LÆRE Å LÆRE
INNHALD 1.0 FORORD 3 2.0 2.1 MÅL FOR PLANEN 5 Innføring av læringsstrategitrappa...5 3.0 3.1 3.2 3.3 3.3.1 3.3.2 3.3.3 3.3.4 METAKOGNISJON LÆRE Å LÆRE.6 Eit overordna mål med metodikken er å gjere elevane metakognitive i forhold til si eiga læring.6 Kva er ein læringsstrategi?.7 Kvifor treng vi læringsstrategiar?..7 Korleis undervise i/innføre læringsstrategiane?.8 Undervisning metodikk.8 Læraren må vektleggje og bruke dei ulike læringsstrategiane i undervisninga si 9 Læringsstrategitrappa.10 4.0 LÆRESAMTALA.11 Læresamtala kan brukast til..11 Læresamtala kan foregå på fleire måtar.11 Gjennomgang av nytt emne venne elevane til å stille reflekterande spørsmål 11 5.0 1. TRINN.12 Tanke og teiknekart 12 Innføring av tankekart 12 VØL-skjema.15 VØL-skjema 1. trinn 15 6.0 2. TRINN.16 Rammenotat.16 Boksskjema..17 Friformkart..19 7.0 3. TRINN.20 Tekstanalyse..20 Les og forstå tekststruktur.20 Styrkenotat. 23 Frå tankekart til styrkenotat..23 Styrkenotat oppbygging. 24 8.0 8.1 8.2 8.3 4. TRINN.25 Personkart.25 Prosessnotat 26 Venndiagram. 28 9.0 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 5. TRINN.29 Styrkenotat. 29 Spoletekst.30 Innføring av spoletekst 31 Spoletekst oppbygging.31 Tankekart styrkenotat spoletekst.32 10.0 10.1 10.2 6. TRINN 33 Kolonnenotat. 33 Foss; forhold mellom spørsmål og svar opne og lukka spørsmål eller oppgåver..35 11.0 11.1 7. TRINN..36 Strategival.36 12.0 KOPIERINGSORIGINALAR 38 4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 5.4 6.1 6.2 6.3 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 2
1.0 Bruk av læringsstrategiar ved Blindheim barneskole. Personalet ved Blindheim barneskole har over lengre tid arbeidd med å skape eit positivt læringsmiljø. Vi har hatt fokus på klare læringsmål for elevane. For å nå desse læringsmåla har vi arbeidd med bruk av læringsstrategiar. Vi har hatt kurs for personalet om læringsstrategiar og læringsstilar. Vi har brukt kurshaldarar frå MILL i Skien. I tillegg har vi henta mange idear frå andre skolar ( jmf.referanse/kjelder). Personalet har brukt studiedagar på å sette seg inn i ulike læringsstrategiar og bli einige om ei læringstrapp som alle elevane på Blindheim barneskole skal i gjennom. Dette arbeidet har munna ut i dette heftet som du no held i handa di. Hovudansvarleg for dette arbeidet har vore fungerande inspektør Merethe Rekdal. Det store arbeidet med å implantere læringsstrategiane som ein naturleg del av læringsarbeidet står framfor oss. I dette arbeidet vil foreldra vere ein viktig samarbeidspartnar for å gjere læringa til kvar einskild elev så god som mogeleg. Vi takkar alle som har lagt ut informasjon om bruk av læringsstrategiar på internett! Blindheim, 12.mars 2008 Kenneth Gunnar Skårn rektor 3
L Æ R I N G S S T R A T E G I A R at leve er at lære - at lære er at leve" AKTIV LÆRING "Men læring og undervisning er ikkje det same. Læring er noko som skjer med og i eleven. Undervisning er noko som blir gjort av ein annan Læringsstrategiar er ein fordel for alle, men heilt naudsynt for nokre. 4
