Nesbø hellegneissone - Granvin Planomtale Detaljregulering med konsekvensutgreiing

Nesbø hellegneissone - Granvin Planomtale Detaljregulering med konsekvensutgreiing 02.09.2016 Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 1

1 1 Innleiing... 3 2 Bakgrunn for planarbeidet... 3 2.1 Føremål... 3 2.2 Krav om konsekvensutreiing... 4 3 Planprosess... 4 3.1 Saksgang... 4 3.2 Nærmare om fasetjing av planprogram... 5 3.3 Nærmare om offentleg ettersyn kommentar til merknader... 5 3.4 Tiltakshavar og plankonsulent... 8 3.5 Eigartilhøve... 8 3.6 Medverknad... 8 4 Planstatus... 8 4.1 Overordna planar... 8 4.2 Andre planar... 9 5 Planområdet dagens situasjon... 9 5.1 Eksisterande busetnad og historikk... 10 5.2 Veg- og transportforhold... 10 5.3 Terreng, landskap og vegetasjon... 10 5.4 Rekreasjon og uteområde... 11 5.5 Grunnforhold, rasfare... 12 5.6 Natur, kultur og eventuelle verneinteresser... 12 6 Skildring av planframlegget... 13 6.1 Terreng, landskap og vegetasjon... 21 6.2 Natur, kultur og verneinteresser... 28 6.3 Handtering av overvatn og avrenning... 28 6.4 Negative miljøpåverknadar... 33 6.5 Avkøyrsle, vegløysing... 36 6.6 Parkering... 36 6.7 Gang- og sykkelveg... 36 6.8 Grønstruktur... 36 6.9 Vatn og avlaup... 36 6.10 Naturmangfald... 36 6.11 ROS-analyse... 37 7 Konsekvensutgreiing... 38 7.1 Metode... 38 7.1.1 Skildring av status... 38 7.2 Område som skal konsekvensutgreiast.... 39 7.3 Naturmiljø... 40 7.3.1 Beiteområde... 41 7.3.2 Skog... 43 7.3.3 Gyteområde i elv og bekkar.... 45 7.3.4 Verneverdiar Granvinsvassdraget... 46 7.4 Kulturminne og kulturmiljø... 47 7.5 Naturressursar-Geologi og behov... 48 7.6 Nærmiljø og friluftsliv... 49 7.7 Landskapsbilete... 50 7.8 Forureining... 55 7.8.1 Støy... 56 7.8.2 Støv... 58 7.8.3 Utslepp... 60 Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 2

8 Kjelder... 61 9 Vedlegg... 62 1 Innleiing I samband med planar om å legge til rette for rasjonell drift av Nesbø hellegneissone i Granvin er det sett i gang eit arbeid med forslag til planprogram. Planen vert med dette lagt fram med tanke på vedtak om offentleg ettersyn og vidare handsaming i samsvar med reglane i plan- og bygningslova. Planarbeidet vart annonsert og oppstarta i desember 2013. Oppstartsmøte vart halde den 07.01.13. Framlegget til detaljreguleringsplan er utarbeidd av Aurland Naturverkstad AS på vegne av Granvin Maskinstasjon AS (heretter tiltakshavar). I etterkant av offentleg ettersyn og motsegn frå fylkesmannen er planomtalen delvis omarbeida av Granvin herad, teknisk etat, som del av revidering av planframlegget fram mot slutthandsaming. 2 Bakgrunn for planarbeidet Bakgrunnen for planarbeidet er eit ynskje frå tiltakshavar om permanent drift for uttak av stein i Nesbø, hellegneissone. Det vart varsla om oppstart den 01. juni 2013. Grunna tilkomstveg vart det varsla ny oppstart den 19.12.2013. Det vart sett i gang prøvedrift i området den 18.04.11, etter godkjenning frå Granvin Herad. Prøvedrifta varte i 2 år og 5 månader og samla uttak vart på 4000m3 tonn murstein (fordelt på to uttak). Det er på bakgrunn av denne prøvedrifta tiltakshavar no vil setje i gang permanent drift. Prøvedrift Etter godkjenning frå Granvin Herad vart det 18.04.2011 sett i gang prøvedrift av Nesbø hellegneissone. Prøvedrifta varte i 2 år og 5 månader og samla uttak var på ca. 4000m3, fordelt på 2 uttak. I uttak nr.1 vart det brukt nokre små og nokre store salver for å kartlegge uttaksprosent og framgangsmåte. I uttak nr.2 vart det tatt ut i små salver i frå fleire retningar for å kartlegge kva som gav best resultat i forhold til mønster for sprekking i fjellet. Uttaksprosenten har vore på ca. 35-50 %, men kunne nok vore enda høgre om ein hadde utnytta all handstein. Steinen vart sortert etter djupne i høvesvis 40-60 A-stein, 40-60 B-stein, 60-90 A-stein, 60-90 B-stein og noko storblokk. Uttaket viser at ein stor del av steinen blir 40-60 A-stein og 40-60 B-stein, medan ein noko mindre prosent er 60-90 A og B stein. Det har vore grovknusar og sikt på plassen for og knuse vrakstein etter sortering, dette gav og eit godt resultat i forhold til steinkvalitet. Det vart tatt prøver av ein 20-120 mm fraksjon og utført analyser av materialet. Resultata vart samanlikna med krav til materiale for berelag i NS-EN 13242, og tilfredsstilte desse krav med god margin. Granvin Maskinstasjon syner til veldig bra resultat og har fått mykje positiv tilbakemelding frå kundar som har brukt steinen. 2.1 Føremål Føremålet med planarbeidet er å laga ein detaljreguleringsplan som legg til rette for rasjonell drift av Nesbø hellegneissone i Granvin med tilknytingspunkt på Moe. Anleggsveg vil verte lagt til eksisterande trasé og det vil verte oppretta eit anleggsområde for rigg og drift sentralt, innafor planområdet. Området er rikt på murstein og er ein god lokal-ressurs for Granvin. Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 3

Hellegneissona er grovt sett ei nær plateforma sone som er opp til 25 meter tjukk. Sona skrår ca. 20 nedover mot nordaust til nord-nordaust. På sitt lågaste kjem hellegneissona ut i dalsida i ei brattskrent i overkant av jernbanelina, i ca. 100 meters høgd over havet. Ut frå samanlikning med andre førekomstar i Hordaland er det grunnlag for at det kan drivast industrielt uttak av heller og skifrig murstein frå planområdet. Det er for tida stor etterspurnad etter skifrig murstein og tjukkheller, også lokalt. Då det er vanskeleg å sjå føre seg kor stort behov det er for stein frå år til år, er det vanskelige å føreseie kor lang tid det vil ta før uttaket er ferdig utvunne. Det kan gå lengre periodar utan drift i uttaket. Difor tek ein utgangspunkt i ei uttaksperiode på 10 år med moglegheit for ytterligare 10 år forlenging. Ein planprosess er i seg sjølv ein tidkrevjande prosess som tek opp mot 3 år, og dei investeringane som vert gjort av tiltakshavar er så store at dei må kunne sjå føre seg ei stabil driftsfase som strekkjer seg over meir enn 5 år. Ein avtaleperiode på 5 år, slik vedtaket i formannskapet syner, gjev for stor usikkerheit til at tiltakshavar kan investera i eit slikt omfattande prosjekt. Drift i hellegneissona sør for Nesbø vil gje arbeid til minimum 4-6 personar i 10-20 år. I tillegg kjem ringverknadene. Dette vil vere i tråd med kommunen sine intensjonar om å auke sysselsettinga og bidra til lokal næringsutvikling. 2.2 Krav om konsekvensutreiing Området er i planen definert som LNF-område der byggetiltak kan tillates. Det står vidare i kommuneplanen: I området vert det opna for vidare kartlegging av steinressursen Nesbø hellegneissone, og eventuell prøvedrift ved bruk av eksisterande infrastruktur etter søknad, jf. plan- og bygningslova. Området vart konsekvensutgreidd i samband med kommuneplanen, og det vart samtidig gjort ein landskapsanalyse (Aurland Naturverkstad) i 2007 der området ikkje er registrert i nokon av kategoriane; kulturmiljø, rekreasjon og friluftsliv og visuelt sårbart område. I meklingsmøte (19.06.13) vart det slått fast at eit evt tiltak om permanent drift skal takast opp i ein eigen reguleringsplan med tilhøyrande KU (Fylkesmannen i Hordaland). 3 Planprosess 3.1 Saksgang -18.04.11 Løyve til prøvedrift for uttak av naturstein i Såkvitnehagen -26.03.12 Forlenging av løyve til 15.09.13-01.06.13 Oppstart av planarbeid for området for uttak av naturstein -13.06.13 Informasjonsmøte om prøvedrift og planarbeid. Invitasjon til grunneigarar og naboar. Frode Atterås frå Sweco presenterte støykartlegging for området -19.12.13 Revidert oppstart av planarbeid som reguleringsplan med vesentleg verknad for miljø og samfunn med frist 07.02.14-27.05.14 Fatsetjing av planprogram og synfaring i Granvin formannskap -15.01.15 Innsending av planframlegg i 1.gongs handsaming -26.01.15 Notat frå administrasjonen vedk. manglar i framlegget -02.03.15 Revidert planframlegg i 1.gongs handsaming -03.06.15 Motsegn frå FMHO -28.04.16 Revidert framlegg frå tiltakshavar -17.06.16 Motsegnet vert opprettheld -04.07.16 Granvin herad ber om mekling -02.09.16 Granvin herad oversendar revidert framlegg som grunnlag for mekling -23.09.16 Fylkesmannen trekkjer motsegnet på vilkår Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 4

3.2 Nærmare om fasetjing av planprogram Fastsetjing av planprogram vart gjort den 27. mai 2014. Planprogrammet vart fastsett med følgjande punkt: Regulert arbeidstid (kl. 0700 kl. 1600) Full stopp (4 veker) i fellesferien Avtaleperiode på 5 år med evt. fornying for 5 nye år Utgreiing av helse skadar frå svevestøv Oppfølging av støynivå undervegs (om det kjem klage frå naboar) Leggja ekstra vekt på støykartlegging og støvplager Kommentar: -Regulert arbeidstid jfr. punkt 1. er lagt inn i føresegnene, punkt 2.2 inkludert full stopp, jfr. punkt 2. -Avtaleperiode er kommentert på førre side i punkt 2.1, jfr. punkt 3. -Sjå føresegner pkt. 31. for oppfølging av støynivå. -Utgreiing av helsepåverknad knytt til spreiing av svevestøv, datert 11.02.16, ligg som vedlegg -Revider utgåve av rapport (24.04.13), datert 18.12.15 ligg som vedlegg 3.3 Nærmare om offentleg ettersyn kommentar til merknader I møte 20.03.15 vedtok Granvin formannskap følgjande: I medhald av plan- og bygningslova 12-10, vert detaljreguleringsplan for Nesbø hellegneissone, plan id 12342013001, jf kart, føresegner, planomtale, ROS-analyse og andre plandokument, lagt ut til offentleg ettersyn i minimum 6 veker i perioden 24.03.15 11.05.15 Høyringsfristen vart utvida, mellom anna på grunn av ein synfaring med fylkesmannen og NVE den 22.05.15., siste frist vart satt til 08.06.15. Det kom inn 19 merknader som er samanfatta i eige vedlegg med kommentarar. Det er kome inn 19 merknader. I tabellen nedanfor er merknadene summert opp og kort kommentert. Merknad-Offentleg Innhald Kommentar Fylkesmannen i Hordaland Vassdragslandskapet landskapsverknader Fylkesmannen meiner at planen ikkje opplyser godt nok kva verknader planen vil kunne få for vassdragslandskapet. Konsekvensutgreiinga (KU) er ikkje utført på ein slik måte at utgreiingsplikta kan reknast som oppfylt. Før det er gjort, kan vi ikkje reelt ta stilling til planforslaget. Det er knytt motsegn til planen på dette punktet. Avrenning til vassdrag Fylkesmannen ser ikkje at risiko for avrenning til hovudvassdrag og tilhøyrande anadrom strekning er tilstrekkeleg vurdert i planarbeidet og naudsynte tiltak for sikring mot avrenning er tilstrekkeleg vurderte og heimla i planen, med juridisk binding. Det er knytt motsegn til planen på desse punkta. Støv Fylkesmannen vil i staden strekt tilrå at mogelege verknader av støv vert vurderte i samband med konsekvensutgreiinga. Det vil vere uheldig å eventuelt godkjenne ein reguleringsplan dersom helsemessige skadar av svevestøv ikkje er vurdert og viser seg å vere monalege i etterkant. Støy Fylkesmannen meiner at støytilhøva som kan følgje av planlagt drift ikkje er tilfredstillande utgreidde. Før det Sjå pkt. 6.2, revidert planomtale og KU. Sjå eigen rapport om verknaden for fisk og ferskvatnsbiologi i Storelvi, vedlegg. Sjå temakart for blåstruktur sjå revidert KU, punkt 7.3.3 Sjå rapport om støv og helsemessige skadar av svevestøv, vedlagt, og revidert KU. Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 5

