Møteinnkalling. Breheimen nasjonalparkstyre. Utval: Møtestad: Sogndal Lodge, Sogndal sentrum Dato: 07.12.2015 Tidspunkt: 11:00

Møteinnkalling Breheimen nasjonalparkstyre Utval: Møtestad: Sogndal Lodge, Sogndal sentrum Dato: 07.12.2015 Tidspunkt: 11:00 Eventuelt forfall må meldast snarast på tlf. 907 24 490. Vararepresentanter møter som avtalt.

Saksliste Utvalssaksnr Innhald Lukka Arkivsaksnr ST 45/15 Klage på vedtak - Breheimen nasjonalpark - Søknad om å hente ut ein gravstein frå Høgkulen - Anders Folven. ST 46/15 ST 47/15 ST 48/15 Sak - Breheimen nasjonalpark - Løypekøyring med motorisert utstyr 2015-2016 - Skjåk turløyper Sak - Breheimen nasjonalpark - Bruk av snøskuter under filmopptak av Lom Tamreinlag - NRK Hordaland. Forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark med tilgrensande område - Godkjenning av endringar etter høyring ST 49/15 Breheimen nasjonalparkstyre - Bestillingsdialogen med Statens naturoppsyn 2016. ST 50/15 RS RS RS RS RS RS RS Breheimen utviklingsfond - Gjennomgang av søknader og prioritering 2015. Referatsaker Referat frå møte i Fagleg rådgjevande utval i Bøverdalen 26.11.15. Referat frå møte i Fagleg rådgjevande utval og administrativt kontaktutval på Fjordstova i Skjolden, 26.11.2014 Høring - Forslag til endringer i motorferdselloven og forskrift for bruk av motorkjøretøyer i utmark og på islagte vassdrag - Åpning for catskiing Dispensasjon - Honnsrøve NR - Skjøtsel - Bruk av snøskuter for frakt av materialer og etablering av kloppe til Glittervatnet - Skjåk Almenning Utvikling av mal for skjøtselsplanar og utarbeiding av skjøtselsplanar for Mørkridsdalen landskapsvernområde (Luster) og Mysubytta landskapsvernområde (Skjåk) Midler til drift av nasjonalpark- og verneområdestyrer Rapport om forureining ved Langvatnet(Geiranger) i Breheimen nasjonalpark. 2015/5704 2015/6159 2015/7464 2012/3352 2015/7724 2015/7734 2015/7728 2015/7728 2015/6966 2015/6759 2015/7248 2015/7025 2015/7619

BREHEIMEN NASJONALPARKSTYRE Sak Arkivsaksnr: 2015/5704-7 Sakshandsamar: Bjørn Dalen Dato: 12.11.2015 Utval Utvalssak Møtedato Breheimen nasjonalparkstyre 45/15 07.12.2015 Klage på vedtak - Breheimen nasjonalpark - Søknad om å hente ut ein gravstein frå Høgkulen - Anders Folven. Forvaltar si innstilling: Breheimen nasjonalparkstyre tek ikkje ta klaga frå Anders Folven, Peder Wanviks vei 29, 7022 Trondheim til følgje. Nye moment som er ført fram i saka kan ikkje tilleggjast så stor vekt at nasjonalparkstyret endrar vedtaket. Klagen med alle dokument som vedkjem saka blir sendt Miljødirektoratet(klageinstansen) for vidare behandling. Dokument i saka 1. Søknad pr. e-post frå Anders Folven, Peder Wanviks vei 29, 7022 Trondheim, dagsett 11.09.2015. 2. Tilleggsinformasjon pr. e-post frå Anders Folven, Peder Wanviks vei 29, 7022 Trondheim, dagsett 03.10.2015. 3. Brev, med diverse informasjon m.a. om Reiel Folven sitt naturvernengasjement knytt til Breheimen, frå Marie-Johanne Folven, Oppstryn motteke 03.10.15 4. Sak 49/2015, frå Breheimen nasjonalparkstyre behandla i møte den 07.10.2015. 5. Partsbrev vedlagt vedtak(sak) sendt pr. e-post til tiltakshavar, 20.10.2015. 6. E-post frå Anders Folven, Peder Wanviks vei 29, 7022 Trondheim, dagsett 09.11.15. 7. Klageskriv frå Anders Folven, Peder Wanviks vei 29, 7022 Trondheim, dagsett 09.11.2015, journalført hjå Fylkesmannen i Oppland 11.11.15. Klaga er vurdert i medhald av: 1. Verneforskrift for Breheimen nasjonalpark. 2. Naturmangfaldlova dagsett 19.juni 2009 nr. 100. Bakgrunn for behandling Klagefrist Klageskrivet vart motteke av Breheimen nasjonalparkstyre v/fylkesmannen i Oppland - postmottaket pr. e-post den 11.11.2015, og var dagsett 09.11.2015. Partsbrev med avslag i saka var sendt Anders Folven, 20.10.2015.

Nasjonalparkforvaltaren sluttar at klaga har kome inn til forvaltningsorganet (underinstansen), Breheimen nasjonalparkstyre, innan klagefristen. Klagerett Det er Anders Folven, Peder Wanviks vei 29, 7022 Trondheim som har søkt, og fått si sak behandla i Breheimen nasjonalparkstyre. Det er same person/tiltakshavar som set fram klage på vedtaket til styret. Konklusjonen er at Anders Folven er part i saka og har klagerett. Bakgrunn for behandling Underinstansen, her Breheimen nasjonalparkstyre(styret), skal gjennomføre dei undersøkingar som klaga legg grunnlag for. Styret kan oppheve eller endre vedtaket dersom det finn at det er grunnlag for det i klaga. Vurdering og dokument i saka Anders Folven søkte pr. brev 11.09.2015 om følgjande: Min far, Reiel Folven ( f. 41), døde i august i fjor. (Han er sønn av Anders Folven fra Folva i Folven og Torbjørg Skjåk fra Uppigard Skjåk i Skjåk). I over et år har min mor (og jeg) lett etter en hvitlig naturstein (som gravstein), både i lokale (natur)omgivelser og hos forhandlere uten å finne et passende emne. Under reinsjakta i år kom jeg over en kvartsstein (ca 100x80x15 cm) som lå i ei gråsteinur ved Høgkulen på Sør-Vest området. Vi ber med dette om dispensasjon for å hente den ut og samtidig løyve til at vi kan bruke motorisert kjøretøy (snøscooter eller helikopter) til å foreta transporten. Pga. art og lokalisasjon ser vi for oss at dette ikke er av større inngripen og håper på at det skulle la seg gjøre med et positivt tilsvar. Mvh Anders Folven Sitat slutt. Etter at søknaden var framsett ringte Anders Folven saksbehandlaren den 02.10.15, for å høyre synet på saka. I samtalen kom det fram at det som er nemnt i e-post dagsett 03.10.15. Til Styret i Breheimen Nasjonalpark Viser til innsendte dispensasjonssøknad av 11.09. Jeg har fått signal fra Nasjonalparkforvalter Bjørn Dalen om at en slik innvilgning vil komme til å være vanskelig. Både på grunn av innholdet i forvaltningsplanen og i fare for at det ville kunne skape presedens. Håper allikevel at man kan gjøre et unntak ovenfor en person som med sitt arbeid gjennom flere år, har vært med å berge nettopp den nasjonalparken steinen ligger i. Bl.a. via utgivelse av kampskrift, flere avisartikler og organisatorisk arbeid. Alt på frivillig basis, ulønnet. Viser i denne sammenheng til uttalelse fra tidligere leder i Stryn Naturvernlag, Marie-Johanne Folven med vedlegg. Mvh Anders Folven

