Skredvurdering og grunnundersøking

Skredvurdering og grunnundersøking Markastå bustadfelt Sekse Ullensvang herad mars 2013 12/50-62/N-860//TORDOL

KVAM HERAD Notat Til Ullensvang herad v/ Kent G. Håkull Dato: 25.03.2013 Frå Kommunegeolog Tore Dolvik Vår ref: 12/50-62/N-860//TORDOL Ullensvang - Markastå, Sekse - skredvurdering og grunnundersøking Ullensvang herad vil regulere eit bustadfelt på Markastå, Sekse, og treng skredvurdering og grunnundersøking av område. Ullensvang herad er med i eit interkommunalt samarbeid om ein kommunegeolog, og får med dette ein skred- og stabilitetsvurdering av område, og om det er nødvendig med ytterlegare skredvurdering av Markastå bustadfelt på Sekse. Ullensvang vil òg ha vurdert om det er mogleg å fylle ut nordlege deler av område med massar frå vegprosjektet frå Deildo. Skredfarevurdering Skredfarevurderinga er på aktsemdnivå. Det vil seie at skredvurderinga prøver å kartlegge kor det kan vere skredfarleg. Sannsynsvurdering som viser til teknisk forskrift er ikkje utført, men det er vurdert om det er nødvendig med vidare analyser for å regulere område. Dette notatet summerer opp resultata av grunnundersøkinga og skredvurderinga av område. Oppsummering Ut frå grunnundersøkinga og vurdering av skredfaren mot vurdert areal vert område delt inn i tre. I nedre deler av vurdert areal (A) kan det vere skredfarleg og ved planlegging av bustadhus i dette område så er ein utvida skredvurdering som viser til TEK10 7-3 nødvendig (sjå kap. 13 om krav til skredfarevurdering). Ein utfylling i A treng ein grundig grunnundersøking rundt ein eventuell murfot. I øvre deler av vurdert areal (B og C) er konklusjonen at ytterlegare skredvurdering ikkje er nødvendig, men i C treng ein vurdering av stabiliteten før utbygging. Nødvendig areal til tiltak mot overvatn og vasserosjon må settast av for heile vurdert areal.

