Saksbehandlar: Lars Grøteide, Nærings - og kulturavdelinga Sak nr.: 16 /

Side 1 av 6 Saksframlegg Saksbehandlar: Lars Grøteide, Nærings - og kulturavdelinga Sak nr.: 16 / 8256-11 Friluftsråd i Sogn og Fjordane Fylkesdirektøren rår hovudutval for næring og kultur til å gjere slikt vedtak: 1 Sogn og Fjordane fylkeskommune støttar etableringa av friluftsråd i Sogn og Fjordane i samsvar med regional plan for fysisk aktivitet, idrett og friluftsliv 2016-2019 2 Sogn og Fjordane fylkeskommune støttar opp om St. mld. 18 ( 2015-2016) Friluftsliv, natur som kjelde til helse og livskvalitet og ynskjer at flest mogeleg av kommunane i fylket p å sikt vert med i eit interkommunalt friluftsråd. 3 Sogn og Fjordane fylkeskommune skal som regional utviklar bidra vidare til etablering av interkommunale friluftsråd 4 Sogn og Fjordane fylkeskommune støttar etablering av interkommunale friluftsråd med 25 000 kr per kommune som vert medlem. Dette under føresetnad av at fr iluftsråda vert oppretta etter kommunelova 27, interkommunalt samarbeid. Friluftsråda skal vera medlem i friluftsrådenes landsforbund 5 Sogn og Fjordane fylkeskommune har ein intensjon om å støtte kvart friluftsråd med 100 000 kr årleg i driftsstønad. Dette må stadfestast i budsjett - og økonomiplan. 6 Det vert for 2017 sett av kr 2 00 000. - dekka av teneste 4005 - til disposisjon for hovudutval a, hovudutval for næring og kultur. For se inare år vert etablering av fri luftsråd og driftsstøtte til desse å innarbeide i budsjett og økonomiplan. 6 Fylkesdirektøren får til oppgåve å leggja fram ei eige sak om Skjærgardsteneste for hovudutval for næring og kultur. Dette skal skje innan utgangen av september. Vedlegg: Regional plan for fysisk aktivitet, idrett og friluftsliv 2016-2019 Friluftsrådets årsmelding 01.05.15-30.04.16 St. mld. 18 ( 2015-2016) Friluftsliv, natur som kjelde til helse og livskvalitet Forprosjekt friluftsråd for Nor dfjord Notat friluftsråd, Solund kommune Etablering av interkommunalt friluftsråd, Sogn Næring AS Oppstart av arbeid med felles friluftsplan og oppretting av Sogn Friluftsråd Frilufts.info 1/17, Friluftsrådenes landsforbund Presentasjon av Sunnmøre friluftsråd, møte i H N K 4. april 2017

Side 2 av 6 SAKSFRAM STILLIN G 1. Samandrag Interkommunale friluftsråd vil styrkje den lokale og regionale satsinga på friluftsliv. Dei økonomiske utfordringane kommu nane får med ei slik etablering vil vinnast att ved at eit friluftsråd samla kan utvikle gode tenester for fire til fem gonger det kommunane investerer i dette. Ei satsing på friluftsråd i kvar region i fylket vil kome både innbyggjarar, tilreisande o g reiselivet til gode. Det kan synes som om mange kommunar er noko avventande, fordi dei ventar på at fylkeskommu nen tar eit klårt standpunkt, tar ei rolle som regional utviklar og g ir eit signal om at regionalt nivå vil bidra med oppstarts - og driftstøtte. Fylkesdirektøren tilrår at fylkeskommunen tek ei aktiv rolle i etableringa av friluftsråd både som utviklar og ved økonomisk stønad. 2. Bakgrunn for saka I denne saka vurderer og tilrår fylkesdirektøren om og korleis fylkeskommunen skal engasjere seg vidare i etableringa av interkommunale friluftsråd i Sogn og Fjordane. Denne saka kjem opp no, grunna hovudutval for næring og kultur sitt vedtak om utsetjing i H N K - sak 3/2017. Etablering av interkommunale friluftsråd har ikkje vore handsama som eiga pol itisk sak i fylkeskommunen før i januar 2017. Tiltaket har vore eit satsingsområde i fylkeskommunen sin kulturstrategi for 2008-11 og i handlingsprogramma til det som no er regional plan for fysisk aktivitet, idrett og friluftsliv sidan 2010. Tiltaket er o g med i g jeldande plan for perioden 2016-19. Desse planane og handlingsprogramma er vedtekne av fylkestinget. Sidan 2008 har Sogn og Fjordane fylkeskommune vore ein pådrivar for etablering av friluftsråd og har vore i jamleg dialog med både kommunar og reg ionråd om