Materialet som er nemnt i e-posten frå Anders Folven (over) vart innlagt på Statoil Bismo av Marie-Johanne Folven, der sakbehandlaren henta der, den 03.10.15. Dette materialet som bestod av eit brev vedlagt eit rikhaldig materiale om kampen mot kraftutbygginga i Stryn 1980-82 der Reiel Folven var svært aktiv, kom fram 4 dagar før styremøte. Materialet vart derfor ikkje sendt styremedlemmane, men lagt fram for styret i styremøte den 07.10.15. Brevet lydde:

Med bakgrunn i søknaden og tillegg informasjon vart saka lagt fram for nasjonalparkstyret til behandling i sak 02/2015, den 7.oktober 2015. Vedtaket frå nasjonalparkstyret lydde: Vedtak Breheimen nasjonalparkstyre vedtek å avslå søknaden om å frakte ut ein stein frå Høgkulen i Breheimen nasjonalpark. Avslaget er gitt med heimel i verneforskrift for Breheimen nasjonalpark 3 pkt. 1.1, som omhandlar at landskapet er verna mot inngrep m.a. fjerning av større stein og blokker. Samtidig set verneformålet i verneforskrifta krav om å: - ta vare på ein variasjonsrik geologi med særprega geologiske førekomster, vegetasjon og landskap. Tiltaket kan også danne presedens for liknande tiltak i verneområda. Sitat slutt. Vedtaket var i tråd med innstillinga frå nasjonalparkforvaltar. Framsetjing i klagen Klagaren set fram følgjande: Klage på vedtak fattet 07.10.15 av Breheimen Nasjonalparkstyre i sak 42/2015. Viser til tilbakemelding fra 20.10.15. Det fremgår ikke av denne at tilleggsinformasjonen (jmf Epost fra undertegnede av 03.10.15 og skriv fra Marie-Johanne Folven av 03.10.15) ble vurdert på møtet. Vi mener at Reiel Folvens sitt engasjement for Breheimen er av den karakter at den kommer inn under "hensynet til vesentlige samfunnsinteresser", jmf "Lov om forvaltning av naturens mangfold 48." (verneforskriften for Breheimen nasjonalpark, 4). Dette er belyst i uttalelser fra Marie-Johanne Folven (pikenavn - ikke i slekt med undertegnede) og Erik Solheim (se under), jmf vedlegg. Argumentet om presedens, vil etter vår mening ikke gjøre seg gjeldende i denne sammenhengen, da det er snakk om en enkeltstående, spesiell sak. Det argumenteres videre for at snøscooterkjøring/helikoptertransport vil være en inngripen i Breheimen. Dette unngår vi ved å arrangere en manuell uthenting med pulk/slede på vinters tid. Vi ber således om at søknaden blir behandlet på nytt. Det legges ved en ny uttalelse, fra ErikSolheim, tidligere leder i Norsk Naturvernforbund. Med vennlig Anders Folven Klageskrivet er vedlagt følgjande uttale frå Erik Solheim som hadde fått tilsendt sakspapira frå Anders Folven: Reiel Folven og vassdraga i Breheimen Først dette: Eg var sjølv med i arbeidet for å hindre kraftutbygging av vassdraga i Loen og Stryn etter at Statkraft hadde lagt fram ein ny plan for å utnytte desse elvane - og Jostedøla - til elproduksjon. Eg er orientert om søknaden om å hente ut ein stein frå Breheimen nasjonalpark, og avslaget på den. Tidleg i nølefasen, då mange i Stryn ikkje heilt visste korleis dei skulle organisere seg for å hindre utbygging, og ikkje minst argumentere, stod Reiel Folven fram med innsikt, kunnskap om saka og handlekraft. Han gav, med eigen innsats og for eigne pengar, ut ei enkel informasjonsavis som han kalla kraftkampen. Der fann mange dei første svara på spørsmålet om kva for argument dei hadde å rutte med. Han skreiv ei rekkje innlegg i lokalavisa Fjordingen, uredde tekstar som mange ikkje likte, men som var stride å setje seg opp i mot, faktabaserte som dei var. Reiel Folven var med på møte og diskusjonar, men hadde aldri ei organisert rolle. Det

kan likevel ikkje vere tvil om at han hadde ei hovudrolle som inspirator og kunnskapskjelde for den lokale mobiliseringa mot utbygginga, gjennom organisasjonen Berg Breheimen. At vassdraga i Stryn og Loen vart varig verna i 1993 er som kjent ein avgjerande grunn til at nasjonalparkane Jostedalsbreen og Breheimen til saman dekkjer ei stor breidde av naturtypar og landskap. Når familien vil heidre Reiel med ein gravstein frå fjella i Skjåk, som Reiel var nær knytt til, tykkjer eg det er ein verdig grunn til å søkje om å få hente ein utvald stein som ligg i ei ur. Forvaltninga av nasjonalparkar skal vere streng. I dette tilfellet er det likevel neppe slik at å hente ut denne eine steinen reduserer den geologiske verdien av særprega geologiske førekomstar, vegetasjon og landskap. Det ligg ein sterk og spesiell (ikkje vanleg) emosjonell grunn bak søknaden, tanken om å ville heidre ein avliden mann med eit enkelt gravminne som symboliserer den naturen han var nær knytt til, og gjorde så mykje for å ta vare på. Det er neppe nemneverdig risiko for at eit unnatak frå vernereglane vil utløyse presedensvanskar seinare. Eg har forstått det slik at familien nå vil hente steinen på slede eller i pulk, utan bruk av helikopter eller snøskuter. Dermed vil eg tru at den tyngste grunnen til å avslå søknaden fell vekk. På dette punktet kunne nok presedensproblemet bli større. 5. ll. 2015 Erik Solheim Tidlegare leiar i Norges Naturvernforbund Kommentarar til klageskrivet Det blir vist til i klageskrivet at det ikkje går fram av tilleggsinformasjonen at e-posten frå parten dagsett 03.10.15 i saka, eller skrivet frå Marie-Johanne Folven dagsett 03.10.15, vart vurdert i møtet. Til dette er å seie at materialet vart lagt fram og det vart orientert om det frå nasjonalparkforvaltar så langt styret ynskte. Kor stor vekt styret vil leggje på slik informasjonen som tilflyt dei er ei vurdering for kvar enkelt sak dei handsamar. Det blir hevda at Reiel Folven sitt engasjement for Breheimen er av ein slik karakter at den kjem inn under "hensynet til vesentlige samfunnsinteresser", jmf. "Lov om forvaltning av naturens mangfold 48." (verneforskriften for Breheimen nasjonalpark, 4). Dessutan blir det hevda at: Argumentet om presedens, vil etter vår mening ikke gjøre seg gjeldende i denne sammenhengen, da det er snakk om en enkeltstående, spesiell sak. Reiel Folven gjorde utan tvil ein stor innsats for å unngå kraftutbygging i Strynevassdraget fyrst på 1980-talet da kampen stor som sterkast. Det har vore mange kampar både før og sidan mot kraftutbygging i områda som i dag er omfatta av verneområdet Breheimen. Arealet er på 1800 kvadratkilometer. Det er ei rekkje personar som har brukt mykje både tid og krefter, langt utover det som kunne forventast av dei mot inngrep i dette store nær inntakte verneområdet. Det er derfor vanskeleg å sjå på denne saka som så spesiell at ein kan sjå bort frå presendensverknaden. Det blir satt fram forslag om at ein kan unngå motorferdsel i samband med saka ved at tiltakshavar arrangerer manuell uthenting av steinen med pulk/slede på vinterstid. Ei slik løysing vil som vil som argument isolert sett vera ein fordel ved at ein unngår motorferdsel, og det ville vore prisverdig.