Innhaldsliste INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse 1. Innleiing... 4 2. Vurderte areal Markastå, Sekse... 4 3. Geologi... 6 3.1. NGU sitt berggrunnskart... 6 3.2. NGU sitt lausmassekart... 6 4. Nasjonale aktsemdkart... 7 5. Skredhistorikk (skredrapportar og skredhendingar)... 8 5.1. Skrednett.no... 8 5.2. Andre kjelder... 9 6. Tidlegare arbeid i område (skredrapportar)... 10 6.1. NGI-notat 20. mai 2011... 10 6.2. NGI-rapport 31. mars 1978... 11 7. Metodikk for å vurdere skredfaren... 12 7.1. Terrengmodell med hellingskart og dreneringskart... 12 7.1.1. Hellingskart og moglege losneområde... 12 7.1.2. Dreneringskart og mogleg skredbane... 13 7.2. Tidlegare skredhendingar... 14 8. Rekkeviddemodellar... 15 8.1. Berekningsmodell... 15 8.2. Lengdeprofil... 15 8.2.1. Skildring av lengdeprofila... 16 8.2.2. Rekkeviddeanalysen... 16 9. Synfaring (skredfare)... 18 9.1. Område rundt vurdert areal... 18 9.2. Byggefeltet Flisabakken II.... 18 9.3. Avsatsen ved den nedlagde garden Markastå... 20 9.4. Samandrag av synfaringa... 21 10. Grunnundersøking... 22 10.1. Prøvegrop 1 (PG1)... 23 10.2. Prøvegrop 2 (PG2)... 24 10.3. Prøvegrop 3 (PG3)... 25 10.4. Prøvegrop 4 (PG4)... 26 10.5. Prøver frå jordprofila... 27 10.6. Oppsummering og konklusjon av prøvegraving... 28 10.6.1. Område A... 28 10.6.2. Område B... 28 10.6.3. Område C... 28 11. Diskusjon... 29 11.1. Område A nordlege del av gbnr. 81/7... 30 11.1.1. Rekkeviddeanalyse... 30 11.1.2. Bekkeløp og elv frå Hovden... 30 11.1.3. Synfaring... 30 11.1.4. Hogstområde... 30 11.1.4. Grunnundersøking... 30 11.1.5. Delkonklusjon... 31 Side 2 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse 11.2. Utfylling av massar i område A som vist på skisse... 31 11.2.1. Grunnundersøking... 31 11.2.2. Delkonklusjon... 31 11.3. Område B sørlege del av gbnr. 81/7... 32 11.3.1. Rekkeviddeanalyse... 32 11.3.2. Synfaring... 32 11.3.4. Grunnundersøking... 32 11.3.5. Delkonklusjon... 32 11.4. Område C gbnr. 81/12 og 29... 33 11.4.1. Rekkeviddeanalyse... 33 11.3.2. Synfaring... 33 11.3.4. Grunnundersøking... 33 11.3.5. Delkonklusjon... 33 12. Konklusjon... 34 13. Krav til skredfarevurdering... 35 Referanse... 36 Vedlegg 1 lengdeprofil og rekkeviddeanalyse Vedlegg 2 NGI-rapport frå 2011 Vedlegg 3 NGI-rapport frå 1978 Side 3 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse 1. Innleiing Ullensvang herad vil regulere eit areal på Sekse, kalla Markastå bustadfelt, og treng skredvurdering og grunnundersøking av område. Ullensvang herad er med i eit interkommunalt samarbeid om ein kommunegeolog, og får med dette ein skred- og stabilitetsvurdering av arealet, og om det er nødvendig med ytterlegare skredvurdering av arealet. Ullensvang vil òg ha vurdert om det er mogleg å fylle ut nordlege deler av område med massar frå vegprosjektet frå Deildo. Figur 1. Ullensvang herad. Blå sirkel Skredfarevurdering viser omtrent kor vurdert areal ligg. Skredfarevurderinga er på aktsemdnivå. Det vil seie at skredvurderinga prøver å kartlegge kor det kan vere skredfarleg. Sannsynsvurdering som viser til teknisk forskrift er ikkje utført, men det er vurdert om det er nødvendig med vidare analyser for å regulere område. Dette notatet summerer opp resultata av grunnundersøkinga og skredvurderinga av område. 2. Vurderte areal Markastå, Sekse Arealet som Ullensvang herad vil regulere er eit ca. 28 daa stort landbruksområde (gbnr. 81/7). Arealet ligg nedanfor eksisterande bustadfelt (Flisabakken II) og Sekse skule. Riksveg 13, som ligg på nedsida av område, går delvis i ein fjellskjering i sør. Fylkesveg 101 som ligg mellom eksisterande bustadfelt og vurdert areal går òg delvis i fjellskjering. Figur 2. Sekse. Lilla område innanfor den svarte sirkel viser vurdert areal, Markastå bustadfelt, Sekse. Område ligg under Hovden (1062 m.o.h.). Fjellsida er skogkledd og består av fleire avsatsar ned mot vurdert areal. På avsatsen ovanfor Flisabakken II ligg den fråflytta garden Markastå. Figur 3. Sekse sett frå andre sida av fjorden. Svart sirkel viser vurdert areal og kvit stipla sirkel viser Galden, ein avsats på ca. 465 m.o.h. (vasskille), blå stipla sirkel viser Hovden (1062 m.o.h.) og gul stipla sirkel viser den fråflytta garden Markastå. Sjå òg figur 4. Side 4 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse Figur 4. Utdrag frå førre figur. Svart sirkel viser vurdert areal (Markastå bustadfelt), kvit stipla sirkel viser Galden, ein avsats på ca. 465 m.o.h. (vasskille) og gul stipla sirkel viser den nedlagde garden Markastå. Figur 5. Vurdert areal sett frå busstopp ved riksveg 13. Arealet ligg mellom to Rv 13 og Fv 101. Dei mørke linjene på marka er etter kulturminneutgravinga. Den nærmaste sjakta ligg omtrent kor ein i vegskjeringa på Fv 101 finn fast fjell. Arealet er tidlegare vurdert saman med to andre område i Sekse av NGI (NGI-rapport 2011 er vedlagt). Denne rapporten nemner kva som bør vurderast vidare. Det fins òg ein rapport på bustadområde Flisabakken II. (NGI-rapport 1978 er vedlagt). Side 5 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse 3. Geologi Norges geologiske undersøking (NGU) har kartlagt bergrunnen og lausmassane i heile Norge. Dette er ein grov kartlegging (1:250 000). Den er meir detaljert for enkelte område. 3.1. NGU sitt berggrunnskart Berggrunnskartet, som fins på NGU sine heimesider, viser at på Sekse består grunnen av amfibolitt, glimmerskifer og gabbro. Det er ikkje nokon kartlagde forkastingar, sprekker eller andre lineamenter i område. Figur 6. Berggrunnskart for Sekse henta frå ngu.no (1:250 000). Vurdert areal er markert med lilla. 3.2. NGU sitt lausmassekart Lausmassekartet, som fins på NGU sine heimesider, viser at Markastå ligg i eit område med morene, i grenseland mellom tynn og tjukk morene. Figur 7. Lausmassekart for Sekse henta frå ngu.no (1:250 000). Vurdert areal er markert med lillas runding. Side 6 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse 4. Nasjonale aktsemdkart NGU har i samarbeid med NVE laga landsdekkande nasjonale aktsemdkart for steinsprang og snøskred. Desse ligg tilgjengeleg på skrednett.no. Skjermdump frå skrednett.no kan sjåast i figur 8. Som figur 8 viser (to øvste karta) så ligg vurdert areal klart innanfor aktsemdområde i begge desse aktsemdkarta. NGI har òg på oppdrag frå NGU laga aktsemdkart for deler av landet. Desse aktsemdkarta er anbefalt av NVE der desse er tilgjengelege. Grunnen til det er at dei er synfare og vurdert av skredkyndige (to nedste karta i fig. 8). Vurdert areal ligg og innanfor dette aktsemdområde. Figur 8. Aktsemdkart henta frå skrednett.no. Aktsemdkart for snøskred oppe til venstre, aktsemdkart for steinsprang oppe til høgre. NGI sitt aktsemdkart nede til venstre og høgre. Vurdert areal er markert med lilla runding. Teiknforklaring til høgre på figurane. Aktsemdkarta er laga ut frå ein grov terrengmodell (25x25m) og moglege losneområder er modellert ut frå kor bratt det er i område. Rekkevidda er så berekna i eit GIS-program. Ein kan lese meir om aktsemdkarta på NVE sine heimesider: http://www.nve.no/no/flom-og-skred/farekartlegging/aktsomhetskart-for-snoskred/ http://www.nve.no/no/flom-og-skred/farekartlegging/aktsemdkart-for-steinsprang/ http://www.nve.no/no/flom-og-skred/farekartlegging/aktsemdkart-for-sno--og-steinskred-ngi/ Aktsemdkartet for snøskred dekker dei fleste andre skredtypar, men kan i enkelte tilfelle ikkje fange opp skredfarlege område. Grunnen er som oftast at terrengmodellen er grov og byggjer for det meste på hellingsgrad. Nokon skredtypar er meir komplekse og vanskelege å få med på nasjonale aktsemdkart som til dømes flaum- og sørpeskred, små utglidingar og jordskred. Side 7 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse 5. Skredhistorikk (skredrapportar og skredhendingar) 5.1. Skrednett.no På skrednett er det ein kartoversikt over registrerte skredhendingar i Norge. Astor Furseth (NGU) har samla ein oversikt over gamle og nye skredhendingar, som har gjort skade og/eller tatt liv. Nokre av registrerane har usikker plassering og kan vere urelevante. Det er derfor lurt å hente ut informasjon frå skredhendinga ved å trykke på (i) i kartløysinga. Statens vegvesen og jernbaneverket sine registreringer er òg tatt med på skrednett. Dei har som oftast betre kartreferanse enn Astor Furseth sine registreringar. Statens vegvesen 2004 Sekse; Flaumskred; 12. nov. Statens vegvesen 2001 Sekse; Isnedfall; 9. mars. Statens vegvesen 2005 Sekse-Skudanes; 7. jan.; Jordskred; Statens vegvesen 2003 Sekse; Steinsprang 10. des. NGU Astor Furseth Ca. 1642 Sekse; Lausmasseskred; fallhøgde 900 m Årstalet 1642 er ca. Ullensvang. Garden Sekse vart råka av skred og avtaksforretninga i 1643 gav stort avtak. Det er uklart kva som skjedde. Skredet kom øvst frå fjellet og heilt til sjøs. Jord, åker og eng vart øydelagt. Det kom seinare skred her, og i allfall i 1770 var det jord- og steinskred som kom og som gav skade på markene. Sjå også 1740, Idnr. 12198. Kartreferansen er omtrentleg. NGU Astor Furseth Ca. 1740 Øvre Sekse; Lausmasseskred 1740(1741). Ullensvang. Garden Sekse, Øvre gnr. 84 vart råka av eit nytt, stort skred. Jord, åker og eng vart øydelagt. Det losna eit stort steinskred høgt oppe i fjellet, gjekk tvers over garden og like til sjøs. Sju bruk fekk skade, også redusert skyld med tilsaman 1 lp smør. I 1770 veit vi at det kom endå eit jord- og steinskred i samband med flaum som gav skade på markene. Sjå 1642, Idnr. 12188. Kartreferansen er omtrentleg. 