HORDALAND FYLKESKOMMUNE Strategi- og næringsavdelinga Seksjon for kommunesamarbeid Arkivsak 200902150-3 Arkivnr. 713 Saksh. Bakke, Tord. Linge, Trond, Ekerhovd, Morten Saksgang Kultur- og ressursutvalet Fylkesutvalet Møtedato 31.03.2009 22.04.2009-23.04.2009 KOMMUNEDELPLAN RONGØY ØYGARDEN KOMMUNE - PLANPROGRAM - FRÅSEGN SAMANDRAG Øygarden kommune har lagt fram forslag til planprogram for kommunedelplan for Rongøy. Fylkeskommunen skal gje fråsegn til programmet. Planprogrammet skal gje avklaring av rammer og føresetnader for planarbeidet og sikre ein ryddig og effektiv planprosess. Kommunen arbeidar parallelt med ein revisjon av heile kommuneplanen for Øygarden. Det er lagt til grunn at kommunedelplanen vert innarbeidd i den reviderte kommuneplanen. Det er stort utbyggingspress på Rongøy. Fortetting nær kommunesenteret kan redusere det totale transportbehovet og vil stø opp under kommunesenteret. Kommunen ynskjer å legge til rette for meir utbygging på Rongøy og kommunedelplanen skal avklare kor nye utbyggingsområde skal leggast og kor andre omsyn må telja meir. Planen skal også vurdera trafikksikringstiltak i samband med riksvegen. Planprogrammet tek opp i seg sentrale utfordringar kring desse tema og gjer greie for planprosessen på ein grundig og god måte. FORSLAG TIL INNSTILLING 1. Fylkesutvalet tilrår at det framlagde planprogrammet for kommunedelplan for Rongøy i Øygarden vert godkjent. 2. Fylkesutvalet vil stø opp under arbeidet med å utvikle Rong til eit velfungerande kommunesenter. 3. Fylkesutvalet ber om at følgjande tema i større grad vert vektlagt i planarbeidet: folkehelse, barn og unge sine interesser og universell utforming. Paul M. Nilsen Jan Per Styve Vedlegg: Dokument i saka kan lastast ned frå kommunen si heimeside www.oygarden.kommune.no/
FYLKESRÅDMANNEN, 12.03.2009: 1. Bakgrunn Øygarden kommune har lagt fram høyringsforslag til planprogram for kommunedelplan for Rongøy med frist 1. mai 2009. Øygarden kommune sin gjeldande kommuneplan vart vedteken av kommunestyret 14. juni 2006. Fylkesutvalet skal gje fråsegn til planprogram og program for konsekvensutgreiing etter innstilling frå kultur- og ressursutvalet. Etter høyringa skal programmet vedtakast av kommunen. Fylkesutvalet vil seinare få planforslaget med konsekvensutgreiing til fråsegn når denne vert sendt på høyring. Fylkeskommunen skal vurdere planprogrammet ut frå regionale interesser nedfelt i fylkesplanen/fylkesdelplanar og som regional kulturminnestyresmakt, og seia frå om planen kan kome i konflikt med desse interessene og at det dermed kan verte aktuelt å fremje motsegn til planen. Øygarden kommune står overfor særlege planutfordringar då ny Plan- og bygningslov vil tre i kraft frå 01.07.09. Alle som sender planane sine på høyring etter denne dato, må utarbeide planane etter ny lov. Øygarden kommune har derfor allereie starta arbeidet med å tilpasse kommunedelplanen ny Plan- og bygningslov. Forslag til planprogrammet vart presentert i Planforum 16.12.08. Innspela frå møte er teke inn i planprogrammet. 2. Innhald i planprogrammet med kommentarar Planområdet omfattar Rongøy med kringliggjande holmar. Hovudpunkta i høyringsforslaget for planområdet er som følgjar: 1. Bakgrunn og føremål 2. Planprosess - informasjon og medverknad 3. Området og planavgrensing 4. Overordna rammer og premisser for planarbeidet 5. Gjeldande kommuneplan 6. Problemstillingar og viktige hovudspørsmål i planarbeidet 7. Alternative forslag 8. Krav om konsekvensutgreiing 9. Framdrift Målsettinga med planprogrammet er å sikre medverknad, effektivisere planprosessen, avklare rammer og premissar for planarbeidet og skildre opplegg for medverknad og informasjon. 2.1 Bakgrunn og føremål I gjeldande kommuneplan (2006-2014) vart det vedteke at Rong skulle vere kommunesenteret i Øygarden. Det er stort utbyggingspress på Rongøy. Fortetting nær kommunesenteret kan redusere det totale transportbehovet, og er i tråd med nasjonale retningsliner for areal og transportplanlegging. Kommunen ynskjer å legge til rette for meir utbygging på Rongøy og kommunedelplanen skal avklare kor nye utbyggingsområde skal leggast og kor andre omsyn må telja meir, som t d landskapsvern og kulturvern. Planen skal også vurdera trafikksikringstiltak i samband med riksvegen, sett i samanheng med styrking og vidareutvikling av kommunesenteret og tettstaden Rong og ny utbygging på Rongøy. 