Metoderapport: Medlemsjuks i Norsk Målungdom 1. Jour nalist : Od d Isungset 2. Tit t el: Med lem sjuks i Norsk Målungd om 3. Pub liser t i TV 2 Riket s Tilst and 9.10.2002. Op p f ølgingssaker i Tabloid + i d iver se nyhet ssend ingar 10., 14., 15., og 18.10 4. Red aksjonens ad r esse: Boks 2, 0101 Oslo. Tlf. 22 31 47 00 5. Od d Isungset d ir ekt e 22 31 47 89 6. På gr unn av kjeld ever net b lir d enne m et od er ap p ort en nokså kort f at t a. Men her er eit kort om r iss i t r åd m ed m alen f or m et od er ap p ort en: a) Ar b eid et kom i gang p å b akgr unn av eit anonym t t ip s t il r ed aksjonen i 2001. Tip set gjekk ut p å at d et var om f at t and e over r ap p ort er ing av m ed lem m er i Norsk Målungd om (NMU), og at organisasjonen ur et t m essig had d e f åt t ut b et alt kur sst øt t e. Det m est int er essant e var at d et t e had d e f ør egåt t et t er AUF-skand alen, alt så et t er at r eglever ket, kr avet t il r evisjon og kr avet t il st at leg kont r oll var skjer p a. Og et t er at r et t sap p ar at et had d e slåt t f ast at t ilsvar and e hand lingar kvalif iser t e t il f engselsst r af f. b ) Den sent r ale p r ob lem st illinga i st ar t en var kort og god t : Kan d et t e ver e sant? Korleis kan d et d okum ent er ast? Og korleis skal vi lage TV av d et? Kven skal vi konf r ont er e, og når? Et er kvar t gr eid d e vi å skaf f e oss m ykje skr if t leg m at er iale, sam t ei lang r ekkje int er ne d at af iler som ikkje et t er let st or t vil om at vi had d e m ed ein ukult ur å gjer e. c) Pr ob lem st illinga var t ikkje end r a under vegs. Vår hovud m ål var å d okum ent er e ukult ur en i organisasjonen. d ) I hovud sak var eg åleine om d en jour nalist iske job b en. Det var eg som had d e kont akt m ed kjeld ene, og som syst em at iser t e og kont r oller t e d et skr if t lege m at er ialet vi had d e i f orm av dat af iler og skr if t lege d okum ent. Job b en var kr evjand e m ed om syn t il kjeld ever n og kjeld ekont r oll. Mat er ialet var enorm t. Ein d el av d et var ver na m ed p assord, og ein d el var kod a. Dei vikt igast e b evisa la eg nat ur legvis f ram f or r ed aksjonsleiinga og f ot ogr af en f leir e gonger i løp et av d en lange p er iod en eg job b a m ed d enne saka. Det st ør st e m et od ep r ob lem et var knyt t a t il TV-f ort ellinga. TV er som kjent eit lit e egna m ed ium f or å p r esent er e skr if t leg og/eller d at ab aser t d okum ent asjon. TV i d okum ent ar f orm at kr ev levand e b ild e, og levand e int er vjuob jekt. Vår d okum ent asjon inneheld t usenvis av d at af iler, og nokr e r ingp er m ar m ed skr if t leg m at er iale. Eg visst e at vi m åt t e sikr e oss b ild e av organisasjonsakt ivit et, og av sent r ale t illit svald e ut an å t ilkjennegi f ullt og heilt kvif or vi f ilm a. Ein d el av d esse op p t aka m åt t e vi
gjer e m eir enn eit halvt år f ør send ing. Sam t idig var d et vikt ig f or oss at vi ikkje sn akka usant når vi f orklar t e kvif or vi ville f ilm e. Vi f ort ald e d if or at vi job b a m ed eit søkelys p å nynorskens f r am t id m ed vekt p å sp ør sm ålet om organisasjonane gjord e d et b est e f or saka, og at vi ønska ein d el b ild e t il eit m uleg søkelys p å d et t e. Vi var også usikr e p å kor om f at t and e sak vi skulle lage, og p å kor m ange av d ei som var m ed ansvar lege vi kunne f å t il å st ille op p på ein konf r ont asjon. Det t e er eit m et od ed ilem m a som er vesent leg st ør r e p å TV enn i and r e m ed ier. St ore set t ingar m ed m ange akt ø rar f ør er t il ei lang r ekkje d r am at ur giske og f ort eljarm essige p r ob lem. Vi kunne ikkje sam le f leir e t id legar e sent r ale t illit svalde i organisasjonen p å sam e t id m ed t anke p å ein konf r ont