1770 - Jord- og steinskred i samband med flaum som gav skade på markene. Idnr. 12198. Kartreferansen er omtrentleg. NGU Astor Furseth 1816 Sekselia; Snøskred; 2 omkomne Ullensvang. Sekse, Øvre. Far og son, Magnus Sveinson og den 16 år gamle sonen Oddmund frå bruk 4. Sekse, omkom i eit snøskred oppe i lia vinteren 1816. Dei vart ikkje funne att før til våren. Presis lokalisering manglar. Kartreferansen er plassert i fjellskråninga ovafor garden. Figur 9. Registrerte skredhendingar på Sekse slik det ser ut på skrednett.no. Tekstboksar viser informasjonen som ligg på registrert skredpunkt. Vurdert areal er markert med lilla runding. Side 8 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse På Sekse er det registrert 8 skredhendingar på skrednett. Det er i tillegg registrert to isnedfall i 2004 på same punkt som steinspranget i 2003, men usikkerheita er 1 km og er ikkje tatt med i lista under. År 1642 År 1740-41 År 1770 År 1816 År 2001 År 2003 År 2004 År 2005 Eit skred kom frå øvst frå fjellet og heilt ned i sjøen. Mykje skade på jord, åker og eng. Usikker kor på Sekse. Steinskred som losna høgt oppe i fjellet og ned til sjøen. Mykje skade på jord, åker og eng. Sju bruk fekk skade. Usikker på kor på Øvre Sekse. Jord- og steinskred i samband med flaum, truleg flaumskred. Ga skade på markene. Usikker på kor på Sekse. Snøskred i Sekselia. 2 omkomne. Snøskredet har truleg ikkje gitt skade på dyrka mark og har truleg ikkje gått ned til Seksebygda. Isnedfall på veg. Steinsprang på veg. Flaumskred på veg. Ut frå plasseringa av skredpunkt har skredet kome ned Matbekken eller Storelvi. Jordskred mot veg. 5.2. Andre kjelder Ætte- og bygdebøker og anna litteratur kan vere kjelder kor ein kan finne gamle, historiske skredhendingar. Mange av desse ligg allereie inne på skrednett etter ein god registreringsjobb leda av Astor Furseth frå NGU. Avisartikler og nettsøk kan vere ein anna måte å finne skredhendingar i eit område. Søk etter Sekse og skred/ras har ikkje gitt noko resultat (google; bt.no; hardangerfolkeblad.no) Lokalbefolkinga kan ofte kome med viktig informasjon som er til god hjelp i skredkartlegginga. Det er ikkje gjort noko systematisk intervju med lokalbefolkinga i denne vurderinga. Eldre skredrapportar eller liknande er òg ei god kjelde til skredhendingar og skredvurderingar av område. For Sekse er det to rapportar frå område som er ei viktig kjelde til skredvurderinga. NGI rapport 2011 Sekse NGI rapport 1978 Flisabakken II (vurdering av fundamenteringsforhold) For utdrag av desse rapportane sjå kap. 6. Side 9 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse 6. Tidlegare arbeid i område (skredrapportar) På Sekse har NGI laga to rapportar. NGI-notat frå 2011 vurderer tre område på Sekse, blant anna Markastå bustadfelt og ein rapport frå 1978 som vurderer fundamenteringsforholda i Flisabakken II, eit byggefelt like oppanfor Markastå bustadfelt. 6.1. NGI-notat 20. mai 2011 - «Førebels vurdering av skredfare for tre aktuelle område på Sekse» Notatet er vedlagt. Markastå er i notatet kalla Område 1. Under er eit utdrag frå rapporten der NGI skildrar område og konklusjonen: Side 10 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse 6.2. NGI-rapport 31. mars 1978 - «Vurdering av fundamenteringsforhold ved utbygging av Flisabakken II, Sekse» Rapporten viser at sentrale deler av Flisabakken har fjell i dagen eller liten dybde til fjell. Rapporten er vedlagt. Rapporten viser at i tomtene i sør består grunnen av lausmassar, men terrenghellinga er moderat og stabiliteten er truleg god. Stabiliserande tiltak er drenering. NGI meiner at nordlege deler av Flisabakken er geoteknisk sett det vanskelegaste. Det er anbefalt tiltak som drenering, erosjonsbeskyttelse og etablering av støttekonstruksjonar. Side 11 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse 7. Metodikk for å vurdere skredfaren For å vurdere skredfaren er det brukt følgjande datakjelder og metodar: Terrengmodell med hellingskart (kap. 7.1.1) Terrengmodell med dreneringskart (kap. 7.1.2) Opplysningar om tidlegare skredhendingar (sjå kap. 5 og 6.) Modeller for berekning av mogleg rekkevidda av skred (sjå kap. 8) Observasjonar gjort under synfaring (sjå kap. 9) Tolking av gamle terrengformer (synfaring og kart) Observasjon av terrengforhold som har innverknad på rekkevidda til skred (frå synfaring og kart) Grunnundersøking (sjå kap. 10) 7.1. Terrengmodell med hellingskart og dreneringskart Ved hjelp av WinMap og Geomedia GRID er det laga eit hellingskart og dreneringskart for heile Ullensvang herad som bygger på ein 10x10m-terrengmodell lasta ned frå Norge Digitalt. 7.1.1. Hellingskart og moglege losneområde Hellingskartet viser grafisk kor bratt det er ut i frå ein underliggande terrengmodell. Ut frå når skred kan losne er hellingskartet delt inn i fem soner. Jordskred kan losne i skråningar rundt 25-27 gradar (gul farge), moglegvis lågare ved mykje glimmer i lausmassane. Snøskred kan losne i skråningar mellom 30 og 60 gradar (oransje og raud farge), og steinsprang kan losne når hellinga er over 45 gradar (raud og mørkeraud farge). I tillegg er helling over 12 gradar tatt med (grøn farge) som indikator for at område er bratt og helling under 12 gradar er merka av med kvit farge. SEKSE Vurdert areal Nedlagt gard Markastå kote 250 100m 200m 300m 400m 500m Hovden 600m 700m Galden, ca. 465 m.o.h. 800m 900m 1000m Figur 10. Hellingskart over Sekse som bygger på eit nedlasta terrengmodell frå Norge digitalt (10x10m). Teiknforklaring oppe til høgre på figuren. Lilla omkrets viser dreneringsfelt i område (sjå kap. 7.1.2.). Svart sirkel viser område som skal vurderast. Svarte stipla sirklar viser område som er mykje brukt i notatet. Side 12 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse 7.1.2. Dreneringskart og mogleg skredbane Dreneringskartet viser grafisk, ut i frå underliggande terrengmodell, kor vatnet teoretisk vil renne. Usikkerheita ligg sjølvsagt i kor riktig terrengmodellen er. Dreneringskartet kan vere ein godt hjelpemiddel for å finne moglege skredbaner. Kor våtare eit skred er jo større grad vil det følgje bekkeløp og andre søkk i terrenget. Det er ein del usikkerheit sidan bekkeløpa kan gå tett eller ha for liten kapasitet, slik at vatnet/skredet må ta ein anna veg. Men så lenge bekkeløpet er stort nok så vil flaum- og sørpeskred følgje bekkeløpet. Det er viktig å få med seg at eit skred kan gå rett fram i fartsretninga i staden for å følgje svingen som bekken naturlegvis tar. SEKSE Vurdert areal Nedlagt gard Markastå kote 250 100m 200m 300m 400m 500m Hovden 600m 700m Galden, ca. 465 m.o.h. 800m 900m 1000m Figur 11. Dreneringskart for Sekse, som bygger på ein terrengmodell lasta ned frå Norge digitalt (10x10m). Geomedia GRID er brukt til å berekne elvar og dreneringsfelt. Blå linjer viser berekna elvar, og lilla linjer viser omrisset av berekna dreneringsfelt. Svart sirkel viser område som skal vurderast. Svarte stipla sirklar viser område som er mykje referert til i notatet. Dreneringskartet viser at dreneringa inn mot vurdert areal startar på Galden, ein avsatsen på ca. 465 m.o.h., og utvidar seg nedover mot vurdert område(sjå fig. 11). Dreneringsfeltet for Hovden går like nord for dreneringsfeltet til vurdert areal og ut i sjøen omtrent ved krysset mellom Rv 13 og Fv 101. Side 13 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse SEKSE Vurdert areal Nedlagt gard Markastå kote 250 100m 200m 300m 400m 500m Hovden 600m 700m Galden, ca. 465 m.o.h. 800m 900m 1000m Figur 12. Dreneringskartet lagt oppå ortofoto (Norge digitalt). Svart sirkel viser område som skal vurderast. Svarte stipla sirklar viser område som er mykje referert til i notatet. 7.2. Tidlegare skredhendingar I ein skredfarevurdering er det viktig å skaffe seg oversikt over tidlegare skredhendingar. Gamle skredhendingar er ein informasjon over kor langt eit skred kan gå og kva skade det kan gjøre. Det er benytta NGU sin nasjonale skreddatabase (skrednett.no), og tidlegare skredrapportar frå område for å finne fram til tidlegare skredhendignar i område (sjå kap. 5 og 6.) Side 14 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse 8. Rekkeviddemodellar Teoretisk rekkevidde for skred kan bereknast ut i frå hellingskarta. Det fins fleire metodar, både statiske og dynamiske modeller. I dette notatet vert alfa-beta-metoden brukt på lengdeprofil som kryssar vurdert område. 8.1. Berekningsmodell Teoretisk rekkevidde for skred kan bereknast ut i frå hellingskarta og alfa-beta-metoden langs eit lengdeprofil. Metoden er utvikla av forskarar ved NGI på bakgrunn av empiri (Steinsprang - Domaas (1994), snøskred - Lied og Bakkehøi (1980)). Modellane er utvikla ved å bruke terrengprofilar frå 20 m-kotar på fleire hundre skredhendingar. Rekkeviddemodellar reknar med ein β-vinkel, som er vinkelen mellom øvste del av kjeldeområde og punktet på terrengprofilet som har helling 23 (steinsprang) og 10 (snøskred). Utifrå β -vinkelen vert vinkelen mellom startområde og maks utløp, (α-vinkel), berekna. Steinsprang: α = 0,77β + 3,9 (NGI) SD = 2,3 α = 0,8β + 3 (NGU) SD = 2,3 Snøskred α = 0,96β + 1,4 (NGI) SD = 2,3 Figur 13. Empirisk rekkeviddemodell (alpha-beta), som kan brukast for å berekne rekkevidda til steinspang og snøskred (Domaas (1994); Lied og Bakkehøi (1980)). Berekning av rekkevidde av skred er brukt i vurderinga som støtte. 8.2. Lengdeprofil Lengdeprofila er prøvd teikna inn langs potensielle skredbanar som til ein viss grad følgjer søkk og bekkeløp nedover fjellsida. Hellingskart og dreneringskart er brukt for å laga sju lengdeprofil som går over vurdert areal (sjå figur 14). Nummer 1 ligg i sør og 7 går i grensa til parkeringsplassen like nord for vurdert areal. Det er gjort rekkeviddeanalyse langs desse profila ut frå hellingskart og alfa-beta-modellen. 1 2 3 4 5 7 6 Figur 14. Lengdeprofil ein til sju i vurdert område. Side 15 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse SEKSE Vurdert areal Nedlagt gard Markastå kote 250 2 5 6 4 3 100m 200m 1 300m 400m 500m Hovden 600m Galden, ca. 465 m.o.h. 700m 800m 900m 7 1000m Figur 15. Lengdeprofil lagt oppå eit hellingskart (sjå fig. 11). Svart sirkel viser vurdert område og svarte stipla sirkler viser område som er referert til i teksten. 