Askvoll, Bremanger, Balestrand, Fjaler, Flora, Førde, Gaular, Hyllestad, Høyanger, Jølster, Naustdal og Solund i samarbeid med Helse Førde

Transkript

1 Rapport Delprosjekt førebygging: Miljøretta helsevern Smittevern Folkehelse Eit samhandlingsprosjekt i Sunnfjord og ytre Sogn: Askvoll, Bremanger, Balestrand, Fjaler, Flora, Førde, Gaular, Hyllestad, Høyanger, Jølster, Naustdal og Solund i samarbeid med Helse Førde Florø Elisabeth Aase Aven

2 Prosjektleiar Delprosjekt førebygging Føreord Takk til samarbeidskommunane som har tatt godt imot oss, og delt av sin kunnskap, slik at kartleggingsmaterialet kan gje eit best mogleg grunnlag for det vidare arbeidet med det førebyggande helsearbeidet, som kommunane vert utfordra på i samhandlingsreforma. Og takk til prosjektteam og prosjektgruppa som har vore gode og konstruktive samarbeidspartnarar for å kunne gjennomføre kartleggingsprosessane, og for å kome fram til samlande og fornuftige tilrådingar! TAKK! Florø, Elisabeth Aven Prosjektleiar, Delprosjekt førebygging

3 Innhald Samandrag Innleiing Bakgrunn for prosjektet Samhandlingsreforma Helseovervaking Samfunnsmedisinske oppgåver Planarbeid Miljøretta helsevern Smittevern Økonomi Interkommunalt samarbeid Folkehelselova Formålet med folkehelselova er å: Miljøretta helsevern Kommunelova og interkommunalt samarbeid Overføring av mynde til vertskommune Samarbeidsavtale i eit interkommunalt samarbeid Døme på interkommunale samarbeid innan miljøretta helsevern Helsevernetaten i Bergen, avdeling for miljøretta helsevern Indre Sogn MHV MHV Indre Østfold

4 3.4 Vestfold MHV Beskriving av det som er gjort Metodeval Kartlegging Kommunebesøk Resultat av kartlegginga Personale, ressursar og kompetanse

5 5.1.1 Personale og ressursar Kompetanse og fagutvikling Organisering og politikk Intern organisering Delegasjon og partnarskap med fylkeskommunen Beskriving av organisasjonen (organisasjonskart) Fysisk plassering, kontorplass Administrativt ansvar Politisk ansvar Fag- og arbeidsoppgåver Miljøretta helsevern Oversikt over barnehagar, skular og andre verksemder Smittevern Folkehelse Kommunale lærings- og meistringstilbod i regi av kommunen Lærings- og meistringstilbod til barn og unge Tilbod om Frisklivssentral, Aktiv-på-Dagtid eller liknande Lågterskeltilbod innan folkehelse Ei «sak» blir til (rangèr frå 1-5, der 1 er oftast) Kommuneoverlege/samfunnsmedisinsk rådgjevar Kommuneoverlege/smittevernslege/samfunnsmedisinsk rådgjevar Sakshandsamarar Tverrfagleg samarbeid og samarbeid med andre Faste

6 møte/samarbeidsfora Andre etatar som arbeider med fagfelta Samarbeid med andre kommunar Samarbeid med andre verksemder Registrering av skadar og ulukker Planarbeid Planar med heile eller delar av miljøretta helevern Deltaking i kommunal planlegging Verkty til å få oversikt over helsetilstand og risikofaktorar Måleutstyr

7 5.11 Ønskje for framtida? Område for samarbeid Områder det ikkje er behov for samarbeid med andre kommunar Kva kommunar er det naturleg å samarbeide om (rangèr frå 1 til 5, der 1 er best) Lokalisering av eit interkommunalt samarbeid Diskusjon og analyse Ressursbruk Organisering Fag og arbeidsoppgåver Konklusjon Prosjektgruppa si tilråding Dimensjonering av eit interkommunalt samarbeid Organisering og oppgåver i eit interkommunalt samarbeid Lokalisering av eit interkommunalt samarbeid Betalingsmodellar Døme på betalingsmodellar Utrekning løns- og driftskostnadar Valgt betalingsmodell Utfordringar Finansiering av eit interkommunalt samarbeid Litteraturreferansar: Vedlegg:

8 Samandrag Samhandlingsreforma set endra og større krav til det førebyggande helsearbeid gjennom ny Folkehelselov. Kommunane må førebu eigne organisasjonar til å handtere dei endringar som samhandlingsreforma legg opp til. 12 kommunar i regionen Sunnfjord og ytre Sogn rustar seg til omstillinga ved å gå i saman og sjå på korleis ein kan løyse utfordringane i lag, og kva kan ein som kommune må greie åleine. Kommunane har valt ut tre satsingsområde/delprosjekt, koordinering, rehabilitering og førebygging, som dei vil sjå nærare på. Denne rapporten omhandlar Delprosjekt førebygging som set fokus på fagområda miljøretta helsevern, smittevern og folkehelse arbeidet i kommunane. Ei av målsettingane til samhandlingsprosjektet har vore å motivere kommunane til å ta fatt på utfordringar knytt til reforma. Metodane ein har nytta for å få fram status i kommunane, har vore gjennom kommunebesøk og kartlegging. På bakgrunn av kartleggingane ønskjer ein at kommunane i fellesskap kan sjå kva som må løysast lokalt gjennom intern organisasjonsutvikling, og kva som kan løysast i samarbeid med andre kommunar. Det er mange personar som arbeider med miljøretta helsevern og smittevern, men ressursbruken på områda er marginal og fragmentert. Regelverket krev at kommunane skal ha system og rutinar på områda, og det fordrar at kommunane må bruke ressursar på god fagkompetanse og kontinuitet skal ein greie å bygge opp dette. Arbeidet krev overordna systemtenking.

