HORDALAND FYLKESKOMMUNE Regionalavdelinga Planseksjonen Arkivsak 201003266-14 Arkivnr. 714 Saksh. Matre, Arnold; Grude, Nils Egil; Vevatne, Kjerst; Ekerhovd, Per Morten; Rødseth, Marit; Fagerbakke, Anne Iren Saksgang Samferdselsutvalet Kultur- og ressursutvalet Fylkesutvalet Møtedato 16.02.2011 22.02.2011 23.02.2011 PLANPROGRAM FOR FASTLANDSSAMBAND FOR LERØY BJELKARØY, SUND KOMMUNE OG BERGEN KOMMUNE. FRÅSEGN SAMANDRAG Sund kommune har sendt på høyring planprogram for fastlandssamband til Lerøy og Bjelkarøy. Fylkesrådmannen gav førebels uttale til planprogrammet 21.06.10. I denne uttalen ba ein om nærare utgreiingar i høve talfesting av sparte driftskostander ved bortfall av ferjedrift, samt utgreiinga av eit nytt ferjealternativ med veg over Lerøy Bjelkarøy og ny pendelferje mellom Bjelkarøy og Hjellestad. Sund kommune har no fått utarbeidd nye grundige kostnadstal for ulike ferjeløysingar. Det er også utarbeida noverdi av kostnader på både ferjedrift og ved bygginga av fastlandssamband. Fylkesrådmannen har konkrete merknader knytta til negative konsekvensar av tiltaket for regionale interesser i høve friluftsliv, landskap og fare for utbyggingspress. Fylkesrådmannen viser til at fastlandssamband for Lerøy Bjelkarøy ikkje er prioritert i Handlingsplan for 2010 2013 (19) for fylkesvegnettet i Hordaland. Kostnadsoverslaga syner at planane er utfordrande i høve økonomi, og prosjektet må såleis verta vurdert opp mot andre samferdsleprosjekt i fylket. Fylkesrådmannen rår likevel til at arbeidet med områdereguleringsplan med tilhøyrande konsekvensutgreiing vert vidareført, slik at ein får utarbeida eit godt avgjerdsgrunnlag i høve eventuelle løyvingar til prosjektet. Ut frå konflikt mot friluftsinteresser og landskap vil fylkesrådmannen rå til at eit forbetra ferjetilbod (0+ alternativa) ikkje vert utelate som alternativ.
FORSLAG TIL INNSTILLING 1 Det er gjort grundig arbeid med planprogrammet, og det gjev eit godt grunnlag for å vurdera kostnadane ved dei ulike alternativa. 2 Alternativa med fastlandsamband kan ha vesentlege negative følgjer for friluftsliv, landskap og utbyggingsmønster. Difor bør det i det vidare planarbeidet vurderast eit alternativ med styrka ferjetilbod. 3 Fylkesutvalet rår til at ein i arbeidet med områdereguleringsplanen ikkje går vidare med tunnelalternativa. Fylkesutvalet rår vidare til at det berre vert tatt med eitt alternativ med lågbru. Paul M. Nilsen Jan Per Styve 2
FYLKESRÅDMANNEN, 28.01.2011: 1. Bakgrunn Sund kommune har sendt på høyring planprogram fastlandssamband for Lerøy og Bjelkarøy. Hordaland fylkeskommune gav ein førebels administrativ uttale til saka dagsett 21.06.2010. Arbeidet har vore organisert i ein politisk/administrativ kontaktgruppe og ei fagleg prosjektgruppe der Hordaland fylkeskommune har teke del i begge. Prosjektgruppa har vore samansett av Sund kommune, Bergen kommune, Sund VA (på vegne av Sund kommune), Statens vegvesen, (region vest) og Hordaland fylkeskommune. I uttalen ba fylkesrådmannen om at to moment vart nærare utgreia gjennom arbeidet med planprogrammet. Talfesting av sparte driftskostnader ved bortfall av ferjedrift Nytt alternativ med veg over Lerøy Bjelkarøy og ny pendelferje mellom Bjelkarøy og Hjellestad. I framstillinga bør også kostnaden med vegstrekninga Lerøy Bjelkarøy takast inn i oppstillinga for dei ulike kostnadsoverslaga. Alle fastlandsalternativa vert 100 millionar dyrare enn det som er oppstilt på side 29 i planprogrammet. Som følgje av dette har Sund kommune fått utarbeida ny dokumentasjon på kostnadane ved ulike ferjealternativ sett opp mot dei ulike alternativa for fastlandssamband. I samsvar med vår uttale av 21.06.10 har Hordaland fylkeskommune med dette grunnlag for å gje ein endeleg uttale i saka, samt å gje ei tilråding i høve kva alternativ som bør utgreiast og planleggast for vidare. Slik delegasjonsreglementet er utforma for sakshandsaming i Hordaland fylkeskommune kunne ein ha handsama denne saka administrativt. Med bakgrunn i dei kostnader det her er tale om, og dei mogelege konsekvensar dette fastlandssambandet kan få for friluftsliv, landskap, regional utvikling, ønskjer fylkesadministrasjonen å leggja denne høyringa fram for politisk handsaming. 