8.2.1. Skildring av lengdeprofila Lengdeprofil 1, 3, 4, 5 og 6 går frå Galden, ein avsats på ca. 465 m.o.h. Galden ligg oppom område rundt den nedlagde garden Markastå. Vasskille/dreneringsfeltet ned i vurdert areal kjem frå denne avsatsen. Profila går over avsatsen ved den nedlagde garden Markastå og ned forbi bustadfeltet Flisabakken II og vidare inn i vurdert areal og ned til sjøen. Profil 1 går gjennom gnr. bnr. 81/12, mens resten går gjennom dyrka mark på gbnr. 81/7. Lengdeprofil 2 startar på avsatsen ved nedlagde Markastå gard og går ned forbi bustadfeltet Flisabakken II og forbi prøvegrop 1 og ned til sjøen. Lengdeprofil 7 startar omtrent på toppen av Hovden (1062 m.o.h.) og føl Vetleelva til omtrent kote 250 kor profilet går rett fram der Vetlaelva tar ein sving mot nord. Profilet går så inn i dreneringsfeltet som går ned i vurdert areal og ned til sjøen. 8.2.2. Rekkeviddeanalysen I rekkeviddeanalysen har eg brukt worst case, dvs. at snøskred/jordskred kan losne ved 25 (tommelfingerregel for snøskred er 30 gradar) gradar og steinsprang ved 40 gradar (45 gradar). Bremsepunktet er vald ut frå beste skjønn ut frå kriteria at steinsprang vert bremsa opp i terreng under 23 gradar og snøskred i terreng under 10 gradar. Rekkeviddeanalysen for profil 1 til 5 viser at snøskred og steinsprang frå skråninga ved avsatsen på ca. 465 m.o.h. vil stoppe på avsatsen ved nedlagde Markastå gard. Ved profil 6 vil eventuelle skred kunne nå vurdert areal ut frå terrengmodellen som er brukt. Eventuelle skred (snøskred og blaute skred) langs profil 7 frå Hovden kan òg nå vurdert areal ut frå Side 16 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse terrengmodellen som er brukt. Når det gjeld profil 7 er det usikkert om eit skred vil ta følgje profilet eller om skredet vil følgje elveløpet rundt kote 250. Ut frå hellingskartet er det bratt nok at det teoretisk kan losne snøskred og jordskred i skråninga mellom nedlagde Markastå gard og bustadfeltet Flisabakken II, men ikkje steinsprang. Ut frå hellingskartet (10x10m) så er det ikkje bratt nok for steinskred. Synfaringa viser at det er brattkantar i område, så det er antatt at det er losneområde for steinsprang i skråninga. NGI skriv det same i sin rapport frå 2011 (sjå kap. 6). Rekkeviddeanalysen, som brukar terrengmodellen og koter, viser at eventuelle skred ikkje vil vere noko fare for vurdert areal. Langs nokre profil så kan skreda nå ned i vurdert areal som ein kan sjå på fig. 16. Veg, skog og andre hindringar langs skredbana vil avgrense denne rekkevidda. Figur 16. Lengdeprofil med rekkevidde berekna med alfa-beta-metoden. Svart strek viser profillinja, blå strek på oppsida av profillinja viser teoretisk rekkevidda til snøskred, mens grå strek, på undersida av profillinja, viser berekna rekkevidde til steinsprang. Det er ikkje tatt omsyn til skog, bygg eller andre hindringar som ikkje er med i terrengmodellen i analysen, men vegar i område er tatt omsyn til som mogleg bremseområde. Side 17 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse 9. Synfaring (skredfare) Område rundt Markastå bustadfelt vart synfare måndag 1. okt. og 2. okt. 2012. 9.1. Område rundt vurdert areal Sørlege deler av område, frå krysset etter Sekse skule, er det fast fjell i vegskjeringa. Langs Rv 13 er det òg fjell i vegskjeringa, så sedimenttjukkleiken i vurdert areal er truleg liten. I nordlege deler av undersøkingsområde, frå krysset og mot Sekse skule, er det ikkje fjell i dagen og sedimenttjukkleiken kan vere stor, jf. NGI rapport frå 1978. Fast fjell Figur 17. Fjellskjeringa langs Fv 101 sett frå vurdert areal og ned mot Sekse skule (nedst til venstre). Ved krysset opp i feltet og ned mot skulen er det ikkje fast fjell i dagen. 9.2. Byggefeltet Flisabakken II. Under opparbeiding av bustadfeltet Flisabakken II, vart det gjort ein fundamenteringsvurdering av byggegrunnen (sjå vedlagt rapport frå NGI frå 1978). Midtre deler av område er på fjell eller på liten sedimenttjukkleik, mens i sør og nord er sedimenttjukkleika større. Største utfordring meinte NGI at det var i nordlege område. På synfaringa såg eg at det var gjort skredsikring bak bustadfeltet, truleg under oppbygging av område. NGI rapport frå 2011 nemner òg at det er gjort sikring i område. Det er usikkert om dette er sikring gjort privat under bygging av bustaden, eller om heile skråninga er vurdert. Det førelegg ikkje noko rapport som vurderer trongen og utføringa av sikringa. Det eg såg under synfaringa var bolting av fjellparti bak gbnr. 81/37 (sjå fig. 18), og nett og bolting av ein blokk bak gbnr. 81/44 (sjå fig. 19). Side 18 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse Figur 18. Sikring av fjellsida bak det oransje huset. Det er brukt fleire boltar for å sikre fjellet. Det er ukjent når sikringa vart gjort, men truleg før huset vart bygd. Figur 19. Sikring av ein steinblokk bak gbnr. 81/44. Blokka er sikra med nett og boltar. I skråninga opp mot den nedlagde garden Markastå var det i nokre områder jamn stigning, mens i andre område nokon brattkantar med noko nedfall av stein. Dei fleste brattkantane hadde ein flatare avsats i front som vil stoppe eventuell nedfall av stein og blokk frå brattpartiet. Det kan ikkje utelukkast heilt at enkeltsteiner kan kome på trill nedover skråninga. Side 19 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse Figur 20. Typisk, liten brattkant i skråninga opp mot den nedlagde garden Markastå. Utfall frå brattkanten vil stoppe ikkje så langt i frå brattkanten. 9.3. Avsatsen ved den nedlagde garden Markastå Den nedlagde garden Markastå ligg på ein avsats (ca. 120 m.o.h.) oppom bustadfeltet Flisabakken II. Søraust for garden ligg det ein større flate (ca. 140 m.o.h.) kor det ligg ein del steinblokkar oppå. Bak denne flaten er det eit lite søkk som går nordover (sjå fig. 21). Dette søkket forsvinn i terrengmodellen, men vil vere med å avgrense rekkevidda til skred inn mot denne flaten. Figur 21. Flata nordaust for den nedlagde gården Markastå. På denne flata ligg det blokk som anten er morenestein eller steinsprang (fins truleg begge deler i område). Til høgre kan ein sjå Galden, ein avsatsen ved ca. 465 m.o.h., kor lia er skogdekt. Hovden (1062 m.o.h.), er til venstre i bilde. Nordvest for tunet på den nedlagde garden Markastå ligg det nokre steinblokkar som kan vere frå steinsprang. Blokka på figur 22 har nok ikkje kome ned på naturleg vis, men har truleg vore remobilisert under hogstarbeidet. På synfaringa kunne ein sjå spor i graset frå skogsvegen at blokka hadde trilla nedover mot dagens plassering, men lenger nede på tomta ligg det fleire blokkar av eldre dato. Side 20 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse Figur 23..I restane etter skoghogst kan ein sjå blokkar som ligg i område. Nokre av blokkane er truleg frå steinsprang. Figur 22. Steinblokk på den nedlagde garden Markastå (eine bygget kan ein sjå til høgre i bilde). Bak blokka kunne ein på synfaringsdagen sjå spor i graset at blokka hadde trille ned mot dagens plassering. Blokka er truleg remobilisert av ein maskin under arbeid med hogsten. 9.4. Samandrag av synfaringa Det er utført sikring i skråninga bak bustadfeltet Flisabakken II. Det er usikkert om det er gjort ein heilskapleg skredvurdering av skråninga før bygging, eller om desse områda vart sikra privat etter eiga ønske under eller i etterkant av bygging på tomta. Skråninga mellom bustadfeltet Flisabakken II og den nedlagde gardsbruket Markastå er bratt. I sør er det fleire avsatsar med fjell i dagen, men nokre meter høge brattkantar, mens i nord er det meir jamt bratt. Den nedlagde garden Markastå ligg på ein avsats ca. 120 m.o.h. Det er jamt bratt i område, mest i nord. Det er blokk og steinar i område som kan vere frå steinsprang. Hogsarbeidet i område nordaust for den nedlagde garden Markastå aukar faren for at overvatn kan kome på avvege i område. Fjerning av skog og mangel på vegetasjonsdekke vil gje lenger rekkevidde på eventuelle skred som kjem ned i område. Side 21 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse 10. Grunnundersøking Frå 1. til 3. oktober 2012 gjennomførte fylkeskommunen kulturminneregistrering i Markastå bustadfelt. Samtidig gjennomførte kommunegeologen prøvetaking av grunnforholda i vurdert areal. Det vart gravne ut fem sjakter til kulturminne-registreringa (sjå fig. 24). Det vart grave ned forbi matjorda ned til grensa til morenelaget. Overflata i sjaktene etter utgraving var brun jord med grus og steinar og nokre blokkar (sjå fig. 25). Det vart grave ut fire prøvegroper (PG) og kommunegeologen vurderte grunnforholda under kulturlaget. Tre prøvegroper i sør og ein i nord ikkje langt frå parkeringsplassen og skulen (sjå fig. 24). Dei tre prøvegropane i sør hadde forholdsvis lik lagdeling, men forskjellig tjukkleik og djupne på lag. Matjord Brunt jordlag med ein del stein i nedre deler mot morenen Hard, gråleg morene med finmateriale og stein Berggrunn vart ikkje funne. I prøvegrop 3 kan det vere bergrunn, men det kan òg vere ein stor stein. Sidan det er fjell i dagen i fjellskjeringa, både langs fylkesvegen og riksvegen så er lausmassedekket truleg ikkje særleg djupt i prøvegrop 1, 2 og 3. Figur 24. Oversikt over prøvegropene (PG - lilla rundingar). Svarte firkantar viser sjaktene etter kulturminneutgravinga. Prøvegrop 4 nede ved parkeringsplassen var ikkje så ulik PG 1, 2 og 3, men hadde nokre fleire lag: Matjord Brunt jordlag, med linse av grus Matjord Ujamt gruslag (rustbrunt og svart) Brunt jordlag Sandig morene (truleg eit delta). I felt tolka vart den sandige morenen til å vere det same som morenen i dei tre andre prøvegropene og gravinga vart stoppa. I dette område er det usikkert kor langt det er til fjell. Figur 25. Utgraven sjakt etter kulturminneundersøkinga. Dette er bilde av sjakt 4 sett frå sør. Side 22 av 36