Kart over det aktuelle området. Kartet viser det aktuelle området. Konklusjon Opprinneleg sak 42/15 er vurdert etter verneforskrift for Breheimen nasjonalpark, den generelle dispensasjonsparagrafen 4, jf. 48 i naturmangfaldlova. Denne paragrafen skal vera ein sikkerheitsventil for tiltak ein ikkje kunne forutsjå på vernetidpunktet. Ut ifrå handsaming av klagen kan ikkje saksbehandlar sjå at det er tilført saka nye moment som tilseier at Breheimen nasjonalparkstyre bør endre vedtaket i sak 42/2015. Med bakgrunn i dei reglane og forvaltningspraksis som gjeld for vern av Breheimen nasjonalpark ser ikkje nasjonalparkforvaltaren grunnlag for å endre vedtaket som er gjort.

BREHEIMEN NASJONALPARKSTYRE Sak Arkivsaksnr: 2015/6159-2 Sakshandsamar: Bjørn Dalen Dato: 06.10.2015 Utval Utvalssak Møtedato Breheimen nasjonalparkstyre 46/15 07.12.2015 Sak - Breheimen nasjonalpark - Løypekøyring med motorisert utstyr 2015-2016 - Skjåk turløyper Forvaltar si innstilling: Breheimen nasjonalparkstyre vedtek å gje løyve til oppkøyring av skiløyper innanfor Breheimen nasjonalpark, Mysubytta landskapsvernområde og Strynefjellet landskapsvernområde. Løyva er gjevne med heimel i verneforskrifta for Mysubytta landskapsvernområde 3 pkt. 6.3 bokstav f, verneforskrift for Strynefjellet landskapsvernområde 3 pkt. 6.3 bokstav d og 4 i forskrift for Breheimen nasjonalpark (jf. Naturmangfaldlova 48). Løyvet gjeld for fylgjande trasear: Sota-/Mysubyttområdet: 1. Sota-Mysubytta langs vegen gjennom Røykjeskåslia og via Røykjeskålsvatnet 2. Røykjeskålsvatnet - Syrtbyttjønnen samt over Frontkjemparmyra til Mysubytta. Traseane det er gitt løyve til er merka i kartet i sakspapira, med unntak av at løyvet berre gjeld fram til Syrtbyttjønnen (ikkje Syrtbyttvatnet). Grotli-Strynefjellet: 1. Grotli - bommen - Heillstuguvatnet - Vargevasskulane 2. Grotli - bommen - gamle Strynsfjellsvegen til Vargevasskulane Vi viser til kartet i sakspapira. Generelle vilkår: Under køyringa skal det takast omsyn til naturmiljø og friluftsliv. Statens naturoppsyn (SNO) skal haldast orientert om løypekøyringa, bruk av traseane og eventuelle avvik. Det skal sendast ein skriftleg rapport om gjennomført motorferdsel innan 1. juli 2016 til forvaltningsstyresmakta. Den skriftlege rapporten skal innehalde kopi av køyrebok som har vore utfylt av ansvarleg køyrar under oppkøyringa.

Spesielle vilkår - Sota-/Mysubyttområdet: Løyvet gjeld for alle traseane merka i kartet i sakspapira, med unntak av at det kan køyrast fram til og med Syrtbyttjønnen (ikkje Syrtbyttvatnet). Løyvet gjeld oppkøyring av alle traseane med snøskuter. Oppkøyring etter Mysubyttvegen kan skje frå det er skiføre i 2015, medan dei andre traseane kan køyrast opp frå 15. februar 2016. Løyvet gjeld for oppkøyring av alle traseane med snøskuter fram til og med 1. mai 2016. Det kan køyrast opp løype langs vegen frå Sota sæter inn til vestre del av bygningsmassen på Mysubytta seterstul. Spesielle vilkår - Grotli - Strynefjellet: Løyvet gjeld oppkøyring av alle traseane med snøskuter eller trakkemaskin (merka på kart i sakshandsaminga) frå 15. februar 2015 fram til og med 20.april 2016. Løyvet gjeld frå vegbommen (vernegrensa) ved Heillstuguvassosen - gamle Strynsfjellsvegen til Vargevasskulane. Det kan leggjast ei retursløyfe frå vestre del på Heillstuguvatnet tilbake til vegbommen etter vatnet. Det må spesielt takast omsyn til villrein i området. Ved observasjon av villrein innover frå osen og langs Heillstuguvatnet og opp til Vargevasskulande skal SNO ha beskjed. Dokument i saka: Søknad frå Skjåk turløyper dagsett 6.10.2015 Søknaden blir vurdert i samsvar med: Forskrift for Breheimen nasjonalpark, dagsett 7. august 2009 Forskrift for Strynefjellet landskapsvernområde, dagsett 7. august 2009 Forskrift for Mysubytta landskapsvernområde, dagsett 7. august 2009 Naturmangfaldlova, dagsett 19. juni 2009 Søknaden

Skjåk turløyper søkjer om løyve til oppkøyring av skiløyper med snøskuter og trakkemaskin innanfor Breheimen nasjonalpark, Mysubytta landskapsvernområde og Strynefjellet landskapsvernområde for sesongen 2014/2015. Løypekøyringa vil bli utført av Lidar Hytteforeining og Skjåk Hytteservice. Søkjaren ynskjer løyve til å køyre opp skiløyper før 15. februar om forholda tillet det. Skjåk turløyper er organisert som eit samvirke der andeleigarane består av Skjåk idrettslag, Skjåk allmenning, Lidar Hytteforeining og Skjåk Hytteservice. Skjåk turløyper har som formål å gje folk gode tur- og naturopplevingar sumar og vinter gjennom organisering av tiltak og vedlikehald av skiløyper, turstigar og sykkelruter.

Skjåk turløyper søker om løyve til oppkøyring av fylgjande trasear: Løypetrasear Sota-Mysubytta: 1. Sota-Mysubytta langs vegen gjennom Røykjeskålslia og via Røykjeskålsvatnet 2. Mysubytta - innover grensa mellom landskapsvernområdet og nasjonalparken 3. Røykjeskålsvatnet Syrtbyttvatnet. Løype frå Syrtbyttjønnen over Frontkjemparmyra til Mysubytta (binde saman 1 og 3) Det blir nytta snøskuter til desse traseane. Figur 1. Kart med innteikna omsøkt løypetrase i Sota-Mysubytta-området. Løypetrasear Grotli-Strynefjellet: 1. Grotli - bommen - Heillstuguvatnet - Vargevasskulane 2. Grotli - bommen - gamle Strynefjellsvegen til Vargevasskulane (binde saman 1 og 2) Det blir nytta snøscooter og trakkemaskin til desse traseane.