2.0 MÅL FOR PLANEN På Blindheim barneskole ønskjer vi at læringsstrategiane skal vere ein naturleg del av læringsarbeidet Strategiane skal integrerast i halvårsplanane og vekeplanane.dei skal ligge i botnen for læringsarbeidet ved skolen. Vi ønskjer at elevane skal lære seg å beherske dei ulike læringsstrategiane.desse skal blir eit nyttig verktøy for å tilegne seg kunnskap på ein god og systematiske måte. 2.1 Innføring av læringsstrategitrappa Lærarane på kvart trinn har ansvaret for å sette planen ut i livet. Det skal komme tydeleg fram av halvårsplanane og vekeplanane kva for læringsstrategiar som det blir jobba med / skal lærast og gjennomgåast iløpet av året. Alle er forplikta til å følgje læringsstrategitrappa. Det som er skissert her er eit minstekrav for kvart trinn. Det er sjølvsagt lov å ta i bruke fleire strategiar enn dei som er tatt med i trappa. Det er viktig å stadig repetere innlærte læringsstrategiar slik at elevane får lære seg å velje / bli trygg på å bruke dei ulike strategiane i arbeidet sitt. 5
3.0 METAKOGNISJON LÆRE Å LÆRE Begrepet metakognisjon er definert som kunnskap om korleis ein får kunnskap. Det omfattar kunnskapen om kva eg veit, kva eg ikkje veit,korleis eg skal lære meg noko nytt, og korleis eg skal forbetre mine eigne læringsstrategiar. Læringsstrategiar er dei metodane eg brukar for å få ny kunnskap. Vi veit at ny kunnskap må knytast saman med den kunnskap elevane har frå før, det må byggjast kognitive bruer. Gjennom aktiv bruk av læringsstrategiar i elevgruppa kan vi i større grad få til tilpassa undervisning. Gode læringsstrategiar er avgjerande for kor godt vi tilegnar oss lærestoffet ; i kor stor grad vi lærer. 3.1 Eit overordna mål med metodikken er å gjere elevane metakognitive i forhold til si eiga læring. Målsetninga kan samlast i desse punkta: Elevane er bevisste i forhold til eiga læring / læringsstrategiar ; Veit om dei forstår eller ikkje Har strategiar for å forstå og for å lære / kunne velgje mellom ulike strategiar Elevane er aktivt involvert i forhold til eiga læring / lese kritisk og reflektert. 6
3.2 Kva er ein læringsstrategi? Studieteknikk Læringsstrategiar er framgangsmåtar elevane brukar for å organisere / systematisere kunnskap på ein oversiktleg måte. Det er strategiar for å planleggje, gjennomføre og vurdere eige arbeid. Refleksjon over nyerverva kunnskap for deretter å overføre den til nye situasjonar. 3.3 Kvifor treng vi læringsstrategiar? Læringsstrategiane gjev oss : Effektive lesarar Støtte /hjelp til å velgje ut informasjon Støtte/hjelp til organisering av informasjon Overføring av informasjon til langtidsminnet 7
3.3.1 Korleis undervise i /innføre læringsstrategiane? Presentere læringsstrategien som skal lærast. Modellere og demonstrere: forklare strategien,fortelje kvifor bruke den og demonstrere korleis den skal brukast Bruk ein lett tekst kjend tekst ved innlæring Deretter skal elevane øve seg få hjelp og tilbakemeldingar undervegs. Sjølvstendig arbeid ;målet er å oppøve ferdigheit nok til å velgje den strategien som er meist hensiktsmessig i innlæringa av dei ulike faga 3.3.2 Undervisning - metodikk Arbeidet med å lære / modellere gode læringsstrategiar skjer samla i ulike grupper i lyttekrokane. Det er viktig at den læringsstrategien som skal innlærast blir brukt i så mange fag som mulig. Dei aller fleste læringsstrategiane kan brukast både som innføring til nytt tema undervegs og som oppsummering. 8