9 Det er vanskeleg å tenkje overordna strukturar og system når ein sit i driftsavdelingar, og i tillegg har små stillingsbrøkar. Det er òg vanskeleg å arbeide tverrfagleg, tverretatleg og tverrsektorielt. Dei områda flest kommunar seier dei ikkje har gode system på er: helseovervaking og planarbeid, klima, stråling, støy, luft og fukt, informasjon og publikumssaker og sosiale miljøfaktorar. Desse fagområda krev ressursar, spesialkunnskap, og tid til sakshandsaming, som kommunane til no ikkje har greidd å prioritere. Prosjektgruppa tilrår at samarbeidskommunane bygger opp eitt interkommunalt samarbeid om miljøretta helsevern, smittevern og samfunnsmedisinsk rådgjeving. Prosjektgruppa tilrår også at alle kommunane nyttar seg av fylkeskommunen sitt system og fagnettverk for «Partnarskap for folkehelse». Tilrådinga vert slik fordi eit interkommunalt samarbeid lettare kan arbeide med oppgåver på plan- og systemnivå innan miljøretta helsevern, smittevern og samfunnsmedisinsk rådgjeving. Prosjektgruppa tilrår at ei personalgruppe i eit interkommunalt samarbeid kan sjå slik ut: eitt årsverk samfunnsmedisinsk rådgjevar med smitteverns-kompetanse og tre årsverk innan miljøretta helsevern/smittevern/ ingeniør/folkehelse, med 3-4 årig fagutdanning innan helse, miljøhygiene, ingeniør (teknisk/kjemi), planarbeid, m.m. Grunna dei overordna arbeidsfelta, bør det interkommunale samarbeidet organiserast på rådmannsnivå i ein vertskommune. Kommunane bør også delegere ansvar for miljøretta helsevern, smittevern og samfunnsmedisinsk rådgjeving til det interkommunale samarbeidet. Kartlegginga syner at eit interkommunalt samarbeid bør lokaliserast til enten Førde eller Florø. Førde ligg noko føre Florø i høve ønskje frå kommunane. Førde er i hovudsak ønska pga. sentralt plassering i regionen. Florø er nr to på ønskelista pga. at det allereie er eit lite fagmiljø på plass. Prosjektgruppa kom fram til at lokalisering av eit interkommunalt samarbeid innan miljøretta helsevern, smittevern og samfunnsmedisinsk rådgjeving er ikkje avhengig av nærleik til samarbeidskommunane, då dette vil vere ei oppsøkande verksemd. Prosjektgruppa meiner også at oppbygging av eit godt fagmiljø bør prioriterast, slik at konklusjon og tilråding er at Flora kommune blir vertskommune for eit interkommunalt samarbeidet om miljøretta helsevern, smittevern og samfunnsmedisinsk rådgjeving. Prosjektgruppa har valgt betalingsmodell med fordeling; 50% likt mellom kommunane og 50% etter folketal, fordi mange av arbeidsoppgåvene i det tilrådde interkommunale samarbeidet om miljøretta helsevern, smittevern og samfunnsmedisinsk rådgjeving vil ha ein overordna karakter. Oppgåvene er like ressurskrevjande om kommunen er liten eller stor. Dette er oppgåver som systemog metodeutvikling, planarbeid, samfunnsmedisinsk rådgjeving, m.m. Til

10 samanlikning med andre interkommunale løysingar i høve miljøretta helsevern, så vil

11 den samfunnsmedisinske rådgjevarfunksjonen vere ein ny funksjon i tilsvarande samarbeid. I høve korleis kommunane skal greie å finansiere eit IK-samarbeid om miljøretta helsevern, smittevern og samfunnsmedisinsk rådgjeving, så må dei sjå på eigen ressursbruk på områda; Kva vert brukt på fagfelta i dag?, Moglegheit for omdisponering av midlar? Kan statlege førebyggingsmidlar som er lagd på kommuneramma som frie inntekter nyttast? Kva for kommunale kommuneoverlegefunksjonar treng ein i eigen kommune, og kva kan ein nytte seg av miljøretta helseverns, smitteverns-og av samfunnsmedisinsk rådgjevarteneste i eit interkommunalt samarbeid? 1.0 Innleiing Samhandlingsreforma fører med seg store endringar for kommune-norge på helseområdet. Kommunane i Sunnfjord og ytre Sogn ønskjer å sjå nærare på kva reforma har å seie for eigne kommunar, og kva er det mogleg å løyse saman. Det er etablert ein organisasjon med styrings-, prosjekt- og arbeidsgrupper, og det er tilsett 2,5 årsverk som prosjektleiarar i samarbeidsprosjektet. Kommunane har valt ut tre delprosjekt med fokus på: Koordinering (0,5 årsverk) Førebyggande helsearbeid (1,0 årsverk) Rehabilitering, m.m. (1,0 årsverk) Oppgåver som ligg til koordineringsprosjektet er sekretærfunksjon for prosjektgruppa, koordinering av møte og kontakt ut mot kommunane, koordinere saks-handsaming i høve søknader, økonomi, høyringsuttalar og prosjekttilråding som treng kommunale vedtak. Fokusområda innan Delprosjekt rehabilitering er kommunal rehabilitering, lokalmedisinske tenester og lærings- og meistringsfunksjonar. Denne rapporten omhandlar delprosjekt førebyggande helsearbeid. Kommunane ønskjer å kartlegge korleis kommunane organiserer og drifter desse fagområda innan førebyggande helsearbeid og folkehelse: 1. Miljøretta helsevern

12 Definisjon: Faktorar i miljøet, biologiske, kjemiske, fysiske og sosiale miljøfaktorar, som direkte eller indirekte kan ha verknad på helsa. 2. Smittevern Definisjon: Verne befolkninga mot smittsame sjukdommar ved å førebygge dei og motverke at dei vert spreidde i befolkninga, samt motverke at slike sjukdommar vert ført inn i Norge eller ført ut av Norge til andre land. 3. Folkehelse Definisjon: Befolkninga sin helsetilstand og korleis helsa fordelar seg i ei befolkning. På bakgrunn av samhandlingsreforma si satsing på det førebyggande helsearbeidet, og nytt lovverk, Folkehelselova og Kommunehelselova, så ønskjer kommunane å sjå nærare på desse problemstillingane: 1. Kva ressursar er sett av til dei ulike fagområda og kva kompetanse har kommunane? 2. Korleis vert fagområda organisert i kommunane, administrativt og politisk? 3. Korleis vert fagområda drifta i kommunane? 4. Kven samarbeider kommunane med, tverrfagleg, tverretatleg og med andre? 5. Kva planar vert det arbeidd med innan fokusområda i kommunane? 6. Korleis ønskjer kommunane å arbeide med fokusområda framover; a. Kva løyser kommunane sjølv, kva bør ein samarbeide om? b. Kva kommunar er det naturleg å samarbeide med? Som metode har ein nytta kommunebesøk, kartleggingsskjema, rettleiing og ein har arrangert seminar. Fokusområda er store, og det er mange ulike fagfolk som arbeider innan fagområda. Det er difor ei utfordring å få mange nok representative personar til å svare på eit omstendeleg kartleggingsskjema, på toppen av ein allereie travel kvardag. Kommunane håper med dette å få oversikt over korleis det vert arbeidd med miljøretta helsevern, smittevern og folkehelse i kommunane, og ut frå dette kunne finne gode løysingar for korleis dei kan arbeide vidare med fagfelta, kommunevis eller interkommunalt.