Figur 2. Kart med innteikna omsøkt løypetrase for Heillstuguvassosen-Vargevasskulane. Lovgrunnlag Etter verneforskriftene for Breheimen nasjonalpark, Mysubytta landskapsvernområde og Strynefjellet landskapsvernområde er motorferdsel på land og vatn forbode (verneforskriftene 3 pkt. 6.1), med unnatak gjeve i pkt. 6.2 og 6.3. Forvaltningsstyresmakta kan gje løyve til: - i Mysubytta landskapsvernområde: Verneforskrifta 3 pkt. 6.3 bokstav f: "bruk av snøskuter til kvisting og oppkøyring av eksisterande skiløyper i samsvar med retningslinjer fastsette i forvaltningsplanen jf. 5". - i Strynefjellet landskapsvernområde: Verneforskrifta 3 pkt. 6.3 bokstav d: "oppkøyring av skiløyper i samsvar med retningslinjer fastsette i forvaltningsplanen", jf. 5. - i Breheimen nasjonalpark: Det er ikkje ein eigen heimel for å gi løye til oppkøyring av skiløyper i verneforskrifta, men søknaden kan vurderast etter verneforskrifta 4: "Forvaltningsmyndigheita kan gjere unntak frå forskrifta dersom det ikkje strir mot føremålet med vernevedtaket og ikkje kan påverka verneverdiane nemneverdig, eller dersom omsynet til tryggleik eller omsynet til vesentlege samfunnsinteresser gjer det naudsynt, jf. naturmangfoldloven 48." For at ein skal kunne gi ein dispensasjon etter naturmangfaldlova (nml.) 48 skal ikkje tiltaket stride mot verneføremålet og ikkje påverke verneverdiane nemneverdig. Dersom desse to vilkåra er oppfylte er det opp til forvaltningsmyndigheita si skjønn innanfor rammene av alminneleg forvaltningsrettslige reglar og retningslinjer, og instruksar frå overordna myndigheit, å vurdere om det skal gis dispensasjon. Forvaltningsmyndigheita bør særleg vurdere konsekvensane av ein dispensasjon, til dømes om det kan kome liknande søknadar på same grunnlag. Dispensasjon etter nml. 48 kan ikkje brukast til å utvide den ramma som er trekt opp i vernevedtaket. Etter naturmangfaldlova 7 skal prinsippa i 8-12 leggjast til grunn som retningslinjer ved utøving av offentlig mynde som kan påverke naturmangfald, og det skal gå fram av avgjerda korleis desse prinsippa er vurdert og vektlagt i saka.

Vurdering Føremålet med vernet av Breheimen nasjonalpark er å ta vare på eit stort, samanhengande og villmarksprega naturområde som inneheld særeigne, representative økosystem og landskap som er utan tyngre inngrep, jf. verneforskrifta 2. Det er eit mål å halde omfanget av motorferdsel så lågt som mogleg, og omfanget bør ikkje auke samanlikna med omfanget på vernetidspunktet (jf. framlegg til forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark med tilgrensande verneområde). Dette inneber at ein både skal sjå på talet for løye, og ein skal søkje å avgrense omfanget av kvart løyve. Ulempene som følgjer med motorferdsla må vurderast, og ein må syte for at desse blir halde på eit minimum, m.a. ved val av tidspunkt. Forvaltningsplanen for Breheimen nasjonalpark med tilgrensande verneområde er ikkje vedteken, men framlegg til forvaltningsplan som no er på høyring gjev ein peikepinn om korleis forvaltninga bør tilretteleggast. I forvaltningsplanen pkt. 3.2.2 om oppkøyring av eksisterande skiløyper står det at "Oppkøyring etter Mysubyttvegen kan skje frå det er skiføre, medan dei andre traseane i området kan køyrast opp frå 15. februar. Alle traseane kan køyrast opp fram til og med 1. mai." I Strynefjellet landskapsvernområde går skiløypa som i forvaltningsplanen er definert som eksisterande til vestre enden av Heillstuguvatnet, men ikkje lenger innover dalen, slik det er søkt om. I 2010 blei det gitt løyve til å køyre opp ei skiløype med ei vestgrense som låg 3 km vest for austre enden av Heillstuguvatnet. Vestgrensa blei sett slik for å halde aktivitet unna inngangen til Mårådalen. Røynslene med dette var at mange folk fortsette å gå vestover (dvs. utanfor løypa) og spreidde seg inn i område som er i konflikt med villrein. I framlegg til forvaltningsplan er det difor vurdert til å vere tenleg at skiløypa går heilt til Vargevasskulane, som er eit naturleg turmål. Det er argumentert med at ei slik kanalisering samla sett vil vere minst like bra for å unngå negative verknader på villreinen. I utkast til forvaltningsplan er det tilrådd at det kan bli gitt løyve til å køyre opp løypa frå og med 15. februar til og med 2. påskedag. Det er ikkje ein spesifikk heimel i verneforskrifta for Breheimen nasjonalpark som opnar for å køyre opp løyper ved Røykjeskålsvatnet. I samband med verneframlegget for heile Breheimenområdet var det fremja forslag om eit naturreservat i området frå Sota og inn til Syrtbyttjønnen (Røykjeskålsvatnet naturreservat). I framlegget til forskrift for Røykjeskålsvatnet naturreservat var det ein slik heimel, men arealet i framlegget til naturreservat vart i staden ein del av nasjonalparken. Ved ei inkurie vart ikkje heimelen for oppkøyring av skiløyper her overført til verneforskrifta for nasjonalparken. I framlegget til forvaltningsplan blir det difor lagt til grunn at det kan gjevast løyve til oppkøyring av skiløype i den delen av nasjonalparken som ligg innanfor arealet til det som var foreslege som Røykjeskålsvatnet naturreservat. Det er søkt om å køyre opp løype til Syrtbyttvatnet, altså noko lenger enn der det i framlegg til forvaltningsplan er tilrådd å gi løyve til. Etter at det tidligare har blitt gitt løyve til å køyre opp løyper til Syrtbyttvatnet har Fylkesmannen i Oppland i brev dagsett 13.12.2012 kommentert at det er uheldig å gå vekk ifrå tilrådingar i framlegg til forvaltningsplan og førearbeida til vernet, og at ei eventuell endring bør takast opp og vurderast i samband med høyring av forvaltningsplanen, og at vidare praksis for oppkøyring av løyper følgjer utfallet av denne prosessen. Med bakgrunn i dette vil eg tilrå at eit eventuelt løyve blir gitt til å køyre opp løyper i det området som var foreslege som Røykjeskålsvatnet naturreservat, dvs. fram til og med Syrtbyttjønnen. Med bakgrunn i at det i utgangspunktet var ein heimel for løypekøyring i det planlagde naturreservatet, og føringane i framlegget til forvaltningsplan, vurderer eg eit slikt løyve til å ikkje føre til ein presedens i liknande saker. Eg vurderer difor løypekøyring fram til og med Syrtbuttjønnen til å ikkje vere i strid med verneføremålet, og til å ikkje kunne påverke verneverdiane nemneverdig. Det er difor heimel til å gi løyve til løypekøyringa, jf. nml. 48 fyrste avsnitt. Det ligg føre god kunnskap om naturmangfaldet i dei aktuelle områda. Gjennom fleire år med sakshandsaming av saker med motorisert ferdsel i desse områda har ein etterkvart god kunnskap om naturmangfaldet og påverknaden av motorisert ferdsel i desse områda (jf. nml. 8). Breheimen nasjonalpark, Strynefjellet landskapsvernområde og Mysubytta landskapsvernområde er del av Ottadalen villreinområde, som har status som nasjonalt villreinområde. Det må difor takast særskilt omsyn til villrein ved handsaming av saker med motorisert ferdsel. Villrein er sårbar for uroing i vinterhalvåret, og særskilt når det nærmar seg kalving. Som eit avbøtande tiltak er det naturleg at det ikkje blir gitt løyve til å køyre opp løyper etter 2. påskedag (6.4.2015) i traseane i Grotli-Strynefjellet, som ligg i områda der det er størst

potensiale for konfliktar med villrein (jf. nml. 12). Viss det skulle oppstå skader på naturmangfaldet som ein verknad av tiltaket som det er søkt om, så bør dei lastast tiltakshavar om dei ikkje er urimelige ut ifrå den karakter skaden har (jf. nml. 11). Konklusjon Nasjonalparkforvaltaren meiner at den praksisen som er innarbeidt når det gjeld løypekøyring i områda frå Sota og Grotli hyttefelt har fungert godt. Forslaget til vedtak følgjer same praksis og mal som for sesongen 2014/2015. Eventuelle endringar i praksis må vurderast i samarbeid med forvaltningsplanarbeidet.