asjon, ut an å f ort elje kvif or vi ønska å int er vjue d ei. Vi visst e at ein slik f r am gangsm åt e inneb ar ein f ar e f or at ingen ville st ille op p. Vi visst e også at ein slik f ram gangsm åt e t r uleg også ville m ed f ør e eit st er kt p åt r ykk f rå int er vjuob jekt a om å lever e ut b evism at er ialet vår t. Vi f ann d if or ut at vi i f ør st e om gang m åt t e avgr ense d et f ør st e konf r ont asjonsint er vjuet t il ein p er son. Eit anna m et od ep r ob lem som er st ør r e p å TV enn i d ei f lest e and r e m ed ier, er t id sp unkt et f or d en avgjer and e konf r ont asjonen / nøkkelint er vjuet. I lær eb økene om und er søkand e jour nalist ikk st år d et at d et er b est å gjer e konf r ont asjonen r elat ivt t et t op p m ot p ub liser inga. Men når vi lager TV, og f yller heile send ingar m ed eit t t em a, b lir d et t e f or r isikab elt. For vi m å allt id ver e op ne f or at ein konf r ont asjon kan f ram b r inge heilt nye op p lysningar, f orhold som kan ver e så sent r ale at d et er b est å d r op p e eller ut set t e saka. I d enne saka vald e vi d if or å gjer e konf r ont asjonane t r e veker f ør send ing. Vi vald e også m ed vit e å b r yt e Vær var som -p lakat ens p kt 3.3. om at d et er god p r esseskikk å g jer e p r em issane klar e i int er vjusit uasjonen. Då vi avt alt e int er vjuet m ed Vid ar Lund, var d et ut gangsp unkt et f or int er vjuet f r am leis eit søkelys p å nynorskens f r am t id, og m ålr ør slas ar b eid f or nynorsken. I konf r ont asjonen la vi f r am ein ser ie m ed d okum ent som Lund had d e vanskar m ed å f orklar e seg om. Til slut t vald e han å avb r yt e int er vjuet. Han b ad om m eir d okum ent asjon og b et r e t id t il å und er søke d okum ent asjonen f ør nest e konf r ont asjon. Vi lever t e ut ein d el av m at er ialet som vi akt a å b r uke, m en i kkje alt, og gjord e eit nyt t int er vju ei veke seinar e. I løp et av d en veka, p r øvd e Lund i e-p ost t il TV 2 å så t vil om vår d okum ent asjon m ed p åst and ar om at d et kunne ver e m anip uler t e d at a. Vi svar t e at vi nat ur ligvis var op p t at t av at alt vi p ub liser t e var korrekt, og at vi d if or gjer ne ville f å evt p r ov p å d et t e så snar t som råd. Men vi m ot t ok ald r i noko, ikkje m ellom d ei t o int er vjua, og heller ikkje et t er d et sist e int er vjuet.
Vi had d e også eit st er kt ønske om å int er vjue and r e som had d e hat t sent r ale ver v i NMU, sær leg d ei som sat m ed ansvar d å d en avslørand e int er ne list a m ed r ub r ikkane juks og svar alt er nat iva ja / nei og ja lit t, var laga. Ein av d ei var r ed akt ør f or d eb at t og kr onikk i Klassekam p en, m en han nekt a, la på r øyr et og skulda oss f or å b r uke ur eine m et od ar. Konsekvensen av d et t e var at d et b er r e var Vidar Lund som var t st ilt t il ansvar. I t illegg gjord e vi eit kort int ervju m ed d agens leiar i NMU. Det t e f ør t e d iver r e t il eit unød ig st er kt søkelys p å Lund. På d en and r e sid a h ad d e han p osisjonar som gjord e d et nat ur leg å f okuser e p å net t op p han. Lund var d agleg leiar, og økonom iansvar leg i ein lengr e p er iod e. Hans nam n var sent r alt p å f leir e av d ei int er ne st r at egid okum ent a som var t laga då d ep ar t em ent et var sla kont r oll av organisasjonen i 1997. Lund st o i t illegg op p f ør t som f ored r agshald ar p å d et und er lege d ansekur set som NMU f ekk st at sst øt t e t il i 1998. Han var i t illegg nyvald leiar i m od er organisasjonen Noregs Mållag. Han st o også p å d en hem m elege list a over d ist rikt sleiar ar i Norsk Målungd om, eit organisasjonsled d som b er r e eksist er t e p å p ap ir et. I t illegg var d et Lund som f orf at t a land sm øt er