Hordaland Fylkeskommune er gjort kan ikkje Fylkesmannen ta stilling til planframlegget. Det er knytt motsegn til dette tilhøvet. Rasfare Fylkesmannen vil påpeike at ein detaljreguleringsplan alltid bør vise kva tiltak som skal på plass for at planen kan gjennomførast. Ein reguleringsplan skal sikre forsvarleg gjennomføring av bygge- og anleggstiltak, fleirbruk og vern i høve til aktuelle private og offentlege interesser, jf. pbl. 12-1 andre ledd. Landskap Vi konstaterer at tiltaket i planforslaget vil gjere inngrep i eit landskapsområde av stor regional verdi. Landskapet er også ein heilt sentral verdi for utvikling av reiselivet i området -Betre illustrasjonar for visualisering -Avklare avtaleperiode -Redusere storleiken på planområdet. Næringsutvikling Konsekvensar for landbruket og jordvern vektleggjast. Tiltaka og målsettinga med Skjervet og skjervefossen er ikkje omtala i planforslaget. Folkehelse Når det gjeld dei helsemessige konsekvensane vil vi oppmoda om at bebuarane sine opplevingar under prøvedrifta vert tillagt vekt og at det vert utarbeidd eit betre beslutningsgrunnlag. Sjå revidert rapport om støy. Sjå revidert KU. Sjå eigen rapport om rasfare, og revidert ROS-analyse. Sjå 3d-illustrasjonar. Sjå reviderte føresegner Sjå revidert plankart. Pkt. 6, 6.1. Sjå revidert planomtale punkt 6.2 Sjå revidertplanomtale punkt 4.2 Sjå rapportar om støy og støv og revidert KU. Statens vegvesen Direktoratet for mineralforvaltning Noregs vassdrags og energidirektorat Kommuneoverlege, Granvin herad Kulturminne og kulturmiljø Teke omsyn til jernbanetraseen i det vidare arbeidet. Registrere og dokumentere kulturminne tilknytt traseen. Plankaret Omsynssone og utløpsområde for snøksred må utgreiast betre. Hordaland fylkeskommune rår i frå forslag til reguleringsplan grunna konflikt med verdifullt landskap og fordi vi vurderer beslutningsgrunnlaget til å vere mangelfullt for viktige tema i planen, som til dømes bumiljø, helse, turistveg og anna næringsgrunnlag. Vi rår til at desse tema vert utgreidde nærare før planvedtak. Krav til frisikt 4 meter inn i avkøyringa. Ynskjer ei visualisering frå Skjervet. Manglar informasjon om kor mykje stein som skal takast ut. Rår til at føresegnene strukturerast på ein meir oversiktleg måte. Føresegn 2.2.2 og 2.3.3 må avklarast. Skredfare Saknar betre kartlegging av faresoner som stettartek 10. Bør utarbeidast faresonekart for planområdet. Granvinvassdraget Viser til dokument «verneverdier og brukerinteresser i Granvinvassdraget». Konsekvensane for verneverdiane må vurderast på nytt. Er no satt til ubetydeleg (0) Avkøyrsle og vegløysing Tilrår at nedre vegtraseen vert sløyfa av miljømessige omsyn til bebuarar og campingplass. Sjå eige temakart for kulturminne. Sjå faresonekart og revidert plankart Sjå revidert planomtale og KU Sjå plankart Sjå 3d-illustrasjonar Sjå revidert planomtale punkt 6. Sjå reviderte føresegner Sjå reviderte føresegner Sjå utarbeidd faresonekart Sjå revidert KU og planomtale Vegen ned til Nesheim er no teke ut. Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 6

Drift og støy Heradet bør ikkje gi løyve til lasting og utkøyring av stein på Laurdagar. Utgreiing av svevestøv/støvflukt Heradet fylgjer opp utgreiing av helsemessige skadar av svevestøv. Kva er røynslene med støv frå tilsvarande anlegg? Sjå revidere føresegner. Moglegheit for drift på Laurdagen er viktig for å ha naudsynt fleksibilitet. Sjå rapport om svevestøv Merknad-Privat Innhald Kommentar Elisabeth og Svein Moe Sveinung Såkvitne & Ragnhild Windsrygg Harald og Elisabeth Kløve Jon Spildo, Olga Nesbø Presegard, Roy Helge Nesbø Prestegard og Marianne Presegard Utfordringar med støv i medhald av material tilknytt sagbruk. Legge til rette for minst moglege ulemper for bebuarane når det gjeld støy og forureining. Negative til etablering av transport på nedre del av jernbanetraseen. Fryktar løysinga ikkje fungerar reint praktisk saman med anna anleggstrafikk. Meir trafikk i området. Regulert arbeidstid 7-16 Full stopp i fellesferien Avtaleperiode Utgreiing av helsemessige skadar ved «svevestøv» Støykartlegging og støvplagar Betre illustrasjonar av tiltaket Redusera uttaksområde til etappe 3. Fokus på kvaliteten i dalføre tilknytt Skjervet og Skjervefossen. Regulert arbeidstid Avtaleperiode Støv Støy Trafikk tilkopling Neshiem og Moe. Landskap Nærmiljø og friluftsliv Biologisk mangfald Geologirapport ROS Sjå reviderte rapportar for støy og støv Vegtraseen ved nedre del av jernbanetraseen mot Nesheim er i revidert plankart teke ut. Sjå reviderte føresegner Sjå reviderte føresegner reviderte føresegner og planomtale Sjå rapport om svevestøv Sjå revidert rapport om støy Sjå 3dillustrasjonar Uttaksområdet er redusert, innsyn er skjerma. Sjå reviderte føresegner Sjå punkt 2.1 i planomtala Sjå utgreiing av støv. Sjå revidert utgreiing om støy Tilkoplinga ved Nesheim er fjerna. Sjå 3d-modell for revidert uttak. Vegen ned til Nesheim er no teke ut. Sjå revidert planomtale Sjå skredfarevurdering. Sjå revidert ROS-analyse Helga og Erling Bruvik Eli og Hans Øydvin David Spildo og Sigrid Seim Aud Gurine og Per Gunnar Erga Harald Solberg og Anneberit Mykling m/fam Ynskje om å kutte vegen ned til Nesheim Krev betre rammar rundt arbeidstid og støy. Ein avklaring på konsekvensane for inngrepet med tanke på landskapsbilete. Ta omsyn til Skjerver og Skjervefossen. Revurdera vegen ned til Nesheim. Betre dokumentasjon på støv og støy Regulere arbeidstida Avkøyrsla til Nesheim Lik bruksrett på jernbanetraseen. Betre retningsline for bruk av traseen. Ta omsyn til flora og fauna langs traseen. Betre varsling av arbeid Plagene frå støy og støv er ei belastning for bebuarane. Eigedomane vil få eit verditap som fylgje av drifta kven skal dekka inn tapet? Vegen ned til Nesheim er no teke ut. Sjå reviderte planføresegner. Sjå revidert støyrapport. Sjå nye 3D-illusrasjonar Vegen ned til Nesheim er no teke ut. Sjå reviderte rapportar Sjå reviderte føresegner Vegen ned til Nesheim er no teke ut. Avklarast av Heradet Løysast gjennom avtaler med heradet grunneigarar og tiltakshavarar. Planområdet er redusert for nedre del av traseen, traseen som er mest sårbar for inngrep. Varsling og rutinar skal gå fram av driftsplan, som skal godkjennast av Direktoraet for mineralforvalting. Sjå reviderte rapportar for støv og støy. Konsekvensar av eit vedtak, både positive og negative må sjåast i samanheng med heilskapen. Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 7

Advokatfirmaet WKS Jon og Olga Prestegard Ynskjer avklaring vedr. møte og habilitet Fylgjast opp av Heradet 3.4 Tiltakshavar og plankonsulent Granvin Maskinstasjon AS er tiltakshavar for planarbeidet. Dei held til i sentrum av Granvin og har lang erfaring med td. natursteinsmuring, massetransport, sprenging, maskintransport, mobilt knuseverk, sortering av masser og jord med meir. -Aurland Naturverkstad er plankonsulent for planarbeidet. -SWECO har utarbeidd rapport om støy frå masseuttak og helseeffektar knytt til spreiing av svevestøv. -Rådgivende biologer as har utarbeidd vurdering av verknad for fisk og ferskvatnsbiologi i Storelvi. -Johannes Seljebotn har utarbeidd geologisk rapport, samt driftsplan. -COWI har utarbeid rapport om skredfarevurdering 3.5 Eigartilhøve Det er 6 private eigedommar i sjølve uttaksområdet: Bjørn Haugen, gnr/bnr: 92/1 Nils Haugen, gnr/bnr: 92/2 Leif Nesbø, gnr/bnr: 93/1 Inga Winjum Rørlien, gnr/bnr: 93/3 Nils Helge Nesbø (to eigedommar), gnr/bnr: 91/1 og 93/13 Resten av eigedommane er knytt til trasé og innkøyring/utkøyring. 3.6 Medverknad Det vart meldt oppstart av planarbeid den 1. juni 2013 og informasjonsmøte vart hadde den 13. juni 2013 på heradshuset, der naboar og andre interessentar kunne kome med innspel. Tiltakshavar, representant frå kommune (Ebbe Dam Meinhild) og Frode Atterås frå SWECO (støymåling) var tilstades. Nytt forslag til planprogram vart lagt ut på høyring den 19.12.13, og naboar, interessentar og det offentlege hadde høve til å kome med innspel. Planprogrammet vart vedtatt den 27.05.14 etter justering på bakgrunn av innkomne kommentarar og innspel. Fleire møter og synfaringar har blitt gjort i planprosessen. Plandokumentet ble lagt ut til offentlig ettersyn den 24.03.15. 4 Planstatus 4.1 Overordna planar Området er i arealdelen av kommuneplanen sett til LNF-område der byggetiltak kan tillatast (RÅ2). I området er det opna for vidare kartlegging av steinressursen Nesbø hellegneissone, og eventuell prøvedrift ved bruk av eksisterande infrastruktur etter søknad, jf. plan- og bygningslova. (jf. Kommuneplan for Granvin Herad, 2009-2019). Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 8

Figur 1. Utsnitt frå Kommuneplanens arealdel 2009-2019, Granvin Herad, og føremålet samanfallande med planområdet. Det finns ingen gjeldande reguleringsplanar innafor planområdet. Reguleringsplan Rv. 13 Hp. 13 Øvre Granvin Voss grense, kryssar planområdet i syd, der den gamle jernbanetraseèn går. Denne går i tunnel og råkar dermed ikkje uttaksområdet. 4.2 Andre planar Turistvegprosjekt Skjervet er gjennom statens vegvesen og Vossapakko eit snart avslutta prosjekt. I prosjektskissa heiter det m.a.: «Skjervsfossen er ein stor naturattraksjon i Granvin kommune og er ein av innfallsportane til Nasjonal turistveg Hardanger for trafikk som kjem på rv13 frå Voss. Gjennom bompengeprosjektet Vossapakko har Statens vegvesen sett av midlar til å gjera tiltak på den gamle vegen i Skjervet/ Skjervsfossen etter at hovedtrafikken no er flytta i tunnel. Området vil no kunne opplevast på ein ny måte. Oppgåva har gått ut på å vurdera aktuelle tiltak for vegfarande turistar på denne strekninga.» 5 Planområdet dagens situasjon Planområdet har eit areal på om lag 260 daa, sjølve uttaksområdet er på om lag 130 daa. Området ligg sør for Nesbø, om lag 10 km nord frå Granvin sentrum. Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 9

Figur 2. Utsnitt av flyfoto med avgrensa planområde og tilknytingspunkt. 5.1 Eksisterande busetnad og historikk Det finns ikkje bygningar i planområdet. Granvinbana, som går igjennom planområdet, vart bygd i 1935 og har ein kulturhistorisk verdi. Planområdet ligg i ein dal med spreidd busetning,, gardar og landbruksdrift. 5.2 Veg- og transportforhold Rv 13 gjekk tidligare gjennom dalen men er no lagt i tunnel og kjem ut nede ved Nesheim. Den nedlagde jernbanetraseen er tenkt brukt til anleggsveg. Dette krev eit tilknytingspunkt i øvre del av anlegget (sjå eige kart). Avkøyrsle og veg i planområdet vil bli utarbeidd jf. plan- og bygningslova og statens vegvesens vegnormalar. 5.3 Terreng, landskap og vegetasjon Det vart i 2009 føretatt ein landskapsanalyse for Granvin (Aurland Naturverkstad 2009). I analysen fell planområdet inn under områdetype B-3/J-2 (landbruk, gardsbusetnad og innmark/fjellområde). Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 10