BREHEIMEN NASJONALPARKSTYRE Sak Arkivsaksnr: 2015/7464-2 Sakshandsamar: Bjørn Dalen Dato: 24.11.2015 Utval Utvalssak Møtedato Breheimen nasjonalparkstyre 47/15 07.12.2015 Sak - Breheimen nasjonalpark - Bruk av snøskuter under filmopptak av Lom Tamreinlag - NRK Hordaland. Dokument i saka: Søknad v/ e-post dagsett 17.november 2015, frå NRK Hordaland v/irene Langeland og Rebecca Nedregotten Strand. Søknaden vert vurdert i samsvar med: 1. Forskrift for Breheimen nasjonalpark, dagsett 7.august 2009. 2. Naturmangfaldlova, dagsett 19, juni 2009 nr.100. Søknaden NRK Hordaland søkjer om løyve til å bruke snøskuter for å filme Lom Tamreinlag AS sin aktivitet. Dette gjeld i den delen av nasjonalparken som ligg i Lom kommune og det dreiar seg om filmopptak i veke 2, 4-6 timar over ein dag. Verneforskrift og verneformål Omsynet til verneverdiane i området er vurdert, særleg i forhold til dyrelivet og friluftsliv som er mest relevant i dette tilfellet, jf. verneforskrifta 2 og naturmangfaldlova 1, 4 og 5 samt 7, jf. 8-12. Etter verneforskrifta for Breheimen nasjonalpark, er motorferdsel på land, på vatn, og i lufta under 300 m frå bakken forbode (verneforskriftene 3 pkt. 6.1), med unntak gjeve i pkt. 6.2, og 6.3 Ved spesielle høve kan forvaltningsmynde etter 4 gjere unntak frå forskrifta: - Forvaltningsstyresmakta kan gjere unntak frå forskrifta dersom det ikkje strir mot føremålet med vernevedtaket og ikkje kan påverke verneverdiane nemnande, eller dersom omsynet til tryggleik eller omsynet til vesentlege samfunnsinteresser gjer det naudsynt, jf. naturmangfaldlova 48. Jf. 4 i verneforskrift for Breheimen nasjonalpark.

Vurdering Søknaden gjeld bruk av snøskuter 4 6 timar over ein dag. Området er i nasjonalparken på sørsida av Lomsegga i aust og vestover inn på Sognefjellet og sørsida av Hestbrepiggane. Dette er beiteområde for tamreinlaget. Det vil bli festa kamera på snøskuteren som tek opp levande film for å vise samanhengen mellom landskapet og menneskja. All filming vil skje i samråd med gjetarane i Lom Tamreinlag. I verneforskrifta for Breheimen nasjonalpark er det ikkje heimel for å kunne filme anna enn etter dispensasjon og da lokalisert til Spørteggbreen (verneforskrifta 3 pkt.6.3. bokstav m). Skal filming skje andre stader på søknaden handsamast etter den spesifiserte dispensasjonsparagrafen, 4 jf. 48 i naturmangfaldlova. Fyrst blir det stilt krav om at tiltaket ikkje strir mot føremålet med vernevedtaket. I det gjeldande området av Breheimen nasjonalpark vil det på vinterføre vera få verknader på høgfjellsøkosystemet eller biologisk mangfald. Når det gjeld villrein så kan den trekke inn i tamreinområdet. Det hender at sjeldan om vinteren. Så det er minimal risiko for å uroa den. Området er lite brukt til friluftsliv. Naturtilstanden i området er robust for verknader på vinterføre. Tiltaket skal ikkje påverke verneverdiande nemnande. Dvs. at det er snever heimel for å gje løyve, og berre i dei tilfelle tiltaket vil ha avgrensa verknad på verneverdiane. Det er ein føresetnad at tiltaket ikkje fører til utholing av verneverdiane gjennom omfattande bruk av dispensasjonar. I dette tilfelle gjeld det gjeld det bruk av snøskuter under filmopptak. Det er få slike søknader i Breheimen verneområde. Det er derfor få saker. Søknaden må også vurderast etter prinsippa i naturmangfaldlova 8 12. jf. 7: 8 Kunnskapsgrunnlaget er godt. Det er god oversikt over aktiviteten til Lom Tamreinlag og det er ikkje avdekt avvik som går utover formålet med vernet. Det er godt samarbeid mellom grunneigarar i området og tamreinlaget og villreinforvaltninga. Lokalt SNO overvakar både tamrein aktiviteten og korleis villreinen trekker i området. Det er derfor ikkje nødvendig å bruke føre-var-prinsippet i denne saka. Påverknader på økosystem skal vurderast ut ifrå den samla belastninga som økosystemet blir utsett for. Samla belastning i området sett saman med resten av verneområda i Breheimen er liten. Sekretariatet kan ikkje sjå at dette tiltaket, saman med andre dispensasjonar som er gjevne i dette området samla sett vil føre til uheldig belastning. Dekning av kostnader ved miljøskader i, tilknyting til tiltaket er lite relevant i denne saka. Bruk av snøskuter blir vurdert som den mest praktiske og skånsame ferdsla i denne saka. Vedtak Breheimen nasjonalparkstyre vedtek og gje NRK Hordadalen, Kanalvegen 90, 5068 Bergen, løyve til transport av fjernsynsteam inn i Lom Tamreinlag sitt konsesjonsområde i Breheimen nasjonalpark, som søkt om. Vedtaket er fatta med heimel i verneforskrifta for Breheimen nasjonalpark, 4, jf. naturmangfaldlov 48.. Vilkår Det kan brukast eigen snøskuter med spesialutstyr for filming. Løyvet gjeld for ein dag i veke 2 2016. Motorferdsla skal gå føre seg med aktsemd for å unngå skade og ulempe for naturmiljø og friluftsliv. Transporten skal følgje trasear tamreinlaget brukar og følgje tamreinflokken.

Køyringa må avklarast med SNO oppsyn (Øyvind Angard: 917 33 365) seinast dagen før bl.a. for avklare e.v.t. villreinen sin lokalisering og bruk av området. Løyvet til motorferdsel og køyrebok skal vere med under transporten. Køyrebok skal fyllast ut før kvar tur. Køyrebok skal sendast forvaltningsmyndet innan 1.juli 2016. Tiltaket bør sørge for å vere med å formidle informasjon om verneverdiane i nasjonalparken. Vi gjer merksam på at det må innhentast nødvendige løyve til motorferdsel frå Lom kommune og, grunneigarar.

