Luserne kan gje god avling

Luserne kan gje god avling Luserne er ein plante med stort potensial for å fiksere nitrogen og for avling. Kalktilstanden og næringsinnhaldet i jorda må vera god. I tillegg er det viktig med rett rhizobiumsmitte, god smittemåte og rask såing etter smitting. Vêrtilhøve ved såing har og noko å seia. NLR Hordaland har dei seinare åra gjort enkle utprøvingar med luserne både i eigne felt og registrering i økologisk driven eng. På bakgrunn av våre utprøvingar er det mogeleg å få luserne til å etablera seg i eng i indre Hordaland, men det trengst større omsyn til jord, klima, såmetode m.m. ved såing og etablering enn ved andre arter. Luserne kan gje auka innhald av protein i avling noko som kan vera interessant i økologisk dyrking. Luserne trivst best på godt drenert jord med høg ph og stabilt vinterklima, og er ein belgvekstart med djupt rotsystem og kan difor tola ein del tørke og dessutan henta næringsstoff frå eit større jorddjupn. Arten kan samle ein god del nitrogen og det er registrert 7-10 kg N/daa i attleggsåret og 30 kg N/daa i 2. og 3. engår. Tilsvarande tal for kløver i engår er 10-14 kg N/daa/år. Tala er basert på forsøk i Noreg, Sverige og Finland (Hansen og McKinnon 1999). Luserne vil gje noko meir struktur i fôret enn kløverartane, men inneheld meir protein. Arten har også eit høgt innhald av mineral spesielt kalsium. Grovfôr som inneheld luserne kan vera med å auka fôropptaket (Gloppen 2009). 1. Lokale utprøvingar I Hordaland er det gjennomført ein del utprøvingar med luserne. I første del av 1990-talet vart det sådd i eit demonstrasjonsfelt i Granvin. Utover dette har Bioforsk hatt eit opplegg der luserne er testa fleire stader i fylket og det er konkludert med at luserne ikkje trivst med vekstvilkår i kystnære område som t.d. i Ølve. I 2010 vart det sådd luserne av den norske sorten Live i blanding med timotei og engsvingel på fem storskalafelt i Indre Hordaland (Voss og Ulvik) både på konvensjonelt og økologisk drive areal. Fire av desse vart hausta i 2011 og 2012. Denne utprøvinga vart finansiert av eigne midlar og FMLA Hordaland. I 2013-2015 har NLR Hordaland følgt opp ein økologisk driven teig sådd med luserne, kløver saman med engfrøblanding. Denne oppfølginga har vore finansiert av kompetansemidlar frå NLR. Brukaren har som mål å auka innhaldet av protein i fôret og sår luserne i tillegg til kløver og grasblanding. Denne teigen vart sådd 2013 med 0,5 kg luserne av sorten Live i blanding med 2,5 kg engfrøblanding Natura pluss. Frøa vart smitta på oppskriftsmessig måte. Det er teke avlingsregistrering og analyse av fôrkvalitet i 2014 og 2015. 1

2. Avling 2.1 Storskalafelt Luserne kan som det følgande viser gje høge avlingar. Tabell 1 viser avling for to storskalafelt for 1. og 2. engår (2011-2012). Desse felta vart sådd med ei blanding av 1 kg Grindstad timotei, 0,8 kg Norild engsvingel og 1 kg Live luserne. Tabell 1. Avling i kg tørrstoff/daa i middel for to felt, 1. og 2. engår (2010-2011). År Tørrstoff % Kg tørrstoff/daa 1. slått 2. slått 1. slått 2. slått Sum avling 2011 21,8 19,3 527 485 1012 2012 22,7 18,7 474 446 920 Luserneplantene spirde godt og hadde ein dekningsprosent på 30 i middel for to bruk hausten 2010. Ved slåttetidspunkt i 2011 utgjer luserne i middel 12 % av avlinga ved begge slåttar ved skjønnsmessig vurdering. I 2012 er tilsvarande tal 6 % i 1. slått og 4 % i 2. slått. Ein vinter med mykje berrfrost er truleg årsak til sterk utgang av luserne og i tillegg få rhizobiumknollar på røtene. 2.2 Oppfølging økologisk luserneeng I 2014-2015 har me utført avlingsregistrering i 1. og 2. års økologisk dyrka eng og resultatet frå dette arbeidet er vist i tabell 2. Tabell 2. Avling i kg tørrstoff/daa og botanisk samansetnad i 1. og 2. engår (Voss) Botanisk samansetnad skjønnsmessig vurdert i % Avling i kg ts/daa sum kg ts/daa År Slått luserne raudkløver sådd gras ugras kg ts/daa 2 slåttar 2014 1 10 21 64 5 552 2 9 48 39 4 346 898 2015 1 6 35 55 3 632 2 20 13 61 5 285 917 I 2015 var våren kald og veksten kom seint i gang og under slike veksttilhøve gjer luserne lite av seg (sjå tab.2). Luserne voks godt opp att etter 1. slått og luserneinnhaldet var høgare i 2. slått enn i 1. slått. 3. Fôrkvalitet 3.1 Utprøving 2010-2012 Tørrstoffprøvar frå 1. og 2. slått 2011 vart NIR-analysert og tala er sett inn i tabell 3. 2