Figur 3. Utsnitt frå landskapsanalyse for Granvin, område-eigenskapar. Om området B-3(B-2) står det: «Området strekk seg frå enden av Granvinsvatnet til dalen snevrar inn mot Skjervet. Området er ope mot Granvinsvatnet, men er elles avgrensa av høge bratte fjellsider mot vest og nord. I dalsidene er det vekslande område med barskog, elles er det lauvskog med innslag av edellauvskog. Storelva renn i meandrar gjennom jordbrukslandskapet og har vegetasjon langs elvebreddene på begge sider. Elva munnar ut i Granvinsvatnet kor det er danna eit stor delta. Deler av deltaet er naturreservat. Fleire sidevassdrag kjem ned i landskapsområdet, Skorvofossen er det mest markerte og med ein stor foss som er lite synleg frå Rv 13, men godt synleg i området mellom Tresshaugen og Moen. Området er prega av å vere eit aktivt jordbruksområde, med kort avstand mellom velhaldne gardstun og dyr på beite. Mellom gardsbruka er det og ein del spreidd busetnad. Nesheim ligg som eit stort nes ut i Granvinsvatnet med eit aktivt kulturlandskap og skogsdrift i områda opp mot Bildeshaugen. Øvre Granvin var viktig i vegsambandet mellom Hardanger og Voss, og her låg det skysstasjon som vart lagt ned etter første verdskrig.(aurland Naturverkstad, Landskapsanalyse. 2009)». Landskapskarakteren er i landskapsanalysen skildra som: Aktivt jordbrukslandskap med god historisk kontinuitet. Planområdet ligg i randsona til område B-3. Primært innanfor J-2 som tek for seg Høgahorgi, eit landemerke på vestsida av Granvinsvatnet. Planområdet ligg ikkje innafor område med eigenskapar innan kulturmiljø, rekreasjon og friluftsliv, visuelt sårbart eller naturformar med særskild inntrykksstyrke. I rapporten «Landskapskartlegging av Hordaland fylke Landskapsklassifisering av innland» er området ved Granvinvatnet skildra slik: «fulldyrka elvesletter med tresatte kantsoner danner et velholdt særpreget kulturlandskap. Slake dal- og skogsåser danner en rolig innramming». 5.4 Rekreasjon og uteområde Det går ein skogsveg gjennom planområdet som startar i enden av Njuksveien nede i dalen og strekker seg heilt opp til Rundehaugen. Den gamle jernbanetraseen blir brukt som turveg av dei lokale. Skjervet og skjervefossen er under utvikling og i ferd med å bli etablert som eit turistvegprosjekt. Sjølve fossen ligg eit stykke utanfor planområdet, men frå skjervet har ein utsyn mot dalen og planområdet. Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 11

5.5 Grunnforhold, rasfare Viser til rapport om geologiske forhold for natursteinsdrift i området. (Hordaland Fylkeskommune, Juli 2002). Uttaksområdet ligg delvis innafor eit aktsemdområde for snøog steinskred. Det aktuelle området må takast med som omsynssone i plankartet. Heile uttaksområdet ligg innafor ei sone for potensielt jord- og flomskredfare. Masser frå uttak kan rase om det ikkje er sikra tilstrekkeleg. Store deler av planområdet er synt i aktsemdkart som potensielt skredutsett. Det er gjennomført ei faresonekartlegging. Sjå vedlagt rapport og, KU og ROS-analyse 5.6 Natur, kultur og eventuelle verneinteresser Dalføre der planområdet ligg er rikt på natur, med Storelvi som dominerer landskapet frå Granvinvatnet opp til Skjervet. Omgitt av ein rik flora og spreidd busetnadhar dette området blitt vurdert til å ha ein stor verdi i regional samanheng. Jernbanetraseen dannar grunnlaget for viktig kultur historie med sine klopper, steinlagde bruer og bekkelaup. Granvin herad er rikt på naturressursar knytt til landbruk og utmark. Inntektsmoglegheitene innan det tradisjonelle landbruket vert stadig mindre, og for å skape grunnlag for busetting og aktive grender er det viktig å finne nye inntektsmoglegheiter knytt til landbrukseigedomar. Det er fleire skiferførekomstar i kommunen. Kommersiell utnytting av desse må vegast opp mot naturog landskapsverdiar.(kommuneplanens arealdel 2009). Granvinsvassdraget er verna frå Skjervet og ned til sjøen. Langs vassdraget gjeld byggeforbod i 100-metersbeltet, jf. PBL 20-4, 2 ledd bokstav f og rikspolitiske retningsliner for verna vassdrag. Forbodet gjeld ikkje i tettbygde strøk. Planområdet ligg utanfor 100-metersbeltet for Granvinsvassdraget, men andre delar av nedbørsfeltet som er fagleg dokumentert at har betyding for vassdragets verdi skal reknas med i avgrensinga. (Jfr. rikspolitiske retningsliner). Retningsliner for område med særskilde landskapskvalitetar (kommunedelplanens arealdel 2009) Jf. landskapsanalyse for Granvin: Retningsliner (utdrag). 1. Ved utforming av nye tiltak i visuelt sårbare område må det leggjast vekt på landskapstilpassing og avbøtande tiltak for å unngå uheldig eksponering. 2. I område med heilskapelege kulturlandskap og kulturmiljø må nye tiltak ha ei utforming som harmonerer med kvalitetane i eksisterande bygnad, og ikkje forringar kvaliteten i området. 3. Naturformer med særskild inntrykksstyrke må ivaretakast som viktige landskapselement for framtida. Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 12

6 Skildring av planframlegget Oppdragsgjevar ynskjer å laga ein detaljreguleringsplan som legg til rette for rasjonell drift av Nesbø hellegneissone i Granvin. Det vert utarbeidd eigen driftsplan i samband med planomtalen. Hellegneissona er grovt sett ei nær plateforma sone som er opp til 25 meter tjukk. Sona skrår ca. 20 nedover mot nordaust til nord-nordaust. På sitt lågaste kjem hellegneissona ut i dalsida i ein brattskrent i over jernbanelina, i ca. 100 meters høgd over havet. Totalt omsøkt planområde er redusert frå 445 daa til 261,3 daa og omfattar LNF, drift og tilhøyrande infrastruktur. Av dette arealet utgjer: Driftsområde innafor reguleringsgrense 122 daa (redusert frå 243,6 daa), Areal av tilkomstveg 11,3 daa (redusert frå 22,5 daa, fjerna tilkomst frå Nesheim) Areal av området for deponering av overdekningsmassar 17,4 daa (auka frå 13,9 daa). Totalt uttaksvolum blir maksimalt 700 000 m 3 fast fjell, men omfanget av årleg uttaksvolum vil bli styrt av kvaliteten på ressursen. Natursteinsressursen i dette området er betydeleg større enn det som det er søkt om å ta ut i denne omgang, men det er ikkje behov for å vurdera vidare drift på det noverande tidspunkt. BSM1 Føremålet BSM1 tek føre seg sjølve uttak av massar og definerer avgrensinga for uttaket. Framdrifta i BSM1 er redusert frå 3 til 2 etappar som følgje av redusert uttaksområde. 1. etappe startar øvst i planområdet og vil ha eit sorterings- og knuseområde omtrent midt i uttaksområdet. Sjå vedlegg for kart i målestokk. Etappe 2 vil vere i nedre del av uttaksområdet og vil ha sorterings- og knuseområde nede ved vegen. Figur 4. Illustrasjonen syner ei overordna etappe-inndeling for drifta. Ikkje kor mykje som takast ut. Ikkje i målestokk. Drifta vil gå føre seg i form av dagbrot og til ei kvar tid vere tilpassa førekomstens geologi og topografi. Vurdering av rasfare og naudsynte sikringstiltak er nærare utgreidd i eigen rapport (sjå vedlegg). Dette gjeld både tilkomstveg og driftsareal. Hovudressursen er naturstein i form av murstein, frå grov maskinstein til forblendingsstein, og restmassar frå denne produksjonen blir knust til pukk. Mursteinsressursen er danna av ein kombinasjon av foliasjon og kløv i bergarten, og det er derfor Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 13

naturleg og leggja opp drifta slik at ein mest mogleg følgjer desse strukturane ved uttak. Foliasjonsplana ligg i dette området med eit fall på 0-38 mot aust/sør-aust som inneber at for å oppnå horisontale nivå vil foliasjonsplana stadvis måtte kuttast. Det vert lagt til rette for at pallkantar vert mest mogleg stabile og fare for utgliding både under og i etterkant av drift skal minimaliserast. Overflatetopografien frå toppen av førekomsten og nedover vil fyljast på ein praktisk og naturleg måte med omsyn til best mogleg skjerming, sikkerheit, utnyttingsgrad, effektivitet og tilbakeføring ved avslutta drift. Skjerming for innsyn og støy skal etablerast etter kvart som det er behov, med omsyn til busetnad og vegnett i det aktuelle området. Dette vil utførast ved at drifta vert lagt opp slik at der det er mogleg vert det oppretthalde ei randsone som skjerming for innsyn og støy mot busetnad og vegnett. Det er lagt opp til at denne randssona har ei breidde på ca. 30 m frå reguleringsgrensa til uttaksgrensa. Der dette ikkje er praktisk mogleg vil det etablerast stabile vollar av massar frå drifta for å oppretthalde kontinuerleg tilfredstillande skjerming. HMS krava til aktuell drift skal til ei kvar tid prioriterast. To driftstrinn er planlagde og kartdelen inneheld detaljert framstilling av trinnvis drift slik den er vurdert som mest praktisk, minst mogleg skjemmande og forstyrrande for busetnad, infrastruktur og nærmiljø. Det er allereie opparbeidd tilkomstveg frå vestsida av driftsområdet under prøvedriftsperioden og denne vil vere permanent tilkomstveg under heile driftsperioden. Tilkomstvegen er berekna for dumper og lastebil som vil tena som transportmiddel for å føre ut ferdig produkt frå området. Fyrst vil arealet avdekkast ved at lausmassar vert fjerna og lagra, for å nyttast som tildekkingsmassar ved avslutta drift. Sjølve brytningsmetoden vil ev. vera sprenging ved å nytta anolitt til botnlading. Boring vert utført med ev. 2,5 tommar hol og om lag 1,5 meters avstand mellom borehola. Estimert spesifikk lademengd vil vera om lag 0,20 kg/m 3. Kontursprenging mot permanente pallkantar vil utførast med om lag halv lademengd. Salvestørrelse er estimert til å vera om lag 160 m 3 som svarar til høgd = 4 m, breidde = 2 m og lengde = 20 m. Pallhøg vil vere 12,5 m og pallbreidd vil vera 10 m som svarar til ein vinkel på tilnærma 52. Etter sprenging grovsorterer og lesser gravemaskiner utsprengt masse på dumper som fraktar massen vidare til finsortering i området der murstein vert sortert etter kvalitet og restmassar vert knust til pukk. Knusing av restmassar vil finne stad ved sorteringsplass. Deretter fraktast produkta direkte til kunde eller lagrast ved mellomlager. Soteringsområdet, lessingsområde og lokalisering av knuseverk ved dei 2 driftstrinna er merka på kart 6 og 7. Under driftstrinn 1 vil det opparbeidast eit areal for dette formålet på kote + 187.5 m o.h. og +175.0 m o.h. Gjennom driftsperioden som omfattar driftstrinn 2 vil denne prosessen finne stad på etablert areal ved kote +137.5 m o.h.. Arealet der det vart utført prøvedrift, som ligg innafor reguleringsgrensa, vil under begge driftstrinna verta nytta til mellomlager og lessing. Det vil prioriterast å opparbeide god skjerming under denne del av drifta med omsyn til støy, støv og innsyn. BSM2 Føremålet BSM2 er regulert til deponering av massar frå uttaket. Deponeringa vil ligge på nedsida av vegen, innanfor planområdet, som illustrert på figur 5. Midlertidig skjerming ved hjelp av steinblokker, gjerder og sikringsvollar skal oppførast som kontinuerleg sikring av pallkantar, areal for mellomlagring, knuseverk, areal for lessing og sikring mot andre risikofaktorar for tilsette som jobbar inne i driftsområdet. Permanent flettverksgjerde i stål skal setjast opp rundt heile driftsområdet og hindre all ferdsel frå menneske og husdyr. DRIFTSTRINN 1 Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 14

Figur 5. Oversiktskart viser driftstrinn 1. ikkje i målestokk. Sjå vedlegg for kart i målestokk. Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 15

Figur 6. Profil A-A` som viser driftstrinn 1. Målestokk 1:2000 (A4). Figur 7. Profil B-B` som viser driftstrinn 1. Målestokk 1:2000 (A4). Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 16