3.3.3 Læraren må vektleggje og bruke dei ulike læringsstrategiane i undervisninga si. Elevane må lære seg å bruke startegiane Elevane må vite kva dei kan / skal gjere Elevane må forstå kvifor desse strategiane hjelper dei til å sette - og nå sine eigne læringsmål. 9
3.3.4 Læringsstrategitrappa 7.trinn 6.trinn 5.trinn 4.trinn Styrkenotat Spoletekst Styrkenotat Spoletekst Personkart Prosessnotat Venndiagram Personkart Prosessnotat Venndiagram Personkart Prosessnotat Venndiagram Tekstanalys e Styrkenotat Tekstanalyse Styrkenotat Tekstanalyse Styrkenotat Tekstanalyse Styrkenotat Rammenotat Boksskjema Friformkart Rammenotat Boksskjema Friformkart Rammenotat Boksskjema Friformkart Rammenotat Boksskjema Friformkart Rammenotat Boksskjema Friformkart Tanke/ teiknekart VØL Tanke/ teiknekart VØL Tanke/ teiknekart VØL Tanke/ teiknekart VØL Tanke/ teiknekart VØL 3.trinn 2.trinn 1.trinn Tanke/ teiknekart VØL To og fleirkolonneskjema Foss 10 Valfrie strategiar To og fleirkolonneskjema Foss Styrkenotat Spoleteks Personkar t Prosessnotat VennTekstanalyse Styrkenotat Rammenotat Boksskjema Friformkart Tanke/ teiknekart VØL
4.0 LÆRESAMTALA Denne læringsstrategien er ikkje plassert i strategitrappa fordi den skal vere ein naturleg del av undervisninga på alle trinn. Elevane set seg saman to og to eller i større grupper for korte og fokuserte refleksjonar Læresamtale å reflektere 4.1 LÆRESAMTALA KAN BRUKAST TIL: Å lære nytt stoff Å samle gode idear Å være sikker på at oppgåva er forstått Å repetere Å være kritisk til ein tekst, forstå at ein tekst ikkje alltid treng å vere sann Bli trygg på eigne meningar Diskutere og bli kjend med andre 4.2 Læresamtala kan foregå på fleire måtar Enkel og uorganisert form - elevane set seg saman to og to eller i større grupper for korte og fokuserte refleksjonar - tidsmessig :korte samtaler slutt før ein mister fokus - ver nøye med å gi konkrete oppgåver / problemstillingar Tips :lag ein plakat med igangsettarsetningar i arealet: Eg har lært at Eg trur det betyr at Kva meiner du om? Kanskje vi kan Eg trur forfattaren har meint at Eg er ueinig i at Elevane kan og få ein sjanse til å forberede seg til samtale ved å skrive ned nokre stikkord før dei møtes. 4.3 Gjennomgang av nytt emne venne elevane til å stille reflekterande spørsmål Før-lesningsrefleksjoner Kva veit eg / kan eg om emnet frå før av? Kva bør eg konsentrere meg om når eg les dette? Korleis kan eg rydde i ( organisere / strukturere ) det eg allereie kan? Kva ønskjer eg å vite meir om / kva trur eg at eg får vite meir om? Vi skal hjelpe og vise elevane kva dei kan, men og strekke dei mot det dei ikkje kan!! 11
5.0 1.TRINN Tanke og teiknekart VØL-skjema 5.1 Tanke og teiknekart. Få fram hovudpunkt Få oversikt / organisere Skape samanheng Finne ut kva du kan om emnet frå før av Repetere Samle idear Tankekart Tankekart kan brukast på mange ulike måtar Aktivisere elevane sin bakgrunnkunnskap ; er eit godt hjelpemiddel ved idedugnadar Brukast som før og etterlesningsaktivitet Tankekartet er spesielt nyttig når teksten som skal lesast er ustrukturert med mange opplysningar strødd rundt i teksten Oversikta som tankekartet gjev er til god hjelp når lærestoffet skal repeterast enten munnleg eller skrifteleg 5.2 Innføring av tankekart Ved innføring av tankekart er det nyttig å ta utgangspunkt i ein kort tekst( kopi av teksten på lysark) Finn saman med elevane viktige opplysningar i teksten, merk av og plasser dette i tankekartet. Kunne sjå samanhengar : tips : bruk ein farge på det som elevane veit før lesing og ein annan som markerer den nye kunnskapen Ta igjen tankekartet seinare for å vise at det er nyttig for å hugse / repetere fagstoffet. I neste omgang får elevane delt ut enkle tekstar der dei sjølve skal jobbe på same måte som tidligare innlært i grupper Avslutt med at dei brukar tankekarta sine til å attfortelje teksten. 12