esolusjonen et t er AUF-saka, d er Norsk Målungd om klaga p å kont r olliver en t il st yr esm akt ene, sam t id ig som organisasjonen ut ar b eid d e st r at egid okum ent f or å im øt egå kont r ollen. Av kjeld ever nom syn ser vi ingen gr unn t il å gå svær t d et aljer t inn på kva vi gjord e f or å kryssjekke f akt a. Men t o av sakene som var t p r esent er t e i nyhet ssend ingane nokr e d agar et t er at Riket s Tilst and var t kr ingkast a, viser ein av m et od ane. Den gjekk ut p å å t a st ikkp r øver ut f r å m ed lem sr egist er et, og r inge eit hund r et als p er sonar som angiveleg skulle ver e m ed lem i Norsk Målungd om. Dei vi r ingt e had d e if ølge m ed lem sr egist er et b et alt inn kont ingent en t il sit t lokallag. St ikkp r øvene vist e at d et t e ikkje var r et t, b er r e ein av f em had d e b et alt. Vid ar e r ingt e vi r und t f or å kont r oller e nam na t il d ei som st o op p f ør t e som lokallagsleiarar. På d en m åt en f ekk vi st ad f est a at f leir e av d ei var f alske, og at f leir e av d ei b ud d e and r e st ad er i land et enn d er d ei angiveleg had d e vore lokalagsleiar. Vi vald e å legge ut ein d el m eir m at er iale p å vår e net t sid er enn d et vi p ub liser t e p å TV. Vi r egist r er t e at svær t m ange var innom d esse sid ene, d er d ei ved hjelp av p assord også kunne op ne d en om t alt e list a d er d et var kr yssa av ja, nei og ja lit t i r ub r ikken juks. 7. Eg r eknar m ed at eg har b r ukt t il sam an t o og ein halv m ånad p å d enne job b en. Ein st or d el av t id a er t ilb r akt i klip p er om m et p å jakt et t er f ort eljar gr ep som kunne gjer e ei så lit e TV-vennleg sak om t il levand e
f jer nsyn. Vi p r øvd e ut ei r ekkje ver kem id d el, f ør vi ved hjelp av ei ny r ed iger ingsm askin som kunne t ap p e signal r et t f r å PC-en, f ann ein m et od e som gjord e at vi kunne b ygge heile f ort eljinga so m eit søk i d at am askinen. 8. Sp esielle er f ar ingar : Norsk Målungd om vald e å m eld e oss t il p olit iet m ed skuld ingar om dat ainnb r ot, og påst andar om at vi også had d e b r ot e oss inn p å p assordver na om r åd e. Eg har vore i p olit if orhøyr om d et t e, m en har i skrivand e st und ikkje høyr t m eir om kvar d en saka st år. På b akgr unn av vår sak f ekk Økokrim ord re av st at sråd en om å et t er f orske organisasjonen. Heller ikkje d en et t er f orskinga er f er d ig.. Som nynorskb r ukar synst og d et var ein d el p er sonelge ut f ord r ingar knyt t a t il d enne saka. Eg var klar over at saka kunne skad e nynorsken, og var i t vil om kor har d t vi skulle slå m ot ein organisasjon som var så lit en, og som had d e så t r ong økonom i. Per sonleg har eg ald r i vore t ilknyt t a m ålr ør sla, m en eg har m ange god e ven ner som har p osisjonar i nynorske kult ur inst it usjonar m ed ut sp r ing i m ålr ør sla. Men eg synst d et var vikt ig å sjå p å d enne saka ut f rå eit p r of esjonelt og p r insip ielt ut gangsp unkt. Eg ønska å d okum ent er e så god t eg kunne at op p r yd d inga et t er AUF-saka ikkje had de f ør t t il at d et var t slut t på alle f orsøk f r å organisasjonar om å f å t ilgang t il ein st ør r e d el av f ellesp ot t en, og d er igjennom å skaf f e seg m eir p olit isk m akt enn d et var gr unnlag f or. I sum hand la d enne saka t r uleg om m eir p engar enn AUF-saka. Vi kunne d if or ha laga langt f leir e saker, og vi kunne vore end å har d ar e i vår p r esent asjonsf orm. Men vi ville ver e var sam e slik at ikkje d en unike d okum ent asjonen f r eist a oss t il å over d im ensjoner e saka. Ved legg: 1) Kop i av Riket s t ilst and 2.10 2) Kop i av i alt 13 nyhet ssaker + ei send ing i Tabloid 3) Kop i av ar t iklar p å TV2s net t sid er. Oslo 16.01.03
Od d Isungset