Rapport 2012 Levande jord Ane Harestad 1 November 2012
Innhald Innhald... 2 Samandrag... 3 Samarbeidspartnarar... 3 Mål... 3 Bakgrunn... 3 Metode... 4 Tre ledd på Særheim og to ledd i Randaberg... 4 Aerob kompostkultur (Akku)... 4 Mikrobiologiske jordprøvar... 5 Faglege aktivitetar... 5 Resultat og vurdering... 5 Avling... 5 Mikrobiologiske analysar av kompost, Akku og jord 2012... 5 Markdag og fagdag... 6 Spadeprøvar og penetrometer... 7 Konklusjon... 7 Vegen vidare... 7 Vedlegg... 7 Informasjon om levande jord... 7 Analysesvar frå VitalAnalyse. Kompost og Akku... 7 2
Samandrag NLR Rogaland starta i 2012 tiltak innan jordliv og jordkultur for å auke kunnskapane og kompetansen om levande jord. Skilnadene var ikkje tydelege, men analysar av jord synte høgare biologisk aktivitet kor det vart tilført aerob kompostkultur. Samarbeidspartnarar Prosjektet vart støtta økonomisk av Fylkesmannen i Rogaland, Landbruksavdelinga. Dei to feltvertane, Bioforsk Vest Særheim i Klepp og Kolbjørn Anda i Randaberg, stilte areal og husdyrgjødsel til disposisjon. Reve Kompost AS stilte sin aerobe kompostkultur til disposisjon. FMLA Buskerud ved Øystein Haugerud var med og la til rette for oppstart av utprøvingane med anna når det gjeld aerob kompostkultur (Akku) og uttak av jordprøvar. Haugerud var også med på to fagdagar knytta til prosjektet. Forsøksarbeid og bearbeiding av resultat vart utført av Norsk Landbruksrådgiving Rogaland. Mål Mål med prosjektet var å auke kunnskapane og kompetansen om levande jord både hjå gardbrukarar som driv økologisk og hjå gardbrukarar som driv konvensjonelt samt internt i organisasjonen. Vidare var det eit mål å få merksemd på statusen for biologisk mangfald i jord i Rogaland samt å undersøkje om tilførsle av Akku (aerob kompostkultur) er eit tiltak som kan auke mikrobiologisk mangfald i jord, og kva det kan seie for avling og jordstruktur. Bilde 1. Eit mål med prosjektet var å auke kunnskapane og kompetansen om levande jord. Frå praktisk fagdag på Øksnevad 25. oktober. Bakgrunn I Buskerud i 2005 vart eit treårig nasjonalt pilotprosjekt med tema jordstruktur i økologisk plantedyrking avslutta. Kompetansen hjå Fylkesmannen i Buskerud innan fagfeltet vart utvikla vidare til ei auka forståing av kor viktige dei biologiske virkningsmekanismane i jord er. Gjennom prosjektet «Levende matjord» har det vidare komme fram kunnskapar om metodar for å vurdera det mikrobiologiske mangfaldet, og mengdene av desse, i jord. Det er også gjort utprøvingar for å styrka det biologiske mangfaldet i jord gjennom bruk av aerob kompostkultur. 3
Sjølv om det er gjort undersøkingar i Buskerud i 2010 og 2011 når det gjeld levande jord, er arbeidsfeltet framleis pionerarbeid i Noreg. Metode Tre ledd på Særheim og to ledd i Randaberg Det vart starta registreringar på to felt; eitt på Særheim og eitt i Randaberg. På begge feltstader var alle ledd med husdyrgjødsel, og det vart teke spadeprøve og gjort målingar med penetrometer. På feltet på Særheim var det tre gjentak og følgjande tre ledd: 0-ledd Reve-Akku Buskerud-Akku Kjemiske jordanalysar for feltet på Særheim synte ph 6, P-Al 7,8, K-Al 22, Mg-Al 10, Ca-Al 52, volumvekt 1,2. På Særheim vart det registrert avling i grasmark. På feltet i Randaberg var det tre gjentak med følgjande to ledd 0-ledd Buskerud-Akku Kjemiske jordanalysar for feltet i Randaberg synte ph 5,7, P-Al 25, K-Al 7, Mg-Al 11, Ca-Al 137, volumvekt 1,03, KHNO3 46, Cu 4,6, moldinnhald klasse 3 Aerob kompostkultur (Akku) Aerob kompostkultur (AKKU) er ein god kompost full av mikroorganismar som blir oppformert i vatn med innblåsing av luft. Brygginga skjer utan bruk av tilleggsvarme slik at dei gode, oksygenelskande (aerobe) mikroorganismane aukar i antal. Utsprøyting av AKKU kan auke det biologiske mangfaldet i jord som igjen vil kunne gi betre jordstruktur, auka humusinnhald, betre utnytting av næring, samt betre plantehelse. Det vart brygga og tilført Akku (aerob kompostkultur) frå Reve og Buskerud. Reve- Akku inneheld minkgjødsel, og kunne difor ikkje brukast på feltet i Randaberg sidan det ligg på økologisk godkjent areal. Brygging av Reve-Akku vart gjort i Reve kompost sin bryggar medan Buskerud-Akku vart brygga i Øystein Haugerud sin bryggar. Bilde 2. To ulike bryggeutstyr for Akku. Reve kompost sin bryggar bakarst og Øystein Haugerud sitt utstyr fremst. 4