13
5.3 VØL- skjema 14
Alle elevane må tenkje sjølve alle må hente fram det dei veit prøve å tenkje ut kva vil eg vite meir om,og alle må oppsummere det dei har lært lære seg å sjå samanhengar i fagstoffet. Teikne opp skjemaet saman for deretter at kvar enkelt får skrive ned sine egne tankar om teamet ( ofte lurt å gje tidsbegrensing )før møte i lyttekroken der vi deler informasjon med kvarandre alle må velgje seg ein ting som dei vil fortelje / dele med dei andre i gruppa. Denne måten kan det jobbast på med alle kolonnene i skjemaet. V Ø L V (Veit) Ø (Ønskjer å lære) L (Har lært) Eller: Veit Ønskjer å lære Slik vil eg lære Har lært Eller: V (Veit) Ønskjer å lære Har lært K Kilder 5.4 VØL skjema 1.trinn Vøl skjemaet i 1.klasse kan brukast på enklaste måte i samtale mellom lærar og elev. Denne modelleringa skjer i lyttekroken, ikkje at elevane på dette trinnet må lage sine eigne Vøl skjema. Det kan brukast berre delar av skjemaet V som intro. Til nytt emne hente fram den kunnskapen som allereie ligg der for å kunne sjå samanhengen når temaet er ferdig kva har vi lært? Mellomledd : istaden for ønskjer å lære ; kan ein bruke U for undre Noko du lurer på / tenkjer.. Assosiere 15
6.0 2.TRINN Rammenotat Boksskjema Friformkart 6.1 Rammenotat Rammer fungerar spesielt godt når du vil at elevane skal lære seg å sjå og forstå forhaldet mellom idear. Ramma gjev eit visuelt bilde av innhaldet. For at rammene verkeleg skal vere eit effektivt hjelpemiddel, er det viktig at elevane sjølve er med på å utarbeide rammene og innhaldet i dei. Bruksområde : td.begrepslæring, glosar etc. engelsk teikning tomato HYPERLINK "http://images.google.com/imgres?imgurl=http://gfx.dagbladet.no/ bread setning I like tomatoes norsk tomat I have bread INCLUDEPICTURE "http://tbn0.google.com/images?q=tbn:afoqwzhicz-jvm:h for breakfast 16 brød
Rammer i naturfag. PRODUSENTER KONSUMENTER NEDBRYTERE Tresjikt eikeblader orblader bjørkeblader snegler bladlus fugler Busktype bringebærblader nypebuskblader edderkopp bakterier Bunnsjikt gress maur sopp 6.2 Boksskjema Boksskjema er eit eksempel på eit kart som kan brukast som eit tankekart, teiknekart og personkart. Boksskjema har ikkje plass til mange detaljar HØNS HUND KATT SAU HUSDYR GEIT GRIS HEST KU 17
Oppsummering av ulike emner. Kva er eit verb? Sterke verb Infinitiv Svake verb VERB Ordlistebruk Ulike tider av verbet 18
Friformkart 6.3 Korleis bruke friformkart? Friaste form for tankekart Fungerer godt for elever med skrivevegring og /eller språkproblem Framandspråklege elevar Strategien kan brukast ved gjennomgang av nytt stoff og som oppsummering av emnet. Gjev eit visuelt uttrykk for eleven si oppfatning av innholdet. Lagar friformkart ved å teikne/ og eller skrive for å omforme kunnskap som er utvikla på grunnlag av teksten. Friformkart blir ofte laga som gruppearbeid ; - elevane må bli einige om kva som skal skrivast og teiknast Oppgåva forutset at dei les og snakkar saman,teiknar,fargelegg og skriv. Prosessen som fører til friformkartet er viktigare enn produktet. Etter at friformkartet er ferdig bør elevane formidle tankane og innhaldet for kvarandre munne ut i ein presentasjon. 19