Figur 8. Profil C-C` som viser driftstrinn 1. Ikkje i målestokk. Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 17

DRIFTSFASE 2 Figur 9. oversiktskart som synar driftstrinn 2. ikkje i målestokk. Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 18

Figur 10. Profil D-D`, som viser driftstrinn 2. Målestokk 1:2000 (A4). Figur 11. Profil E-E`, som viser driftstrinn 2. Målestokk 1:2000 (A4). Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 19

Figur 12. Profil F-F` viser driftstrinn 2, ikkje i målestokk. Figur 13. Teiknforklaring for profil D-D`, E-E` OG F-F`` Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 20

6.1 Terreng, landskap og vegetasjon Grunneigarane som er tilknytt planområdet har, uavhengig av varsling om oppstart av reguleringsplan, teke initiativ til å rydde skog i planområdet. Mykje av skogen er allereie fjerna og denne prosessen vil knytast naturleg opp til driftsfasen i ein godkjend reguleringsplan. Dette kjem fram i konsekvensutgreiinga. Figur 14. Billete frå Spildo mot uttaksområde synar rydding av skog. I rapporten «Verdivurdering av landskap i Hordaland fylke» frå 2009 er Granvinsdalen karakterisert som ein fjorddal fjordvend U-dal med stor verdi: «Samspill mellom et vilt, lukka og dramatisk landskapsbilde inne i dalbotnene og det opne vidstrakte utsynet ut mot fjordene gir en stor variasjon i opplevelsene Vegetasjonsbilde er formet av betydlig skogsvegetasjon i liene og velutvikla kantsoner mellom jordbruksarealene». Området er vurdert til å ha stor verdi. I uttaksperioden vil landskapsrommet bli betydelig endra og uttaksområdet vil bli eit dominerande element i dalføre. Det vert krav om å etablere sikringshyller som skal sørgja for at området vert sikra best mogleg. Sikringshyllene vil få re-etablert vegetasjon som ein del av tilbakeføringa av uttaksområdet. Krav om tilbakeføring kjem fram i føresegnene og er illustrert på neste side: Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 21

Figur 15 synar driftstrinn 1. sett frå Spildo. Figur 16. synar driftstrinn 2. sett frå Spildo Figur 17. Synar attgroing av driftsfase 2. sett frå Spildo Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 22

Figur 18. Synar attgroing av avslutta drift. Sett frå Spildo. Figur 19 Profil G-G` som viser tilbakeført driftsareal. Målestokk 1:2000 (A4). Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 23

Figur 20. Profil H-H` som viser tilbakeført driftsareal. Målestokk 1:2000 (A4) Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 24

Redusert planforslag Figur 21. Nytt, redusert planforslag, over eksisterande planforslag Note: som følgje av andre revidering samsvarar ikkje vedteke plankart av 02.09.16 heilt med illustrasjonen over. Men hovudtrekkene og argumentasjonen i punktene under er den same. Endringar: 1. Fjerna for å redusera innsyn frå Skjervet og Jørdre. Areal redusert med ca. 44 daa. 2. Fjerna for å redusera innsyn frå Øvre Granvin/Seim. Areal redusert med ca. 24 daa. 3. Veg ned mot Nesheim er fjerna for å imøtekomma innspel og bekymringar. Areal redusert med ca. 10 daa for sjølve vegen, og totalt ca. 88 daa med sideareal (LNF). 4. Bua tilpassing for å redusera innsyn frå Spilo, Skjervet og Jørdre. 5. Bua tilpassing for å redusera innsyn frå Spildo og Seim. Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 25

Innsynsprofilar For å redusera innsyn, særleg frå Skjervefossen, har planområdet blitt justert gjennom ei tilpassing til topografien (avrunding av plangrensa) for å skjerma uttaket visuelt. Sjå revidert plankart. Figur 22. Oversikt over innsynsprofilar. Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 26

Figur 23. Innsyn frå Spildo, trinn 1. A-A¹ Figur 24. Innsyn frå Spildo, trinn 2. A-A¹ Figur 25. Innsyn frå Skjervefossen. B-B¹ Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 27

Figur 26. Innsyn frå Seim. C-C¹ 6.2 Natur, kultur og verneinteresser Jernbanetraseen har kulturhistorisk verdi og er utgreidd meir i konsekvensutreiinga. Kartlegging av steingardar, gamle ferdselsårer, utmarksminne, tekniske kulturminne og kulturlandskap er gjort i samband med utarbeiding av KU. Men ved reduksjon av planområde til å ikkje gjelde avkøyring nede ved Nesheim, er det få konstruksjonar knytt til jernbanetraseen som vil bli råka av den daglege drifta. Den steinlagde brua innanfor planområdet nær uttaksområdet vil bli teken vare på gjennom å etablere ein mellombels veg ovanfor brua. (sjå konsekvensutgreiing). Planområdet ligg utanfor 100-metersbeltet for Granvinsvassdraget men fleire bekkar og elvar knytt uttaksområdet og elva saman. Sjå elles KU og ROS-analyse. Landbruk og jordvern Hogst i område er allereie ein prosess som er sett i gang, slik får ein nytta ressursane før ein eventuell uttaksprosess. Planområdet ligg i eit terreng med ein topografi som ikkje gjev grunnlag for dyrking. I driftsplanen vert det vist til at attgroing av uttak, og tilbakeføring av landskapet vil etablera fleire moglege flater som kan nyttast meir høveleg enn i no-situasjonen. Området skal settast i stand som eit LNF-område. Sjå figur 19. og 20. i punkt 6.1. 6.3 Handtering av overvatn og avrenning Om behovet for handtering og rensing Uttak og forelding av stein skaper moglegheit for forureining til vatn. Dette skje via nedbør og vatn som renn gjennom området, her omtala samla som overvatn. Aktiviteten vil i seg sjølv være kjelde til forureinings, men også indirekte via erosjon. Etter kvart som uttaket av stein endrar landskapet vil også den blå strukturen og avrenninga endres. Det er difor avgjerande å utforme handteringa på ei måte som er tilpassa driften over tid. Til vurdering av utfordringene med handtering av overvatn og opplegg for rensing er Rådgivende Biologer AS og Ecofact AS nytta er rapportene er vedlagt. Rådgivende biologer beskrives verkandene av drifta på vassmiljøet soleis: «Uttak av steinmasser vil frigjøre steinstøv som kan bli ført med avrenningsvannet til nærmeste vassdrag, og de mest finpartikulære delene vil kunne bli spredd over store strekninger med Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 28

vannstrømmen. Tilførsler av steinstøv kan gi både direkte skader på fisk, det kan føre til generell redusert biologisk produksjon ved nedslamming og redusert sikt, og større mengder kan føre til nedslamming og tetting av gytegroper i vassdraget. Det er de største og kvasseste steinpartiklene som medfører fare for skade på fiskegjeller, og det er også de største partiklene som vil kunne sedimentere og medføre redusert vanngjennomstrømming i nærliggende gytegroper. Slike partikler vil imidlertid sedimentere nokså raskt, og vanligvis vil disse bli holdt tilbake i det planlagt etablerte overvannshåndteringsanlegget. Men ved særlig store nedbørmengder kan dette likevel føres videre, og ved skikkelig utvasking kan tidligere sedimentert finstoff også bli ført bort og ende opp i vassdraget. Sprengsteinmasser kan også resultere i tilførsler av sprengstoffrester som ammonium og nitrat, ofte i lokalt relativt høye konsentrasjoner (Urdal 2001; Hellen mfl. 2002). Dersom sprengstoffrester forekommer som ammoniakk (NH3), kan dette selv ved lave konsentrasjoner medføre giftvirkning for dyr som lever i vassdraget. Andelen ammoniakk kommer an på blant annet temperatur og ph, men vil sjelden bli så høy at det vil medføre dødelighet for fisk. Det blir brukt mindre sprengstoff til uttak av naturstein (0,3 kg pr. m³) enn til for eksempel tunneldrift (1,5 kg pr. m³). Det meste av massene med sprengstoffrester vil for øvrig bli fraktet ut av området. Det antas derfor at tiltaket vil gi mye mindre tilførsler av sprengstoffrester til omgivelsene. Stor vannføring i Storelvi vil uansett også medføre hurtig fortynning av slike tilførsler, og influensområdet da blir svært begrenset.» Figur 27. Synar blåstruktur knytt til vassdrag Ecofact beskriver overvatnet i driftsområdet slik: «Arealet som berøres av driften drenerer til Storelvi, som har sitt utløp i Granvinvannet (figur 27). Dette 5,6 km anadrome strekket oppstrøms Granvinsvannet går gjennom aktivt jordbrukslandskap, mens bekkeløpet ned til Storelvi går gjennom skog. Informasjon om nedbørsfeltet til de to bekkene er generert ved hjelp av NVE s lavvannsapplikasjon NEVINA (http://nevina.no/). Nedbørfeltet har et totalt areal på 800 dekar (fig. 2), hvor 700 av disse tilhører Kvernhusbekken. Den østlige bekken mot Gråberg Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 29

har et omtrentlig nedslagsfelt på 100 dekar. Middelvannføringen er målt til 54,3 l/(s*km2) for Kvernhusbekken, og til 41,7 l/(s*km2) for den østlige. I dag er 70 % av nedbørsfeltene til de to bekkene skog, 20 % snaufjell og i underkant av 10 % myr.» Konsept for handtering av overvatn For å kunne handtere avrenninga gjennom driftsområdet er grunntanken å skille avrenning gjennom område og avrenning frå område. Slik vert det mogleg å rense overvatn frå driftsområdet på ein godt utprøvd måte; reinseparker med biologisk rensing. Metoden er etablert og beskrevet i fleire rapporter dei siste 10 åra. -Reguleringsplanen har innarbeid løysningene i rapporten som grunnlag for handtering av overvatn og rensing, herunder rekkjefølgjekrav særleg #1 og #2 og 3.1.1 bokstav C. -Dimensjonering har klar og talfesta samanheng med driftsområdet. -Overvåkingsprogram er revidert slik at reinsing frå renseparkene vert dokumentert og korreksjon er mogleg. Nærmare om storleik og utforming «Ecofact foreslår anleggelse av to større renseparker i driftsområdet, samt omlegging av de naturlige bekkeløpene. Siden det naturlige bekkeløpet blir ødelagt under driften, foreslås det å lage en kanal rundt uttaksområdet slik at vannet ikke går gjennom driftsområdet. Da vil bekkevannet bli mer skjermet fra uttaksområdet, og en reduserer vannmengden i uttaksområdet. Samtidig unngår en at overvannet fra uttaksområdet går inn i bekkeløpet før det er blitt renset. Høyere oppholdstid og bedre renseeffekt får en dersom dammen anlegges nær forurensningskilden, slik at aggregater kan sedimentere. Ved høyere fart og lengre avstand vil aggregatene løses opp og sedimenteringen skjer ikke i like stor grad. I tillegg bør en unngå fortynning av forurenset vann, slik at renseeffekten blir størst mulig. Vi har god erfaring fra tidligere prosjekter hvor størrelsen på renseparkene tilknyttet masseuttak og urban avrenning har tilsvart 2 % av det aktive dreneringsområde. Det totale uttaksområdet er delt i to driftstrinn, hvor første driftstrinn er i øvre del av området. Da maksimum halvparten av et driftstrinn vil være aktivt om gangen kan renseparkene med god margin dimensjoneres etter ¼ av det totale uttaksarealet (128,6 daa). Dette gjør at det totale vannspeilet for renseparkene bør være 2 % av 32,15 daa. Renseparkene bør anlegges nær driftsveien, slik at en kan utføre regelmessig vedlikehold (tømming av sedimentasjonsdam) uten å måtte bygge ny vei. Det anbefales å legge utløpet av renseparkene i nærheten av de naturlige bekkeløpene, som vist i figur 3. Vannet vil gå i rør under veien fra utløpet til renseparken og deretter følge den naturlige bekken ned mot Storelvi» (Ecofact 2016: 3-4). Etter nærmare vurdering er det tenkt ei løysng der vatnet ogsåså kan leiast under dei einskilde palltrinn, slik at ein teke vare på dei opphavlege bekkeløp og fører overatn frå nedbørsfeltet over utanom/under driftsområdet. Nærmare om renseparken Renseparkene vil bestå av tre komponenter; en sedimentasjonsdam, et todelt våtmarksfilter og et singelfilter (figur 4). Dammene skal graves ut slik at de er dypest på midten og avtar mot kantene. Kantene skal ikke ha større helning enn 1/4. Vannet ledes fra en samlegrøft for overvann som går på oversiden av driftsveien, inn i sedimentasjonsdammen, passerer terskelen hvor det luftes og renner videre inn i et våtmarksfilter. Bredden på dammene er slik at vannet passerer rolig uansett vannmengde, noe som reduserer faren for erosjon. Med tanke på opprensking fra land og arealbegrensningen i uttaksområdet kan dammen lages som en forlengelse av samlegrøften. Bredden settes til 5-7 meter. Da Kvernabekken opprinnelig krysser den midtre delen av uttaksområdet anbefales det å lage en større rensepark her (60-85 meter lang) som har større Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 30