BREHEIMEN NASJONALPARKSTYRE Sak Arkivsaksnr: 2012/3352-8 Sakshandsamar: Eldrid Nedrelo Dato: 27.11.2015 Utval Utvalssak Møtedato Breheimen nasjonalparkstyre 48/15 07.12.2015 Forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark med tilgrensande område - Godkjenning av endringar etter høyring Forvaltar si innstilling Breheimen nasjonalparkstyre godkjenner «Framlegg til forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark med tilgrensande verneområde» med dei endringar som går fram av dokumentet «Forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark med tilgrensande verneområde Oppsummering og kommentarar til høyringsuttalar». Nasjonalparkforvaltarane kan ferdigstille framlegget til forvaltningsplan med dei godkjende endringane og sende planen til Miljødirektoratet for endeleg godkjenning. Dokument i saka Framlegg til forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark med tilgrensande verneområde Oppsummering og kommentarar til høyringsuttalar med framlegg til endringar. Framlegg til forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark med tilgrensande verneområde, høyringsdokument 1. juli 2015. E-post frå Miljødirektoratet med tilbakemelding om godkjend plan før høyring, datert 11.03.2015. Brev frå Direktoratet for naturforvaltning om Fagleg gjennomgang Breheimen nasjonalpark, datert 08.06.2012. E-post frå Direktoratet for naturforvaltning med vedlegget Faglig godkjent plan, motteken 08.06.2012.

Bakgrunn og vurdering av saka Gjennom verneplanarbeidet for Breheimen vart det utarbeidd ei skisse til forvaltningsplan av Fylkesmannen i Sogn og Fjordane og Fylkesmannen i Oppland. Denne skissa følgde med vernevedtaket 7. august 2009. Framlegg til forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark med tilgrensande verneområde vart først fagleg godkjend av Miljødirektoratet i brev av 08.06.2012. Sidan har nye tema kome til, og dokumentet er skrive om og strukturert i tråd med gjeldande malar. Forvaltningsplanen vart lagt ut på høyring i perioden 1. juli 2015 5. oktober 2015.11.27, og det vart halde tre opne møte i samband med høyringa følgjande stader: Dønnfoss i Skjåk, den 16.09.15 Gaupne i Luster, den 17.09.15 Galdesand i Lom, den 24.09.16 Etter høyringa vart oppsummeringa og framlegg til endringar i forvaltningsplanen etter høyringa lagt fram for Fagleg rådgjevande utval i møte den 26.11.15. Innspel frå dei opne høyringsmøta, 40 høyringsuttalar og innspel frå Fagleg rådgjevande utval i møte 26.11.2015 ligg til grunn for oppsummeringa og kommentarane til høyringsuttalane. Oppsummeringa inneheld tilråding til endringar i forvaltningsplanen etter høyringa. Nasjonalparkforvaltarane tilrår at framlegget til endringar i forvaltningsplanen vert godkjend, slik at dei kan innarbeidast i framlegget til forvaltningsplan for oversending til endeleg godkjenning i Miljødirektoratet.

FORVALTNINGSPLAN FOR VERNEOMRÅDA I BREHEIMEN OPPSUMMERING OG KOMMENTARAR TIL HØYRINGSUTTALAR, FRAMLEGG TIL ENDRINGAR Verneplanen for Breheimen vart vedteken ved Kgl. res. av Kongen i statsråd, 7. august 2009, og omfattar følgjande verneområde: - Breheimen nasjonalpark 1691 km 2 - Strynefjellet landskapsvernområde 11,8 km 2 - Mysubytta landskapsvernområde 5,6 km 2 - Høydalen landskapsvernområde 11,1 km 2 - Mørkridsdalen landskapsvernområde 34,7 km 2 - Vigdalen landskapsvernområde 29,2 km 2 - Høyrokampen naturreservat 9,9 km 2 I tillegg grensar Honnsrøve naturreservat (16,4 km 2, oppretta i 2005, i Skjåk kommune) og Jostedalsbreen nasjonalpark (1310 km 2, oppretta i 1991, i Sogn og Fjordane) til Breheimen nasjonalpark. Breheimen nasjonalparkstyre overtok forvaltningsansvaret for Hønnsrøve naturreservat frå og med 1. oktober 2015. Verneområda ligg i Luster kommune i Sogn og Fjordane fylke, og i Lom og Skjåk kommunar i Oppland fylke, med eit samla areal på omlag 1809 km 2. Gjennom verneplanarbeidet for Breheimen vart det utarbeidd ei skisse til forvaltningsplan av Fylkesmannen i Sogn og Fjordane og Fylkesmannen i Oppland. Denne skissa følgde med vernevedtaket. Breheimen nasjonalparkstyre har i 2015 sluttført arbeidet etter at det har vore til gjennomgang i Fagleg Rådgjevande utval før og etter høyring. Framlegg til forvaltningsplan vart sendt på høyring 01.07.2015 med høyringsfrist 05.10.2015. Dette dokumentet er Breheimen nasjonalparkstyre si oppsummering og tilbakemelding på uttalane frå høyringa av Framlegg til forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark med tilgrensande verneområde. I vurderinga av nokre av innspela har Fagleg rådgjevande utval bidrege med gode råd til sekretariatet. Luster/Lom/Skjåk 27.11.2015