7.0 3.TRINN Tekstanalyse Styrkenotat 7.1 Tekstanalyse. Tilpasse og bruke opp mot ulike emner som ein skal jobbe med i teksten. Passar fint både på korte og lange tekster. Dette kan brukast både på skjønnlitteratur og fagstoff. 7.2 Les og forstå tekststruktur Vi må hjelpe elevane å ta forfatteren sitt perspektiv når dei skal arbeide med leseoppgaver. Når elevane veit / får kjennskap til korleis forfattarar strukturerar tekstane sine, er det lettare å forstå og hugse det dei les. For å kunne forstå ein tekst, må vi først kunne hente ut bodskapen fra den trykte sida. Deretter kan vi reagere, skape vår eigen orden og omforme innhaldet slik at det blir vårt eige. Mange elevar treng å bli undervist i korleis forfattarane strukturerar verka sine. Elevane utnyttar sjeldan informasjonen som dei får gjennom innhaldslista ;innleiingsavsnittet, plassering av hovudidear, emneoverskrifter og ord med feit skrift, dersom dei ikkje har fått undervisning i akkurat dette. Før du les. Tenk over kva du veit frå før. Du kan lese alle overskriftene igjennom spørsmåla snakke med nokon andre Tenk over korleis du vil vere aktiv når du les. Du kan skrive diskutere bruke læringsstrategiar lage spel Tenk over kva du skal gjere når du er ferdig med å lese. Du kan spørje deg sjølv: Kva gikk bra? Kva gikk ikkje så bra? Kva du kan gjere betre neste gang? 20
VER EIN LESEDETEKTIV utheving farge Hoved ide kursiv detaljer illustrasjoner overskrift underoverskrift Hvis du ikke vet hva du leter etter, vil du heller ikke finne det! Marker i teksten Understrek nøkkelord Hva hadde hun på seg? spurte politimannen. Hun hadde på seg rød genser og en blå bukse. svarte moren fotvilet. Når du les: bruk fargekode Tekstanalyse;dato bruk symbol + Tittel skriv notatar i margen Forfattar Ord med dobbel konsonant Trollord Verb Teikning Tekstanalyse Beskriv det du har teikna 21 Skreve av:
22
7.3 Styrkenotat Erfaring har vist at dette er ein startegi som er brukbar på alle klassetrinn og i alle fag. Er eit godt hjelpemiddel til begrepslæring Styrkenotat strategien er lettast å innføre som ei vidareføring av tankekarta Veldig viktig med lærarstyrt rettleiing før elevane skal prøve på eiga hand. For å finne fram til tekstforfattaren sin hovudtanke og detaljar er det spesielt viktig at her er mange muligheiter for læresamtaler. Greit å starte berre med to styrkenivå. God arbeidsform for å strukturere moment frå idedugnad; bruk ei oppstilling som tydeleg viser samanhengen mellom tankekart og strykekart. Lag tankekart først for deretter å bruke tankekartet for å lage styrkenotatet gruppere inn i styrke 2 og styrke 3. Frå tankekart til styrkenotat 3 is 3 melon 2 mat 3 jordbær 3 bade 2 leik SOMMER 3 sykle 3 ballspel 3 shorts 2 tøy 3 badedrakt 3 skjørt 23
Styrkenotat - oppbygging Overskrift / styrke 1 : Sommer Avsnitt / Styrke 2 : Mat Detaljar / Styrke 3: is 3: melon 3: jordbær Avsnitt 2 : leik 3 : bade 3 : sykle 3 : ballspel Avsnitt 2: tøy 3 : shorts 3 : badedrakt 3 : skjørt 8.0 4.TRINN 24