2. Skildring av planprogrammet Planprogrammet er ryddig og oversiktleg. Dokumentet skildrar føremål og bakgrunn, tilhøvet til andre planar, standard og tekniske løysingar, finansiering og kostnader, alternativ, eksisterande situasjon i planområdet, utgreiingsprogram samt organisering og gjennomføring av den offentlege prosessen. Etter førespurnad frå Hordland fylkeskommune har det vorte utarbeida grundigare kostnadsanalysar med høvesvis fleire ferjealternativ opp mot dei ulike fastlandsalternativa. Det er fem hovudføremål med å gjera Lerøy og Bjelkarøy landfast med Bergen. Sikra og auka busetjinga på øyande i Sund. Større reisefridom, uavhengig av ferje. Auka tryggleik, gje større samfunnstryggleik. Kortare reisetid. Betre tilgang til friluftsområde på øyane for folkesetnaden i Bergen, også for mjuke trafikkantar. Det er i dag om lag 60 fastbuande på dei to øyane. Det rimelegaste fastlandsalternativet (1) er kostnadsrekna til 273 mill. kr. inklusiv vegen mellom Lerøy og Bjelkarøy. Det er 6 alternative løysingar som medfører fastlandssamband. I tillegg kjem fleire ulike ferjealternativ, der dei fleste er utgreidd etter utarbeidinga av planprogram etter oppmoding av Hordaland fylkeskommune. Tre av fastlandsalternativa (1 3) har løysing med bru over 3
Åleknappsundet, medan alternativ (4 6) har delvis undersjøiske tunnelar med ulike lengder og ulike ilandføringspunkt. 4
Høyringspartane vert oppmoda om å koma med synspunkt på inntil to alternativ som det skal lagast områdereguleringsplan med konsekvensutgreiing for. Dei estimerte samla kostnadane for dei ulike fastlandsalternativa kjem fram i framlegg til planprogram. Alle alternativa har ein investeringsramme på frå 319 472 millionar inkludert veg mellom Lerøy og Bjelkarøy. Viktige moment i tilleggsmaterialet er utgreiinga av 5 ulike ferjealternativ med høvesvis investeringar og årlege driftskostnader. Det er sett opp tabellar der dei ulike ferjealternativa samt fastlandsalternativa er samanlikna ut frå investeringskostnader, årlege driftskostnader, noverdi av samla kostnader og til slutt noverdikostnad for offentlege mynde. For å rekna noverdikostnaden av dei ulike ferjealternativa har ein lagt saman dei årlege driftskostnadane over ein 30 års-periode. Desse driftsutgiftene er rekna ut til å utgjera mellom 210 (nytt ferjeanbod) og 331 millionar kroner. (ferje Klokkarvik Bjelkarøy Hjellestad) Ein annan føresetnad som ligg inne i reknestykka er ein auke i tal på bueiningar frå 175 til 225. Dette vil gje eit auka trafikkgrunnlag og eit betre grunnlag for inntening gjennom bompengar. 3. Fylkesrådmannen sine merknader Generelt: Det er utarbeidd eit omfattande og grundig planprogram for områderegulering med konsekvensutgreiing. Dokumentet tek for seg, og legg opp til drøfting av dei fleste relevante utfordringar eit så omfattande prosjekt reiser. I det vidare vil me også syna til uttale frå Statens Vegvesen, region vest. Generelt er det klart at fastlandssamband til Lerøy Bjelkarøy har stort konfliktpotensiale i høve viktige regionale interesser som Hordaland fylkeskommune har ansvar for å uttala seg i høve til Friluftsliv strandsone: Hordaland fylkeskommune og Fylkesmannen i Hordaland gav i 2008 ut rapporten Områd for friluftsliv kartlegging og verdsetjing av regionalt viktige område for Hordaland. Område Lerøy Bjelkarøy Bjorøy vart gjennom dette arbeidet klassifisert som særs viktig friluftsområde. Området har lang tilgjengeleg strandsone, ligg tett opp til store konsentrasjonar av busetnad og har gode kvalitetar for mange brukargrupper. Området er særleg nytta av båtfolk av alle kategoriar, men er også tilgjengeleg med