10.1. Prøvegrop 1 (PG1) I sjakt 1, som ligg lengst sør på gbnr. 81/7, vart det grave ei prøvegrop nesten helt øvst i sjakta som vist på kart og bilde (fig. 26 og 27). INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse Figur 26. Prøvegrop 1 ligg øvst i sjakt 1, og er markert med lilla sirkel på bilde over og kart til høgre. Figur 27. Under er eit bilde av jordprofilet i prøvegrop 1. Tabell beskriver jordprofilet. Tabell 1. Jordprofil for PG1. 0 cm Overflata Brun matjord (30 cm) 30cm 45cm 50cm Svart matjord (15cm) Brunt jordlag (5-10cm) Hardpakka morene (>40 cm) (Siltig morene med stein og blokk) Vassig langs overflata til morenen. PG1-1 90 cm Morenemasse er generelt stabile, men innhald av finstoff gjør at dei kan vere telefarlege og erosjonsfarleg (vatnet kan lett grave i massane). Prøvegrop 1 vart fort fylt med vatn som rant langs moreneoverflata og det vart danna ein dam i botn av prøvegropa. Grunnvatn og overvatn kan bli eit problem som kan løysast med dreneringsgrøfter eller andre liknande tiltak. Side 23 av 36

10.2. Prøvegrop 2 (PG2) INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse I sjakt 2 vart det grave ei prøvegrop omtrent midt i sjakta som vist på kart og bilde (fig. 28). Jordprofilet er omtrent som prøvegrop 1, men det brune jordlaget har større mektighet. Det var òg merkbart mindre vatn i område (det vart ikkje laga noko dam i botn av prøvegropa). Figur 28. Prøvegrop 2 ligg der gravemaskina har grabben sin på bilde øvst (lilla sirkel), og er markert med lilla sirkel på kart til høgre. Figur 29. Under er eit bilde av jordprofilet i prøvegrop 2. Oransje stipla linje viser omtrent lagdelinga. Tabell beskriver jordprofilet. Tabell 2. Jordprofil for PG2. 0 cm Overflata Brun matjord (40 cm) 40 cm Brunt jordlag (100-130 cm) Ein del grus, stein og blokk i jordlaget PG2-1 130 cm Hardpakka morene (> 60 cm) (Siltig morene med stein og blokk) PG2-2 160 cm Side 24 av 36