kapasitet enn den som munner ut i den østlige bekken (lengde på rundt 30-42 meter). Figur 28: Forslag til to renseparker bestående av sedimentasjonsdam, to våtmarksfilter og et singelfilter ved utløp. Dam 1 viser til renseparken tilknyttet Kvernabekken, dam 2 til den østlige renseparken. Sedimentasjonsdammen vil holde tilbake grove partikler og aggregater. Denne dammen vil ha et areal som tilsvarer 25 % av det totale arealet av renseparken og et maksimalt dyp på 1,5. Ved en bredde på 5-7 meter gir dette en lengde på totalt 15-20 meter for dammen ved Kvernabekken (dam 1), og 7-10 meter for dam 2 mot øst. Dammen kan fylles opp raskt, og det er derfor viktig at grunneiere sikrer atkomst for gravemaskin slik at dammen kan tømmes regelmessig. Dammen bør tømmes ved 2/3 fyllingsgrad. Sedimentasjonsdammen vil avsluttes med en hydraulisk fordelingsterskel. Terskelen vil ha en bredde og høyde som sikrer at vannet passerer rolig uansett vannmengden, noe som reduserer faren for erosjon. Våtmarksfiltret har flere funksjoner med tanke på rensing av vann for partikler og næringsstoffer. Rotfilt og stengler sprer vann og beskytter sedimentet mot utspyling under flom, gir en økt overflate for sedimentasjon og utgjør en overflate for biofilm. I tillegg tilfører vegetasjonen oksygen til sedimentet og tar opp næringsstoffer i egen biomasse. Det legges opp til litt varierende dybder i våtmarksfilteret, men dypet vil være konstant på tvers av vannretningen for å unngå kortslutningsstrømmer. Våtmarksfilteret deles i to dammer ved hjelp av en hydraulisk fordelingsterskel. Sverdlilje, takrør, dunkjævle m.fl. arter er egnede til å plante i filteret. Hvis mulig bør en benytte lokale planter ved planting av våtmarksfilteret. Fordelingstersklene skal bestå av en terskel av fast masse med fiberduk over for å hindre erosjon. Deretter legges lagene oppå fiberduken, men lik tykkelse og høyde og deretter legges det beskyttende lag av pukk rundt kjernen i et jevnt lag. Det er avgjørende at høyden på terskelen er lik i hele bredden. For at vannet skal strømme jevnt gjennom demningen er det viktig at også de forskjellige lagene av demningen har lik høyde og utbredelse. Demningen skal være vannrett på toppen. Demningene som brukes i renseparker har følgende hensikter: Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 31

1. Fordele vannet inn i dammen slik at vi får utnyttet dammene best mulig med minst mulig «kortslutning» 2. Inneholde et størst mulig areal for biofilmvekst, slik at filtrering, opptak og omdanning av næringsstoffer kan pågå inne i demningen 3. De skal hindre erosjon i bekkeleiet og virke flomdempende på grunn av deres utforming Renseparken avsluttes med et singel- og vegetasjonsfilter. Singelfilter har vist svært god effekt på å holde tilbake fine partikler. Filteret består av to singelputer med forskjellig størrelse på grusen. Det anbefales å benytte grusstørrelse 16/33 i første del, og 2/8 i siste singelpute. Vasket singel eller naturgrus kan benyttes, og det er ønskelig å benytte stedegne masser om mulig. I framkant av singelfilteret økes dybden i renseparken til 1 m, og her vil en få en liten, åpen vannflate. Renseeffektivitet Ved å skjerme det naturlige bekkevannet fra selve uttaksområdet antas renseeffekten av overvannet fra uttaksområdet å være høy, da en unngår fortynning med rent bekkevann og dermed reduserer vannets hastighet gjennom renseparken. Renseeffekten kan justeres etter hvert som en får erfaring, da med mulig utvidelse av singelfilter. Det må innarbeides rutiner for tømming av sedimentasjonsbasseng (ved 2/3 fyllingsgrad) for at renseeffekten skal forbli god» (Ecofact 2016: 4-6). Overvåkning Om overvåking av rense effekten skriv Ecofact: «Vi foreslår et overvåkningsprogram der overvannet som dreneres gjennom renseparkene i steinbruddet sjekkes. Ved utløpet av renseparkene anbefales det å ta månedlige prøver av prøveparametrene nitrat, ammonium og turbiditet de første to år. Dersom nivåene er tilfredsstillende kan prøvetakingsfrekvensen reduseres etter dette. Et prøvepunkt i selve Storelvi vil derimot også gjenspeile forurensning fra andre kilder som for eksempel jordbruk og industri. Siden aktiviteten til Granvin Maskinstasjon AS bare vil påvirke de to nevnte bekkene anses utløpet til renseparkene som et bedre alternativ» (s.6). Rådgivende biologer skriv m.a. dette om overvåking: «Vi foreslår at det samles inn vannprøver to steder i vassdraget en gang i midten av hver måned. Prøvene samles på en stasjon oppstrøms og en stasjon nedstrøms det aktuelle området (figur 4). Prøvene analyseres for nitrat, ammonium og turbiditet. Et slikt overvåkingsprogram vil over tid fange opp både perioder med varierende nedbørsmengde og vannføring. Prøvetakingsprogrammet bør i første omgang gå over to år. Dersom avrenningen fra anlegget i denne perioden er ubetydelig, kan en vurdere å endre prøvetakingsprogrammet» (s.5). Planen legg no opp til i alt 6 prøvepunkt lokalisert ved driftsområdet. Dette har samanheng med eit ønskje om å kunne lokalisere ein evt. kjelde til forureining rakst og presist. Under vist Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 32

lokalisering. Denne er i tillegg spesifisert i føresegnene, 3.1.1 Figur 29: Vedlegg til planen: Kartskisse med lokalisering av prøvepunkt i overvåkingsprogrammet. Ialt 6 punkt. Prøvetaking vil under drift bli tatt om lag ein gong per månad, med vekt på prøver under kraftig nedbør. Tidspunkt for prøvetaking bør følgjes opp av reguleringsmynde. Prøvene vert analysert og kommentert av ekstern konsulent, td. Rådgivende biologer. 6.4 Negative miljøpåverknadar Konsekvensar for støv, støy og landskapsbilete er utgreia meir i konsekvensutgreiinga. Visuelt Området er vurdert til å ha stor landskapsverdi i konsekvensutreiinga for kommuneplanen. Steinuttaket er vurdert til å ha stor negativ verknad for landskap og helse, og grunna konflikt knytt til støy og landskap i samband med konsekvensutgreiinga for kommuneplanen, er området ikkje tilrådd lagt ut til føremålet. Skjervefossen vil ikkje bli råka av masseuttaket visuelt og uttaksområdet vil ikkje vere synleg frå det viktige utsynspunktet knytt til Skjervefossen. Sjå figur. 23 og 24. Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 33

Figur 30. Illustrasjon sett frå Skjervefossen, utan vegetasjon. Figur 31. Illustrasjon sett frå Skjervefossen, attgroing. Støy Aktivitetane i uttaksområdet inneber boring, sprenging og pigging av stein som skal nyttast til murar. Det er heilårsdrift med boring 80-100 dagar i året. Boring vil kunne gå føre seg innafor heile driftstida. Effektiv tid med pigging er ca 1,5 timar kvar dag. Pigging, knusing og boring vil kunne skje på same tid. SWECO har gjort utgreiingar for støy (Rapport, 24.04.2013, revidert 18.12.15). Rapporten konkluder med at støygrensene i kapittel 30 i forureiningsforskrifta er fullt ut tilfredstilt. Ingen av dei kartlagde bustadene får støynivå over grensene i forskrifta. Skjermvollar vil bli etablert etter behov for å hindra støy/punktstøy under drifta. Sjå figur 25 og 26. I føresegnene er det lagt inn rammer for drift i høve støy. Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 34

Figur 32. Profil som viser støyskjerming av knuseverk og lager for stein. Figur 33. Profil som viser eksempel på støyskjerming av pallkantar ved høve. Støv I masseuttaket er følgjande aktivitetar knytt til fare for spreiing av svevestøv: Støving frå sprenging, graving, lasting,lossing og lagring av massar Støving frå transporterte massar frå masseuttak, veg og generell anleggstrafikk Knusing av massar og støving frå transportband. Stein som transporterast til og frå masseuttaket vil truleg vere våt ved lasting av steinen frå uttaket. Om ikkje vil støvforureining oppstå ved lasting av køyretøy. Ved transport med lastebilar oppstår det kontakt mellom vegbane og bildekk som vil føre til, avhengig av kor mykje stein og støv som finnest på vegbana og om vegbana er fuktig eller ikkje, auka spreiing av svevestøv. Dette vil òg vere påverka av meteorologiske førehald men sjølv dragsuget frå lastebilane vil medføre auka risiko for spreiing av svevestøv. Det er god tilgang på vatn i området og dermed enkelt å sikra kontinuerlig tilgang. Tiltakshavar vil sjå på moglege tiltak som vatning av vegbana og redusert fart langs traseen. Granvin hadde ca. 130 dagar med nedbør i 2015. (storm weather center). Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 35

6.5 Avkøyrsle, vegløysing Tilkomstvegen er redusert frå to til ein. Tilkomst frå Nesheim er teke ut av planen. Tilkomst frå Moe er einaste tilkomstveg. Den er allereie tatt i bruk gjennom prøveuttak. Krav frå Statens vegvesen jf. søknad om utvida bruk av avkjørsle vil verte følgt. (19.02.2013). Moe: Den gamle jernbanestraseen er allereie kopla opp med Rv 13 og er opparbeidd. Knytt til krysset er det etablert ein gang- og sykkelveg. Ei fartstreduksjons-sperre må settast opp for å sikre tryggleiken til dei som nyttar G/S-vegen. Krysset vil få ei frisikt sone og ein dimensjon i samsvar med Statens vegvesen sine retningsliner. Den gamle jernbanetraseen er opparbeidd med pukk som underlag og er dimensjonert for tog, og har difor ei bæreevne som dekker behovet for anleggstrafikk. Den øvre delen av traseen er allereie opparbeidd i samband med prøvedrift, og vil vera tilstrekkeleg til vidare bruk slik den ligg i dag. Det er ein jernbanetunnel knytt til traseen, og her er det gjort ei geologisk undersøking av Geotest for å sikra tunnelen i prøvedriftsfasen. Statens Vegvesen har gjeve avkjøringsløyve både på Moe og Nesheimsida. Møteplassar vil bli etablert langs trasèen ved høve. Låste bommar ved innkjøring til tilkomstveg vil halde dette arealet skjerma for annan motorisert ferdsel. Tilgang forbode skilt som gjeld driftsområdet og fareskilt med klar åtvaring om anleggsdrift som gjeld for tilkomstvegar samt andre aktuelle område skal oppførast ved driftsstart. 6.6 Parkering Det er regulert veg inn i uttaksområdet BSM1, og driftsplanen vil gje retningsliner for parkering i dei forskjellige etappane. 6.7 Gang- og sykkelveg Det er teke omsyn til gang- og sykkelveg i høve tilknytingspunkt oppe ved Moe. Ein auking av trafikk på g/s-vegen må påreknast i samband med etablering av turistvegprosjekt ved Skjervefossen. 6.8 Grønstruktur Eksisterande grønstruktur (vegetasjon langs veg) vert i liten grad råka av planforslaget, men det vil takast omsyn til grøntareal i høve tilknytingspunkt oppe ved Moe. 6.9 Vatn og avlaup Det vil verte oppretta ein samletank for avløp, eller løysing for septiktank med sandfilter. Vatn og straum må avklarast med kommune og lokal leverandør før endeleg godkjenning. 6.10 Naturmangfald I samsvar med naturmangfaldlovens 7 er tiltaket vurdert ut i frå prinsippa i lovens 8-12. Under er det gjort greie for korleis desse prinsippa er vurdert og vektlagde: 8 kunnskapsgrunnlaget: Området er vurdert ut i frå kjent kunnskap. Naturbase, Norsk raudliste og eigen observasjonar utført av Aurland Naturverkstad er lagt til grunn. Innanfor planområdet har ein kunnskap om artars bestandssituasjon, spreiing av naturtypane og økologiske tilstand. Det er i området gjennomført enkle registreringar med tanke på det som vart nemnd over. Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 36