Personkart Prossesnotat Venndiagram 8.1 Personkart ein variant av tanke- og teiknekart kallar vi personkart. om vi set fleire personkart saman får vi tydeleg fram kva slags forhold personane har til kvarandre. Personkart Ho hadde ikkje på seg strømpebukse, vottar eller sokkar Var utakknemleg utsjånad Var mye ute ELLEN Var van med kulden klede fattig Ho hadde på seg ein tynn kjole og nokre svære støvlar Likte å prate Budde hos bestefaren på fattighuset 25
8.2 Prosessnotat Prosessnotat bidrar til at elevane må tenkje gjennom kvart steg både i problemløysing i matematikk, og når dei skal utføre vitenskapelege eksperiment (elevøvingar). Når du gjennomgår tekstoppgaver i matematikk kan du vise elevane korleis dei beskriv stega i problemløysinga i venstre kolonne og opplysningane frå oppgåva i høgre kolonne. Mange lærarar gjennomfører ein undervisningspraksis som inneber at elevane først må ha prøvd å løyse oppgåva ved hjelp av eit prosess- skjema før dei får lov å be om hjelp til ei oppgåve. Sp sm虱 Kor mykje? Eg veit Han brukte Teikning Overslag Rekn ut 8 * 10=80 Tekstsvar Han har brukt 80 kr på 8 veker 26
Namn SPØRSMÅL EG VEIT EG VEIT OGSÅ TEIKNING OVERSLAG Kl: REKN UT TEKSTSVAR Dato: HAR DU KONTROLLERT? JA/NEI 8.3 Venndiagram 27
Venndiagram er ei spesialutgave av kolonnenotat. Vi bruker eit venndiagram når vi skal lære gjennom å samanlikne. Vi kan samanlikne land, styresett, politiske partier, religioner, osv. Innføring av venndiagram Det er lurt å gå vegen om ei kjend arbeidsform; tankekart er eit godt utgangspunkt. Læraren bør ha valt seg ut to stikkord som er bestemt etter desse kriteria: - dei må vere henta frå eit tema/emne elevane kjenner og er opptatt av. - stikkorda må vere lette å samanlikne, ha klare lik og ulikskapar. Presenter venndiagrammet ; fortel at dette er ein nyttig noteringsteknikk når oppgåva er å samanlikne finne lik/ulikskapar. Lærar og elev jobbar saman om ei oppgåver der dei plasserar dei ulike momenta på rett plass. VENNDIAGRAM Samanlikning : likt / ulikt 9.0 5.TRINN Styrkenotat Spoletekst 28
9.1 Styrkenotat Vi kan bruke styrkenotat når vi les, skriv, snakkar og tenkjer Styrkenotat kan brukast til å lære innhaldet i ein tekst. Vi vel ut det som er viktig, set dette opp på styrkeform og brukar styrkane til å attfortelje teksten. Styrkenotat kan også brukast når ein skal halde ei tale eller eit foredrag. Eleven har eit godt skjelett / laga ein disposisjon for å skrive ein tekst etter at han/ho har laga eit styrkenotat. Bruk styrkestrukturen for å hjelpe elevane til å skrive avsnitt og tekstar. Styrkestrukturen er nyttige for å gje yngre elevar ei innføring i bruk av avsnitt. Det er og nyttige for eldre elever som har vanskeleg for å strukturere tankane sine når dei skal skrive, og for dei som har problem med å forstå korleis forfattarane bygg opp hovudidear i lærebøkene. Styrkenotat er ein strategi som skal gjere det lettare for elevane å skilje mellom hovudidear og detaljar. Styrke 1 er hovudidé, Styrke 2 og 3 er detaljar, der styrke 3 er underordna styrke 2. 9.2 Spoletekst Spoletekst er eit godt hjelpemiddel når du skal oppsummere eit fagstoff, skrive ein rapport eller ein fagtekst( hjelp til å lage ein god disposisjon). Spoletekst kan vere eit nyttig hjelpemiddel for elevar som strevar med rettskriving, og som ikkje er så glad i skriftelege oppgåver. Prinsippa for spoleteksten er lettast å øve inn ved å la elevane starte opp med å skrive korte forteljingar med enkelt innhald. 29
