Nynorsk Du skal svare på oppgåva i del A og på éi av oppgåvene i del B. Legg merke til at det står ein kommentar under oppgåveinstruksane. en vil vere til hjelp for å løyse oppgåva. Del A Kortsvarsoppgåve Svaret bør ikkje vere på meir enn cirka 250 ord. Skriv ein tekst der formålet er å overtyde ungdommar om at dei bør lese litteratur som er skriven på 1800-talet. Bruk ein roman, eit dikt eller ein annan tekst du kjenner til som eksempel. I svaret ditt skal du vise at du kjenner til noko av litteraturen frå 1800-talet. Du kan velje kva du vil skrive om. Du skal skrive på ein måte som overtyder målgruppa for teksten din. Del B Langsvarsoppgåve Skriv nummeret på den oppgåva du vel, og lag overskrift sjølv. Oppgåve 1 Vedlegg: Nils-Aslak Valkeapää: Dikt frå samlinga Vindens veier, 1990, gjendikta frå samisk av Laila Stien Rolf Jacobsen: «Rulle rundt», 1975 Tolk og samanlikn dei to dikta. Du skal skrive om form og innhald i begge tekstane, og du bør skrive omtrent like mykje om kvar tekst. Du skal samanlikne tekstane på ein oversiktleg måte og bruke relevant fagspråk. Oppgåve 2, 3 og 4 står på neste side NOR1211-NOR1231-NOR1218-NOR1238 Eksamen Side 3 av 16
Oppgåve 2 Vedlegg: Utdrag frå Kongsspegelen, ukjend forfattar, ca. år 1250 Utdrag frå Hamlet av William Shakespeare, skriven mellom 1599 og 1602 Kongsspegelen og Hamlet er tekstar frå middelalderen og frå renessansen. I desse utdraga møter vi fedrar som gir sønene sine råd før dei skal reise ut i verda. Skriv ein resonnerande tekst der du kort plasserer tekstane i ein kulturhistorisk samanheng, og deretter drøftar om nokre av råda i desse tekstane er relevante for unge menneske i dag. Oppgåva er todelt. Når du set tekstane inn i ein kulturhistorisk samanheng, kan du bruke både kunnskap om litteraturhistorie og allmenne historiekunnskapar. I den andre delen av svaret ditt skal du bruke konkrete eksempel frå tekstvedlegga og drøfte innhaldet i dei ut frå verdiar og normer i di eiga samtid. Du skal leggje mest vekt på den andre delen av oppgåva. Oppgåve 3 Vedlegg: Ivar Aasen: «Om skriftspråket vårt», 1836, omsett frå dansk av Ottar Grepstad «Nasjonsbyggeren Ivar Aasen», reklame for oljeselskapet Det Norske, frå forskingstidsskriftet Gemini 01/2014 Skriv ein resonnerande tekst med tittelen «Ivar Aasen ein nasjonsbyggjar». Ta utgangspunkt i utdraget frå «Om skriftspråket vårt», og drøft korleis arbeidet til Ivar Aasen vart ein del av nasjonsbygginga på 1800-talet. Kommenter deretter korleis oljeselskapet «Det Norske» bruker Ivar Aasen i den vedlagde reklamen frå 2014. Oppgåva er todelt, og du skal leggje omtrent like stor vekt på dei to delane. I den første delen skal du bruke vedlegga og kunnskap du har om språkdebatt og språkpolitikk. I den andre delen skal du vise til konkrete eksempel i reklamen. Oppgåve 4 Vedlegg: Reklame for oljeselskapet Det Norske, frå forskingstidsskriftet Gemini 01/2014 Reklame for oljeselskapet Statoil, Dagbladet/Magasinet 31.05.2014 Analyser og samanlikn dei to reklamane. I svaret ditt skal du seie noko om dei ulike elementa og samspelet mellom dei i begge reklamane, og samanlikne dei. Bruk relevant fagspråk. Du kan bruke omgrep frå retorikken, men det er ikkje eit krav. NOR1211-NOR1231-NOR1218-NOR1238 Eksamen Side 4 av 16