OPPSUMMERING AV HØYRINGSUTTALAR Det har kome inn 40 høyringsuttalar til forvaltningsplan for verneområda i Breheimen, frå Kristen Sverre Flohaug, Kristen Sverre Flohaug og Per-Arvid Hauge, Guro Marie Ørjasæter Urdahl, Olav Handeland, Astri Fossøy, Ivar Teigen, Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, Lom Fjellstyre, Skjåk Almenning, Gaute Elveseter Helland, Lomseggen Sameie, Morten Kielland, Kjetil Brandsar, Bruksberettiga i Høydalen, Lom Bonde og Småbrukarlag, Lidar Vel, Skjåk kommune, Jotunfjell leirskole, Trond Rian, Villreinnemnda for Ottadalen, Bøvertjønnen Hytteforening, Lokale og ikkje lokale stisyklistar, Jo Kolbjørn Sulheim, Oddvar Vigdal, Stig Erlend Banken, Norsk organisasjon for terrengsykling (NOTS), FNF Sogn og Fjordane, FNF Oppland, Naturvernforbundet i Nord-Gudbrandsdal og Oppland, Naturvernforbundet i Sogn og Fjordane, Sogn og Fjordane turlag, Norges Jeger- og Fiskerforbund Oppland, Norsk Ornitologisk forening Oppland, Opplands Orienteringskrets, Gudbrandsdalen Speiderkrets og Vest-Oppland Speiderkrets, Naturvernforbundet i Nord-Gudbrandsdal og Oppland, Naturvernforbundet i Sogn og Fjordane, Sogn og Fjordane turlag, Norges Jeger- og Fiskerforbund Oppland, Norsk Ornitologisk forening Oppland, Opplands Orienteringskrets, Gudbrandsdalen Speiderkrets og Vest-Oppland Speiderkrets, Natur Opplevingar AS, Norsk Hydro ASA, Statskog, Sogn og Fjordane Bondelag, Lom kommune, Luster kommune, Skjolden Grunneigarlag, Fylkesmannen i Oppland, Skjåk Turløyper, Oppland fylkeskommune, Bøverton Skysstasjon, Tom Ording Dahl. I høyringsperioden vart det halde tre opne møte, på Dønnfoss i Skjåk den 16.09.15, på Rådhuset i Luster den 17.09.15 og på Galdesand i Lom den 24.09.15. Forvaltningsplanen vart stort sett positivt motteken, og innspel som kom til planen og som ikkje er nemnde i høyringsuttalane er tekne med i denne oppsummeringa. Innspel som gjeld faktafeil og retting av tekst og kart vert gjort direkte i forvaltningsplanen. Nokre innspel som gjeld vedlegg 20 har vorte spelt inn munnleg per telefon eller i dei opne møta. Desse innspela er retta opp direkte i vedlegg 20, og går fram av eit eige notat til vedlegget. Vedlegg 20 er eit dokument som stadig vil vere i endring og som krev jamleg oppdatering. Breheimen nasjonalparkstyre tilrår følgjande endringar i forvaltingsplanen etter høyringa: Omformulere setning om Fagleg Rådgjevande utval si rolle i arbeidet med forvaltningsplan i fororda. Utdjupe omtalen av kulturminne om brefunn under status (kap. 2.3.5). Presisere når første gongs revisjon av forvaltningsplanen vil skje. Presisere rollene til nasjonalparkstyret og fylkeskommunen i høve kulturminne, og klargjering av kvar det må innhentas løyve når fleire lovverk, forskrifter gjeld ved sidan av kvarande. Nasjonalparkstyret er samd i at kunnskapsgrunnlaget er auka gjennom NINA rapport nr. 643; Villrein i Ottadalen (2011) og at denne bør nemnast i forvaltningsplanen. Vedlegg 14: Legge inn ny vassveg som sidegrein til Juva i temakartet om vassvegar Tillegg om opplysning om revisjon av temakart. Temakarta vil i alle tilfelle bli revidert saman med resten av innhaldet i forvaltningsplanen, men sidan temakarta ligg som vedlegg til planen vil delar kunne oppdaterast oftare så lenge det er snakk om direkte feil i vedlegga og det ikkje er snakk om opplysningar som må/bør sendast på høyring. Teksten i punkt 3.1 Jakt, fangst og fiske, under Status 2. avsnitt (s. 30) vil bli endra i tråd med forslaget frå Skjåk Almenning. Nasjonalparkstyret meiner det er viktig at kunnskapshola vert identifisert og at ny kunnskap om kulturminnebestanden vert teke inn i revisjon av forvaltningsplanen og i samband med utarbeiding av ein kulturminneplan. Riksantikvaren har utarbeidd rettleiing i verdisetting og verdivekting av kulturminne som bør nyttast i ein slik samanheng. Breheimen nasjonalparkstyre er samd med fylkeskommunen om at ein bør ha ein 0-visjon om tap av kulturminne og kulturhistoriske kvalitetar i Breheimen innan 2020, og dette vil bli innarbeid i forvaltningsplanen.

Nasjonalparkstyret meiner stølsmiljøa i landskapsvernområda femner om kulturminne som utgjer vesentlege delar av landskapet sin eigenart slik det går fram av forvaltningsplanen. Nasjonalparkstyret vil utdjupe at dette inkluderer t.d. støls-/setergrendene, slåtteenger, slåttemyrar(?), lauvingstre, utløer, seterbuer/sel, fjøs, løer, tufter, støls-/setervoll og ulike typar gjerde og kveer. I tillegg kjem gamle husmannsplassar, samt stiar og vegfar, støls-/setervegar, skogsvegar, kløvstiar og driftevegar, og klopper og bruer som har gjort bruken av desse områda mogleg. Kulturminne som fløytingsanlegg i sidegreina av Ostre og fløytingsdamen i elva ned for Røykjeskålsvatnet, samt murar av ei hytte som fløytarane budde i og tjæremiler er også slike kulturminne som pregar landskapet. Breheimen nasjonalparkstyre vil presisere at tiltak som kan påverka kulturminne skal sendast over til fylkeskommunen. Det er ikkje forbod mot bruk av metallsøkar i verneområda så lenge det ikkje skadar verneverdiar, men nasjonalparkstyret vil presisere at uttak og øydelegging av kulturminne er forbode. Oppland fylkeskommune syner til at retningslinene skal sikre at søknader om istandsetting, vedlikehald og skjøtsel av kulturminne blir handsama av regionale kulturminnestyresmakter, og at deira vurdering skal vektleggast. Fylkeskommunen meiner det vidare bør presiserast at alle tiltak som kan røre ved kulturminne skal handsamast av kulturminnestyresmaktane, jf. Kulturminnelova 9. Breheimen nasjonalparkstyre vil presisere dette endå betre i forvaltningsplanen i tråd med retningsliner gitt i rettleiaren om forvaltning av kulturminne i verneområda. Følgjande retningsline vil bli teken inn i planen: «Alle saker som gjeld freda og verneverdige kulturminne skal leggjast fram for regional kulturminneforvaltning før vedtak vert treft etter verneforskrifta. For freda kulturminne skal kulturminneforvaltninga avgjere søknader om tiltak som krev dispensasjon etter kulturminnelova før handsaming etter verneforskrifta. For verneverdige kulturminne skal forvaltningsmyndigheita legge stor vekt på den faglege vurderinga til kulturminneforvaltninga før vedtak vert treft. Det same gjeld søknader om tiltak på bygningar som er eldre enn 1850.» Breheimen nasjonalparkstyre vil skjerpe retningslina om lause gjenstandar som kan vere kulturminne til: «Lause gjenstandar som kan vere kulturminne skal ein la ligge til ein får undersøkt statusen nærare». Breheimen nasjonalparkstyre vil presisere følgjande i kap. 2.3.3 om skjøtselsplanar: Når ein utarbeider skjøtselsplanar for områder som både har spesielle naturkvalitetar og kulturminnekvalitetar, skal båe typar verneverdiar inngå i skjøtselsplanen. Breheimen nasjonalparkstyre vil vurdere om fleire av dei føreslåtte retningslinene for forvaltning av kulturminne bør innarbeidast i ein framtidig kulturminneplan. Breheimen nasjonalparkstyre vil innarbeide dei føreslåtte tiltaka for kulturminne som ein meiner er aktuelle i tiltaksplanen. Ein rettleiar for vedlikehald av kulturminne vil vere nyttig. Rutinar for overvaking av sårbare kulturminne bør etablerast. Nasjonalparkstyret vil gjerne invitere kulturminnestyresmakta med på eit årleg møte om bestillingsdialogen. Nasjonalparkstyret er samd i at formuleringa «i utgangspunktet» kan strykast under rammer og reglar og i blå boks i kap. 3.1 om jakt, fangst og fiske. Teksten i punkt 3.1 Jakt, fangst og fiske, under Status 2. avsnitt (s. 30) vil bli endra i tråd med forslaget frå Skjåk Almenning. Breheimen nasjonalparkstyre ser at det på innsjøar der det er etablert fiskebestandar som bør haustast er eit behov for å kunne plassere ut båt for fiske. Ein ser at det da også er behov utstyrskassar. For å avgrense talet på båtar og utstyrskasser meiner nasjonalparkstyret det kan opnast for bruk av båt og utstyrskasser som fleire kan bruke. T.d. i regi av grunneigar eller først og fremst jeger og fiskarforeiningar. (Kap. 3.1.5)