10.3. Prøvegrop 3 (PG3) I sjakt 3 vart det grave ein prøvegrop nedst i sjakta som vist på kart og bilde (fig. 30). INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse Jordprofilet er omtrent som prøvegrop 1 og 2. Det kan vere fjellgrunn i prøvegropa, men det kom ut vatn i nedre deler av antatt fjellgrunn. Dette kan tyde på at det er ein steinblokk og ikkje fjell. Figur 30. Prøvegrop 3 ligg nedst i sjakt 3 og er markert med lilla sirkel på kart til høgre. Figur 31. Under er eit bilde av jordprofilet i prøvegrop 3. Oransje stipla linje viser omtrent lagdelinga. Tabell beskriver jordprofilet. Tabell 3. Jordprofil for PG3. 0 cm Overflata Brun matjord (45-50 cm) 50 cm Brunt jordlag (15-60 cm) Ein del grus, stein og blokk i jordlaget PG3-1 110 cm Hardpakka morene (40 cm ukjent dybde) (Siltig morene med stein og blokk) PG3-2 PG3-1 PG3-4 160 cm Fjellgrunn eller stein? Side 25 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse 10.4. Prøvegrop 4 (PG4) Prøvegrop 4 ligg ca. 30 meter frå parkeringsplassen og ca. 10 meter frå fylkesvegen. I plasseringa av prøvegropa måtte me ta omsyn til ein vassleidning som går frå skulen og ned mot riksvegen. Det kjem òg ut ein bekk i område og det ligg ein annan vassleidning sør for prøvegropa. P Skule Jordprofilet i prøvegrop 4 er litt annleis enn prøvegropene 1, 2 og 3. Det er to matjordprofil og morenemateriale er meir sandig om mindre hard enn i dei andre prøvegropene. Antok først at det var same morene som i PG 1-3, men vart seinare vurdert at det kan vere deltaavsetning Figur 32. Prøvegrop 4 (lilla sirkel) ligg på marka sør for parkerings-plassen (helt til venstre i bilde under), og er markert med lilla sirkel på kart til høgre. Figur 33. Under er eit bilde av jordprofilet i prøvegrop 4. Oransje stipla linje viser omtrent lagdelinga. Tabell beskriver jordprofilet. Tabell 4. Jordprofil for PG4. 0 cm Overflata Matjord (25 cm) 25 cm Brunt jordlag (30-35 cm) 50cm 60 cm Linse med grus (0-10 cm) Matjord (20 25 cm) PG4-1 PG4-2 PG4-3 80 cm 90 cm 110 cm Svart og rustbrunt gruslag (5-10 cm) Brunt gruslag (10-20cm) Sandig morene (delta) med stein og blokk (> 70 cm) PG4-5 PG4-4 180 cm Side 26 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse To matjordprofil kan tyde på at her har det vore ei hending som har fylt på med sediment slik at eit nytt matjordprofil må lagast. Det kan ha ein samanheng med linsa med grus som ligg til venstre i grensa oppom nedre matjordprofil. Hendinga kan vere menneskeskapt, eller det kan vere ein naturleg årsak. Morenemateriale i dette profilet kan vere eit delta. Det kan då ligge anna materiale under som kan vere ustabile. Grunnforholda er dermed usikre i dette område. 10.5. Prøver frå jordprofila Det vart samla inn 12 sedimentprøver frå prøvegropene. I tabellen under er det liste opp kva prøver som er tatt, og lokaliseringa av prøvene er vist i jordprofila frå dei forskjellige prøvegropene. Tabell 5. Tabellen viser prøver som vart tatt i prøvegropene 1-4, den 1. - 3.okt. 2012 på Markastå, Sekse. ID Dybde Materiale Kommentar Referanse PG1-1 60 cm Morene Fig. 27 PG2-1 70-80 cm Brun lag Truleg omdanna Fig. 29 morene PG2-2 140-150 cm Morene Fig. 29 PG3-1 70-80 cm Brunt lag Truleg omdanna Fig. 31 morene PG3-2 Ca. 110 cm Svart lag Utfellingslag? Fig. 31 PG3-3 130-150 cm Morene Fig. 31 PG3-4 160-165 cm Sandlag i morenen Fig. 31 PG4-1 50-60 cm Gruslinse Elvegrus? Fig. 33 PG4-2 80-85 cm Rustbrunt lag Elvegrus? Fig. 33 PG4-3 95 cm Svart lag Utfellingslag? Fig. 33 PG4-4 100 cm Brunt gruslag Omdanna morene Fig. 33 PG4-5 150-160 cm Morene Fig. 33 Prøvene er ikkje analyserte, då det ikkje var nødvendig med tanke på konklusjonen av grunnundersøkinga. Prøvene er tilgjengelege om det vert aktuelt å gjøre analyse ved ein seinare anledning. Side 27 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse 10.6. Oppsummering og konklusjon av prøvegraving I samband med kulturminneutgraving på Markastå, Sekse var kommunegeologen med for å vurdere grunnforholda. Fire prøvegroper vart grave som vist i fig. 34. Det vart tatt ut 12 sedimentprøver. Ut frå prøvegravinga er vurdert areal delt inn i tre som vist på figur 34 til høgre: 10.6.1. Område A I område A er det ikkje grave ut nokon sjakter. Ein av grunnane var at her var det grave mykje frå før (to vassleidningar), samt at område er fortalt å vere fuktig og mogleg leire. B A På rundt ein til halvannan meters djup finn ein finsand med stein og blokk. I felt vart det tolka som same morene som i B, men det er truleg rester av eit glasifluvialt delta. Materialet er ikkje hardpakka og er meir sortert og med rundare blokk enn morenen i område B. Det betyr at det kan vere strandsediment og finare sediment under dette laget. Det er tatt ein prøve av morenen/deltaet, men dei er ikkje analysert. C Figur 34. Markastå. Ut frå grunnundersøkinga kan arealet deles i tre. Område A, nord for stipla linje og område B sør for den stipla linja. I område C er det ikkje gjort noko grunnundersøking (gbnr. 81/12 og 29). 10.6.2. Område B I område B er det grave ut 5 sjakter og 3 prøvegroper. På rundt ein halv meters djup finn ein hardpakka morene (finkorna med avrunda steinar). Morenen var vanskeleg å grave. Morenen er i seg sjølv stabil, men kan ved mykje vatn lett erodere. Som fyllmasse kan den vere telefarleg og ustabil. Det er tatt prøver av morenen, men dei er ikkje analysert. Det er ikkje funne fast fjell i prøvegropene, men i område B er det truleg ikkje langt til fjell, då ein kan sjå berggrunn i skjeringane langs fylkesvegen oppom og riksvegen på nedsida av feltet (omtrent der oransje stipla linje er markert på figur 34 over). 10.6.3. Område C Det er ikkje gjort noko grunnundersøking i område C (gnr. og bnr. 81/12 og 81/29). Side 28 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse 11. Diskusjon Skredfaren er vurdert på grunnlag av synfaring, grunnundersøking (prøvegraving), rekkeviddeanalyser og tidlegare hendingar og rapportar frå område. Det vurderte arealet kan delast opp i tre. A lengst nord av vurdert areal, B opp til grensa til gbnr. 81/12 og C heilt i sør (gbnr. 81/12 og 29). Område A og B er meir grundig vurdert enn område C, sidan det er i dette område at byggefeltet vert planlagt. Grensa mellom A og B går omtrent frå krysset ca. 100 meter oppom Sekse skule, kor ein kan sjå fjell i dagen på oppsida av krysset. Under vert skredfaren og stabiliteten i kvart delområde av vurdert areal (A, B og C) diskutert i kvart sitt kapittel. I tillegg vert det diskutert utfylling av nedre deler av område A (kap. 11.2). 1 2 C 3 4 5 7 6 B A Sekse skule Figur 35. Planlagt Markastå bustadfelt, Sekse. Figuren viser delområde A, B og C, kulturminnesjakt (svarte firkanter), prøvegrop 1, 2 3 og 4, lengdeprofil (1-7) og berekna rekkevidde langs lengeprofila (blå for snøskred og grå for steinsprang). SEKSE Vurdert areal Nedlagt gard Markastå kote 250 2 5 6 4 3 100m 200m 1 300m 400m 500m Hovden 600m Galden, ca. 465 m.o.h. 700m 800m 900m 7 1000m Figur 36. Oversiktskart over vurdert areal og opp mot Hovden. Figuren viser profillinjer og område som er nemnd i notatet. Side 29 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse 11.1. Område A nordlege del av gbnr. 81/7 11.1.1. Rekkeviddeanalyse Ut frå rekkeviddeanalysen og hellingskartet (profil 6 og 7) så er det ingen tydelege bremseområde for snøskred oppom vurdert areal. Det vil seie at om det losnar eit skred frå skråningane oppom vurdert areal, så er det ut frå hellingskartet så bratt i område at snøskred ikkje vil stoppe før det når sjøen. Steinsprang frå Hovden kan teoretisk nå vurdert areal, men steinsprang frå skråninga opp mot Galden (ca. 465 m.o.h.) vil truleg stoppe opp på avsatsen ved nedlagte garden Markastå. Eventuelle snøskred eller steinsprang som losnar i skråninga opp mot den nedlagde garden Markastå vil truleg stoppe opp før dei når vurdert område. Skog, vegar og liknande som kan avgrense rekkevidda til skred er då ikkje tatt med i rekkeviddeanalysen. 11.1.2. Bekkeløp og elv frå Hovden Innanfor berekna dreneringsfelt så er det få losneområder på oppsida av vurdert område. Den største faren er om eit flaum-/sørpeskred ned Vetleelva eller sideelvar går rett fram omkring kote 250, og tar vegen ned mot vurdert område istadenfor å følgje det naturlege elveløpet. Dette kan òg gjelde lenger nedstrøms kor sideelvar kjem inn i vetleelva frå aust. Dei fleste skred ned Vetleelva frå Hovden vil følgje hovudløpet og gå ut i sjøen nord for vurdert område. Ut frå kart er det ikkje utelukka at skred kan gå rett fram i elvesvingen ved kote 250, men naturleg voll (ut frå kart ca. 3-8 meter høg) vil redusere rekkevidda. Om eit skred går rett fram i ved kote 250 (eller lenger nedstrøms) kan det i teorien gå ned i vurdert areal ved område A. 11.1.3. Synfaring Synfaringa viser ikkje nokon tydelege spor etter skredhendingar i vurdert område, eller i skråninga oppom vurdert område. 11.1.4. Hogstområde Hogstområde oppom den nedlagde garden Markastå kan auka faren for at vatn kan ta nye vegar og auke skredfaren i desse område. Skog vil generelt avgrense rekkevidda til skred ved at dei bind jorda og kan hindre at skred vert utløyst. Skog vil og ha ein avgrensande effekt på rekkevidda av skred ved at skogen vert ein hindring som tar mykje energi vekk frå skredet som dermed får mindre rekkevidde. 11.1.4. Grunnundersøking Grunnundersøkinga i PG4 viser at det ikkje er ustabile massar dei øvste jordlaga. Det kan vere ustabile massar djupare eller lenger nede mot sjøen. I jordprofilet vart det funne to lag med matjord. Det kan tyde på at det har skjedd noko i dette område som har begravd eit lag med matjord, til dømes eit skred, slik at eit nytt lag med matjord måtte dannast. Det fins òg to gruslag som kan vere spor etter flaum- eller jord/flaumskredhending. Jordprofilet kan derfor ut i frå min kunnskap ikkje utelukke at det har gått skred inn i område etter siste istid (siste 10 000 år). Eg kan heller ikkje med min kunnskap bekrefte at det har gått skred inn i dette område ut frå jordprofilet. Side 30 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse 11.1.5. Delkonklusjon Ut frå synfaring, grunnundersøking og rekkeviddeanalyse så kan eg ikkje utelukke at det har gått eller at det kan kome skred ned i vurdert areal. Skred frå skråninga opp mot avsatsen ved nedlagde garden Markastå vil truleg stoppe før vurdert areal, men vassrike skred kan skape eit vassproblem. Hogstområde i lia aukar faren for og rekkevidda til eventuelle skred. Det er derfor ein fordel at ein i hogstområde har kontroll på vassvegane slik at vatn ikkje tar nye vegar. I tillegg er det ein fordel at område så snart som mogleg får ny vegetasjon (helst skog) som kan binde jorda. Om ein planlegg å bygge bustadar i område, så må ein gjøre ein utvida skredvurdering for å vise til byggteknisk forskrift (TEK10 7.3). 11.2. Utfylling av massar i område A som vist på skisse Ullensvang herad vurderer å bruke massar frå planlagt vegarbeid ved Deildo til å fylle ut vurdert areal vist som gult i figur 37. Det er ønskjeleg å planleggje for veg og bustadar oppå fyllinga. Ein støttemur mot riksvegen vert nødvendig. Parkering Skule 11.2.1. Grunnundersøking Prøvegravinga (PG4) viser at det i øvre deler av ønskja utfyllingsareal er finsand og grus. Lenger mot sjøen kan det derfor finare materiale (silt og leire). Dei andre prøvegropene viser at i botnen mot fjellet er hardpakka morenen, som inneheld ein del silt og anna finstoff. Det kan derfor vere ustabile massar i ønskja fyllingsområde. Vert planlagt støttemuren over 5 meter (inkludert fot) må ein gjøre grundig grunnundersøking og sondering til fjell. Vert muren lågare kan ein prøvegraving vere godt nok. Det er viktig å ha gode drenerande massar inn mot muren som kan beskytte mot eventuelle vasstrykk og teletrykk på muren, slik at muren ikkje over tid vert ustabil. A 11.2.2. Delkonklusjon For å fylle ut område vist som gult på fig. 37 må det til ein utvida grunnundersøking. Sidan utfylt område er tenkt nytta til bustadbygging så bør ein ha ein grundig grunnundersøking t.d. 5 meter framfor og bak støttemur. Det bør sonderast til fjell (eller ned til 20 meter) t.d. per 15 meter langs eventuell støttemur. Figur 37. Skisse sendt frå Ullensvang herad. Gultfarga område er ønskja utfylt område, grøntfarga område er veg. Oransje farge hører til reguleringsplan for riksvegen som er brukt som underlag til skissa. Grunnundersøkinga kan truleg samkjørast med Statens vegvesen sin plan om opprusting av veg/gangveg i område, og eventuelle grunnundersøkinga dei må gjøre for å gjøre sine planlagde tiltak. B Side 31 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse 11.3. Område B sørlege del av gbnr. 81/7 11.3.1. Rekkeviddeanalyse Det er fleire avsatsar mellom moglege losneområder og vurdert område. Snøskred og steinsprang frå skråninga opp mot Galden, ca. 465 m.o.h., vil stoppe opp på avsatsen ved det nedlagde gardsbruket Markastå. Skogen i skråninga vil minske sannsynet for at det går skred og rekkevidda til eventuelle skred vil vere mindre. Skred frå skråninga oppom bustadfeltet Flisabakken II er teoretisk mogleg ut frå hellingskartet og moglege skred kan då nå ned til fylkesvegen og moglegvis inn i vurdert område. No er det både skog, vegar og andre hindringar oppom vurdert areal, så sannsynet for at eventuelle skred vil nå vurdert areal er veldig liten. 11.3.2. Synfaring Det er spor etter steinblokkar, truleg skredblokkar, på ein flate vest for den nedlagte garden Markastå. Det er skog i skråninga opp mot Galden, ein avsatsen ved kote 465, noko som vil avgrense rekkevidda til eventuelle skred. Synfaringa viser at det har blitt gjort sikring på oppsida av bustadfeltet, men det er usikkert om det er gjort skredvurdering av heile skråninga. I sør er det fleire brattkantar og avsatser i skråninga. Det vert færre jo lenger nord ein kjem. Lokale steinsprang vil truleg stoppe like ved brattkanten, men i enkeltområder kan eg ikkje utelukke at enkelte steinsprang kan gå lenger enn det. 11.3.4. Grunnundersøking Grunnundersøkinga viser at det er hardpakka morene halv til halvannen meter under overflata. Det er ikkje tydlege spor etter skredhendingar i område, men det er ein del stein i jordprofilet. Grunnundersøkinga kan ikkje utelukke skredfaren, men kan heller ikkje bekrefte noko skredfare. Det grunnundersøkinga i dette område viser er at grunnen er stabil, men det er fare for rask erosjon om det kjem mykje vatn på avveg inn i område. 11.3.5. Delkonklusjon Ut frå rekkeviddeanalysen kan snøskred og steinsprang teoretisk nå område, men det er då ikkje tatt omsyn til skog, vegar eller andre hindringar i skråninga. Skredfaren mot område B er vurdert til å vere liten eller ikkjeverande, og stabiliteten i område er god. Det kan vere fare for erosjon om det kjem masse vatn inn i område. Drenerande tiltak er aktuell i byggefasen, noko som det må settast av areal til i reguleringsplanen. Side 32 av 36