Bokmål Du skal svare på oppgaven i del A og på én av oppgavene i del B. Legg merke til at det står en kommentar under oppgaveinstruksene. en vil være til hjelp for å løse oppgaven. Del A Kortsvarsoppgave Svaret bør ikke være på mer enn cirka 250 ord. Skriv en tekst der formålet er å overbevise ungdommer om at de bør lese litteratur som er skrevet på 1800-tallet. Bruk en roman, et dikt eller en annen tekst du kjenner til som eksempel. I svaret ditt skal du vise at du kjenner til noe av litteraturen fra 1800-tallet. Du kan velge hva du vil skrive om. Du skal skrive på en måte som overbeviser målgruppa for teksten din. Del B Langsvarsoppgave Skriv nummeret på den oppgaven du velger, og lag overskrift selv. Oppgave 1 Vedlegg: Nils-Aslak Valkeapää: Dikt fra samlingen Vindens veier, 1990, gjendiktet fra samisk av Laila Stien Rolf Jacobsen: «Rulle rundt», 1975 Tolk og sammenlign de to diktene. Du skal skrive om form og innhold i begge tekstene, og du bør skrive omtrent like mye om hver tekst. Du skal sammenlikne tekstene på en oversiktlig måte og bruke relevant fagspråk. NOR1211-NOR1231-NOR1218-NOR1238 Eksamen Side 6 av 16
Oppgave 2 Vedlegg: Utdrag fra Kongsspegelen, ukjent forfatter, ca. år 1250 Utdrag fra Hamlet av William Shakespeare, skrevet mellom 1599 og 1602 Kongsspegelen og Hamlet er tekster fra middelalderen og fra renessansen. I disse utdragene møter vi fedre som gir sønnene sine råd før de skal reise ut i verden. Skriv en resonnerende tekst der du kort plasserer tekstene i en kulturhistorisk sammenheng, og deretter drøfter om noen av rådene i disse tekstene er relevante for unge mennesker i dag. Oppgaven er todelt. Når du setter tekstene inn i en kulturhistorisk sammenheng, kan du bruke både kunnskap om litteraturhistorie og allmenne historiekunnskaper. I den andre delen av svaret ditt skal du bruke konkrete eksempler fra tekstvedleggene og drøfte innholdet i dem ut fra verdier og normer i din egen samtid. Du skal legge mest vekt på den andre delen av oppgaven. Oppgave 3 Vedlegg: Ivar Aasen: «Om skriftspråket vårt», 1836, oversatt fra dansk av Ottar Grepstad «Nasjonsbyggeren Ivar Aasen», reklame for oljeselskapet Det Norske, fra forskingstidsskriftet Gemini 01/2014 Skriv en resonnerende tekst med tittelen «Ivar Aasen en nasjonsbygger». Ta utgangspunkt i utdraget fra «Om skriftspråket vårt», og drøft hvordan Ivar Aasens arbeid ble en del av nasjonsbyggingen på 1800-tallet. Kommenter deretter hvordan oljeselskapet «Det Norske» bruker Ivar Aasen i den vedlagte reklamen fra 2014. Oppgaven er todelt, og du skal legge omtrent like stor vekt på de to delene. I den første delen skal du bruke vedleggene og kunnskap du har om språkdebatt og språkpolitikk. I den andre delen skal du vise til konkrete eksempler i reklamen. Oppgave 4 Vedlegg: Reklame for oljeselskapet Det Norske, fra forskingstidsskriftet Gemini 01/2014 Reklame for oljeselskapet Statoil, Dagbladet/Magasinet 31.05.2014 Analyser og sammenlign de to reklamene. I svaret ditt skal du si noe om de ulike elementene og samspillet mellom dem i begge reklamene, og sammenligne dem. Bruk relevant fagspråk. Du kan bruke begreper fra retorikken, men det er ikke et krav. NOR1211-NOR1231-NOR1218-NOR1238 Eksamen Side 7 av 16
Denne sida har ikkje tekst / denne siden har ikke tekst