13 2.0 Bakgrunn for prosjektet 2.1 Samhandlingsreforma Samhandlingsreforma ligg til grunn for arbeidet som er gjort knytt til denne rapporten. I stortingsmelding 47, Samhandlingsreforma, vert folkehelsearbeid og det førebyggande helsearbeid framstilt på denne måten. Folkehelsearbeid er samfunnet sin samla innsats for å fremme helse, redusere risiko for sjukdom og skade og å beskytte mot ytre helsetruslar. Målet med folkehelsearbeid er fleire leveår med god helse i befolkninga og reduserte sosiale helseforskjellar. Strategiane rettar seg mot heile befolkninga og påverknadsfaktorar i alle samfunnssektorar. T.d. utdanning, arbeid, bu- og nærmiljø, rein luft, fråvær av støy, gang- og sykkelvegar, turstiar og friluftsliv, fysisk aktivitet i skulen. Førebyggande helseteneste er tredelt slik: 1. Primærførebygging der målet er å oppnå god helseåtferd, vere frisk og unngå sjukdom og skade. T.d. helsestasjons- og skulehelsetenesta, vaksinering, ulukkesførebygging, helseopplysning, lågterskeltilbod retta mot risikogrupper. 2. Sekundærførebygging der målet er å førebygge tilbakefall og halde seg frisk. T.d. medisinering, aktivisering, røykavvenning, kosthaldsrettleiing. 3. Tertiærførebygging der målet er å lære å leve med ein diagnose, men hindre at det blir verre. T.d. å greie dagleglivet sine gjeremål, trene opp funksjonsevna, læring og mestring (rehabilitering) Helseovervaking Kommunane må organisatorisk ruste seg til å ta ansvar for det kommunale førebyggande helsearbeidet på systemnivå. Dei må bygge opp system som gir oversikt over helsetilstanden og påverknadsfaktorar for utvikling av god og dårlig helse. Betre oversikt er grunnleggande for prioritering av målretta og effektive tiltak. Helsesektoren skal medverke til at andre samfunnssektorar kan fremme folkehelse ved å gje oversikt over befolkninga sin helsetilstand og påverknadsfaktorar for god helse Samfunnsmedisinske oppgåver Helseutfordringane skal legge føringar for korleis folkehelsearbeidet skal organiserast, og det vert understreka behov for ei tverrsektoriell og sektorovergripande tilnærming. Kommunelege/samfunnsmedisinsk rådgjevar vert ein viktig premissleverandør for kommunal planlegging i det å utvikle gode styringsdata om sjukdommar og ulike helsebehov i befolkninga. Kommunelegen/samfunnsmedisinsk rådgjevar skal bidra med kunnskap om helseforhold inn i kommunale budsjett-, plan- og beslutningsprosessar, gje råd om tiltak som kan betre tilbodet til befolkninga og ha ei sentral rolle i dialog med fastlegene. Samfunnsmedisinsk kompetanse krevst for at kommunane skal greie å ivareta sentrale oppgåver innan smittevern, helseberedskap, miljøretta helsevern, lokal

14 helseovervakning, planlegging og koordinering av helsetenesta. Det er store utfordringar knytt til det å sikre tilstrekkeleg samfunnsmedisinsk kompetanse i kommunane. Kommunane er ikkje pålagd å ha ein eigen folkehelsekoordinator. På landsbasis har 60 % av kommunane eigne folkehelsekoordinatorar, men 80 % av folkehelsekoordinatorstillingane er på 60 % eller mindre Planarbeid Erfaringar frå bruk av ny plan- og bygningslov som verkemiddel i folkehelsearbeidet er gode. Kommuneplanen sin samfunnsdel er ein viktig arena for å løfte fram helseutfordringar, slik at ein kan legge grunnlag for viktige prioriteringar av helsetenester i kommunane Miljøretta helsevern Ei evaluering av miljøretta helseverntenesta i kommunane viser at om lag halvparten av kommunane melder at kapasiteten er for liten og at dei har store utfordringar i høve kompetanse. Erfaring syner at interkommunale løysningar har positiv innverknad på kommunane sine kompetanse utfordringar, men samstundes kan ei interkommunal løysing avgrense saksfelta. Frå sentralt hald vert det no sett eit større fokus på folkehelse og førebyggande helsearbeid, og regelverket knytt til miljøretta helsevern er difor flytta frå den gamle Kommunehelsetenestelova over i ny Folkehelselov Smittevern Primæransvaret for organisering av smittevernet i Noreg ligg hos kommunane. Alt smittevernsarbeid og smittevernsansvar vert i dag regulert gjennom den nye Helseog omsorgslova og Smittevernslova. Hovudansvaret for rådgjeving og assistanse til kommunane innan smittevernspørsmål er lagt til Folkehelseinstituttet, men dei regionale helseføretaka har rådgjevarfunksjon for kommunale helseinstitusjonar m.m. Dei viktigaste aktørane innan smittevernet i Norge i dag er kommunehelsetenesta, regionale helseføretak, Folkehelseinstituttet, Helsedirektoratet, Statens helsetilsyn, Fylkesmannen, Helse- og omsorgsdepartementet, Mattilsynet og Veterinærinstituttet Økonomi Regjeringa seier at dei vil legge til rette for at ein større del av den forventa veksten innanfor helse- og omsorgssektoren kjem i form av frie inntekter til kommunane. Både i 2010 og i 2011 vart kr 230 mill. lagt på kommunerammene, og kommunane vart oppmoda om å nytte midlane til førebygging. For 2012 er denne summen auka til 255 mill. Regjeringa ønskjer at kommunane skal styrke førebyggingsarbeidet ved at dei fritt kan styre midlane der dei finn det mest nyttig. Førebygging finn stad innanfor alle samfunnssektorar og må sjåast i samanheng med kommunane sitt generelle budsjett-og planleggingsarbeid. Dette føreset at kommunane forankrar førebyggingsinnsatsen i kommunale planer.