ferje frå Sund og Bergen (Hjellestad). Like ved har Bergen seilerforening sin båthamn med stor aktivitet. Eit større vegprosjekt med vegar, massedeponi og bruer vil utgjera store negative terrenginngrep som vesentleg vil kunne redusera opplevingsverdien av området. Større tilgjenge for dagutfart med bil vil også kunne virka negativt, særleg i høve støy. Strandsone som er lett tilgjengeleg er ein avgrensa ressurs i Hordaland. Fylkesplan for Hordaland (2005 2008) har m.a fylgjande areal- og miljømål: Hordaland skal verna om biologisk mangfald og verdifulle areal- og naturressursar på land og sjø, som strandsona, friluftsområde med regional verdi, større inngrepsfrie område og kulturmiljø. Særmerkte artar skal verta sikra mot utbygging. Under arealpolitiske retningslinjer står det mellom anna: viktige areal for friluftsliv skal sikrast og nedbyggingen av strandsona hindrast, regionale båtutfartområde skal ivaretakast, strandsona skal haldast open og tilgjenge for ålmenta slik at ikkje verdfulle areal vert nedbygde. 5
Den kan ikkje vera eit krav at alle viktige friluftsområde til sjø og på fjellet skal vera tilgjengelege med motorisert framkomstmiddel. I denne konkrete saka vil både investeringskostnaden og naturinngrepa etter vårt syn verta urimeleg store i høve til samfunnsnytten. Landskap: Lerøy og Bjelkarøy ligg sentralt i Raunefjorden mellom Bergen og Sund kommunar. Høgste punktet på øyane er om lag 56 meter over havet. Landskapet er såleis godt eksponert og synleg både frå landsidene og for reisande frå sjøsida. Bortsett frå eksisterande busetnad, tradisjonelle driftsbygningar knytte til landbruk og fiske og kulturlandskapet, framstår området i og kring øyane som nokså urørte. Eit større vegprosjekt med vegar, bruer og massedeponi vil utgjera store endringar i opplevinga av landskapet. I fylkesplanen kapittel 8.2 er det sett opp følgjande mål: Hordaland sitt landskap skal forvaltast i eit langsiktig perspektiv og som ei kjelde til identitet og livskvalitet. I kapittel 8.3.5.1 heiter det at verdfulle landbruksareal, naturlandskap og kulturlandskap skal sikrast gjennom kommuneplanlegginga. Fylkesrådmannen er usikker på om ein klarar å ivareta dei landskapsmessige kvalitetane med ein omfattande utbygging av fastlandssamband. Dette må verta utgreia grundig i konsekvensanalysen. Utbygging: I gjeldande kommuneplan for Sund er det ikkje lagt opp vesentleg vidare utbygging på Lerøy og Bjelkarøy. Dersom det kjem veg ut til øya vil dette erfaringsmessig kunne skapa eit sterkt utbyggingspress på areala, både i høve bustader og fritidsbustader. Området er bynært og attraktivt. Sund kommune har i sin tilleggsrapport (19.11.10) i høve arealgrunnlag lagt opp til at bustadmassen skal auke frå 170 til 225. Desse tala er også lagt til grunn for lønsemda i dei ulike ferje-/ bompengealternativa. Ei eventuell framtidig innspel om vesentleg utbygging på Lerøy og Bjelkarøy vil vera i strid med styringssignal gjeve gjennom arealpolitiske retningslinjer (kap 8.3) vedteken i fylkesplan for Hordaland (20056 2008). Tungtvegande moment her er samordna areal- og transportplanlegging. Me er med dette tydelege på at fylkeskommune vil vera negativ til framtidige utbyggingsplanar på øyane. Helse: Eit aktivt friluftsliv er ei viktig målsetjing for å betra folkehelsa i fylket. Attraktive utfartsområde er viktig i denne samanhengen. Lerøy Bjelkarøy er i dag attraktive for grupper som må vera i fysisk aktivitet for å koma til staden. Det vera seg med båt, kajakk, sykkel m.m. Kultur: Kulturminne er ein ressurs som må sikrast og er eit satsingsområde innafor reiseliv, utdanning, fysisk miljø og for utvikling av attraktive tettstader, marknadsføring og identitetsskaping i kommunane. Planprogrammet skal ta opp kulturminne som tema og utgreie korleis verneverdige kulturminne skal sikrast. Planprogrammet for fastlandssamband for Lerøy og Bjelkarøy skildrar kulturminneinteressene under pt 6 og