Fra Vindens veier Hører du livets lyder elvebruset suset fra vinden Det er alt jeg vil si det er alt Er det mulig å si noe forstandig når hvert ord kan vries alle veier Død og fødsel Det er jo menneskets viktigste anliggende Om man ikke snakker om livet Men hva er vel det å snakke om det er så alminnelig Jeg har ikke tenkt å bli til noe og det jeg gjør er ikke arbeid jeg samler ikke penger ikke eiendom jeg sparer ikke på livet for framtida Vindens eie er jeg men jeg lever og det er visst livets mening jeg lever i dag her og nå og er det for mye lever jeg ikke i morgen Slik er det og hva så Rulle rundt I den tekniske byen hvor alle ruller rundt på hjul så de kan bli glade fort og få penger så de kan kjøpe alt der kjenner ingen hverandre mer for de har ikke tid for de skal rulle rundt på hjul og kjøpe morsomme ting så de kan bli glade fort så alle barn må passe på seg selv og alle gamle må legge seg og dø for ingen har tid og ingen vet levende råd for det gjelder å glemme og det gjelder å bli glade fort mens lysene blinker rødt og blinker grønt ruller alle rundt på hjul ruller rundt og rundt og rundt osv., osv. Nils Aslak Valkeapää Vindens veier, 1990 Gjendiktet fra/gjendikta frå samisk av Laila Stien Rolf Jacobsen Pusteøvelse, 1975 NOR1211-NOR1231-NOR1218-NOR1238 Eksamen Side 9 av 16
Hamlet Utdrag fra/frå akt 1, scene 3. Polonius er hoffmarskalk. I denne monologen tar han farvel med sin sønn Laertes, som skal reise til Frankrike. / I denne monologen tek han farvel med sonen sin, Laertes, som skal reise til Frankrike. Polonius: Laertes, ennå her? Kom deg ombord! Rev ikke seilet nå, du har god bør, de venter på deg. Her velsignet reise; og et par alvorsord å skrive deg på minnet. Tanker skal du tie med, og korttenkt handling kommer fort til kort. Vær vennekjær, men ikke alles venn. Lojale venner, som har stått sin prøve, fest dem til hjertet ditt med stålbeslag. Og husk at håndtrykk lett kan sløves hvis man omgås nyutklekte grønnskollinger. Ypp ingen strid, men blir du revet med, sørg for at fienden ikke ypper mer. Lån øre til enhver, og ord til få. Søk råd hos andre, før du feller dom. Og ekviper deg dyrt, men etter pungen, utsøkt, men ikke åpent pralende; for klærne røper mannen franske menn av fornem rang og stand tar seg godt ut og setter pris på andres kresne smak. Lån ikke ut, ta aldri opp et lån, husholdningskniven sløves fort av gjeld og utlegget forsvinner med din venn. Og framfor alt vær tro imot deg selv, da følger det, så klart som natt på dag, at du blir redelig imot enhver. Farvel må mine ord få modne i deg. Gjendiktet/gjendikta av Øyvind Berg, 2002 ekviper deg kle deg NOR1211-NOR1231-NOR1218-NOR1238 Eksamen Side 10 av 16
Kongsspegelen Utdrag frå kapitlet «Kunnskap for kjøpmenn» Faren: Men sjølv om eg no talar mest om lover, så blir då ingen fullstendig klok utan han har godt vit og skjøn på alle skikkar på dei stadene han kjem. Og om du vil bli fullkomen i lærdom, så lær alle tungemål, men aller helst latin og velsk, for dei måla går vidast, men gløym likevel ikkje ditt eige tungemål. Sonen: Gud takke Dykk, herren min, fordi De viser meg så kjærleg omtanke at De syner meg alle dei ting som er nødvendige for meg, om eg får lykke til å lære dei og sidan minnast dei. Men om De synest at endå fleire ting er nødvendige å nemne i denne samtalen, så vil eg gjerne lytte med merksemd. Faren: Det er endå dei ting som ikkje må saknast i denne samtalen, men dei kan vel bli sagt med få ord, om du så synest. Ven deg til å alltid vere så kvikk som du kan, men likevel ikkje slik at du øydelegg helsa di ved det. Ven deg òg til å vere sjeldan sorgsam, for sorgfull hug er oftast sjuk. Ver heller jamt blid og glad, likevektig og ikkje lunefull. Ver sjølv ulastande og lær kvar mann som vil lære av deg, det som godt er, og hald deg alltid til dei beste menn og ha lag med dei. Pass vel på tunga di, og vit at det er eit kjærleg råd, for tunga di kan sømme deg og tunga di kan dømme deg. Sjølv om du blir sint, så tal lite og ver ikkje