15

16 2.1.7 Interkommunalt samarbeid Departementet kan pålegge folkehelsesamarbeid mellom kommunar, og kommunar kan samarbeide med andre kommunar om tilsetjing av kommuneoverlege/ samfunnsmedisinsk rådgjevar. 2.2 Folkehelselova Folkehelselova tydeliggjer no kommunane sitt ansvar for det lokale folkehelsearbeidet. Den seier noko om at alt arbeid som vert gjort i kommunane, skal ha tankar om korleis dette kan fremme helsa til befolkninga. Spesielt viktig er det at folkehelsearbeidet vert synleg i planverka i kommunane Formålet med folkehelselova er å: 1. Fremje folkehelse - utjamne sosiale helseforskjellar. 2. Fremje helse, trivsel, gode sosiale og miljømessige forhold. 3. Førebygge psykisk og somatisk sjukdom, skade eller liding. 4. Sette i verk samordna, langsiktig og systematisk folkehelsearbeid. Folkehelselova gjeld for kommunar, fylkeskommunar og statlege myndigheiter. Den gjeld òg for private og offentlege verksemder, eigedom og helsepersonell. I Folkehelselova vert Folkehelse og Folkehelsearbeid definert på denne måten: «Folkehelse: befolkninga sin helsetilstand og korleis helsa fordelar seg i ei befolkning Folkehelsearbeid: samfunnets innsats for å påvirke faktorer som direkte eller indirekte fremmer befolkningens helse og trivsel, forebygger psykisk og somatisk sykdom, skade eller lidelse, eller som beskytter mot helsetrusler, samt arbeid for en jevnere fordeling av faktorer som direkte eller indirekte påvirker helsen.» Miljøretta helsevern Miljøretta helsevern omfattar dei faktorar i miljøet, biologiske, kjemiske, fysiske og sosiale miljøfaktorar som direkte eller indirekte kan ha innverknad på helsa. Kommune-/bystyret kan delegere ansvar og vedtaksmynde for miljøretta helsevernsoppgåver til kommuneoverlegen. Ansvar og oppgåver innan miljøretta helsevern kan også delegerast til eit interkommunalt selskap. Kommunen skal føre tilsyn med dei faktorar og tilhøve i miljøet som til ei kvar tid kan ha innverknad på helsa. Vanlege metodar og arbeidsoppgåver innan miljøretta helsevern er: Meldeplikt og godkjenningar, tilsyn, sakshandsaming, oppfølging av verksemder i høve helsekonsekvensutredning, opplysningsplikt, gransking og retting. Vidare har kommunen verkemiddel som tvangsmulkt, stansing, gebyr og straff, dersom verksemder ikkje føl opp lover og forskrifter innan miljøretta helsevern. Fylkesmannen avgjer klager over vedtak gjort av kommunen eller kommunelegen.

17 Kommunen skal ha nødvendig samfunnsmedisinsk kompetanse. Kommunane skal tilsetje legar som er samfunnsmedisinske rådgjevarar, med arbeidsoppgåver som folkehelsearbeid med epidemiologiske analysar, og med kompetanse innan miljøretta helsevern, smittevern og helsemessig beredskap, m.m., som er delegert frå kommunestyret. 2.3 Kommunelova og interkommunalt samarbeid Overføring av mynde til vertskommune Ein kommune kan overlate ansvar og utføring av lovpålagte oppgåver ved å delegere mynde til å treffe vedtak som omtalt i forvaltningslova. Departementet tilrår interkommunalt samarbeid innan miljøretta helsevern etter vertskommunemodellen. Det vil seie at ein kommune (samarbeidskommune) kan avtale med ein anna kommune (vertskommune) at vertskommunen skal utføre oppgåver og treffe avgjerdsle etter delegert mynde frå samarbeidskommunen i enkeltsaker eller saker som ikkje er av prinsipiell art. Delegasjon av mynde skjer ved at kommune- eller bystyret gjev instruks til eigen administrasjonssjef, om delegasjon til administrasjonssjefen i vertskommunen Samarbeidsavtale i eit interkommunalt samarbeid Eit vertskommunesamarbeid skal ha ein skriftleg samarbeidsavtale. Samarbeidsavtalen skal innehalde tal på deltakarkommunar og kven som er vertskommune, kva mynde og oppgåver som skal leggast til vertskommunen, tidspunkt for oppstart, tenesteveg i sakshandsaminga, økonomisk oppgjer mellom samarbeidskommunane og vertskommunen, avtale for oppseiing og klagehandsaming m.m. 3.0 Døme på interkommunale samarbeid innan miljøretta helsevern 3.1 Helsevernetaten i Bergen, avdeling for miljøretta helsevern Det interkommunale samarbeidet om miljøretta helsevern i Bergen utgjer sju årsverk, og dei tilsette har ein fagkompetanse med master i biologi, mikrobiologi, kjemi og ingeniørar. Samarbeidet består av åtte kommunar og utgjer innbyggarar. Det interkommunale samarbeidet sel miljøretta helsevernstenester i form av tilsyn, godkjenningar og sakshandsaming, men kommuneoverlegane i kvar kommune har vedtaksmynde. Betalingsmodellen dei nyttar går etter folketal. 3.2 Indre Sogn MHV Indre Sogn miljøretta helsevern består berre av eit årsverk, og har miljøhygieniker som arbeidstittel. Personen har elles utdanning innan næringsmiddelfag, bachelor i akvakultur og master i fiskeernæring. Ho er også kursa innan støy. Samarbeidet består av åtte kommunar som utgjer innbyggarar. Sogndal kommune er vertskommune for samarbeidet og kommuneoverlegane har vedtaksmynde. Betalingsmodellen samarbeidet nyttar utgjer 30% etter folketal og 70% etter tal verksemder og tilsynsfrekvens.