Storelvi er registrert som viktig bekkedrag for sjøaure. Tiltaket kan utgjere eit trugsmål i høve elvi, dersom avbøtande tiltak ikkje vert sett i verk. Dette er nærare dokumentert i rapport om verknad for fisk og ferskvatnfisk i Storelvi (26.01.16). 9 Føre-var-prinsippet: Det planlagde tiltaket er av ein slik art at ein har god kunnskap og erfaringsgrunnlag til å kunne føresjå konsekvensane av tiltaket. Dei potensielt skadelege konsekvensane, som i all hovudsak dreiar seg om forureining til Storelvi, vil ein kunne unngå ved å gjennomføre dei vilkår som er satt. Vilkåra er skildra under og gjeve juridisk kraft gjennom føresegner. Rapporten frå Rådgjevande biologer ASkonkluder med at det ikkje kan sjåast som tilfelle at det vil vere «risiko for alvorleg eller òg irreversibel skade» noko som vil gje grunnlag for å ta i bruk føre-var-prinsippet. 10 - Økosystemtilnærming og samla belastning: Dersom ein vurderer tiltaket i større samanheng, må ein sjå på korleis dette kan virke inn på andre økosystem. I dette tilfellet er det spesielt økosystem i Drivensebekken som er utsett. Forureining som fylje av avrenning frå sulfidhaldige massar kan, dersom det når elva, føre til dårlige gyteforhold i bekken og i verste fall fiskedød. Situasjon i tiltaksområdet under dei vilkår som er sett, gjer at det ikkje er sannsynlig at økosystemet i elva blir skadelidande. Ser ein på belastninga for samfunnet elles, legg vi til grunn at områdets plassering gjev relativt lav belastning for samfunnet. Det er relativt få interesser knytt til området. Dei viktigaste interessene vil vere landskapsverdiane og friluftsinteresser. Støy og støv er nærare vurdert i konsekvensutgreiinga. 11 Kostnader ved miljøforringing skal berast av tiltakshavar: Naturmangfaldlova slår fast at tiltakshavar er ansvarleg dersom forureining skulle inntreffe. Kostnader til å hindre eller minke skader kviler dermed på tiltakshavar, så vidt det er rimelig i forhold til tiltakets og skadens karakter. I dette tilfellet er det ei eventuell forureining av Storelvi som kan vere aktuelt. 12 Miljøforsvarlige teknikkar og driftsmetodar: Ved uttak og knusing av massar vil det bli tatt førehandsregler som gjer at ein unngår skader på naturmangfaldet. Dette er nærare skildra under punkt 6.3. Tiltaket vil også vere avhengig av løyve i forhold til forureiningsforskrifta. Forskrifta set krav til, og grenser for, aktuelle typar forureiningsbelastning. Vurdert ut i frå noverande og framtidig bruk, samt tiltakets lokalisering i forhold til transport og økonomi, er vi av den oppfatning av at tiltaket samla sett vil være samfunnet til nytte. 6.11 ROS-analyse Føremålet med ROS-analysen er å avdekka om reguleringsplanen kan forårsaka endringar som kan medføreuakseptabel risiko for menneske, miljø, materiell og økonomiske verdiar, og som bør leggast spesiell vekt på for å førebygge. ROS- analysen er i eige dokument. Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 37

7 Konsekvensutgreiing I konsekvensvurderinga vil tilhøvet mellom noverande situasjon og situasjonen etter at tiltaket er gjennomført verte vurdert. 7.1 Metode Til grunn for konsekvensutgreiinga ligg DN si handbok nr 18-2001 og Statens vegvesens Handbok 140 (DN 18-2001, Statens vegvesen 2006). Føremål med konsekvensutgreiinga er å få oversikt over kva vesentlege konsekvensar ei utvikling i tråd med planforslaget kan føre med seg, slik at desse er kjent både under utarbeiding av planen og når det fattast vedtak om planen. Aktuelle utregreiingstema er derfor dei tema som kan vere av stor verdi for naturressursar, miljø og samfunn. I konsekvensutgreiinga er det planlagde tiltaket vurdert opp mot eit definert referansealternativ (0-alternativet) jf. kap. 7.1.1. Konsekvensgraden er angitt for kvart deltema. 7.1.1 Skildring av status Området er i arealdelen av kommuneplanen sett til LNF-område der byggetiltak kan tillatast (RÅ2). I området vert det opna for vidare kartlegging av steinressursen Nesbø hellegneissone, og eventuell prøvedrift ved bruk av eksisterande infrastruktur etter søknad, jf. plan- og bygningslova. (jf. Kommuneplan for Granvin Herad, 2009-2019). Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 38

0-alternativ: Dersom aktiviteten i området held fram vil ikkje kommuneplanens intensjonar om masseuttak bli realisert. Område vil oppretthalde sin karakter, utan fysiske inngrep anna enn uttak av skog. Masser må hentast frå andre steder, utanfor kommunegrensene. Planforslag: Ved utbygging av området vil kommuneplanens intensjonar bli realisert. Ein vil få gunstig samlokalisering av masseuttak og massedeponi i kommunen. Uttak av stein vil forandra karakteren av området i dalen og vere synleg som eit masseuttak i heile uttaksperioden. Utak av stein vil sikra lokale arbeidsplassar og tilgang på lokal stein gjennom heile driftsfasa. 7.2 Område som skal konsekvensutgreiast. Dei verdiane ein har kjennskap til og som vil bli råka av tiltaket er Jernbanetraseen og kulturminne knytt til denne, mindre bekkar og elver, beiteområde for hjort, skog og det visuelle landskapsbilete. Dette vil ein gjennom konsekvensutgreiinga sjå nærmare på samstundes som ei utgreiing vil synliggjere andre manglar ved informasjon om verdiane i området. Naturmiljø -Beiteområde -Skog -Gyteområde i elv og bekkar Verna vassdrag Kulturminne og kulturmiljø Naturressursar Geologi og behov Nærmiljø og friluftsliv Landskapsbilete Forureining Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 39

7.3 Naturmiljø Granvin kommune og Fylkesmannen i Hordaland har utført naturtypekartlegging (Djønne 2005), og supplerande naturtypekartlegging(holtan 2010) for Granvin, som er tilgjengelige i Naturbasen (Direktoratet for naturforvaltning 2014). Det har ikkje vore gjort ei grundig undersøking av det biologiske mangfaldet innanfor planområdet, då det dei siste åra har vore aktiv skogsdrift i store deler av området og mykje av skogen har blitt fjerna. Kjend informasjon gjennom naturbasen og norsk raudliste er lagt til grunn. For å få ei oversikt over tidlegare naturkartlegging og arts-registreringar, og med spesielt fokus på raudlista arter og raudlista naturtypar, er det søkt i tilgjengelege databaser. Dvs i DNs Naturbase og Artsdatabankens Artskart, samt i oversiktsbaser på Miljøstatus.no og skogoglandskap.no. Artskart: Det er ikkje gjort funn innafor planområdet som er registrert i artskartet til artsdatabanken, definert som sårbare eller truga artar. Nordlige del av Granvinvatnet med delta-/elvesletteområdet på Seim skiller seg ut som det viktigaste enkeltområdet for våtmark, både med omsyn til artsantall og individtettleik.. Her finn ein m.a fleire artar ender og vadarar.. Mellom Moensvatn og Movatn er det observert skogsnipe, som er ein sjeldan hekkefugl på Vestlandet. Vatna utanfor hovuddalføret har stort sett eit fattig fugleliv. (Ole K. Spikkeland. 1999). Både Seim og Movatn ligg utanfor planområdet. I ornitologisk samanheng er fuglelivet i våtmarksområde i Granvinsvatnets nordlege del (Granvinsdeltaet naturreservat) og i skogområda av størst interesse. Særleg viktige er dei gode spetteområda og nøttekråkeområda sør for Nesheim. Dei fleste typiske trekk ved fuglelivet i Vestlandske fjordstrøk finn ein også att i vassdragets fauna. I tillegg kjem innslag av enkelte austlegearter. (Ole K. Spikkeland. 1999) Som viltbiologisk typeområde for Vestlandet vert s nedbørfeltet Granvinelva vurdert til å ha stor betyding. Biotopane er stort sett små. Området har middels betyding som viltbiologisk referanseområde. Verdien som produksjonsområde for vilt er også middels. (Ole K. Spikkeland. 1999) Naturbase: Det er ikkje gjort funn innanfor planområdet som er registrert i naturbasen innanfor kategoriane : Artar av nasjonal forv.interesse, utvalde naturtypar, inngrepsfrie naturområde og kulturminne. Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 40

7.3.1 Beiteområde Sau og storfe Kartet nedanfor viser markering av området der sau og storfe blir sleppt i nærleiken til planområdet. Fargen indikerer at det er ca 0-25 sau pr km2 og at planområdet grenser til eit stort beiteområde som strekker seg syd og aust. (skog & landskap). Inga Winjum Rørlien har pr i dag ca 200 sau og 40 storfe tilknytt garden gnr/bnr: 93/3. Jon Spildo Prestegard har ca 430 sau og Einar Spildo har ca 30 storfe i området Spildo. I planprosessen har det kome innspel frå grunneigarar om at grensa for beiteområde ligg lengre opp, som vist med grøn stipla line på kartet. Figur 34. Kart frå Skog & landskap syner slepp av sau/lam i relasjon til uttaksområdet. Grøn stipla line viser grunneigarar sin grensesetting for beiteområde. Hjort Karta nedanfor syner beiteområde for hjort i Granvin herad og i planområdet. Figur 35. Kartet syner beiteområde for hjort i Granvin herad, uttaksområdet markert med raudt punkt. Naturbasen. Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 41

Figur 36. Kartet syner beiteområdet i planområdet for masseuttaket, samt uttaksområdet. Naturbasen 0-alternativ: Ved å halde fram aktiviteten i området som i dag, vil hogst av hogstklar skog fortsette og hjorten opprettheld området som beite tilpassa dei aktivitetane som finns der no. Konsekvens Tiltakshavar har teke vilkår for vilt opp med landbrukssjefen under prøvedrifta og har ikkje sett noko problematikk med omsyn til drift. Deler av det merka beiteområdet vil bli råka i anleggsperioden og driftsfasen, og såleis redusera hjorten sitt beiteområde. Det er ikkje registrert hjortetråkk i området. Sau/lam blir i liten grad råka av tiltaket. Verdien av beiteområdet er sett til middels Konsekvensen er sett til liten negativ (-) Avbøtande tiltak Det er viktig med tilstrekkelig sikring slik at kantvegetasjonen som er attraktiv for vilt òg blir tilgjengeleg og at masseuttaket til ein kvar tid er sikra. Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 42

7.3.2 Skog Barskog Skogen i planområdet består av ei blanding av eldre og gammal furu og gran, samt yngre skog av lauvtre. Figur 37. Kart frå Miljøstatus si side. Syner skogen og alder på skogen i uttaksområdet. Naboar i området har, uavhengig av varsling om oppstart av reguleringsplan, teke initiativ til å rydde skog i planområdet. Mykje av skogen er allereie fjerna og denne prosessen vil knytast naturleg opp til driftsfasen i ein godkjend reguleringsplan. Kartet nedfor er henta frå skog & landskap si side og syner ein skogbruksplan for området rundt planavgrensinga. Kartet syner at det ikkje finst registreringar innanfor det aktuelle planområdet. Figur 38. Kart frå skog & landskap Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 43

Lauvskog Det er ikkje registrert verdifull lauvskog innanfor det reviderte planområdet. Figur 39. Kart frå Naturbasen 0-alternativ: Ved å halde fram aktiviteten i området som i dag, vil uttak av hogstklar skog fortsette. Konsekvens Ved etablering av masseuttak i området vil sjølve uttaksområdet allereie vere reinska for skog. Driftsplanen omfattar tiltak for å føre området attende til LNF og såleis sikra ny vegetasjon i området. Den pågåande hogsten i området er ein avtale mellom grunneigarar som er gjort uavhengig av den pågåande planprosessen. Store delar av det planlagde uttaksområdet vil vere fri for tre ved oppstart slik at sjølve etablering av masseuttak ikkje vil ha særleg innverknad på den eksisterande skogen. I driftsperioden vil det ikkje vekse skog, men driftsplanen legg opp til ein attgroing i tråd med planføresegner. Sjå vedlagt driftsplan. Anna plante- og dyreliv i planområdet vil også kunne påverkast negativt pga. aktiviteten som er planlagt her. Dette må reknast med å vere midlertidige verknader. Når anlegget vert avslutta vil plante og dyrelivet re-etablera seg. Verdien av skog er sett til middels Konsekvensen er sett til ubetydelig (0) Avbøtande tiltak Syte for god plan for re-vegetasjon gjennom driftsfasa. Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 44