dette. Sidan 2011 er det utarbeidd forprosjekt for etablering av friluftsråd i tre av regionane i fylket. Desse er: Friluftsråd for Nordfjord, Forprosjekt januar 2015, utarbeidd av Reisemål Stryn og Nordfjord på vegne av Nordfjordrådet Etablering av interkommunalt friluftsråd i Aurland, Balestrand, Leikanger, Luster, Lærdal, Sogndal og Vik. Utarbeidd av Sogn Næring AS på vegne av Sogn regionråd Oppstart av arbeid med felles friluftsplan og oppretting av Sogn Friluftsråd, ved byregionprog rammet i Luster, Leikanger og Sogndal Kystparken - etablering av friluftsråd, Eit notat skrive av Tore Berntsen på oppdrag av Hafs regionråd. Alle desse forprosjekta tilrår at det vert etabl ert interkommunale friluftsråd. Sogn og Fjordane fylkeskommune har bidrege med økonomisk stønad til utarbeiding av nokre av desse. Sidan 2015 har Sogn og Fjordane vore det einaste fylket med kystlinje der det ikkje er etablert eit eller fleire friluftsråd. I starten av 2017 endra dette seg då Askvoll, Flora og Solund kommunar gjekk saman og etablerte Fjordkysten friluftsråd. Regjeringa tilrår etablering av friluftsråd. I S t. mld. nr. 18 (2015-16) Friluftsliv heiter det: «Regjeringen ønsker at flest mulig kommuner er med i et interkommunalt friluftsråd» «F riluftsliv er den vanligste formen for fysisk aktivitet i Norge» «Både på nasjonalt, regionalt og lokalt nivå gjør de interkommunale friluftsrådene en viktig jobb. Friluftsrådene er interkommunale samarbeidsorgan som ivaretar friluftsliv sop pgaver for sine medlemskommuner. Friluftsrådene har ofte ansvar for områder og oppgaver av betydning for hele regionen de omfatter, mens kommunene ivaretar de lokale sakene. De interkommunale friluftsrådene representerer et system som sikrer informasjonsfl yt og overføring av kunnskap og erfaringer mellom kommuner, og mer effektiv utnyttelse av ressurser og kompetanse. Friluftsrådene har det enkle

Side 3 av 6 hverdag sfriluftsliv et som hovedprioritet, som ofte i mindre grad ivaretas av interesseorganisasjonene. Friluftsr ådene har tiltak og prosjekter i sine regioner som på ulike måter stimulerer til mer friluftsliv saktivitet i befolkningen. Flere av prosjektene har stor overføringsverdi til andre kommuner og friluftsråd i landet.» «På regionalt nivå har fylkeskommunene an svar for å stimulere til friluftslivsaktivitet. Fylkeskommunene fordeler Klima - og miljødepartementets tilskuddsmidler til friluftslivsaktivitet. Flere av fylkeskommunenes oppgaver innenfor andre sektorer er også relevant for friluftsliv og stimulering til friluftslivsaktivitet. Særlig i rollene som regional utviklingsaktør og folkehelsemyndighet, som ansvarlig for fordeling av spillemidler, forvaltning av kulturminner og gjennom ansvaret for videregående skoler er det potensial for at fylkeskommunene integ rerer friluftslivsperspektivet i enda sterkere grad enn i dag. Det viktigste arbeidet med å stimulere befolkningen til å delta i friluftsliv skjer på lokalt nivå, i et samspill mellom kommuner, interkommunale friluftsråd, frivillige organisasjoner, grunn eiere og andre private aktører.» Eit friluftsråd et eit fast samarbeid mellom to eller fleire kommunar og eventuelt organisasjonar om nærare definerte felles friluftsoppgåver. Samarbeidet er formalisert gjennom vedtekter, årsmøte, styre, arbeidsprogram, b udsjett, årsmelding og rekneskap. Oftast er samarbeidet forankra i kommunelovas kap. 5 om interkommunalt samarbeid. Dei fyrste friluftsråda vart etablert allereie i 1936 og talet på friluftsråd har auka mykje sidan den gong. Det er 28 friluftsråd i Noreg. 