18 3.3 MHV Indre Østfold Kommunesamarbeidet Miljørettet helsevern Indre Østfold har fire årsverk, der dei har ein smittevernlege som er leiar, to ingeniørar, ein ernæringsfysiolog og ein fysioterapeut som er knytt til Frisklivssentral. Samarbeidet består av 10 kommunar og utgjer omlag innbyggarar. Samarbeidet er organisert som eit eige selskap med politisk styre, men denne organiseringa er under endring. Medlemskommunane har delegert vedtaksmynde til det interkommunale selskapet, og betalingsmodell er etter folketal. 3.4 Vestfold MHV Det interkommunale samarbeidet Vestfold miljørettet helsevern består av fem årsverk, der dei tilsette har 3-4 års utdanning innan miljø og helse. Det er 12 kommunar med i samarbeidet som utgjer av omlag innbyggarar. Det interkommunale samarbeidet er organisert etter vertskommunemodellen, men kommuneoverlegane har fortsatt vedtaksmynde. Vestfold MHV meiner det er viktig å arbeide inn mot kommunane sine planverk, og anbefaler at eit eventuelt samarbeid i Sunnfjord og ytre Sogn gjer det same. I tillegg anbefaler dei å organisere eit interkommunalt samarbeid på rådmannsnivå i ein vertskommunen. Dei meiner også det er viktigast å ha fokus på å byggje opp eit godt fagmiljøet, og at lokalisering då ikkje har så mykje å seie for arbeidet. Vestfold MHV er lokalisert i Re kommune, som utgjer 6 % av folketalet i samarbeidet, og denne lokaliseringa fungerer godt. Betalingsmodellen dei nyttar er etter folketal, og vertskommunen tek 10 % i administrasjonskostnadar. 4.0 Beskriving av det som er gjort Hausten 2010 vart det er oppretta ein organisasjon av dei 12 samarbeidskommunane slik: Styringsgruppe - ordførarar og rådmenn i samarbeidskommunane, tillitsvalde- og brukarorganisasjonar og Helse Førde. Prosjektgruppe ordførarar, rådmann, kommunalsjef, helse- og sosialsjef, lege, fysioterapeut og samhandlingssjef frå Helse Førde. Prosjektteam prosjektleiarar tilsett i kvart delprosjekt. Arbeidsgruppe ordførar, kommunalsjef og prosjektteam. Kommunale arbeidsgrupper lokalt samansette grupper på fagnivå, med tillitsvalde-og brukarorganisasjonar. 4.1 Metodeval Som metode for å oppnå målsettinga med prosjektet, har ein valt å nytte kommunebesøk og kartleggingsskjema, for å få den oversikta kommunane i regionen treng for å fatte gode løysingar og riktige vedtak.

19 4.2 Kartlegging Prosjektteam starta i juni 2011, med besøk til alle samarbeidskommunane, for å informere om samhandlingsreforma og nytt lovverk. I tillegg fekk kommunane presentere korleis dei organiserer seg, kva særtrekk, fortrinn, mogelegheiter og utfordringar dei har lokalt. Desse kommunebesøka danna starten for arbeidet med kartlegging av fokusområda; miljøretta helsevern, smittevern og folkehelse. Utarbeiding av kartleggingsmateriale vart gjort i sommarmånadene juni, juli og august. Som grunnlagsdokument til utarbeiding av spørjeskjema har ein nytta ein rapport frå Helsedirektoratet frå 2009 og av Fylkesmannen i Sør-Trøndelag frå Eksisterande lovverk knytt til miljøretta helsevern og smittevern er også viktige grunnlagsdokument, i tillegg til «konsulenthjelp» av fagfolk frå Indre Sogn miljørettahelsevern, Elin Åsnes (intervjuform), og kommuneoverlege i Flora kommune, Jan Helge Dale (intervjuobjekt og rettleiar). Spørje-/kartleggingsskjema vart sendt ut på «høyring» til fylkesmann v/seniorrådgjevar for helse, lege i Fjaler og helsesøster i Solund, i tillegg til prosjektgruppa. Kartleggingsskjema vart send ut til kommunane i forkant av at prosjektleiarane for rehabilitering og førebygging reiste på nye kommunebesøk. Kommunane var oppmoda om å arbeide med kartlegginga før møta, men dei kunne også fylle ut skjema på sjølve møta. På kommunebesøka vart skjema gjennomgått nøye, men kommunane kunne fullføre arbeidet i etterkant. Kommunane fekk ein tilbakemeldingsfrist på to veker for å sende inn eit samla kartleggingsskjema frå kvar kommune. Frå oktober til desember har prosjektleiarane arbeidd med å oppsummere og analysere kartleggingsdokumenta som kommunane har levert. 4.3 Kommunebesøk Møta med kommunane har vore svært viktig i kartleggingsprosessen. Kommunane har vore noko ulike på kor mange dei har stilt med på møta, men generelt sett har det vore god og tverrfagleg deltaking. Men dei kommunane som møtte med flest fagpersonar, tillitsvalde og brukarrepresentantar, fekk ofte dei beste diskusjonane og ei konstruktiv tilnærming til problemstillingane. Kommunane sjølve seier at det har vore ei god læring for eigen organisasjon å gå nøye igjennom kartleggingsskjema, og denne har vore til hjelp i høve bevisstgjering rundt fagområda og utvikling av eigen kommune. 5.0 Resultat av kartlegginga 5.1 Personale, ressursar og kompetanse Personale og ressursar Kommunane melder inn at det er mange og ulike fagpersonar som arbeider med miljøretta helsevern, smittevern og folkehelse. Men det er få av dei nemnde

20 fagpersonane som har eigne stillingsbrøkar knytt til miljøretta helsevern, smittevern og folkehelse. Miljøretta helsevern: 49 personar er meldt inn. 1,2 årsverk er øyremerka arbeid med miljøretta helsevern. Smittevern: 41 personar er meldt inn, og 17 av desse er legar. 3,2 årsverk er øyremerka arbeid med smittevern, og det er berre legar som har smittevern i sine stillingsinstruksar. Folkehelse: Kommunane har meldt inn at totalt 95 personar arbeider med folkehelsesaker. Det er flest helsesøstre, legar og fysio-/ergoterapeutar som vert nemnde Kompetanse og fagutvikling Når det gjeld kommunal plan for fagutvikling og kompetanseheving innan miljøretta helsevern, smittevern og folkehelse så er det eit fåtal av kommunane som har det. Dei kommunane som melder at dei har ein plan for dette, har også eit forbetringspotensiale. 5.2 Organisering og politikk Intern organisering Miljøretta helsevern: Størsteparten av kommunane organiserer arbeidet med miljøretta helsevern under eining for helse og/eller eining for plan/miljø/tekniske. Nokre få kommunar har lagt miljøretta helsevern inn i rådmannen sin stab. Eit par kommunar er allereie med i eit interkommunalt samarbeid. Smittevern: Størsteparten av kommunane organiserer arbeidet med smittevern under eining for helse. Eit par kommunar har lagt det overordna smittevernsarbeidet inn i rådmannen sin stab. Folkehelse: Når det gjeld folkehelse så har dei fleste kommunane organisert arbeidet i eining for helse og/eller i rådmannen sin stab, og folkehelsekoordinatorane er ofte i delte stillingar Delegasjon og partnarskap med fylkeskommunen Kommunane har delegert ansvaret for miljøretta helsevern og smittevern til ein person eller teneste. Ein kommune veit ikkje, men har smittevernlege. Når det gjeld folkehelse og partnarskapsavtale med fylkeskommunen, så har halvparten av kommunane folkehelsekoordinator. Eit par kommunar har vedtak om partnarskap, men ikkje fått tilsett folkehelsekoordinator enno Beskriving av organisasjonen (organisasjonskart) Mange kommunar seier at dei har eit organisasjonskart som syner miljøretta helsevern og smittevern. Eit fåtal av kommunane har lagt ved kartet, og dei som er levert, syner ei meir overordna organisering av kommunen, utan at miljøretta helsevern eller smittevern er peika ut som eigne fagområde.

