Walid al-kubaisi BLEKK OG BLOD EI FAMILIEKRØNIKE FRÅ MIDTAUSTEN OG NOREG DREYERS FORLAG, OSLO 2016

Walid al-kubaisi BLEKK OG BLOD EI FAMILIEKRØNIKE FRÅ MIDTAUSTEN OG NOREG DREYERS FORLAG, OSLO 2016

DREYERS FORLAG 2016 EPUB-PRODUKSJON: SPECIALTRYKKERIET VIBORG A/S ISBN 978-82-8265-188-2 Det må ikke kopieres eller tilgjengeliggjøres noe fra denne bok i strid med åndsverkloven, eller uten særskilt avtale med Dreyers Forlag Oslo eller med Kopinor, interesseorgan for rettighetshavere til åndsverk. Utnyttelse i strid med lov eller avtale kan medføre erstatningsansvar og inndragning, og kan straffes med bøter eller fengsel.

TIL Linnea Austad Svein Gjerdåker Håvard Rem Gunnar Skirbekk

Innhald Føreord Du kjem til å lida på reisa di Vi må ta livet av oss på ein nyskapande måte I vomma til ayatollaen Svolten gjorde meg til PLO-soldat Eg er klar, sa eg av redsle Min skit over deg! Skrifta på veggen Den store sonen Treet vart hogge ned Styrd av overtru Kvinna til hest Kommunistjakt i sivet Møte med heimlandet etter tjue år Møte med familien i Bagdad Livet vårt er ei mistyding! Huset til dei døde I Syrias nett I I Syrias nett II I Syrias nett III I Syrias nett IV Det bur ein al-kubaisi på Hobøl Gorillaen forfylgjer oss til Noreg Då sporven vart skoren

Islams uekte tradisjon Dei berre hovuda Dei er ikkje som oss Min kristne ven i Irak flyktar Min jødiske skugge

Føreord I 2001 vitja eg mitt gamle heimland Irak og møtte familien etter tjue år i eksil. Eg vart sjokkert. For landet eg flykta frå tjue år før, var ikkje landet eg vitja i 2001. Saddams krig hadde øydelagt landet og ført det mot randa av forfall. Folk var på veg mot sekterisk oppløysing. Saddams jarnhand som kontrollerte folket, var vorten ei hand frå ein aldrande mann som rista av alzheimer. Eg kom tilbake Oslo etter reisa og sette meg føre å skriva ein klagesong om landet som eg kjende var i ferd med å forsvinna i ein mørk tunnel. Eg såg landet på terskelen til kaos. Eg såg Irak falla frå himmelen og fuglane snappa det opp. Vinden ville feia det bort til ein fjern stad. Og eg hadde rett. Men eg tenkte at klagesongen min ikkje skulle idealisera fortida, berre fordi samtida er fattig på draumar. Eg ville òg hylla ei tid der slektningane mine hadde von. Slik vart draumen om å skriva denne familiekrønika til. Eg hugsar tida då eg var ung gut, og onklane mine som sat i gjestehuset og tala saman om oldefars minne, vyar og visjonar for framtida. Oldefar i oasen Kubaisa hadde eit prosjekt om å overta makta i landet. Han sette seg føre å læra born å lesa og skriva. Ein av

elevane var sonen, altså min fars onkel: I 1919 vart han ein av leiarane i arabaroppstanden i Irak, starta av emiren av Mekka, for å kjempa ned det osmanske riket. Ein annan som òg studerte der, var Arif Abd ar-razzaq, som vart forsvarsminister og statsminister og stod bak militærkuppet i 1965, men mislukkast. Ein av dei største arabiske tenkjarane for den nasjonale rørsla i den arabiske verda var fetteren min, Basil al-kubaisi. Han vart snikmorda av Mossad i Paris i 1973. Då Saddam overtok makta, avretta han mange av slektningane mine fordi dei planla eit militærkupp mot Saddam, og sidan då starta stjerna til familien min å dala ned frå himmelen. Bror min vart drepen av sekterisk vald i Bagdad. Etter den amerikanske okkupasjonen rasa den sekteriske konflikten som verst. Familiemedlemene mine, som hadde hatt høge sosiale posisjonar og levd i velstand, vart brått flyktningar på lågaste rangstige. Fetteren min var ei stolt ørn i Irak, nestsjef for det største militærsjukehuset og general i militæret. Eg hugsar han då bakken skaka under militærsandalane hans. Eg møtte han att i Noreg, stolt av å læra norsk, på leit etter ein jobb som ikkje krev utdanning. Han gjekk ut av husværet mitt med reist hovud. Men eg såg at heile kroppen, heile sjela, heile livet hans var audmykt. Eg såg ein død mann som er tvungen til å spela ei rolle som levande borgar. Ekkoet av orda frå syster mi i Brasil høyrer eg framleis: «Vi tapte livet, og vi tel dagar og netter, månader og år medan vi ventar på døden.» Stordomstida til familien min er i dag historie, for Iraks siste hendingar har drege gløymslesløret ned over dei.

Draumar har vorte forvandla til mareritt. Og fortida er ein skugge i det sørgmodige minnet til familien. Dette er min tragedie. Og når eg ser livet passera revy og gjer historia til familien nærverande og tenkjer på Iraks historie i dei siste tretti åra, tenkjer eg at menneskeslekta ikkje har lært noko av historia, og at den teknologiske utviklinga manglar klokskap, visdom og humanisme. Det internasjonale samfunnet er ikkje moge enno. Det liknar på eit barn som har ein sporv mellom hendene sine, pressar han, torturerer han og vrid nakken på han, medan barnet leikar og ler av glede. Slik kjenner dagens flyktningar seg som forlèt Midtausten og vender seg til Europa. Då eg tok til å skriva desse historiene, hadde eg i tankar å gjera heile Iraks historie nærverande som bakgrunn for livet til familien og å gje lesaren innsikt i Mesopotamias liv. Eg kjende meg som Sindbad som oppdagar verda på reisene sine eller kanskje var eg Aladdin med pennen i staden for lampen. Då redaktøren i Dag og Tid, Svein Gjerdåker, var på kontoret mitt og såg den fyrste historia om flukta mi frå Irak, bad han om å få lesa det. Etter ein time kom han til meg og spurde om å få publisera historia til familien min som serie i Dag og Tid. Slik starta eg å plukka historiene og levera til redaktøren, og det redaksjonelle arbeidet har kultivert tekstene endå meir. Svein Gjerdåker var filteret desse tekstene gjekk gjennom. Då stykka vart publiserte i Dag og Tid, var tilbakemeldingane ei oppmuntring og eit kompass som viste meg vegen. Mange spør meg om eg overdramatiserer historiene.

Men eg har vore så sannferdig eg har kunna i kvart ord eg har skrive. Kvar ein flyktning tek med seg sin tragedie, og nokre gonger vert det vanskeleg for den norske lesaren som lever under heilt andre tilhøve og har ein annan kultur, å sjå på våre tragediar som realitet. Denne boka du har mellom hendene, er henta frå den djupaste skuffen i sjela mi. Walid al-kubaisi