Etter at du har laga eit styrkenotat har du eit godt skjelett om du skal skrive ein tekst. Spoleteksten er bygd opp etter ein stram struktur der teksten startar med ei innleiing der det blir presentert ein påstand /meining og listar opp argument / moment som støttar denne. I hovuddelen blir argumenta / momenta drøfta eitt for eitt. Teksten blir avslutta med eit samandrag der hovudmomenta blir tatt igjen oppsummering. Spoleteksten er eit mønster må demonstrerast og modellerast steg for steg - slik at elevane har noko å sjå etter når dei sjølve skal skape sine eigne tekstar. Eleven må vere aktiv i skriveprosessen. Bakgrunnskunnskapen til elevane blir brukt på ein aktiv måte gjennom å byggje og dra linjer mellom det ein allereie veit opp mot det som skal lærast. Den stramme strukturen i spoleteksten gjer det relativt enkelt for eleven å ta kontroll over eigen produktutviklingsprosess.elevane veit korleis ein spoletekst skal vere og dermed blir det enklare å vite om ein er på rett veg. Når elevane kjenner strukturen er det viktig at dei får mykje trening i å benytte den få strategien i blodet slik at dei etterkvart lærer seg å utforme fagtekstar på ein kreativ måte utan å gje slepp på den strukturen som fagstoffet krev. 9.3 Innføring av spoletekst Alle elevane bør vere kjend med strategiane tankekart og styrkenotat. 1. Oppstart med læresamtale (NB : tidsbegrensing) 2. Deretter blir det laga eit tankekart med utgangspunkt i stikkorda frå læresamtala.dette tankekartet blir igjen omlaga til eit styrkenotat. 3. Læraren teiknar ein spole og forklarar plan for spoletekstar 4. Neste punkt er ei ny læresamtale der oppgåva er at elevane skal forklare spolestrukturen for kvarandre. 5. Deretter skriv læraren sin spoletekst på lysark samtidig ved at ho repeterer reglane høgt for spoletekst. 30
6. Ny læresamtale der elevane enno ein gong beskriv strukturen for kvarandre. 7. No skal elevane skrive sine eigne spoletekstar med utgangspunkt i det styrkenotatet som vart laga i felleskap. 8. Etter eit par lærarstyrte oppgåver er no elevane klare for å gjere dette på eiga hand. 9.4 Spoletekst - oppbygging Overskrift: 1 : Eg likar å Innleiing: 2+2+2 Overskrift (Styrke 1) Hoveddel: Innleiing (Styrke 2 + 2 + 2) Avsnitt 2.DANSE 3. morosamt 3. ofte Første avsnitt (Styrke 2 + 3 + 3) Andre avsnitt (Styrke 2 + 3 + 3) Tredje avsnitt (Styrke 2 + 3 + 3) Avsnitt 2.REISE 3. sommaren 3. utlandet I kvar del skriv du litt rundt dei ulike punkta og bind dei saman slik at det passar godt med resten av teksten. Avsnitt 2. PIZZA 3. i helgene 3. kjempegodt Avslutning (Styrke 2 + 2 + 2) Oppsummering/Avslutning: 2+2+2 Tankekart Styrkenotat Spoletekst Det er mye jeg liker. Det er gøy å 9.5 Tankekart styrkenotat - spoletekst danse og jeg liker å reise. Min favorittrett er pizza. danse (2) 1. Jeg liker Om sommeren pleier vi å reise. Vi! pleier å reise mye til utlandet. Og reise (2) - Jeg liker (1) 2. Danse om sommeren pleier jeg å danse! mye. Jeg pleier å spise pizza i pizza (2) 2. Reise helgene. Det er kjempegodt. 2. Pizza Dans er veldig morsomt. Pizza er veldig godt. Reise er veldig gøy det også, for da kan vi bli kjent 31 med nye folk.