2.2 Planprosess - informasjon og medverknad Planen er ein kommunedelplan etter plan- og bygningslovens 20-4, der planproduktet er eit juridisk bindande plankart med tilhøyrande føresegner. I tillegg kjem planen inn under forskrift om konsekvensutgreiing. Krav til planprosess følgjer av plan- og bygningslova. Plan og bygningslova er under endring. Ny plandel er vedteke, og vil truleg tre i kraft 01.07.2009. Planarbeidet må legge opp til handsaming etter ny lov. Det vert i planprogrammet kortfatta gjort greie for plan for informasjon og medverknad og organisering av planarbeidet. 2.3 Området og planavgrensing Rongøy ligg sør i Øygarden, mellom Toftøy og Blomøy. Øya har eit areal på 2,7 km2 og har om lag 1000 innbyggjarar. Riksvegen (Rv561) knyt øyene i Øygarden saman med 2
Sotra og Bergen i eit vegsamband. Heilt nord på Rongøy ligg tettstaden Rong, som med si sentrale plassering har vorte kommunen sitt administrative sentrum. Planområdet omfattar heile Rongøy frå Rongesundet i sør til Ulvesundet i nord. I vest mot Hjeltefjorden og i aust gjennom Vestresundet i aust. Planområdet omfattar og sjøareal. 2.4 Overordna rammer og premisser for planarbeidet Planprogrammet avklarar rammer og premissar for planarbeidet og nasjonale, regionale og kommunale rammer og føringar for planarbeidet er lista opp. Kommentar: Når det visast til Plan- og bygningslova må kapittel og paragrafer oppdaterast i høve til ny lov. Det er gitt ein god oversikt over nasjonale og regionale føringar og rammer for planarbeidet. Lista bør supplerast med St. meld. nr 26: Resept for et sunnere Norge, samt fylket sin folkehelsestrategi. 2.5 Gjeldande kommuneplan Kommunedelplan for Rongøy tek utgangspunkt i kommuneplanen for Øygarden, vedteken av kommunestyret 14.06.2006. Arbeid med revisjon av kommuneplanen har starta og det er eit mål at denne kommunedelplanen vert innarbeidd i den reviderte kommuneplanen. 2.6 Problemstillingar og viktige hovudspørsmål i planarbeidet Riksvegen Riksveg 561 er hovudvegen i Øygarden. Vegen går gjennom kommunen frå sør til nord, og knytar dei ulike øyene saman, og kommunen til resten av Bergensregionen. Riksvegen bind saman, men kan lokalt også fungere som ei barriere. Kommunedelplanen skal i samråd med vegstyresmaktene utgreia vegløysingar som har god trafikktryggleik for både mjuke og harde trafikantar, og som samtidig tar omsyn til behovet for ein effektiv transport og god trafikkavvikling. Kommentar: Kommunedelplanen gjev eit høve til samla handsaming av vegprosjekt og utbyggingsområde på Rongøy. Trafikksikring er eit viktig punkt i planen. Alternativt transportnett som gang- og sykkelvegar og trygge skulevegar må også ivaretakast. Rekkefølgjeføresegner kan vere eit godt tiltak for å få lagt til rette for gang- og sykkelvegar og sykkel må handsamast som eit alternativt lokalt transportmiddel og framstillast offensivt i planen. Bustadstruktur - fortetting og vern Hovudtyngda av busetnaden i Øygarden er sør i kommunen, og då særleg på Rongøy. Kommuneplanen legg opp til ein vekst i folketalet for Rong på 2,5%. I tråd med RPR for samordna areal- og transportplanlegging bør nye bustadområde leggast langs kollektivaksar, i tilknyting til kommunesenter og som fortetting av eksisterande byggesone. Kommunedelplanen skal avklare kor på Rongøy nye utbyggingsområde bør leggast. Kommentar: Planprogrammets målseting om å knytte nye byggeområde til kollektivaksar og kommunesenter reflekterer sentrale regionale mål for samordna areal- og transportplanlegging. Ein vil vidare stø opp under arbeidet med å utvikle Rong til eit velfungerande kommunesenter. I denne samanheng må kommuneplanen vere med på å avgrense varehandelsutvikling til kommunesenteret jf. Fylkesdelplan for senterstruktur og lokalisering av service og handel. Det er viktig å lokalisere næring og bustader slik at dei kan medverke til eit tett, levande og velfungerande kommunesenter. 3