pt. 7.3.5 i planprogrammet. Programmet skildrar kva kjelder som finst, og kva som er registrert ved tidlegare undersøkingar og granskingar. Det går også fram at der må gjerast arkeologiske granskingar i område som ikkje er undersøkt før. I mindre grad er det drøfta korleis temaet skal utgreiast vidare. Hordaland fylkeskommune meiner at det er viktig å få gjort ei god kartlegging av alle dei ulike områda og traseane, særleg med tanke på potensialet for automatisk freda kulturminne som ikkje er kjent til no. Ei slik kartlegging må liggje til grunn når trase skal veljast. Først når tal på trasear er blitt noko færre er det realistisk med gjennomføring av arkeologiske registreringar ( 9 i Kulturminneloven). Ei kartlegging av potensiale, med gode kart og potensialevurderingar er derfor svært viktig i Konsekvensutgreiingar (KU), og grunnlag for siling og val av trasear. Dersom ein utelet kulturminneinteressene i ein første runde vil ein kunne enda opp med trasealternativ som er dårleg opplyst om automatisk freda kulturminne, og som vil kunne føre til konflikt når planane skal realiserast. 6
Med bakgrunn i dette ber fylkesrådmannen om at planprogrammet må legge opp til at kulturminna i og i nærleiken av tiltaksområda må utgreiast i KU, og at det vert gjort ei vurdering av potensialet for automatisk freda kulturminne i KU. Kjende kulturminne skal merkast av på kart og skildrast med foto med dagens situasjon. KU bør også ha ei vurdering av nær- og fjernverknad av tiltaket på kjende kulturminneinteresser. Hordaland fylkeskommune vil varsle at det vil vere aktuelt med arkeologiske granskingar i fleire delområde. Det er viktig at KU drøftar kulturminnetema godt, slik at arkeologiske underskingar ikkje blir unødig omfattande. Fylkesrådmannen rår til at ein i arbeidet med KU er i kontakt med Hordaland fylkeskommune for ei uformell drøfting før KU vert lagt ut til offentleg ettersyn. Hordaland fylkeskommune vil i sterkare grad vera med som rådgjevar når det gjeld kulturminneinteressene og kan gjerne delta på møte eller synfaringar med administrasjon eller politisk leiing dersom det er ynskeleg. Status i Handlingsprogram 2010 2013 (19) for fylkesvegnettet i Hordaland: I fylkesvegplanen for 2006 2015 var det ikkje sett av midlar til fastlandssamband for Lerøy og Bjelkarøy, men prosjektet var omtala som eit aktuelt prosjekt dersom ein fekk auka rammer i planperioden 2010 2015. I desember 2009 vedtok fylkestinget Handlingsprogram 2010 2013 (19) for fylkesvegnettet i Hordaland. Denne erstattar fylkesvegplanen for 2006 2015, og legg rammene for investeringar, drift og vedlikehald på fylkesvegnettet i Hordaland. Fastlandssambandet er ikkje prioritert i den komande 4- års perioden. I kap. 8.10.3 er det vist til aktuelle investeringsprosjekt der fylkeskommunen har motteke innspel til aktuelle strekningsvise prosjekt frå høyringspartane. I høve Sund kommune står det: Fastlandssamband for Lerøy og Bjelkarøy er høgt prioritert av kommunen. Eit første byggjesteg som knyter saman øyane kan vere aktuelt å vurdere i perioden Føresetnader: Fylkesrådmannen vil peika på at det i utgreiingane er tatt utgangspunkt i ein del føresetnader som Hordaland fylkeskommune ikkje utan vidare kan gje aksept til eller ta stilling til i samband med planprogrammet for fastlandssambandet. Det er til dømes tatt utgangspunkt i ein klar auke i busetnaden på øyane, som grunnlag for å innteninga på bompengar på dei ulike alternativa. Val av vidare utredningsalternativ: Dersom ein ser vekk frå dei mogelege massedeponi på øysida, er dei tre tunnelalternativa dei minst konfliktfylte. Desse har imidlertid ei høg kostnadsside som gjev utfordringar i høve den samla samfunnsnytte av prosjektet. Fylkesrådmannen vurderer såleis tunnelalternativa som mindre aktuelle å gå vidare med. Alternativet med høgbru vil føra til store negative fylgjer for landskapsverdiane i området, og såleis også for opplevinga av