21 For dei kommunane som har partnarskapsavtalar med fylkeskommunen om folkehelse, så har dei fleste ei beskriving av organisasjonen, som synar plassering av folkehelsearbeidet. Nokre kommunar svarar ikkje eller veit ikkje, og ein kommune vurderer å endre på dagens organisering Fysisk plassering, kontorplass Miljøretta helsevern: Dei fleste av kommunane har kontor i helsetenesta sine driftseiningar. Berre tre kommunar har administrativt kontorplassering. Smittevern: Dei fleste av kommunane har kontor i helsetenesta sine driftsavdelingar, på legekontor eller helsesenter. To kommunar har administrativt plassering av kontor. Folkehelse: Fire av folkehelsekoordinatorane har kontorplass på rådhuset/kommunehuset. Eit par har kontor på helsestasjonen og nokre har to kontorplassar (og delte stillingar) Administrativt ansvar Miljøretta helsevern: Kommunane svarar oftast at rådmannen har det administrative ansvaret for miljøretta helsevern. Nokre kommunar nemner helsesjef eller kommuneoverlege/smittevernlege har det administrative ansvaret. Smittevern: Kommunane svarar noko ulikt i høve kven som har det administrative ansvaret for smittevern. Svara er likt fordelt mellom at rådmannen eller helsesjef eller kommuneoverlege/smittevernlege har det administrative ansvaret for smittevern. Folkehelse: Rådmannen vert rapportert som den som har det overordna ansvaret i dei fleste kommunane Politisk ansvar Kommunane seier at det er kommune- eller bystyret som har det overordna ansvaret for miljøretta helsevern, smittevern og folkehelse. Mange kommunar nemner at sakene er oppe i ulike utval, alt etter kva saka gjeld, før den går vidare til kommuneeller bystyret. Kor mange saker det er snakk om er det ikkje spurt om, men inntrykket er at det ikkje er mange saker kommunane har som vert handsama politisk. Dei fleste av sakene vert løyst administrativt. Men systemet og rutinane er på plass. 5.3 Fag-og arbeidsoppgåver Miljøretta helsevern Når det gjeld fag og arbeidsoppgåver, så ser ein at kommunane løyser dei oppgåvene som ligg til teknisk drift på ein god og kvalitetssikker måte, t.d. vatn, avløp, basseng, avfallshandtering, drikkevatn m.m. Oppgåver som ligg under helsetenesta vert løyst meir ulikt. Kommunane er gode på krisehandtering og smittevern. Dei melder også at dei har system og rutinar for miljøretta helsevern i skular og barnehagar. Men eit fåtal av kommunane melder om skulane og barnehagane har gjeldande godkjenningar eller ikkje. Om lag halvparten av kommunane har system og rutinar for andre verksemder i høve meldeplikt og tilsyn. T.d. campingplassar, forsamlingsstadar m.m. Eit fåtal av

22

23 kommunane seier at dei har system og rutinar i høve verksemder som frisør, solaria, hudpleiesalongar m.m. Ein del av oppgåvene er uaktuelle for kommunane, som tatoveringsverksemder, asylmottak, hospits, kjøletårn m.m. Om andre generelle miljøretta helsevernsoppgåver melder om lag halvparten av kommunane at dei har system og rutinar for å handtere dei, men noko ulikt frå kommune til kommune kva dei greier å løyse og kva dei ikkje løyser. Områda dei fleste kommunane (færre enn 5 kommunar) seier dei ikkje har gode system for, er helseovervaking og planarbeid, klima, stråling, støy, luft og fukt, informasjon og publikumssaker, sosiale miljøfaktorar og samferdsle. Innanfor desse fagområda krevst det spesialkunnskap og tid til sakshandsaming, som kommunane ofte ikkje har ressursar til å prioritere Oversikt over barnehagar, skular og andre verksemder Kommunane har laga ei oversikt over sine barnehagar, skular og andre verksemder. Denne oversikta ligg ved som vedlegg i si heilheit. Elles så har kommunane meldt inn totalt 73 barnehagar og 59 skular Smittevern Alle kommunane har gode system og rutinar i høve helseovervaking som; vaksinasjon, tuberkulose, smittehandtering og 1. gongsundersøking av flyktningar, sjølv om siste oppgåve er uaktuell for to av kommunane. Om lag halvparten av kommunane melder at dei har system og rutinar for tiltak knytt til smitte. Dei kommunane som ikkje har svara ja, svarar som oftast ikkje svar/uaktuelt. Når det gjeld smittevernsområde som går inn under teknisk drift, som t.d. drikkevatn og avfallshandtering, så fungerer dette godt i kommunane. Halvparten svarar at dei har system og rutinar for oppgåver som t.d. skadedyr og hygiene i lokal med mange menneske samla. Når det gjeld tuberkulosearbeid retta mot vaksne grupper, så får kommunane som oftast melding frå politi/lensmann når det gjeld arbeidsinnvandrarar som kjem direkte til kommunane. Dei kommunane som svarer, seier at meldingane kjem inn til helsestasjon. Her vert det sett mantoux, henvist til røntgen og blodprøve. Svar vert gitt til lege for vurdering av vidare oppfølging. For familiegjenforeining og partnarar frå andre land som kjem til kommunane, så er det under halvparten av kommunane som melder at dei får melding frå politi/lensmann. I nokre kommunar er det flyktningkoordinator og/eller innvandrarsenter/asylmottak som melder om nye personar til helsetenesta. Mange kommunar seier at det ofte er tilfeldig at helsetenesta får informasjon om desse personane. Alle kommunane har samarbeid med Helse Førde i høve tuberkulosearbeidet i kommunane.