27 av desse friluftsråda og 219 kommunar er medlem av Friluftsrådenes landsforbund. I 2016 hadde dei 26 friluftsråda i Friluftsrådenes landsforbund ei omsetning på 136 mill. kr. Kommunane sin eigendel utgjer 30 mill. kr av dette. Fylkeskommunane bidrog med litt over 10 mill. kr. Dette kjem fram i Frilufts.info 1/17 utgjeve av Friluftsrådenes landsforbund Alle dei etablerte friluftsråda vert drivne med støtte frå medlemskommunane. Det er ulike modellar for dette. Nokre har eit system med ein sum per innbyggjar i kommunen. Denne summer varierer frå 5 til 18 kroner. Andre har ei slik ordning som nemnt pluss e it fast bidrag frå kvar kommune. Kommunane i Fjordkysten friluftsliv har valt den siste metoden. Dei har eit fast årleg tilskot frå kvar kommune på kr 1 5 000. -, pluss ein sum på 15 kroner per innbyggjar. Denne oversikta syner kva dei tre kommunan e vil bid ra med i årlege tilskot : innbyggjartal fast sum 15 kroner pr. totalt pr. innb. kommune Solund 800 15 000 kr 12 000 kr 27 000 kr Askvoll 3 008 15 000 kr 45 120 kr 60 120 kr Flora 11 862 15 000 kr 177 930 kr 192 930 kr SUM: 280 050 kr I tillegg til dette bidreg alle tre kommunane med ekstra midlar til oppstart av friluftsrådet. For å synleggjera kva andre kommunar kan måtte bidra med, har vi med utgangspunkt i Fjordkysten friluftsråd sin metode, laga eit døme som s yner omfanget for kommunar på storleik

Side 4 av 6 med dei i vårt fylket. Vi syner også kor mykje desse kommunale kronene kan bringe inn til friluftsråda og vår region i eksterne midlar, basert på kva Sunnmøre Friluftsråd fekk i 2016 : Innbyggjartal Fast sum 15 kroner pr. innb. Totalt pr. kommune Sunnmøre friluftsråd skaffa 5 krone pr. kommunale krone 1000 15000 kr 15000 kr 30000 kr 150 000 kr 2000 15000 kr 30000 kr 45000 kr 225 000 kr 3000 15000 kr 45000 kr 60000 kr 300 000 kr 4000 15000 kr 60000 kr 75000 kr 375 000 kr 5000 15000 kr 75000 kr 90000 kr 450 000 kr 6000 15000 kr 90000 kr 105000 kr 525 000 kr 7000 15000 kr 105000 kr 120000 kr 600 000 kr 8000 15000 kr 120000 kr 135000 kr 675 000 kr 9000 15000 kr 135000 kr 150000 kr 750 000 kr 10000 15000 kr 150000 kr 165000 kr 825 000 kr 11000 15000 kr 165000 kr 180000 kr 900 000 kr 12000 15000 kr 180000 kr 195000 kr 975 000 kr SUM: 1 350000 kr 6 750 000 kr 3. Vurdering ar og konsekvensar Fylkesdirektøren syner til gjeldande regional plan for fysisk a ktiv itet, idrett og friluftsliv 2016-19. I den har fylkestinget allereie vedteke ei tilråding om etablering av friluftsråd i Sogn og Fjordane. Fylkeskommunen si rolle i etableringa er sett til å vera samarbeidspart. Det er regionråda og kommunane sjølv som er ansvarlege for iverksettinga av tiltaket i den regionale planen. I gj eldande handlingsprogram står det at det skal etablerast eit friluftsråd i regionane Nordfjord, H AFS, Sunnfjord og Sogn. Vidare skal driftsstøtte til friluftsråda avklarast gjennom etablering av utviklingsavtalar. Fylkesdirektøren meiner difor at denne sak a handlar om korleis fylkeskommunen skal fylle si rolle som utviklar og samarbeidspart. Etablering av friluftsråd i Sogn og Fjordane vil vera ein vesentleg styrking av ei viktig satsing på friluftsliv og naturmangfald i tida som kjem. Det er og viktig i eit miljøperspektiv, då det syner seg at friluftsråda bidreg sterkt til å halde naturen vår rein og tilgjengeleg. Det er også viktig å leggje vekt på at etablering av friluftsråd vil gje ei stor auke i økonomisk handlingsrom. Kommunane, regionane og fylk et vårt vil no få tilgang til ei rekke støtteordningar som vi ikkje har nytta tidlegare. Fylkesdirektøren har registert at nokre kommunar takkar nei til deltaking grunna økonomi. Dette må sjølvsagt respekterast, samstundes er dette synd og eit alvorleg s ignal kring kommunane sin økonomi. For så økonomisk attraktivt som ei deltaking er, er dette eit tiltak kommunane ikkje burde ha råd til å la vere å delta i. Erfaring syner og at fylket ved slike etableringar vil få tilført arbeidskraft med høg kompetans e. Det tyder at den samla kompetansen på fagområdet friluftsliv vil auke mykje. Det vil igjen medføre betre kvalitet på tenestene, større fokus i media, betre tilrettelegging for reiselivet og igjen større økonomisk handlingsrom. Det siste kjem av at dei t ilsette og har kompetanse på det å søkje etter og hente eksterne midlar til sitt friluftsråd, og med det midlar til viktige lokale tiltak i ein av dei regionane i Noreg med mest spektakulær natur. Erfaring frå andre friluftsråd syner og at eit interkommu nalt friluftsråd har økonomisk handlingsrom til å etablere ein utstyrspark som bidreg til ei drift av en mykje høgare kvalitet enn det som ein får til utan eit friluftsråd. Deira kompetanse og tilgang til ein utstyrspark gjer