Bruk og vern av strandsona Strandsonevernet er innskjerpa i den nye plan og bygningslova. Bruk av strandsona må sjåast under eitt, på den måten kan ein få eit godt grunnlag for disponering av strandsona. Planen skal avklare forholdet mellom næring, miljøvern- og friluftsinteresser og andre brukarinteresser i strandsona. Det er stor etterspurnad etter areal til småbåthamn, og det er også behov for gjestehamn. Kommentar: Strandsona er ein av Øygardens store føremon og det er viktig at denne vert tatt omsyn til i planlegginga og at ein får oversikelege rammer for utbygging. Næringsutvikling Rongøy er først og fremst kommunens handels- og administrasjonssenter, og har ikkje så mykje anna næringsverksemd. I kommuneplanen er det satt av eit næringsområde ved Rong kai, for skalldyrproduksjon. I tillegg er det Byggeriet og entreprenørverksemt, som held til i område avsett til bustadformål. Planen må ta stilling til om det er behov for og ønskeleg å sette av meir næringsareal på Rongøy, kva type næring som kan lokaliserast her og eventuelt kor dette bør ligge. Kommentar: Det er eit godt utgangspunkt å ha ein gjennomgang av eksisterande areal sett av til næring og eventuelt behov for nytt areal. Visjonen for Hordaland er å vere blant dei mest innovative regionane i Europa i næringar der fylket har særlege føremoner, med vekt på lønsemd, internasjonal konkurransekraft og evne til omstilling. Som kommentert over må kommuneplanen vere med på å avgrense varehandelsutvikling til kommunesenteret jf. Fylkesdelplan for senterstruktur og lokalisering av service og handel, for å stø opp under Rong. Byggeskikk/estetikk Nye byggetiltak skal planleggast og utformast på ein måte som tek høgde for krav til byggeskikk og estetikk. Dette handlar ikkje berre om utforming av det einskilde byggetiltak, men like mykje om samanhengar mellom ulike tiltak og om plassering og forhold til landskap og terreng. Planen skal sikre at byggeskikk og estetikk vert i ivaretatt på ein heilskapeleg måte. Kommentar: I eit landskap som det Rongøy er prega av er det særskilt viktig å sjå estetikk og byggeskikk i ein større samanheng. Bygningar er ofte visuelt eksponerte og dermed i høg grad med på å prege landskapet. 2.7 Delområda Planområdet er ytterlegare inndelt i 4 delområde og vil vise dagens situasjon (0- alternativ), hovudgrep og alternative løysningar for kvart delområde. Delområde 1: Rongesund, Ormhilleren, Storevarden og Raudhammaren Delområde 2: Austmarka og Arseta Delområde 3: Rong sentrum Delområde 4: Haugatun og Kvalen Kommentar: Det bør verte vurdert fortettingspotensiale i alle delområda og ein må tenkje heilskapleg om meir utbygging kring sentrale funksjonar som skule, barnehage, butikkar og fritidsaktivitetar. Universell utforming er eit omsyn som må vere premissgjevande ved utvikling av sentrale område for bustad, transportnett, næring og offentlege føremål i kommunen. Tilrettelegging for universell utforming er noe alle tenar på og kan vere ein konkurranseføremon. 2.8 Program for konsekvensutgreiing med kommentarer Konsekvensutgreiing inneber at verknadene av plan eller tiltak skal klargjerast i forkant av eit vedtak om gjennomføring. Følgjande punkt er teke med: Biologisk mangfald, dyre- og planteliv Landskapsbilde Strandsona Kulturmiljø (kulturlandskap og kulturminne) Forureining Støy Klima og energi Landbruk, jord og skog Marine ressursar 4
Friluftsliv Trafikk og veg Barn og unge sine interesser Eldre og pleietrengande sine interesse i planarbeidet Risiko- og sårbarheitsanalyse Helse Økonomiske konsekvensar Kommentar: Program for konsekvensutgreiing verkar å dekkje inn alle vesentlege moment. Ein ønskjer likevel å understreka følgjande punkt:. Helse Det har vore auka fokus på folkehelse i plansamanheng dei siste åra, og dette må sjåast att i planprogram og i kommunedelplanen. Tilgjenge til landbruks-, natur- og friluftsområde og tilrettelegging av gode uteareal for barn og unge er god folkehelse. Stortingsmeldinga Resept for et sunnere Norge, samt fylkets handlingsprogram vil vere med å legge premisser. Barn og unge sine interesser Barn og unge sine interesse er eit element som særskilt må