24 Alle kommunane har vaksinasjonstilbod for vaksne, både for utanlandsreisande og i høve arbeid. Det er oftast at helsestasjonen utfører vaksinasjonane, etter rekvisisjon

25 frå lege. Elles så set eit legekontor, fastlege og bedriftshelsetenesta også vaksiner. Det er ikkje mogeleg å oppsummere kor mange vaksinasjonar som vert utførde, grunna manglande eller unøyaktige svar frå kommunane Folkehelse Dei kommunane som har folkehelsekoordinator, svarar at dei er igangsetjarar og pådrivarar, og driv med rådgjeving, opplysning/undervisning. Dei er bindeledd mellom ulike einingar og sektorar, både offentlege, private og frivillige. I tillegg seier nokon at dei arbeider med planar, system og søknader og implementering av dette i organisasjonen Kommunale lærings-og meistringstilbod i regi av kommunen. Under halvparten av kommunane svarer at dei har eigne lærings- og meistringstilbod i kommunal regi. Dei som melder inn tilbod nemner tilbod som; nakkeskuldergruppe, turgruppe for arbeidsledige, eldretrening, "Scootertreff" - for dei med motoriserte hjelpemiddel, fallførebygging, gruppe for diabetes, glukoseintolerante, overvektige og hjarte-kar pas., bassengtrening, MS- og Bechterew/reumatikar-gruppe, spinning, trimloft, m.m. Nokre kommunar (nabokommunar) brukar Helse Førde sitt Aktiv-på-dagtid-tilbod, og ser ikkje behov for å lage eigne lokale tilbod. Lærings- og meistringssenteret ved Helse Førde har også ulike tilbod innan; astma/kols, livsstyrking, smertemeistring, osteoporose, røykeavvenning, m.m., som enkelte kommunar nyttar seg av Lærings-og meistringstilbod til barn og unge Om lag halvparten av kommunane melder at dei har eigne lærings- og meistringstilbod til barn og unge. Dette er gruppetilbod for overvektige barn og unge, musikk for nyfødde og for barn av psykisk sjuke foreldre. Elles har kommunane individuell oppfølging av barn og unge som treng det. Dette gjeld spesielt i høve barn og unge med sjukeleg overvekt. Nokre kommunar seier at å drifte overvektsgrupper vert for stigmatiserande i eit lite lokalsamfunn. Eit par kommunar nemner også kriseteam og 45 min fysisk aktivitet kvar dag i skulen som lærings- og meistringstilbod Tilbod om Frisklivssentral, Aktiv-på-Dagtid eller liknande Mange av kommunar seier at dei har aktivitetstilbod til vaksne på dagtid. Aktivitetane kommunane melder inn er Jobb Indre, Frisk og Aktiv, Trimloftet, Gruppe på fysikalsk, motiverande samtale, bassengtrening og Aktiv-på-Dagtid (vert Frisklivssentral i frå 2012). Tre av kommunane nyttar seg for det meste av Aktiv-på Dagtid i regi av Helse Førde Lågterskeltilbod innan folkehelse Kommunane har laga ei oversikt over lågterskeltilbod dei har i eigne kommunar.

26 Denne oversikta ligg ved som vedlegg i si heilheit.

27 5.4 Ei «sak» blir til (rangèr frå 1-5, der 1 er oftast) Miljøretta helsevern: Kommunane melder at det er publikum som oftast skaper ei miljøretta helsevernssak. Som nummer to er det kommunen sjølv som opprettar sak, vidare som nummer tre i samband med plansaker. Fylkesmannen kjem som nummer fire og media som nummer fem. Smittevern: Kommunane melder at det er kommunen sjølv som oftast opprettar ei smittevernssak. Som nummer to er det publikum som er årsak til oppretting av sak, vidare som nummer tre i samband med plansaker. Fylkesmannen kjem som nummer fire og media som nummer fem. Folkehelse: Kommunane melder at det er kommunen sjølv som oftast skaper ei folkehelsesak. Som nummer to er det plansaker som skapar ei sak, og vidare som nummer tre er det publikum. Fylkesmannen kjem som nummer fire og media som nummer fem. 5.5 Kommuneoverlege/samfunnsmedisinsk rådgjevar Kommuneoverlege/smittevernslege/samfunnsmedisinsk rådgjevar Miljøretta helsevern: Ti av kommunane har kommuneoverlege/samfunnsmedisinsk rådgjevar. To kommunar melder at dei ikkje har eigen kommuneoverlege/ samfunnsmedisinsk rådgjevar, men dei har legar med ansvar for oppgåver innanfor miljøretta helsevern. Oppgåver legane har i høve miljøretta helsevern er for det meste rådgjeving, oppfølging av vassprøver, oppfølging av lover og regelverk innan MHV, smittevern og beredskap. Andre kommunale oppgåver er kurative teneste, helsefagleg råd- og rettleiing, leiing, helseovervaking, legevakt, tilsynslege og rettleiing av turnuslegar. Smittevern: Sju kommunar melder at dei har eigen kommuneoverlege som òg er smittevernlege, totalt 2, 9 årsverk. Fem kommunar melder at dei har eigen smittevernlege, totalt 0,3 årsverk. Til saman utgjer dette 3,2 årsverk. Folkehelse: Åtte av kommunane melder at dei har kommuneoverlege/samfunnsmedisinsk rådgjevar. Oppgåver dei har som er knytt i folkehelsearbeid er miljøretta helsevern, smittevern, rettleiing, rådgjeving og informasjon Sakshandsamarar Miljøretta helsevern: Mange av kommunane melder at dei har sakshandsamarar innan miljøretta helsevern. Enten er det kommuneroverlegen sjølv som blir meldt som sakshandsamar, eller evt. andre. Spørsmålet her er noko utydelig, difor vanskeleg å konkludere godt her. Inntrykket av kommunane er at det er lite ressursar som er sett av til sakshandsaming av miljøretta helsevernssaker. Smittevern: Dei fleste av kommunane melder at dei ikkje har sakshandsamarar innan fagområdet smittevern.