7.3.3 Gyteområde i elv og bekkar. Granvinsvassdraget renn ut innerst i Granvinsfjorden. Granvinselva er ca. 2,2 km lang frå sjøen til Granvinsvatnet (4,1 km², 24 moh.), og Storelvi er 5,6 km lang oppstrøms innsjøen. Granvinselva renn gjennom bustad- og industriområde, medan det langs Storelvi vert drive aktivt jordbruk. Storelvi har to sideelver på anadrom strekning (Fetelvi og Skorvo), mens Hyrpo og Skielva er sideelver til Granvinselva. I tillegg renn ei rekke sideelver inn i Granvinsvatnet. Det er ein del mindre innsjøar i vassdraget ovafor anadrom strekning, og i underkant av 40 % av nedbørfeltet ligg over tregrensa. Utdrag frå Kartlegging og verdisetting av Naturtypar i Granvin, MVA-rapport 6/2005 Viktige bekkedrag (E06) Under denne kategorien finn ein små vassdrag i kulturlandskapet og andre viktige bekkedrag. Slike vassdrag er blodårer i landskapet, særleg i meir intensivt dyrka kulturlandskap og i fattige skogsmiljø. Verdien ligg både i vatnet og i kantsona langs bekken/elva. Kattaråa (lok. 23), Storelva (lok. 24), Moo (lok. 27) og Folkedalselva (lok. 28) er viktige bekkedrag i Granvin. Storelvi (Viktig bekkedrag gjennom kulturlandskapet frå Skjervet mot Granvinsvatnet) Svært kalkfattig og klar vasstype. Den økologiske tilstanden er sett til «antatt moderat» med uvesentlig grad av morfologiske endringar, liten grad av avrenning frå diffuse kjelder og med svært god forsuringstilstand og næringsforhold. Miljømål og kvalitetskrav mot 2021 er sett til «god». (Vann-nett, 22.07.2014). Storelvi er tilpassa i yttersvingane fleire stader, som sikring mot erosjon av jordbruksområder. Kantvegetasjonen er fjerna heilt eller delvis langs relativt store delar av elven der den renner gjennom jordbrukslandskap, men vegetasjonen er tett og intakt i de øvste 750 meterne. Storelvi er meandrerende og vekslar mellom flate stryk og kulpar i de nederste 4,5 kilometerne. Gyteområda ligg tett på denne strekninga. Den øvste kilometeren av elva renn noe striare i eit bratt juv. I sum har Storelvi eit stort produksjonspotensiale, og det er gode oppvekstforhold i stort sett heile elva. Storelvi har truleg eit noko større produksjonspotensiale for sjøaure per areal enn Granvinselva. (Rådgjevande Biologer AS 2013, Rapport 1781). Rådgjevande Biologar AS har på oppdrag frå Granvin Maskinstasjon gjort ein vurdering av verknaden for fisk og ferskvatnbiologi i Storelvi. Frå avsnittet om moglege verknader: «Uttak av steinmasser vil frigjøre steinstøv som kan bli ført med avrenningsvannet til nærmeste vassdrag, og de mest finpartikulære delene vil kunne bli spredd over store strekninger med vannstrømmen. Tilførsler av steinstøv kan gi både direkte skader på fisk, det kan føre til generell redusert biologisk produksjon ved nedslamming og redusert sikt, og større mengder kan føre til nedslamming og tetting av gytegroper i vassdraget. Det er de største og kvasseste steinpartiklene som medfører fare for skade på fiskegjeller, og det er også de største partiklene som vil kunne sedimentere og medføre redusert vanngjennomstrømming i nærliggende gytegroper. Slike partikler vil imidlertid sedimentere nokså raskt, og vanligvis vil disse bli holdt tilbake i det planlagt etablerte overvannshåndteringsanlegget. Men ved særlig store nedbørmengder kan dette likevel føres videre, og ved skikkelig utvasking kan tidligere sedimentert finstoff også bli ført bort og ende opp i vassdraget. Sprengsteinmasser kan også resultere i tilførsler av sprengstoffrester som ammonium og nitrat, ofte i lokalt relativt høye konsentrasjoner (Urdal 2001; Hellen mfl. 2002). Dersom sprengstoffrester forekommer som ammoniakk (NH3), kan dette selv ved lave konsentrasjoner medføre giftvirkning for dyr som lever i vassdraget. Andelen ammoniakk kommer an på blant annet temperatur og ph, men vil sjelden bli så høy at det vil medføre dødelighet for fisk. Det blir brukt mindre sprengstoff til uttak av Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 45

naturstein (0,3 kg pr. m³) enn til for eksempel tunneldrift (1,5 kg pr. m³). Det meste av massene med sprengstoffrester vil for øvrig bli fraktet ut av området. Det antas derfor at tiltaket vil gi mye mindre tilførsler av sprengstoffrester til omgivelsene.» I rapporten har Rådgjevande Biologar AS og sett på erfaringar frå tilførslar til andre vassdrag (sjå vedlagt rapport), erfaringar tilseier at ved store og massive episodar kan det oppstå lokale og betydelege effektar på vasskvalitet, botndyr og ungfisk. Ved små og moderate utslepp vil verknadene vere vanskelege å måla, og eventuelle skadar er nokså fort restituert. Jordbruksrelatert forureining har episodisk medført fiskedød i Granvinsvassdraget, men generelt er vatnkvaliteten i vassdraget god for fisk. Det er gode gyte- og oppvekstforhold for sjøaure i Granvinselva, Storelvi og mange av sideelvene. Opphaveleg var truleg Granvinsvatnet det klart viktigaste oppvekstområdet i vassdraget, og mesteparten av tilveksten i biomasse frå yngel til smolt vil ha gått føre seg i innsjøen. (Rådgjevande Biologer AS 2013, Rapport 1781). Konsekvens Fiskebestanden i Granvinsvassdraget er redusert, ytterligare inngrep som rammar fiskebestanden kan få alvorlege konsekvensar for anadrome fiskepopulasjonar. Med erfaringar frå avrenning frå denne type masseuttak, og med dei tiltak som skal gjennomførast for å redusere avrenningen til miljøet rundt, er det forventa relativt beskjeden påverknad på vassdragsmiljøet, og risiko for skade på fiskebestanden i Storelvi er antatt svært liten. Det er likevel viktig å ha kontroll med avrenningen mellom anna for å kontrollere at dei tiltak som vert sett i verk for å redusera miljøpåverknaden er tilstrekkeleg. Eventuell botnfelling av mineralar vil i hovudsak skje før sigevatnet kjem til Storelvi. Verdien av gyteområdet er sett til stor Konsekvensen er sett til liten negativ (-) Avbøtande tiltak Avskjerande grøfter for oppsamling og bortføring av overvatn rundt masseuttaket. Etablering av resnseparker med biologisk rensing, sjå 6.3. Program for overvaking av vatsskvalitet ved utløp. 7.3.4 Verneverdiar Granvinsvassdraget Granvinsvassdraget er verna frå Skjervet og ned til sjøen. Langs vassdraget gjeld byggeforbod i 100-metersbeltet, jf. PBL 20-4, 2 ledd bokstav f, og rikspolitiske retningsliner for verna vassdrag. Forbodet gjeld ikkje i tettbygde strøk. Granvinvassdraget vart i 1986 i verna i verneplan III. Kontaktutvalget viser til at objektet inneholder viktige kvaliteter både av naturvitenskapelig art, og for vilt- og fiskeinteressene. Deler av Granvinelvas nedbørfelt er fra før holdt utenfor verneplanen. Den resterende del er sterkt påvirket av ulike inngrep og har derfor forholdsvis liten referanseverdi. En utnyttelse av vassdraget til kraftproduksjon forutsetter utbygging av fallet i Skjervefossen. Denne fossen har en meget stor landskapsestetisk verdi bl.a. på grunn av sin beliggenhet ved en trafikkåre på Vestlandet, og den er av stor betydning for bevaring av et helhetlig landskapsbilde. Særlig av hensyn til fossens spesielle verdi tilrår utvalget at objektet gis varig vern St.prp. nr. 89 (1984-85)Verneplan III for vassdrag Granvinsvassdraget er særleg interessant i geomorfologisk samanheng. Hovuddalføret er eit Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 46

typeeksempel på ein fjorddal. Det er i berggrunnen og i lausmaterialet klare formar frå isavsmeltinga. Vassdraget har såleis stor pedagogisk verdi. (Ole K. Spikkeland. 1999). I de lågastliggande delane av nedbørfeltet utgjer kulturmark og edellauvskog viktige element i vegetasjonen, dette er område som ligg utanfor sjølve planavgrensinga. Andre delar av den heilskaplege vegetasjonen som furu og gran er innanfor planområde allereie til dels fjerna som følgje av eit skogsprosjekt. Mindre bekkar og vassfall renn igjennom planområdet og ned i vassdraget, og er såleis knytt opp til verneverdien vassdraget fell under. Avrenning frå anleggsarbeid, sprenging og massar vil kunne råka området innafor vernestatusen. Sjå eige punkt om gyteområde. Eit masseuttak vil ha ringverknader for viltinteressene i området knytt til vernesona. Dagleg anleggsarbeid og sprenging vil føre til endra habitatsmønster lokalt, i perioden anlegget er aktivt. Konsekvens Konsekvensane for verneverdiane i Granvinsvassdraget må sjåast i samanheng med heilskapen. Det vert til dømes lagt stor vekt på den landskapsestetiske verdien i samband med vern av vassdraget. Andre viktige element er vilt- og fiskeinteresser. Den landskapsestetiske verdien vil i stor grad bli råka lokalt i sjølve dalen, men ikkje råke Skjervefossen. Habitatet for hjort vil bli råka i området rundt planavgrensinga, men ikkje når ein ser heile bestandsområdet under eit. Tiltak for å redusera tilsig til sjølve vassdraget er viktig for å sikra gytebestanden og fiskeinteressene. Verdien er sett til stor Konsekvensen er satt til middels negativ (--) Avbøtande tiltak Sikre avrenning til vassdrag. Syte for å gjere tiltak som reduserar innsyn til uttaket og god attgroing. Leggje til rette for best mogleg bruk av området for vilt. 7.4 Kulturminne og kulturmiljø Det er ikkje SEFRAK-registrerte bygningar innanfor planområdet og ikkje registrert automatisk freda kulturminne innanfor planområdet. Granvinsbana vart ferdig så seint som i 1935. Bana har mindre verdi som verneobjekt enn t.d. Flåmsbana. Dette gjeld og byggverk langs den nedlagte jernbanelina. Den er ikkje teken med i Landsverneplan for jernbanen med liste over verna og verneverdige objekt og miljø ajourført pr. 29 mars 2012. Det er likevel observert fleire interessante objekt (bruer, kloppar og steinsette bekkelaup og tunnelar) i nærleiken eller i samband med den gamle jernbana. Desse ligg i all hovudsak sør for planområdet mot Nesheim. Det er ikkje noko spor etter gammal mur i det området uttaket finne stad. Det er ei jernbanebru i området der prøvedrifta fann stad. Dei resterande objekt vil ikkje bli råka av området for masseuttak, men ligge langs anleggsvegen som tilsvarar den eksisterande jernbanetraseen. Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 47

Figur 40. Den steinlagde brua innanfor planområdet nær uttaksområdet vil bli teken vare på gjennom å etablere ein mellombels veg ovanfor brua. 0-alternativ: Ved å fortsette aktiviteten i området som i dag vil ikkje dei kulturelle spora frå jernbanetraseen bli råka. Jernbanetraseen vil gro meir att og vere mindre tilgjengeleg, med mindre andre tiltak blir satt i gong. Konsekvens: Den øvre delen av jernbanetraseen vart opparbeidd i samband med prøvedrifta og er såleis klar for bruk. Den nedre delen frå uttaksområdet og ned mot Moen må opparbeidast til same standard og vil etablere ein gjennomgåande veg frå Moen og ned til Nesheim. Gamle jernbanesviller vil bli fjerna og underlaget vil bli sikra mot tyngre transport. Jernbanetraseen som kulturell historie vil såleis vere oppretthalden. Verdien er sett til middels Konsekvensen er sett til ubetydelig (0) Avbøtande tiltak: Dei kulturelle spora langs jernbanetraseen må i anleggsperioden kartleggast og sikrast i samband med opparbeiding av anleggsvegen. Driftsplanen må sikra traseen gjennom driftsfasen 7.5 Naturressursar-Geologi og behov Feltundersøking for geologisk kartlegging av Nesbø hellegneissone vart utført sommaren 2014 av Johannes Vik Seljebotn i samarbeid med representantar for Granvin maskinstasjon A/S. Rapporten ligg som vedlegg til planomtalen. Her er utdrag frå konklusjonen: «Rapporten viser at forekomstens potensiale som natursteinsressurs er stort. Det anbefales at ressursen utnyttes og at arealet reguleres for drift av forekomsten. Det eksisterer på det nåværende tidspunkt stort behov i markedet for denne type natursteinsprodukter og etterspørselen er økende. Godt egnede forekomster av den kvalitet det observeres ved Nesbø hellegneissone og med potensielt høy utnyttelsesgrad er mangelvare i regionen. Granvin kommune har ingen andre alternativ til denne type drift og i Hordaland er det et lite antall aktører som kan konkurrere på kvalitet. Arealet bør derfor reguleres til dette formålet dersom ikke området representerer andre ressurser som er gitt høyere prioritet. De geologiske forholdene er av en slik karakter at området har stort potensiale for bærekraftig utnyttelse av en naturressurs. Prøvedriften som har funnet sted bekrefter denne konklusjonen.» Kommunedelplanens arealdel i Granvin seier også noko om ressursar og inntektsmoglegheiter: Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 48