11.4. Område C gbnr. 81/12 og 29 INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse 11.4.1. Rekkeviddeanalyse Profil 1 går gjennom gbnr. 81/12. Det er fleire avsatsar mellom moglege losneområder og vurdert område. Snøskred frå skråninga opp mot Galden, ein avsats på 465 m.o.h., vil stoppe opp på avsatsen ved det nedlagde gardsbruket Markastå. Steinsprang kan moglegvis gå forbi avsatsen (sjå profil 1). Skogen i skråninga vil minske sannsynet for at det går skred og rekkevidda til eventuelle skred vil vere mindre. Skred frå skråninga oppom bustadfeltet Flisabakken II er teoretisk mogleg ut frå hellingskartet og moglege skred kan då nå ned til fylkesvegen og moglegvis inn i vurdert areal. Skog i område vil hindre snø å losne, og skog, vegar og andre hindringar oppom vurdert areal vil avgrense rekkevidda til eventuelle skred, så sannsynet for at eventuelle skred vil nå vurdert areal er veldig liten. 11.3.2. Synfaring På flata vest for den nedlagte garden Markastå. Det er skog i skråninga opp mot avsatsen ved kote 465, noko som vil avgrense rekkevidda til eventuelle skred. Synfaringa viser at det har blitt gjort sikring på oppsida av bustadfeltet, men det er usikkert om det er gjort skredvurdering av heile skråninga. I skråninga oppom Flisabakken II er det fleire brattkantar og avsatser i skråninga, og det er òg nokon gjel. Lokale steinsprang vil truleg stoppe like ved brattkanten, men i enkeltområder kan det ikkje utelukkast at enkelte steinsprang kan gå lenger enn det. Skred i gjel i skråninga kan heller ikkje utelukkast, men skog, vegar og andre hindringar oppom vurdert areal vil avgrense eventuelle skred i område. Det ligg steinblokkar på vurdert areal. Det er usikkert om det er moreneblokker eller etter steinsprang. 11.3.4. Grunnundersøking Det er ikkje gjort grunnundersøking i dette område. Rapport frå NGI frå 1978 viser at sedimenttjukkleiken kan vere større her enn i B. 11.3.5. Delkonklusjon Ut frå synfaring og rekkeviddeanalyse så er skredfaren liten i område C. Det kan vere fare for erosjon om det kjem masse vatn inn i område. Drenerande tiltak er aktuell i byggefasen, noko som det må settast av areal til i reguleringsplanen. Stabiliteten i område er ikkje undersøkt og bør undersøkast ved ein eventuell utbygging. Det same gjeld stabiliteten ved eventuelle utfyllingar i område. Side 33 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse 12. Konklusjon Ut frå rekkeviddeanalysen, synfaringa og rekkeviddeanalysen er det naturleg å dele område i tre som vist på figur 38 til høgre. I område A kan det vere skredfarleg. Om ein planlegg å bygge bustadar i område så bør ein gjøre ein utvida skredvurdering som viser til byggteknisk forskrift (TEK10 7.3). For veg og liknande er det ikkje nødvendig med ein utvida skredvurdering. B A Ved utfylling i område A må det gjørast grundig grunnundersøking langs eventuell murfot. Dette kan forhåpentlegvis samkjørast med Statens vegvesen sine planar for veg/gangveg/utfylling i sjø. I område B er ein utvida skredvurdering ikkje nødvendig. I område C er ein utvida skredvurdering ikkje nødvendig, men ved utbygging og utfylling bør stabiliteten til område og eventuelle fyllingar vurderast. C Figur 38. Markastå. I område A er skredfaren usikker og bør undesøkast vidare om ein planlegg bustadbygg. I område Bog C er det ikkje nødvendig å utrede skredfaren vidare. Tiltak mot overvatn og erosjon er ein fordel i heile område, men størst i område A. Side 34 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse 13. Krav til skredfarevurdering NVE har laga retningslinjer for flaum- og skredfarekartlegging (NVE Retningslinje 2-2011 "Flaum- og skredfare i arealplanar"). Den viser til kven som kan gjøre ein slik vurdering og kva som bør vere med i ein vurdering. Ei skredfarekartlegging skal kartlegge den reelle skredfaren i område og fastsette den største nominelle sannsynet for skred i samsvar med byggteknisk forskrift 7.3. Kap. 5 og 6 i vedlegg 2 inneheld krav til skredvurdering. Retningslinjene og info om andre hjelpemidlar kan ein finne på NVE sine heimesider: http://www.nve.no/no/flom-og-skred/arealplaner-i-fareomrader/ Dei viktigaste krava er: 1. Skredfarevurderinga skal vere i tråd med NVE sine retningslinjer (02/11) og bør fagleg argumentere om kvifor dei ikkje er følgt om det er nødvendig. 2. Skredfarevurderinga må utførast av personar med tilstrekkeleg fagleg kompetanse på skredfare (t.d. geolog eller geoteknikkar med skredkompetanse) og erfaring med krava i byggteknisk forskrift (TEK 10) 7-3. 3. Først må det vurderast om det er ein reell skredfare i område og om skredfaren er til fare for tryggleiken i reguleringsområde. Alle skredtypar bør vurderast og fagleg argumenterast (om ein skredtype er uaktuell så nemnd det og skriv kvifor). 4. Det skal dokumenterast kva metode som er brukt for å vurdere skredfaren, losneområde og utløpsområde. 5. Om skredfaren i område er reell og i fare for tryggleiken må det innarbeidast aktuelle faresoner som viser nominell sannsyn (TEK10 7-3). TEK10 viser til den samla sannsynet for skred, og det er det samla sannsynet for alle skredtypane som skal visast i eit faresonekart. Det er likevel ein stor fordel at faresonene for alle aktuelle skredtypane er vist i eit faresonekart. 6. Faresonene og faresonekart bør vere ein del av rapporten, som sjølvstendig kart og som sosi-filer. 7. Om ein planlegg bygg i ein faresone må rapporten vise til sikringstiltak som kan gjøre det trygt å bygge i samsvar med TEK10 7.3. Her er det viktig å nemne kva skredtypar sikringstiltaket skal verne mot. Effekten av skredreduserande tiltak kan godt visast i faresonekartet, men faresonekartet skal vise faresonene slik område er no. 8. Om sikringstiltaket må plasserast utanfor reguleringsområde (t.d. vern av skog) bør reguleringsområde utvidast for å få på plass tiltaket. Det er fleire føretak som truleg kan ta denne vurderinga og det kan vere lurt å ta kontakt med fleire føretak for å få eit prisestimat. Føretak som truleg kan ta slike oppdrag er blant anna Cowi, Multiconsult, NGI, NorConsult, Ramböll, Sunnfjord GeoCenter, Sweco. Fleire aktuelle føretak kan ein finne på gulesider.no og rif.no. Tore Dolvik Kommunegeolog Side 35 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG Grunnundersøking og skredvurdering av Markastå, Sekse Vedlegg: Vedlegg 1: Lengdeprofil med rekkeviddeanalyse Vedlegg 2: NGI rapport 2011 - «Førebels vurdering av skredfare for tre aktuelle område på Sekse» Vedlegg 3: NGI rapport 1978- «Vurdering av fundamenteringsforhold ved utbygging av Flisabakken II, Sekse» Referanse Domaas, U. (1994). Geometriske metoder for å beregne rekkevidden til steinsprang. Geometrical methods of calculating Rockfall Range. EU-prosjekt: "Meteorological factors influencing slope stability and movement type". Norges Geotekniske Institutt. Lied, K. og Bakkehøi. S. (1980): Empirical calculations of snow-avalanche run-out distance based on topographic parameters. J. of Glaciology Vol 26 No 94. NVE (2011): Flaum og skredfare I arealplanar. NVE Retningslinjer 2-2011. Norges vassdrag- og energidirektorat. URL: http://www.nve.no/documents/retningslinjer2-11-endelig1.pdf Tore Dolvik Kommunegeolog Kopi av notat: Mottakarar: Hogne Høysæter Bjørn Vik Teknisk sjef, Kvam herad Leiar for byggesak og geodata, Kvam herad Side 36 av 36