Akku vart tilførte på fire tidspunkt: Vår (25. april). Berre Reve-Akku på Særheim Etter første slått (Reve-Akku 6. juni og Buskerud-Akku 20. juni) Etter andre slått (8. august) Etter tredje slått (16. oktober) Mikrobiologiske jordprøvar Mikrobiologiske jordprøvar vart tekne før oppstart (26. mars). Samleprøve på kvart felt. før tredje slått (17. september). Leddvise prøvar på kvart felt. Faglege aktivitetar Det vart arrangert markdag 24. april på feltet i Randaberg. To praktiske samlingar om kompost vart arrangerte 25. oktober; ei for elevar på Øksnevad vidaregåande skule og ei for bønder. Resultat og vurdering Avling Tabell 1. Kg tørrstoff/daa med tre ulike behandlingar, Særheim. Alle ledd fekk husdyrgjødsel. 1. slått 2. slått 3. slått Sum kg tst/daa 0-ledd 211 424 258 893 Buskerud-Akku 196 433 249 878 Reve-Akku 253 399 256 908 Einvegs variansanalyse synte ingen signifikante skilnader mellom behandlingar. Det er grunn til å tru at endring i jordlivet er ein prosess som tek lang tid, og at eventuelle skilnader i avling først vil kunne syne seg over tid. Mikrobiologiske analysar av kompost, Akku og jord 2012 Prøvar av Akku (aerob kompostkultur) Mikrobiologiske analysar av Akku frå Reve og Buskerud før kvar spreiing synte varierande kvalitet. Analysane av Akku frå Reve inneheldt mykje bakteriar, liten diversitet i protozoar og lite, og til dels ikkje, sopp. Ei prøve synte veldig lite organisk materiale. Kvaliteten av siste prøva vart vurdert til å vera svak. I analysane av Akku frå Buskerud vart kvaliteten vurdert til å vera ok med noko sopp, moderat med bakteriar og stor diversitet av protozoer. Sjå også utfyllande analysesvar frå VitalAnalyse under Vedlegg. 5
Samleprøve jord, felt på Særheim 25. april Bakteriar: Moderat, ca 200 ug/g. Sopp: 150 ug/g (35 % >3 um, ein del lyse hyfer). Protozoar: 5% (1 skallamøbe) 1 bakterieetande nematode. Mikroaggregat i ca 50 % av felt. VitalAnalyse vurderte prøven som ok, men både bakteriar og sopp bør vera minst 300 ug /g jord. Det var lite protozoar. Samleprøve jord, felt i Randaberg 26. mars Det var ganske lite bakteriar - estimert biomasse 200 ug/g (dette er eit grovt anslag og seier ikkje noko om mengd aktive bakteriar). Det bør vera minst 300 ug /g. Det var veldig lite sopp. Enkelte tynne, lyse hyfer og eit par fragment av tjukkare, positive sopphyfer. Biomasse sopp vart estimert til < 50 ug/g (bør vera >300). Ingen protozoar vart observerte. Det var ein del fine mikroaggregat - sett i 40-45 % av mikroskoperte felt. Dette er positivt. VitalAnalyse sin konklusjon var at denne prøven viste liten biologisk aktivitet og diversitet. Dette kan til dels skuldast at den vart teken tidleg på året. Leddvise prøvar av jord frå Særheim og Randaberg 17. september Jordprøvar Særheim 0-ruter Særheim Buskerud- Særheim Reve- Randaberg 0-ruter Akku Akku Bakteriar (# per felt) 1000 800 1000 700 700 Bakteriebiomasse ug/g 380 300 380 270 270 Sopp (% felt) 5 10 35 15 15 Soppbiomasse, ug /g 14 70 140 70 105 Forhold sopp:bakteriar 0,03 0,2 0,35 0,3 0,4 Protozoar tot (% felt) 5 15 15 5 0 Flagellat 5 15 15 5 Amøbar Skallamøbar Ciliatar Mikroaggregat /OM 2/2 3/3 3/2,5 2/2 3/3 (vurdering 1-5) Biomassetal er omtrentleg; veit ikkje kor mykje av organismane som er aktive. Randaberg Buskerud- Akku VitalaAnalyse vurderte analyseresultata slik at både kompost og bruk av AKKU har hatt ein gunstig verknad på mengd sopp og mikroaggregat i jorda. For alle prøvar gjeld at det er lite protozoar. Det vart observert kun einskilde flagellatar. Skilnadene mellom prøvane er ikkje tydelege, sjølv om det er noko meir mikroorganismar på ledd med Buskerud-Akku og Reve- Akku på Særheim. I Randaberg kan ein ikkje sjå denne effekten. Markdag og fagdag På markdagen i Randaberg 25. april var det 11 interesserte deltakarar. Øystein Haugerud demonstrerte spadeprøve og visualiserte jordpakking. På dei praktiske fagsamlingane 25. oktober på Øksnevad VGS og i Randaberg gjekk Øystein Haugerud gjennom korleis ein kompost kan settast opp og korleis den kan vedlikehaldast. Det vart også demonstert mikroskopering av jordliv. 6