Spoletekst Vi må sjå på spoletekst-strukturen som eit stillas. Når elevane begynner å kunne dette er det ønskeleg at dei gradvis tek til å bevege seg bort frå den rigide forma. Dei skal lære seg/ makte å utnytte hovudtrekka i strukturen på ein meir nyskapande måte. 10.0 6.TRINN Kolonnenotat Foss 10.1 Kolonnenotat Når vi les ein tekst og skal organisere opplysningane kan vi bruke mange ulike former for to-kolonnenotat. Denne forma for to kolonnenotat hjelper eleven å organisere hovudidear og detaljar i tekster frå ulike fagområder. 32
Elevane delar arket inn i to kolonner og skriver hovudidear i venstre kolonne og detaljar i høgre. Hovudmomenta kan skrivast som spørsmål eller som stikkord. Deretter brukar dei notatane som rettleiing når dei skal lære seg teksten. Ved å dekke til opplysningane i høgre kolonne kan dei prøve seg sjølve i viktige ord eller hovudide-spørsmål frå venstre kolonne. Kolonnenotat FAKTA FORKLARING Norske konger i mellomalderen Fakta om dem Magnus den gode 1035 1047 - sønn til Olav den hellige - God konge, godt likt - Var en stund konge over Danmark Harald Hardråde 1047 1066 - halvbror til Magnus- styrte hardt - harde skatter for folket dårlig likt - grunnla Oslo VILLE DYR I NORDEN To-kolonnenotat REV ULV ELG Fjellrev Raudrev Gråulv Rovdyr Hjortedyr Skogens konge Rovdyr 33 BJØRN Gå i hi om vinteren
Tankekart kolonnenotat styrkenotat spoletekst Tankekart, kolonnenotat, styrkenotat og spoletekst byggjer på kvarandre og bør sjåast i ein samanheng. Alle desse læringsstrategiane byggjer på prinsippet med ei oppbygning på 1-2-3. 1 er hovudoverskrift. 2 er underoverskrift. 3 er meir detaljer om underoverskrift. 10.2 Foss; forhold mellom spørsmål og svar åpne og lukka spørsmål eller oppgåver Carol Santa introduserte FoSS- strategien med følgjande påstand: I heile verda er det berre to slags spørsmål! spørsmål du kan finne svaret----------spørsmål du må tenke og finne svaret--- i boka i hovudet Du finn to slags spørsmål av kvar I boka: 34
akkurat der "tenk og leit" I hovudet: forfattar og du på eiga hand. 11.0 7.TRINN Strategival Foss Kolonnenotat Spoletekst Styrkenotat 35
Peronkart Prosessnotat Venndiagram Tekstanalyse Styrkenotat Rammanotat Boksskjema Friformkart Tanke og teiknekart Vøl-skjema 11.1 Strategival Elevane må sjølvsagt kjenne dei ulike strategiane - ha erfaring frå å bruke kvar enkelt strategi. Minner om at det er av stor betyding at strategiane blir innført på ein systematisk og bevisst måte Nye strategiar blir innført ved hjelp av ein strategi som eleven allereie kjenner. Vi bør skunde oss langsamt elevane må få rikeleg med tid og anledning til å la stategiane sette seg. Det er viktig å halde fast på og minne elevane om at strategiane egenteleg er variasjon over det same tema: gje hjelp til å finne hovudideane for deretter å vise at detaljane kan organiserast på ulike nivå og på ulike måtar. Elevane vil velje ulike strategiar avhengig av personlegdom og lærestil. Ulike tekstar / tema / fagområder stiller varierande krav til organiseringsteknikkar. Lyst å lese meir?? Læringsstrategier i tilpasset opplæring av Kari Hole Bruk av læringsstrategier for elever med ulike lærevansker av Kari Hole 36
Kilder : www.milliskien.net ( ligg inne mange læringsstrategiark klar til kopiering) www.bindalseidetskole.no www.hammerskole.no www.trondheim.kommune.no Google i veg under søkeordet læringsstrategier. Lære å lære : Carlos Scanta Hefter frå www.lex.no ; Milliskolen og Slik lærer du lettere Læringstrategiprosjektet i Rogaland Senter for leseforskning i Stavanger 37
KOPIERINGSORIGINALAR 38
VØL SKJEMA V Veit Ø Ønsker å vite 39 L Har lært
RAMMENOTAT RAMMENOTAT Engelsk Teikning Setning 40 Norsk
TEKSTANALYSE Tekstanalyse ; dato Tittel Forfattar Ord med dobbel konsonant Trollord Verb Teikning Beskriv det du har teikna Skreve av 41
STYRKENOTAT STYRKENOTAT 1. 2. 3. 4. 2. 3. 4. 2. 3. 4. 42
PROSESSNOTAT Namn SPØRSMÅL EG VEIT EG VEIT OGSÅ TEIKNING OVERSLAG Kl: REKN UT TEKSTSVAR Dato: HAR DU KONTROLLERT? JA/NEI 43
VENN - DIAGRAM 44
TANKEKART STYRKENOTAT SPOLETEKST Tankekart Styrkenotat 45 Spoletekst
FOSS Forhold spørsmål svar I boka spørsmål Akkurat der I hovudet spørsmål Tenk og leit Forfattaren og eg 46 På eiga hand