Tabell 3. Energi, proteininnhald og mineral i 1. og 2. slått 2011 (Prøvane vart analysert ved Bioforsk Løken/NIBIO) Vassl. FEm Råprot. PBV AAT Fordøy. NDF P Mg Ca K S karboh % % % av % av 2011 /kg ts % av ts g/kg ts g/kg ts % av ts % av ts % av ts av ts av ts ts ts % av ts 1. slått 0,77 10,1-25 73 64,4 64,3 0,20 0,13 0,35 1,8 0,17 13,7 2. slått 0,80 10,3-26 75 67,5 57,9 0,23 0,16 0,47 1,9 0,18 17,9 Luserne har ikkje gjeve høgt proteininnhald. Kalsiuminnhaldet er bra i 2. slått. Årsaka til reduksjon av luserne frå såingsåret kan skuldast berrfrost i lengre periode i november 2010 og i tillegg til få rhizobiumknollar og plantar heilt utan knollar. 3.2 Oppfølging økologisk luserneeng Det er registrert avling og tørrstoffprøvar er NIR-analysert for den økologiske luserneenga. I 2014 vart det også tatt ut prøve frå ensilert materiale. Tabell 4. Energi, proteininnhald og mineral i 1. (2015) og 2. slått (2014 og 2015). (Prøvane vart analysert ved NIBIO Løken) Vassl. Uford. FEm Råprot. PBV AAT Fordøy. NDF P Mg Ca K S karboh NDF /kg ts % av ts g/kg ts g/ kg ts % av ts 2014 2. slått 0,831 13,5 1 78 70,0 46,5 0,24 0,26 0,98 2,7 0,17 12,0 12,5 2015 1. slått 0,818 11,9-12 77 68,4 55,2 0,22 0,19 0,65 2,2 0,18 13,0 13,8 2. slått 0,867 15,4 16 80 72,2 49,6 0,30 0,20 0,69 3,2 0,22 9,9 11,9 Innhaldet av luserne i 2. slått 2015 var 20 prosent og dette kan ha gitt utslag på proteininnhaldet som var 3 prosent høgare i 2. slått enn i 1. slått. Dette resultatet er i tråd med ønsket til brukar at ekstra arbeid med smitting av frø osv. skal gje gevinst i form av god og proteinrik avling. Tabell 5. Innhald av energi, gjæringsprodukt og mineral i surfôr (plansilo) frå 1. og 2. slått 2014. ts% ph sukker ford NDF indf protein mjølkes smørs eddiks NH3-N4 Ca Mg P g/ org st g/ g/ g/ kg ts % kgts kgndf kg ts g/kg ts g/kg N g/kg ts 1. slått 22,5 4,9 11 62,5 666 278 100 11 4,0 33 160 5,3 2,0 2,4 2. slått 23,0 4,0 11 65,2 551 277 155 44 0,4 19 100 8,8 3,4 3,1 Fôranalysen for 2014 viser eit trevlerikt fôr spesielt i 1. slått og det skuldast nok noko sein slått. Proteininnhaldet er også lågt i 1. slått. Det er truleg brukt for lite ensileringsmiddel i høve til innhald av belgvekstar og det har skjedd ei nedbryting av protein. Mineralinnhaldet er på eit betre nivå enn i 1. slått. 3

Bilete 1. Luserne ser ut til greia seg godt i indre strok i Hordaland så sant dei agronomiske tilhøva er gode. 4 Nitrogenfiksering For å få tal på kor mykje nitrogen som kan vera fiksert av luserne har ein brukt ein formel som er brukt for kløver. Tala frå økologisk dyrka teig er brukt for å rekna på kor mykje nitrogen luserne har samla. I middel for 1. og 2. slått 2014 var det 9 % luserne. Tørrstoffavlinga var totalt 898 kg ts/daa. Dette gir ved bruk av formelen: 898 * 9% * 0,037 *0,9 = 2,7 kg nitrogen/daa/år. Brukar tilsvarande tal for 2015 med totalavling 917 kg ts/daa og 13 % luserne ved slått, får ein følgjande tal.: 917 *13% *0,037*0,9 = 4,0 kg nitrogen/daa/år. Mengde utrekna fiksert nitrogen per dekar kan ikkje måla seg med det som er målt andre stader for luserne. Dersom ein reknar på kva kløver på denne teigen kan ha samla er tilsvarande tal: 9,4 kg nitrogen/daa i 2014 og 8,6 kg nitrogen i 2015. Bilete 2. Nitrogenfikserande bakteriar og meitemakk er gode hjelparar ved dyrking av luserne 4

5 Nytteverdi Utprøvingane av luserne og oppfølging av økologisk dyrka eng med luserne har gitt rådgjevarar og praktikar meir kompetanse på lusernedyrking. Ein har auka kompetansen ved å ha kontakt med forskarar som arbeider med luserne og lese ulik litteratur om denne belgveksten. Resultatet så langt gjer at ein ser optimistisk på vidare dyrking av luserne spesielt i økologisk drift. 6 Konklusjon Våre lokale utprøvingar viser at luserne er ein plante med stort potensiale for avling og det kan også sjå ut som at proteininnhaldet auka. Smitting av lusernefrø med rett smitte og under tilhøve utan direkte sollys er viktig for å etablere luserne i enga. Kalde vintrar kan redusere lusernebestanden. Resultatet frå våre utprøvingar viser at det kan vera mogeleg å få luserne til å etablera seg, men det må takast større omsyn til jord, vêrtilhøve, såingsutstyr osv. enn ved såing av andre arter. Våre lokale utrøvingar har auka kompetansen når det gjeld dyrking av luserne og det ser så pass lovande ut at fleire kan prøve luserne og spesielt ved økologisk drift. 5