Spadeprøvar og penetrometer Spadeprøvar før oppstart synte pakkeskader begge feltstader. Teknikken for penetrometer var dårleg, og bør betrast til neste års målingar. Konklusjon Faglege aktivitetar har vore med å sette jordliv og jordkvalitet på dagsorden. Det er grunn til å tru at kunnskapar og kompetanse om levande jord har auka både internt i organisasjonen og blant bønder. Mikrobiologiske analysar av jord har synt at tilførsle av aerob kompostkultur til jord har gitt auka jordliv. Vegen vidare Bilde 3. Spadeprøve på markdag i Randaberg med Øystein Haugerud 25. april. Det tek tid å tileigne seg kunnskap og erfaring med metodar for å auke det biologiske mangfaldet i jord. Endring av biologi og struktur i jord er prosessar som tek tid. Registreringane bør difor gå over minimum 3 år. Vedlegg Informasjon om levande jord På NLR Rogaland si nettside er det lagt ut ymse informasjon, litteratur, artiklar og linkar på http://rogaland.lr.no/fagartikler/12733/ Analysesvar frå VitalAnalyse. Kompost og Akku Analyserte prøvar av kompost og Akku 25. april For alle prøver ble transport og oppbevaring før analyse lang og varm - dette har nok bidratt til mengdene av flagellater. Reve kompost, spire- og enkel N-test 25. april God spiring, men litt lysere grønne og korterer enn i Laverstoke-komposten. Nitrat: 390 mg /kg. Ingen nitritt. Ammonium: 1,0 mg/kg. ph 7,35. Reve kompost 25. april Bakterier: Moderat/mye - 700 ug/g, Sopp: 110 ug/g (30 %) + sporer i 50 % av felt. Protozoer totalt 70 % - flagellater 65 %, nakenamøber 10 %, skallamøber 5 %, ciliater 5%. 1 nematode observert. Vurdering: Bra bakterie- og protozoeinnhold, men mer soppbiomasse ønskelig (> 500 ug/g). 7
Reve-Akku 25. april Mye bakterier (ca 4000 per felt). Sopp 10 % (men mindre og se ved rask gjennomgang...) Protozoer: 100 % - bar flagellater, men flere typer av disse. Vurdering: Altfor lite sopp for en AKKU og også for liten diversitet i protozoer. Buskerud-Akku 25. april Prøve tatt etter dyse): Moderat med bakterier (ca 1000 per felt). Sopp 40 %, Protozoer 100 % - mye flagellater ca 10 i alle felt, mange typer, 30 % skallamøber, 20% ciliater, 5 % nakenamøber. Vurdering. Ok AKKU. Er noe sopp her, men kunne gjerne vært noe mer biomasse. Reve-Akku 6. juni Har nå sjekket AKKU-prøven som ble brygget på Reve-kompost. Var prøven tatt etter dyse eller fra tank? og var den brygget med komposten i strømpe? Og i tilfelle, hvilken? (hvor grovmasket?) Det var veldig lite organisk materiale i prøven og ingen sopp (!). En del bakterier og ok diversitet på dem Flagellater i 75 % av mikroskoperte felt - en type som dominerte, men også et par andre: OK, men litt lite diversitet. Et par skallamøber ble også observert - bra. Konklusjon: En "tynn" AKKU som ut fra ønsket om sopptilførsel må betegnes som dårlig. Usikker på om resultatet skyldes brygging, prøvetaking eller komposten - er kanskje en blanding av dette. Buskerud-Akku 20. juni Den siste AKKU-prøven var bra. (analysert 22/6-12). Det var ganske mye sopp - i ca 50 % av mikroskoperte felt - og det var flere typer hyfer, også en del lange. Det er bra! Og det var stor diversitet av protozoer. Også litt ciliater, 10-15 %, men dette er ikke alarmerende mye. Reve-Akku 8. august Kvaliteten av Akku vart vurdert til å vera svak. Ingen sopp ble observert i denne AKKUen. Det er mye flagellater, flere typer, men en som dominerer. Ikke mye ciliater, men i totalbildet avspeiler de en ikke egnet kompost (ikke egnet for AKKU-framstilling). Buskerud-Akku 8. august Kvaliteten vart vurdert til å vera ok. Det er mye flagellater flere typer. Positivt at det ble observert 1 bakteriespisende nematode. Lite sopp trekker ned. 8