oppfarande, for om ein ikkje aktar seg, kan eitt ord i sinne seie det som ein ville gje gull for at det var usagt. Eg veit elles ingen hemn endå mange gjer slikt som ein gagnar seg sjølv mindre med, enn at ein skifter vondord med ein annan, når ein såleis har strid med likemannen sin. Det skal du òg vite visst, at det finst ingen høgare eller større dyd enn at ein kan halde tunga si frå bannskap eller vondord, slarv eller all annan uhøveleg tale. Ukjend forfattar, ca. 1250. Omsett frå norrønt av Alf Hellevik, språkleg tilrettelagd for dette oppgåvesettet. / Ukjent forfatter, ca. 1250. Oversatt fra norrønt av Alf Hellevik, språklig tilrettelagt for dette oppgavesettet. velsk: gammalt/gammelt ord for fransk sømme deg: gi deg ære, jamfør «seie det som sømmer seg»/ «si det som sømmer seg» NOR1211-NOR1231-NOR1218-NOR1238 Eksamen Side 11 av 16
Ivar Aasen Om skriftspråket vårt Etter at fedrelandet vårt på ny er blitt slik det ein gong var, nemleg fritt og sjølvstendig, må det vere om å gjere å bruke eit sjølvstendig og nasjonalt språk, då dette er eitt av dei fremste kjennemerka på ein nasjon. Så lenge Noreg blei oppfatta som ein dansk provins, og det sat danskar i mange av embeta i landet, der jamvel dei norske med vitskapleg oppseding fekk si opplæring i Danmark og på dansk, og det var dansk eller københavnsk tale og skrift som til sist rådde grunnen hos oss, var det naturleg at nasjonaliteten i språket vårt gjekk under. Denne umyndige tida er no borte, og vi burde syne verda at vi også i denne saka, som er alt anna enn uviktig, så inderleg ønskjer å vere sjølvstendige. [ ] Medan tid og høve som før sagt gjorde København-dialekten til den rådande hos oss, blei likevel nasjonalspråket vårt teke vare på og dyrka i bondens enkle hus ved fjord og fjell, sjølv om det rett nok ikkje har vore like mykje av dette i alle delar av landet. At tida også har verka inn på allmugespråket, er naturleg. Når ein tenkjer på kor spreidd folk bur her til lands, kor lenge språket ikkje blei dyrka skriftleg, og tek omsyn til fleire høve som alt er nemnde så må ein likevel sjå på det som noko stort at denne nasjonaleigedomen framleis kan overleverast til oss i såpass god stand. Hadde Noreg i desse hundreåra hevda det politiske sjølvstendet sitt, ville hovudspråket vårt også vore allmugens. Det språket ville ha vore samanlikninga av alle dialektane i landet, det midtpunktet dei dreia seg rundt. Men med eit vedunderleg tolmod let vi oss i så lang tid urettferdig bli styrt av andre. Difor mista vi både hell og heider, og difor mista vi morsmålet vårt. Å få dette attende er enno ikkje umogleg. Den nasjonale æra vår krev det, og den lukkelege nye situasjonen for landet vårt gir oss rett til det. Bonden har æra av å vere den som bergar språket; det er altså hans tale ein burde lytte til. [ ] Føremålet mitt er ikkje med dette å framheve ei einskild av dialektane våre. Nei, inga slik bør vere hovudspråket vårt, for det språket bør vere ei samanlikning av og eit grunnlag for alle dialektane [ ] Essayet «Om vort Skriftsprog», 1836. Omsett frå /oversatt fra dansk av Ottar Grepstad. allmuge: folk frå/fra enkle kår; folk på landet NOR1211-NOR1231-NOR1218-NOR1238 Eksamen Side 12 av 16
Nasjonsbyggeren IvarAasen Ivar Aasen krysset Norge i sin innsamling av ord og ordtrykk til det som i dag er nynorsk. Det norske tar hele verden i bruk for å bygge ut Ivar Aasen-feltet i Nordsjøen. www.detnor.no Alltid videre for å skape verdier på norsk sokkel
Denne sida har ikkje tekst / denne siden har ikke tekst