«Granvin herad er rikt på naturressursar knytt til landbruk og utmark. Inntektsmoglegheitene innan det tradisjonelle landbruket vert stadig mindre, og for å skape grunnlag for busetting og aktive grender er det viktig å finne nye inntektsmoglegheiter knytt til landbrukseigedomar. Det er fleire skiferførekomstar i kommunen. Kommersiell utnytting av desse må vegast opp mot natur- og landskapsverdiar.» I 2002 blei det gjort ei geologisk kartlegging av Hellegneissona sør for Nesbø på oppdrag frå Hordaland fylkeskommune. Fagrapporten påpeiker at ei drift på hellegeissona sør for Nesbø i utgangspunktet kan gje arbeid til 2-4 personar i minst 20 år. Tiltakshavar har i nyare anslag oppjustert tala til 4-6 arbeidsplassar. Då er det ikkje teke med eventuelle ringverknader. Fagrapporten påpeikar vidare at det er stor etterspurnad etter skifrig murstein, og truleg vil det også vere god etterspurnad etter tjukkheller dersom slike vert tilbode marknaden. Etterspurnad og behov for slik stein i dagens marknad, særleg lokalt, vart understreka av tiltakshavar. 0-alternativ: Ved å fortsette aktiviteten i området som i dag vil ikkje tiltakshavar ha nok stein til å dekke etterspurnaden og må henta inn stein frå andre plassar utanfor kommunen. Dette er krevjande logistikk og vil på sikt bidra til at bedrifta kan måtte leggjast ned. Det vil også føre til at alle prosjekt i kommunen som er planlagde med stein, ikkje kan hente denne ressursen lokalt. Konsekvens: Eit masseuttak vil legge beslag på ca 2130 dekar areal til skogbruk i heile driftsfasen. I løpet av driftsfasen vil det bli oppretta deponi for diverse masser, til dømes jord. Desse deponia kan etablerast som beiteområde når drifta er ferdig. Ved utbygging av området vil framtidig uttak av skog i planområdet opphøyra og området bli brukt til andre føremål. Etter at planlagt aktivitet er avslutta kan området likevel tilbakeførast til opphavleg drift (skogbruk) og jordbruk. Drivverdien i området vil auke på grunn av lettare tilgang. Tiltaket i seg sjølv vil styrke inntektsgrunnlaget på eigedommen. Det planlagde masseuttaket vil styrke bedrifta og gi nye arbeidsplassar, og samstundes bygge opp under kommunens sine mål om dette. Stein vil vere tilgjengeleg som ein lokal ressurs og bidra til berekraftige utviklingsprosjekt i kommunen. Verdien er satt til stor Konsekvensen er satt til stor positiv (+++) 7.6 Nærmiljø og friluftsliv Dalen består av tradisjonelt jordbruk og gardsdrift, med spreidd busetnad. Tidlegare gjekk Rv13 gjennom dalen, men den er no flytta i tunnel. Vegen er nå å sjå på som ein turistveg, knytt til Skjervefossen, og kringliggande landskap. Campingplassen nede ved Nesheim dannar eit viktig lokalt grunnlag for turisme i området, men vil ikkje bli råka av trafikk frå uttaket. Det finns ingen offisielle turløyper i området, men eksisterande traktorvegar blir nytta av turgåarar. Nedre del av Jernbanetraseen vert òg nytta som rekreasjon, men i mindre grad då den er prega av å attgroing og er mindre tilgjengeleg. Nærmiljøet vil bli råka av meir trafikk frå anleggsbilar og meir støy i driftstida. Auka trafikk vil redusere tryggleiken i ferdselsområdet i driftstida, men utanfor driftstid er det mogleg å nyttejernbanetraseen som tursti. Det vil også kontinuerlig vere mogleg å nytta stølsvegen som går gjennom uttaksarealet, fram til det vert etablert stølsveg utanfor området. Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 49

0-alernativ: Ved framhald av aktiviteten i området vil ikkje friluftsliv og rekreasjon i området påverkast utover eventuelle periodar med hogst eller anna skogbruk. Konsekvens Ved realisering av planforslaget vil tilkomsten til turområda nord og sør for planområdet påverkast. Tilkomstvegen vil framleis bli verande og deler av den vil få betre standard. Det vil bli meir aktivitet nærare friluftsområda. Verksemda i planområdet kan virke negativt inn for friluftslivet ved at tilkomsten vil ha anleggstrafikk og det vil være støy frå anlegget. Dagleg støy frå uttaket vil ha innverknad på opplevinga av friluftslivet i området og til dels i dalen og vil råka den heilskaplege opplevinga i dalen. Verdien er satt til middels Dei samla konsekvensane med omsyn til nærmiljø og friluftslivet vurderast som liten negativ (-) Avbøtande tiltak Området i drift må sikrast og skjermast. Det må kome tydeleg frem kvar ein kan ferdast og ikkje. Det må informerast om arbeidstider og avvik frå desse. Tydeleg skilting til og i området må gjerast før oppstart. 7.7 Landskapsbilete Menneske opplever landskapet som ei tredimensjonal eining. Dette gjeld både dei som bur i området og dei som er på gjennomreise. Skjervefossen er ein foss som ligg i Skjervet i Øvre Granvin. Fossen fortsett nedover som Storelvi, forbi planområdet og ned til Granvinsvatnet. Skjervefossen er av stor landskapsmessig interesse i området, både for fastbuande og for turistar. Utdrag frå Landskapsanalyse for Granvin (Aurland Naturverkstad 23.11.07) «B2-frå landskapsanalysen: Området strekk seg frå enden av Granvinsvatnet til dalen snevrar inn mot Skjervet. Området er ope mot Granvinsvatnet, men er elles avgrensa av høge bratte fjellsider mot vest og nord. I dalsidene er det vekslande område med barskog, elles er det lauvskog med innslag av edellauvskog. Storelva renn i meandrar gjennom jordbrukslandskapet og har vegetasjon langs elvebreddene på begge sider. Elva munnar ut i Granvinsvatnet kor det er danna eit stor delta. Deler av deltaet er naturreservat. Fleire sidevassdrag kjem ned i landskapsområdet, Skorvofossen er det mest markerte og med ein stor foss som er lite synleg frå Rv 13, men godt synleg i området mellom Tresshaugen og Moen. Området er prega av å vere eit aktivt jordbruksområde, med kort avstand mellom velhaldne gardstun og dyr på beite. Mellom gardsbruka er det og ein del spreidd busetnad. Nesheim ligg som Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 50

eit stort nes ut i Granvinsvatnet med eit aktivt kulturlandskap og skogsdrift i områda opp mot Bildeshaugen. Øvre Granvin var viktig i vegsambandet mellom Hardanger og Voss, og her låg det skysstasjon som vart lagt ned etter første verdskrig Landskapskarakter: Aktivt jordbrukslandskap med god historisk kontinuitet». Dei visuelle forholda tek utgangspunkt i landskapet som ein større heilskap. Det vil sei at dei overordna vurderingane også tek med seg forhold som ligg utanfor sjølve planområdet. Innverknadene på landskapsbiletet må vurderast ut i frå både fjern- og nærverknader. Innanfor sjølve planområdet er dagens landskap dominert av skog. Terrenget i området stig bratt frå eksisterande trasé frå omtrent kote 130 til 215. Planområdet ligg i ei markant dalside sentralt i området. I rapporten «Landskapskartlegging av Hordaland fylke Landskapsklassifisering av innland» er området ved Granvinsvatnet skildra slik: «fulldyrka elvesletter med tresatte kantsoner danner et velholdt særpreget kulturlandskap. Slake da og skogsåser danner en rolig innramming». Landskapsområdet rundt uttaket er såleis av stor regional verdi. 3D-illustrasjonane på neste side av planområdet og heile dalen er gjort for å synleggjere korleis uttaket vil råka dalen og heilskapen, delt inn i uttaks-etappar: Figur 41. Driftstrinn 1. Sett frå Spildo Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 51

Figur 42. Attgroing. Sett frå Spildo Figur 43. Attgroing. Innsyn frå Skjervefossen: Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 52

Figur 44. Innsyn frå Skjervefossen, driftstrinn2. Utan vegetasjon. Figur 45. Attgroing. Frå Skjervefossen. Med vegetasjon Illustrasjonen i figur 36. synar ein teoretisk situasjon kor ein kan sjå enkelte palle-uttak. Figur 17. synar korleis det vil sjåast ut frå Skjervefossen, og at sjølve uttaksområde ikkje vil vere synleg frå dette viktige punktet. Innsyn frå Seim: Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 53

Figur 46. Innsyn frå Seim. Driftstrinn 1. Figur 47. Innsyn frå Seim. Driftstrinn 2. Figur 48. Attgroing. Innsyn frå Seim. 0-alternativ: Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 54

Ved å halde fram aktiviteten i området vil landskapet vere uendra. Eit aktivt skogbruk vil halde fram, og inngrep i form av landbruksvegar og hogst må kunne påreknast. Konsekvensar: Skjervefossen vil ikkje bli råka av masseuttaket og uttaksområdet vil ikkje vere synleg frå dei viktige utsynspunkta knytt til Skjervefossen. Ved utbygging av området vil landskapet bli merkbart endra. Skog som allereie er fjerna vil ikkje vekse oppatt i driftsfasen og det vil sprengast/gravast vekk fjell/stein. Topografien vil bli endra både ved masseuttaket og ved massedeponiet. Koller og søkk vil forandrast i større og mindre grad. Ved avslutning av anlegget vil området bli tilbakeført til LNF-føremål. Området vil på sikt gro til att, men spora etter eit slik inngrep vil aldri kunne fjernast fullstendig. Landskapsbiletet vil i driftsfasen vere dramatisk forandra som fylje av anlegget. Anlegget vil ha avgrensa innsyn og ikkje vere synleg frå Skjervet, men vil vere godt synleg frå andre sida av dalen og elles i dalføre. Verdien er sett til stor Konsekvensane er sett til stor negativ (---) Avbøtande tiltak Det viktigaste avbøtande tiltaket kjem fram i driftsplanen. Der ein startar uttak av masse frå toppen og jobbar seg nedover, samstundes som ein gjer tiltak for tilbakeføring av område som er avslutta. Dette vil minimere dei synlege inngrep gjennom driftsfasen i størst mogleg grad. 7.8 Forureining Forureining er kartlagd i kategoriane «støy», «Støv» og «Utslepp». Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 55

SWECO har gjort to rapportar som greia ut om støy, og som ligg til grunn for konsekvensutgreiinga for dette området. SWECO har og gjort ei utgreiing om helseeffektar knytt til spreiing av svevestøv for uttaket, og denne rapporten ligg til grunn for støvforureining. Desse rapportane ligg som vedlegg til plandokumentet. 7.8.1 Støy Steinknusing er til tider støyande arbeid. Regelverk for anleggsstøy er gitt av Miljøverndepartementet i retningslinje T-1442 Begrensning av støy fra bygg- og anlegg. For å minimere konsekvensane for omgjevnaden er det tatt inn i føresegna om at knusing bere skal gå føre seg på verkedagar i tidsrommet 0700-1600. SWECO har gjort utgreiingar for støy. Sjå vedlagt revidert rapport frå 24.04.13 og 18.12.15 som ligg til grunn for konsekvensutgreiinga. Desse konkluder med at støygrensene i kapittel 30 i forureiningslova fullt ut er tilfredsstilt. Det er berekna støynivå ved 6 av eigedomane: Figur 49. Oversikt over eigedomane som er punktberekna. Ingen av busetnadene får støynivå over grensene i forskrifta. Dette føreset at aktivitetar med knusing og pigging vert skjerma for innsyn og støy, og at driftstidene vert haldne. Det er rekna med at boring vil skje frå uskjerma posisjon. Naboar må varslast ved sprenging. Vedtaket av planprogrammet krev oppfølging av støynivå undervegs, om det kjem klage frå naboar. 0-alternativ: Planomtale med Konsekvensutgreiing 09/2016 side 56