Breheimen nasjonalparkstyre vil presisere at det skal vera eit nært samarbeid med kulturminnestyresmakta på alle felt som gjeld kulturminne, slik at forvaltninga kan dra nytte av den breie fagkunnskapen innan kulturminnevernet som fylkeskommunen etter kvart sit på, m.a. i samband med merking av stiar og oppsetting av skilt, jf. kap. 3.2.2. Breheimen nasjonalparkstyre meiner traseen som som er nytta i samband med frakt av utstyr til Rauddalen frå Grotli kan haldast vedlike med heimel i verneforskrifta 3 pkt. 1.2 bokstav b). Nasjonalparkstyret vil omtale dette i kap. 3.2.2 i forvaltningsplanen. Nasjonalparkstyret vil foreslå følgjande endringar i retningslinene for organisert ferdsel i grottene i Dumdalen (kap. 3.2.6): o Grottene G4, G5 og G6: Nasjonalparkstyret meiner at talet pr. gruppe kan aukast frå 20 personar til 30 personar. Dvs. 15 personar pr. leiar/guide i staden for 10 personar slik at ein kan gå inn med ein skuleklasse. Etter ei konkret vurdering, meiner ein at desse førekomstane vil tole denne typen ferdsel. o Grotte G7 (Spiralgrotta): Nasjonalparkstyret tilrår at alle hjelpemiddel og framandlekamar i grotta bli fjerna. Grotta vil ikkje bli stengt fysisk, men ein bør unngå all ferdsel i grotta pga. at grotta er turrlagd, og slitasjen er kome så langt i den at nasjonalparkstyret ikkje ser noko anna løysing her. Ein vil kunne gi løyve til ferdsel for mindre grupper, maks 5 personar pluss leiar/guide, ved særskilt høve knytt til relevant forsking og undervisning (høgskulenivå). o Grotte G9 (Dumhøgrotta): Nasjonalparkstyret tilrår at alle hjelpemiddel og framandlekamar i grotta bli fjerna. Grotta vil ikkje bli stengt fysisk, men ein bør unngå all ferdsel i grotta. Ein vil kunne gi løyve til ferdsel for mindre grupper, maks 5 personar pluss leiar/guide, ved særskilt høve knytt til relevant forsking og undervisning (høgskulenivå). Nasjonalparkstyret vil presisere under retningsliner for forvaltning og bruk i kap. 3.2.6 at all forsøpling og bolting, inkludert bruk av tau og stigar (innstallasjonar) i grottene er forbode. Nasjonalparkstyret tilrår tillegg til retningslinene om sykling i kap. 3.2.9 at følgjande trasear kan syklast i perioden 1.juni 1. oktober. o Tundramoen og langs Tundre, forbi Brumillomsetrane til enden av traktorvegen o Sti frå Botnsetrane opp til Glittervatn o Flekkøyhøa og ned, frå oversida av vernegrensa (finne punkt/kote som øvre + avgrensing Breheimen nasjonalparkstyre vil presisere at bruk av piggtråd ikkje er tillate, jf. lov om dyrevelferd 15, i retningslinene for forvaltning og bruk kap. 3.3. Ein vil presisere i retningslinene for forvaltning og bruk i forvaltningsplanen kap. 3.3.9 at dersom teknologien er god nok, og utstyret er innanfor økonomisk akseptable grenser så bør satellittbaserte løysingar nyttast. Breheimen nasjonalparkstyre vil presisere i retningsliner for forvaltning og bruk kap. 3.3.10 at ved søknader om oppsetjing av fangstbåsar i verneområda, skal det sendast kopi av søknaden til Fylkesmannen og kommunen samstundes (for å forenkle sakshandsaminga). Nasjonalparkstyret vil ta med opplysningane om at det har vore snakk om å flytte stølshusa på Dulsete til starten av Dulsetehaugen under kap. 3.5 i forvaltningsplanen. Ved konflikt mellom tamrein og villrein, der villrein kjem så nær tamrein at det er fare for at stammane skal blande seg må partane, tamreinlaget og villreinutvalet ha ein tett dialog. Lokalt SNO må vere med å følgje opp i marka med bakgrunn i å sikre verneformålet. Etter naturmangfaldlova 15 er det heimel for å jage villrein frå området på ein slik måte at ein unngår blanding. Grunnføresetnaden må vera at «jaginga» i dette tilfelle skjer i samsvar med alminneleg dyrevelferd. Nasjonalparkstyret vil presisere dette i forvaltningsplanen.

Ved handsaming av saker som gjeld nye bygningar skal det setjast vilkår om krav om løyve frå grunneigar. Dette vil bli innarbeidd retningslina for forvaltning og bruk i kap. 3.5. Nasjonalparkstyret vil føye til følgjande retningsliner for nybygg i kap. 3.5.3: o Ved handsaming av søknader om oppføring av nye naudsynte bygningar i samband med jordbruks- og seterføremål vil det reelle behovet for bygningen tillegast vekt. Det vil bli vurdert om den nye bygningen sin funksjon kan dekkast av andre hus på setra, eller om eksisterande bygningar kan endrast slik at behovet kan dekkast. o Ta omsyn til struktur og storleik på dei bygningane som er på setra. Tradisjon med omsyn til plassering i terreng, form og materialbruk er viktig å vidareføre, til dømes type panel, takutstikk, tekking og farge. Terrenginngrep må minimaliserast. o Nye hus bør ha eit uttrykk/utforming som viser når dei er oppførd, men underordna seg heilskapen i miljøet, jamfør punktet over. Breheimen nasjonalparkstyre viser til at det i alle dispensasjonar som styret gjev, vert informert om at søkjar/tiltakshavar også må innhente nødvendig løyve til motorferdsel frå grunneigar og kommunen etter motorferdsellova. Nasjonalparkstyret vil presisere dette kravet i retningslinene innleiingsvis i kap. 3.9. Bruk av el-sykkel vert omfatta av motorferdsellova, og det er såleis forbod mot bruk av elsykkel innanfor verneområda. Dette vil bli presisert i kap. 3.9. Ved ein feil har forskrifta for Høyrokampen naturreservat falt ut i opplistinga under rammer og reglar i kap. 3.9.4. Dette vil bli retta opp, det vil seie at retningslinene for forvaltning og bruk i dette kapitlet også vil gjelde naturreservatet. Etter ei konkret vurdering i forhold til verneformålet og verneverdiane meiner nasjonalparkstyret at alle traseane i området Sota utløpsosen ved Syrtbyttvatnet kan køyrast opp fram til 1. mai, i staden for 20. april slik det først var framlegg om. I kap. 4.4 om Skjøtsel bør setninga om at det «bør lagast meir detaljerte skjøtselsplanar» endrast til «..skal lagast..» Ein vil legge til «Villreinnemnda skal bli involvert som høyringspart i saker som omhandlar villrein» i pkt. 10 s. 177. Det vil bli presisert i forvaltningsplanen om eit tiltak krev løyve frå grunneigar. I kap. 5.4 pkt. 3 vil ein ta med ei retningsline om at ein søknad om tiltak i verneområde skal raskt sendast i kopi til kommunen. Kommunen vil då raskt kunne behandle saka dersom nasjonalparkstyret gjev løyve til eit tiltak. Bru over Sotgrove vil bli lagt til i lista i vedlegg 19. Stad Mysubyttsetrene til Mysubyttvatnet. Tiltak: Oppgradering av bru over Sotgrove, og høgding av brukara for å ta omsyn til fare for flaum og snø/isgang. Alle innspel til vedlegg 20 vil bli innarbeidd i oversikta. Vilkåret om at fleirårige løyve skal følgje styreperioden vil bli justert til at det kan gjevast fleirårige løyve innanfor ein fireårsperiode.