Side 5 av 6 og at arbeidet vert gjennomfør t med mykje større effektivitet. Samla sett gjer dette innbyggjarar og tilreisande tilbod av ein betre kvalitet enn det som ein i snitt får til elles. Ved medlemskap i Friluftsrådenes Landsforbund vil ein få delta i eit nettverk med høg kompetanse og lang erfaring. Eit sl ikt nettverk skapar muligheiter, utvikling og auke i eigen kompetanse. Det kan handle om deltaking i samarbeid på tvers av noverande fylkesgrenser, deltaking i nyvinnande og utviklande prosjekt og tettare kontakt med dei som utviklar nasjo nal politikk og satsingar innan friluftsliv. Alt dette vil igjen vil bidra til eit høgare aktivitetstilbod og betre kvalitet på tenestene kommunane er lovpålagd å gje sine innbyggjarar. I St. mld. 18 ( 2015-2016) Friluftsliv står det: «Friluftsliv er den vanligste formen for fysisk aktivitet i Norge. Hele 61 prosent oppgir at fysisk aktivitet i naturen og nærmiljøet er den formen for fysisk aktivitet de kunne tenke seg å gjøre mer av i fremtiden. Egenorganisert fysisk aktivitet som frilu ftsliv når ofte grupper som den organiserte idretten ikke når, og friluftslivsaktiviteter har en jevnere fordeling i deltakelse i befolkningen. Dette innebærer at deltakelsen i friluftsliv er stor i alle sosiale lag i befolkningen. Satsing på friluftsliv e r derfor sentralt i regjeringens folkehelsearbeid.» Etableringa av friluftsråd vil bidra til å leggje til rette for meir fysisk aktivitet, og vil med det vera ein viktig del av det offentlege sitt ansvar for å stimulere til fysisk aktivitet. Det vil igjen vera ein viktig tilvekst for folkehelsesatsinga i fylket. At så mange er aktive i naturen syner og at auka satsing på friluftsliv, naturmangfald og miljø er viktig. Etablering av friluftsråd vil i så måte vera eit av dei viktigaste tiltaka vi kan setje i verkt i vår region. I Nordfjord regio nen har kommunane vore positive til etablering av friluftsråd i fleire år. Etableringa har likevel lete vente på seg. Slik fylkesdirektøren ser det, kjem dette av at kommunane og regionrådet i sine vedtak har med eit p unkt om at alle komm unane skal vera med for å starte ei etablering. Det er prøvd å etablere eit friluftsråd i alle fall i to vender. Begge gongane var det ein eller nokre kommunar som vedtok å ikkje vera med. Dei kom munane som ikkje ville vera med, fekk på dette viset ein vetorett som stogga etableringa for dei kommunane som ynskte å etablere eit friluftsråd. Fylk e sdirektøren vil tilrå kommunane å gå vekk frå dette prinsippet. Det er ikkje naudsynt at alle kommu n ane i ein region er med når ein etablerer e it friluftsråd. Det er viktig å la dei kommunane som ynskjer det å starte opp gjere det. Sidan fylkeskommunen allereie har vedteke å støtta opp om slike etableringar er det viktig å ha fokus på dei kommunane og regionane som er klar og ynskjer å starta opp, heller å fokusere på dei som har takka nei eller er avventande. Erfaring frå landet elles syner at mange kommunar blir medl e mar ei tid etter ei etablering av eit friluftsråd. Det må det også vera rom for i vårt fylke. Forprosjekta i Sogn syner at det o gså er interesse for etablering eit eller to friluftsråd i den regionen. Om alle kommunane vert med, er ikkje endeleg avklart, men som over meiner fylkesdirektøren at tiltaket må støttast med fokus på dei kommunane som ynskjer ei etablering. Når det gjel d dei fire kommunane i Indre Sunnfjord er tilbakemeldingane avventande. Fylkesdirektøren opplever at dette kjem av at dei i ein periode frametter har sitt hovudfokus