken HF Helse Møre og Romsdal HF Norwegian hospitals (total) Akershus Universitetssykehus HF Sunnaas Sykehus HF Sørlandet Sykehus HF Nordlandssykehuset HF Helse Bergen HF St. Olavs Hospital HF Oslo Universitetssykehus HF Preferred antibiotics Sum DDDs of all other penicillins, cotrimoxazole and aminoglycosides Antibiotics that are considered resistance drivers Sum DDDs of penicillin/betalactamase inhibitor, 2. and 3. gen. cephalosporins, carbapenems, quinolones, glycopeptides and linezolid % 2 % 4 % 6 % 8 % 1 %
Helse Møre og Romsdal HF Sykehuset Innlandet HF Sørlandet Sykehus HF Regjeringens mål om reduksjon av antibiotikabruk Target National Action Plan: 3% reduction, 212-22 Oslo Universitetssykehus HF Akershus Universitetssykehus HF Helse Nord-Trøndelag HF Vestre Viken HF Helse Bergen HF Norwegian hospitals (total) Sykehuset Telemark HF Universitetssykehuset Nord- St. Olavs Hospital HF Diakonhjemmet Sykehus Lovisenberg Diakonale Sykehus Nordlandssykehuset HF Helse Førde HF Finnmarkssykehuset HF Helse Stavanger HF Helse Fonna HF Helgelandssykehuset HF Sykehuset Østfold HF Haraldsplass Diakonale Sykehus Sykehuset i Vestfold HF Sunnaas Sykehus HF 1% 5% % -5% -1% -15% -2% -25% -3% -35% % change 212-216
Rutinedata NORM protokoller MSIS - meldinger Referanselaber Resistensovervåking i Norge
Salmonella Typhimurium smittet i Norge 9 8 7 6 5 4 3 2 1 21 22 23 24 25 26 27 28 29 % of isolates 21 211 212 213 214 215 216 Tetracycline Chloramphenicol Ampicillin TMS¹ Ciprofloxacin² Nalidixic acid Cefotaxime³ MDR⁴ Ceftazidime Gentamicin Azithromycin
Salmonella Typhimurium smittet utenfor Norge % of isolates 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216 Tetracycline Chloramphenicol Ampicillin TMS¹ Ciprofloxacin² Nalidixic acid Cefotaxime³ MDR⁴ Ceftazidime Gentamicin
9 8 7 6 5 4 3 2 1 Campylobacter jejuni smittet utenfor Norge Tetracycline¹ Erythromycin Gentamicin Nalidixic acid Ciprofloxacin % of isolates 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216
1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Campylobacter jejuni smittet i Norge Tetracycline¹ Erythromycin Gentamicin Ciprofloxacin Nalidixic acid % of isolates 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216
Artsfordeling i blodkultur
Artsfordeling av Gram negativer i EARSS-Net NL FI IE SE NO UK DE LU SI DK AT MT FR CZ PT IT HR PL CY SK HU RO BG EL % 1 % 2 % 3 % 4 % 5 % 6 % 7 % 8 % 9 % 1 % E. coli K. pneumoniae P. aeruginosa Acinetobacter spp V. Jarlier 215
P. aeruginosa og K. pneumoniae versus ESBL i EARSS-Net V. Jarlier 215
E. coliog K. pneumoniaeesbl i blodkultur og urin
E. coli ESBL i blodkultur fordelt på regioner 8 7 % 6 5 4 3 2 1 EAST SOUTH WEST MID NORTH NORWAY 211 212 213 214 215 216
K. pneumoniae ESBL i blodkultur fordelt på regioner 12 % 1 8 6 4 2 EAST SOUTH WEST MID NORTH NORWAY 211 212 213 214 215 216
,7,6,5,4,3,2,1 Ciprofloxacinresistente E. coli og ciprofloxacinforbruk 26 24 22 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 DDD/1, inhabitants/day 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216 % non-susceptibility to ciprofloxacin
1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Gentamicinresistente E. coli i blodkultur Resistance to gentamicin Intermediate susceptibility to gentamicin 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216
Karbapenemaseproduserende Enterobacteriaceae 4 35 3 25 2 15 1 S. marescens M. morganii Citrobacter spp. P. mirabilis P. stuartii Enterobacter spp. K. pneumoniae E. coli 5 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216
Karbapenemaseproduserende Enterobacteriaceae 4 35 3 25 2 15 1 5 OXA-48-like NDM+OXA-48-like IMP NDM VIM NMC-A IMI KPC 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216
24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216 25 2 15 1 5 Karbapenemaseproduserende P. aeruginosa og A. baumannii Pseudomonas spp. A. baumannii
9 8 7 6 5 4 3 2 1 Staphylococcus aureus i blodkultur Tetracycline Ciprofloxacin Erythromycin Clindamycin TMS* Rifampicin Gentamicin MRSA Linezolid % of isolates 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216
MRSA Meldte tilfeller per 1 MRSA infeksjon MRSA kolonisering
MRSA Meldte tilfeller
MRSA Meldte tilfeller
6 5 4 3 2 1 Gentamicinresistente enterokokker i blodkultur E. faecium Enterococcus spp. E. faecalis % of isolates 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216
14 12 1 8 6 4 2 Streptococcus pneumoniae i blodkultur Erythromycin TMS* Tetracycline Penicillin G Cefotaxime Chloramphenicol % of isolates 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216
Neisseria gonorrhoeae
Mycobacterium tuberculosis
Andre tema i NORM / NORM-VET 216 Indikatorbakterier fra dyr, fôr, mat og miljø Enterobacter spp. Haemophilus influenzae Neisseria meningitids Streptococcus pyogenes Streptococcus agalactiae Candida spp. + mye mer!
Resistens mot empiriske kombinasjonsregimer
Takk for oppmerksomheten!