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG VEDLEGG 1 LENGDEPROFIL OG REKKEVIDDEANALYSE Vedlegg 1 til notat frå Kvam herad, ref: 12/50-62/N-860//TORDOL Dato: 25.03.2013 Ullensvang - Markastå, Sekse skredvurdering og grunnundersøking Vedlegg 1 Lengdeprofil og rekkeviddeanalyse (alfa-beta)

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG VEDLEGG 1 LENGDEPROFIL OG REKKEVIDDEANALYSE OVERSIKT OVER LENGDEPROFIL SEKSE Vurdert areal Nedlagt gard Markastå kote 250 2 5 6 4 3 100m 200m 1 300m 400m 500m Hovden 600m Avsatsen på ca 465 m.o.h. 700m 800m 900m 7 1000m TEIKNFORKLARING (REKKEVIDDEANALYSE PÅ PROFILLINJE) Side 2 av 16

SMP-1 PROFIL 1 INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG VEDLEGG 1 LENGDEPROFIL OG REKKEVIDDEANALYSE Snøskred Steinsprang Vurdert areal Side 3 av 16

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG VEDLEGG 1 LENGDEPROFIL OG REKKEVIDDEANALYSE DEL AV SMP-1 PROFIL 1 FRÅ AVSATS VED NEDLAGT GARDSBRUK (MARKASTÅ) Snøskred Steinsprang Vurdert areal Side 4 av 16

SMP-2 PROFIL 2 INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG VEDLEGG 1 LENGDEPROFIL OG REKKEVIDDEANALYSE Snøskred Steinsprang Vurdert areal Side 5 av 16

SMP-3 PROFIL 3 INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG VEDLEGG 1 LENGDEPROFIL OG REKKEVIDDEANALYSE Vurdert areal Snøskred Steinsprang Side 6 av 16

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG VEDLEGG 1 LENGDEPROFIL OG REKKEVIDDEANALYSE DEL AV SMP-6 PROFIL 6 FRÅ AVSATS VED NEDLAGT GARDSBRUK (MARKASTÅ) Vurdert areal Snøskred Steinsprang Side 13 av 16

SMP-7 PROFIL 7 INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG VEDLEGG 1 LENGDEPROFIL OG REKKEVIDDEANALYSE Kote 250 - profil går ut av bekkeløp og inn i nytt dreneringsfelt Vurdert areal Snøskred Steinsprang Side 14 av 16

DEL AV SMP-7 PROFIL 7 FRÅ 250M-KOTEN (VASSKILLE) INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG VEDLEGG 1 LENGDEPROFIL OG REKKEVIDDEANALYSE Vurdert areal Snøskred Steinsprang Side 15 av 16

INTERKOMMUNALT SAMARBEID KOMMUNEGEOLOG VEDLEGG 1 LENGDEPROFIL OG REKKEVIDDEANALYSE DEL AV SMP-7 PROFIL 7 FRÅ AVSATS VED NEDLAGT GARDSBRUK (MARKASTÅ) Vurdert areal Snøskred Steinsprang Side 16 av 16