komme inn i planlegging av bustadområde i forhold til skule og barnehagar. Ofte vil ein og sjå at omsynet til born og unge, folkehelse, trafikksikring og energi/klima vil verke i same retning og at det dermed står fram som enda meir vesentleg. Kulturminne Det er viktig å sette fokus på kulturminne i ein meir overordna plan, både som ein ressurs som må sikrast og som satsingsområde innanfor reiseliv, utdanning, fysisk miljø, og for utvikling av attraktive tettstader, marknadsføring og identitetsskaping i kommunen. Innanfor planarealet er mange SEFRAK- registrerte bygningar lokalisert i området Haugatun/Kvalen. På heile Rongøy er det kjent fire automatisk freda kulturminne. Berre mindre delar av Rongøy har vore gjenstand for systematiske arkeologiske registreringar. Kulturminne er derfor eit viktig tema og ein må utgreie vidare korleis kommunen skal sikre verneverdige kulturminne. I samband med konsekvens utgreiing må konfliktgraden mellom dei ulike utbyggingsalternativa og kulturminne, både automatisk freda kulturminne og kulturminne frå nyare tid, gå klart fram. Det er eit stort potensiale for å finne hittil ukjente fornminne, i hovudsak fornminne som ikkje markerer seg på markoverflata, som t.d. steinaldersbuplassar. I den gjeldande kommuneplanen er det skissert at det skal utarbeidast ein eigen kulturminneplan for Øygarden kommune. Dette arbeidet er ikkje påbyrja. I forslaget til planprogram for kommunedelplan for Rongøy vert det vist til at dersom kulturminneplanen ikkje er klar i tide til å kunne nyttast som grunnlag i konsekvensutgreiinga, kan det vere naudsynt å gjennomføre ein eigen registrering av kulturminne og kulturmiljø på Rongøy. I første omgang tenkjer ein å utføre ei potensialekartleggjing. Øygarden kommune bør lage ein kulturminneplan for heile kommunen, men det er og positivt at ein gjennomfører ei potensialekartleggjing for Rongøy i samband med kommunedelplanen. Ved ei potensialekartleggjing må det ikkje berre fokuserast på kva som er kjent av kulturminne, men kva som kan finnast av hittil ikkje kjente kulturminne i dei ulike områda. Ei potensialevurdering vil kunne lette graden av konflikt mellom planlegging av framtidig arealbruk og kulturminneinteresser. Øygarden kommune er rik på kulturminne, og buplassar frå steinalder utmerkar seg særleg. I Fylkesdelsplanen for kulturminne Kultur viser veg går det fram at Hordaland har eit internasjonalt ansvar når det gjeld å verne steinalderbuplassar for framtida. Steinalderbuplassar er kulturminne som sjeldan er synleg på overflata, og kan dermed skape utfordringar i arealplanlegginga. I forslaget til planprogram er det nemnt at delområde 4 Kvalen/Haugatun har hatt lang busetnad, og at ein kan forvente å finne kulturminne/fornminne her. Ut frå våre erfaringar med arkeologiske registreringar i Øygarden kommune, bør ein i utgangspunktet også rekne moglegheitene for funn av hittil ikkje kjente kulturminne/fornminne i dei andre delområda som stor. Kommunen bør nytte dei databasar og kjelder som er tilgjengelege når det gjeld kulturminneinteressene som grunnlag for arealdisponering. 5
2.9 Framdrift Planprogrammet har ei skjematisk oversikt over tenkt framdrift i arbeidet. Kommentar: Det er viktig å leggje opp til og sørgje for ei god og realistisk framdrift i arbeidet. Planprogrammet leggjar opp til dette. 3. Samla vurdering Øygarden kommune har lagt fram eit grundig høyringsforslag til planprogram for kommunedelplan for Rongøy. Forslag til planprogram er oversikteleg, gjennomarbeida og gir eit heilskapleg utgangspunkt for å utarbeide planforslag for kommunedelplanen. Det er lagt opp til ei realistisk framdrift i arbeidet og organisering av arbeidet kjem klårt fram. Utfordringane og føremålet med planarbeidet kjem tydeleg fram. Tema som er tatt opp er relevant for planen. Det er viktig å ha merksemd om utviklinga av Rong som kommunesenter. I forslag til planprogram har kommunen fokus på riksvegen, bustadstruktur, strandsona, næringsutvikling og byggeskikk/estetikk. Ein vil likevel tilrå at det i planarbeidet også vert gjeve auka merksemd om folkehelse, barn og unge sine interesser og universell utforming. 6