friluftsliv. Av dei alternativa som medfører fastlandssamband, og som har lågast kostnad, er det eitt av alternativa med vippebru som er mest aktuell. Dette er også i samsvar med tilrådinga frå Statens Vegvesen. Kva av alternativa 1 3 som bør veljast er i stor grad avhengig av kva løysing som vert den framtidige løysinga på vegutfordringa kring Hjellestad. Fylkesrådmannen har peika på prosjektet sine store negative fylgjer for friluftsliv og landskap. Dette må vurderast opp mot samfunnsnytten prosjektet vil ha. Vesentleg her er monaleg betring i tilknytinga for dei fastbuande i høve til omverda. Desse momenta må så verta sett i lys av den økonomiske kostnaden ved dei ulike alternativa som er skildra. 7
Bru eller tunnelsamband: Fylkesrådmannen vil peika på at ei utbygginga av fastlandssamband til Lerøy Bjelkarøy vil medføra store investeringar same kva alternativ ein vel. Dersom ein ser isolert på investeringstrongen vil denne liggja på frå 319 millionar kroner (alt. 1 lågbru) til 472 millionar kroner (alt 6, tunnel). Dersom ein legg til grunn Sund sine planar for utbygging på øyane, samt prinsippa for gjeldande ferjetilskottsordning vil noverdien av dei samla kostnadane for offentlege mynde variere frå 140 312 millionar kroner for dei ulike fastlandsalternativa. Då er forventa inntekter frå ferjeinntekter- /bompenger tekne med. Ferjedrift fastlandssamband: Fylkesrådmannen vil peika på at dei nye utgreiingane syner at noverande ferjedrift (nytt anbod) ikkje legg opp til nye investeringar. Alternativa med nye ferjeleier og ny ferje har ein investeringstrong på mellom 96 og 206 millionar kroner. Samanlikna med fastlandssamband med bru eller tunnel varierer invsesteringstrongen her mellom 332 og 491 millionar kroner. Dersom ein tek utgangspunkt i noverdien av kostnadane med ferjedriftstilskot over ein 30- årsperiode, vil fastlandssamband kunne tevla kostnadsmessig med dei fleste ferjealternativa. For framleis ferjedrift varierer dei årlege driftskostnadene frå 12.2 millionar (nytt anbod) til 19.2 millionar eit utvida ferjetilbod Klokkarvik Bjelkarøy Hjellestad Fylkeskommunen er i desse dagane i ferd med å skrive kontrakt med ny operatør for ferjesambandet Klokkarvik-Lerøy-Bjelkarøy-Hjellestad. Kontrakten vert frå 01.01.2012 til 31.12.2016 med opsjon på 5 år vidare. Dei årlege driftskostnadane pr. år fram til 2019 vert 7,5 mill. kr. I høve til ruteopplegget i dag vert ferjetilbodet noko utvida. Dei eksisterande ferjekaiene er gamle og det er i dag berre ei mindre ferjeflåte av gamal årgang som kan nytte ferjekaiene på dette sambandet. 4. Oppsummering Planprogrammet er oversiktleg og omfattar dei fleste utgreiingstema som er relevante for tiltaket. Fylkesrådmannen har merknader til det vidare arbeidet. Vegprosjektet kan ha negative fylgjer for friluftsliv, landskap og utbyggingsmønster på øyane. I tillegg vil fylkesrådmannen peika på at alle alternativa for fastlandssamband vil krevja store løyvingar frå Hordaland fylkeskommune. Prosjektet er ikkje prioritert i komande 4 års periode i Handlingsprogram 2010 2013 (19) for fylkesvegnettet i Hordaland. Sund kommune har ein sterkt ynskje om å få realisert planane for fastlandssamband, og kommunen har lagt mykje ressursar ned i arbeidet med planprosessen. Fylkesrådmannen rår til at arbeidet med områdereguleringsplan og konsekvensutgreiing vert vidareført slik at ein får utarbeida eit godt avgjerdsgrunnlag i høve eventuelle løyvingar til prosjektet. Fylkesrådmannen ynskjer likevel å peika på at prosjektet er konfliktfylt i høve viktige natur- og friluftsinteresser samt at kostnadane ved fastlandssamband til Lerøy Bjelkarøy må vurderast opp mot andre samferdsleprosjekt i fylket. I det vidare arbeidet med områdereguleringsplan for vegprosjektet, rår fylkesrådmannen til at det vert arbeidd vidare med eit alternativ med lågbru. (alt. 1 3) Dette alternativet må verta vurdert opp mot eit styrka ferjetilbod (0+ alternativa). 8