på å gjennomføra ei omfattande kommunesamanslåing, og at dette og fleire andre tiltak difo r er se tt på vent. Fylkeskommunen må etter fylkesdirektøren sitt syn, ha stor forståing for dette. Samstundes er det viktig at dette ikkje stoggar prosessane i dei regionane som er i gang eller ynskjer å kome i gang. Askvoll, Solund og Flora kommunar har inngått eit samarbeid og har etablert Fjordkysten friluftsråd. Dei signaliserer at både økonomisk og fagleg støtte frå fylkeskommunen er viktig i denne etableringa. Dei andre kommunane i H AFS - regionen har i denne omgangen takka nei til å delta i etableri nga. Fylkesdirektøren meiner dette er eit godt eksempel på at utvikling av ei god lokal og regional teneste kan etablerast av nokre kommunar, så kan tida vise om fleire melder seg inn etter kvar. Fylkesdirektøren har inntrykk av at mange ventar på ei avklaring av fylkeskommunen sitt vidare engasjement både som utviklar og ikkje minst økonomisk. Ei aktiv deltaking frå fylkeskommunen si side er difor vesentleg om fleire friluftsråd skal etablerast i fylket. No når

Side 6 av 6 det fyrste friluftsr ådet er etablert, opplever fylkesdirektøren at interessa er aukande og vi trur at andre ynskjer å fylgje etter. Fylkeskommunen kan vera ein avgjerande faktor i dette frametter. Skjærgardsteneste I den siste tida har fokuset på marin forsøpling auka dra matisk. Friluftsråda kan bidra mykje i dette arbeidet, men fylkesdirektøren vil og trekkje fram den etablerte skjærgardsteneste i denne samanhengen. Årsakene til dette er: Det er behov for ei teneste som har fokus på og skapar kontinuitet i arbeidet med m arin forsøpling, naturmangfald og kulturlandskap langs kysten. Ordninga er etablert frå Svenskegrensa til og med Hordaland. Det er i statsbudsjettet for 2017 sett av 5 mill. kr. for etablering nord for Hordaland. Dette etter initiativ frå aktørar i Møre o g Romsdal. Fylke nord for Sogn og Fjordane fylkeskommune vurderer deltaking. Fylkesdirektøren nemner dette i denne saka fordi tenesta oftast vert driven av friluftsråda. Det medfører at dei har eit større ansvarsområde, har betre økonomi og fleire bein å stå på, samstundes som dei gjer ei viktig oppgåve. I St. mld. 18 ( 2015-2016) Friluftsliv er det nemnt fleire stadar at regjeringa Skjærgardstenesta skal få fleire og større oppgåver. vil vurdere om Sjølv om dette ikkje er ein del av denne saka i seg sjølv, er det viktig å nemne det både fordi dette kan bli ein del av friluftsråda sine oppgåv er og fordi fylkesdirektøren meiner at Sogn og Fjordane fylkeskommune må ta stilling til om vi skal delta i mogeleg etablering av ei slik teneste nord for Hordaland. Om vi ikkje deltek, kan vi risikere at ei teneste som er etablert sør og aust for vårt fyl ke og vert eta blert i fylka nord for oss. V i kan vert e det fylket som står utan denne tenesta. Fylkesdirektøren tilrår difor at det vert fremja ei eig e sak om Skjærgardsteneste til h ovudutval for næring og kultur innan utgangen av september. 4. Konklus jon Fy lkesdirektøren meiner at ei satsing på og etablering av friluftsråd vil gje fylket vårt ein viktig tilvekst både for innbyggjarar, tilreisande og for reiselivet vårt. Erfaringa frå andre fylker syner oss dette. Etablering av friluftsråd vil bidra til: s tørre økonomisk handlingsrom for satsing på friluftsliv i fylket r egionen vil bli tilført midlar som til no ikkje har kome oss til gode b etre kompetanse innan friluftsliv ein utstyrspark som bidreg til høgare kvalitet og mykje meir effektiv drift av tenestene kontakt med eit nasjonalt nettverk med høg kompetanse og lang erfaring. Fylkesdirektøren meiner at fylkeskommunen bør vera ein aktiv pådrivar for etablering av friluftsråd i alle delar av fylket. Dette vil truleg vera avgjerande for etablering av fleire friluftsråd i Sogn og Fjordane. Fylkeskommunen kan vera den avgjerande faktor for etableringa og bør difor ta ei aktiv rolle som utviklar og bidra økonomisk.