28 5.6 Tverrfagleg samarbeid og samarbeid med andre Faste møte/samarbeidsfora Miljøretta helsevern: Få kommunar har faste møte innan miljøretta helsevern internt i kommunen. Dei kommunane som har møte, har møte mellom lege og folkehelsekoordinator og mellom lege og teknisk etat. Elles så melder nokre kommunar at dei har folkehelseråd. Smittevern: To kommunar melder om faste møte innan smittevern. Dette er møter mellom smittevernlege/kommunaoverlege og fastlegar og mellom smittevernlege/kommunaoverlege og leiande helsesøster. Ein kommune har ei hygienegruppe knytt opp mot Helse Førde. Folkehelse: Mange kommunar har faste møte innan folkehelse. Dette er folkehelseråd og møte med frivillige lag og organisasjonar Andre etatar som arbeider med fagfelta Miljøretta helsevern: Dei fleste kommunane melder at andre einingar arbeider med miljøretta helsevern. Dei som vert nemnde er planavdeling, teknisk eining, kultur, helsestasjon m.m. Smittevern: Alle kommunane melder at det er andre i kommunen som arbeider med smittevern. Dei som arbeider med smittevern er; planavdeling, teknisk eining, helsestasjon, pleie- og omsorg, m.m. Folkehelse: Dei fleste av kommunane seier at det er andre personar/etatar/sektorar som arbeider med folkehelse. Dei som blir nemnde er helsestasjon, teneste for barn og unge, kultur og elles alle tenestene generelt Samarbeid med andre kommunar Miljøretta helsevern: Fem kommunar melder at dei samarbeider med andre kommunar om miljøretta helsevernssaker. To kommunar er allereie i eit interkommunalt samarbeid, ein kommune om renovasjon elles så er samarbeidet uformelt. Smittevern: To kommunar melder at dei samarbeider med andre kommunar om smittevernssaker. Dei kommunane er allereie i eit interkommunalt samarbeid innan miljøretta helsevern og ein kommune kjøper smittevernstenester frå ein anna kommune. Folkehelse: To kommunar melder at dei har samarbeid med andre kommunar innan folkehelsefeltet, rusførebygging. Elles vert folkehelsekoordinatorsamlingar i regi av fylkeskommunen også nemnd Samarbeid med andre verksemder Miljøretta helsevern: Alle kommunane samarbeider med andre verksemder i høve miljøretta helsevern. Dette er verksemder som bedriftshelsetenesta, mattilsynet, laboratorium m.m. Smittevern: Alle kommunane samarbeider med andre verksemder i høve smittevern. Dette er verksemder som mattilsynet, bedriftshelsetenesta, laboratorium m.m.

29 Samntlege kommunar har avtale med Helse Førde i høve Infeksjonskontrollprogram på institusjonar. Folkehelse: Samtlege kommunar har samarbeid med andre innan folkehelse. Dette er samarbeid med idrettslag, turlag, frivilligsentral, Røde kors, pensjonistlag, eldreråd, ulike helselag, m.m. 5.7 Registrering av skadar og ulukker Miljøretta helsevern: Mange av kommunane registrerer skader og ulukker, men registreringa skjer internt i einingane. Tala vert ikkje nytta i kommunal planlegging i eit førebyggande perspektiv. 5.8 Planarbeid Planar med heile eller delar av miljøretta helevern Miljøretta helsevern: Mange kommunar melder at dei har planar som inneheld heile eller delar av miljøretta helsevern. Planane som vert nemnde er delplanar, smittevern, pandemi/krise, IK-system m/avvikshandtering og helseplan. Smittevern: Alle kommunane har ein eller fleire planar innan smittevern, beredskap, pandemi og tuberkulose. 11 kommunar har smittevernsplan, der to av kommunane har gamal smittevernsplan som er klar for revisjon. Rundt halvparten av kommunane melder at dei har pandemi-, beredskaps- og tuberkuloseplan. Folkehelse: Dei fleste av kommunane seier at dei har planar som omfattar folkehelsearbeidet. Dette finn ein i Helse- og omsorgsplanar, handlingsplan for folkehelse, rusplan, plan for idrett, fysisk aktivitet, friluftsliv og folkehelse, kommunedelplan for sentrum, skulehelseplan, oppvekstplan og plan for universell utforming Deltaking i kommunal planlegging Miljøretta helsevern: Berre eit fåtal av kommunane seier at miljøretta helsevern deltek aktivt i kommunal planlegging, men dei som deltek svarar at dei er med i alle planar (to kommunar). Smittevern: To av kommunane svarar at dei deltek aktivt i kommunal planlegging. Folkehelse: Halvparten av kommunane seier at folkehelsetenesta deltek aktivt i kommunal planlegging. Dei som deltek svarar at dei er med i om lag alle planar. 5.9 Verkty til å få oversikt over helsetilstand og risikofaktorar Miljøretta helsevern: Kommunane nyttar for det meste KOSTRA, Folkehelseinstituttet og Helsedirektoratet sine nettsider for å skaffe seg oversikt over befolkninga sin helsetilstand og risikofaktorar. Elles brukar nokre kommunar rapportar og eigne undersøkingar. Kommunehelseprofilar vert òg nytta av nokre kommunar. Smittevern: Kommunane nyttar for det meste Folkehelseinstituttet og Helsedirektoratet sine nettsider for å skaffe seg oversikt over befolkninga sin

30 helsetilstand og risikofaktorar. Kommunehelse-profilar og KOSTRA vert òg nytta av nokre kommunar. Folkehelse: Kommunane nyttar for det meste KOSTRA, kommunehelseprofilar, Folkehelseinstituttet og Helsedirektoratet sine nettsider for å skaffe seg oversikt over befolkninga sin helsetilstand og risikofaktorar. Elles brukar nokre kommunar rapportar og eigne undersøkingar Måleutstyr Miljøretta helsevern: Halvparten av kommunane har eit eller fleire måleinstrument som kan nyttast innan miljøretta helsevern. Gassmålar er det instrumentet det er flest av. Elles har kommunane lys-, temp.-, fukt- og støymålar Ønskje for framtida? Område for samarbeid Miljøretta helsevern: Om lag alle kommunar meiner det er nyttig å samarbeide med andre kommunar om miljøretta helsevern. Område som spesifikt vert nemnd er system-og metodeutvikling, kompetanse, personalressursar og planarbeid. Ein kommune er nøgd med å vere i eit interkommunalt samarbeid og ønskjer å fortsetje med det. Smittevern: Ti av kommunar meiner det er nyttig å samarbeide med andre kommunar om smittevern. Område som spesifikt vert nemnd er plan- og systemutvikling, kompetanse, personalressursar og helseovervaking med felles smittevernlege. Folkehelse: Dei fleste av kommunane ønskjer samarbeid med andre kommunar innan folkehelse. Områda dei ønskjer samarbeid på er Frisklivssentral, læringsog meistringstilbod, kompetanse og ressursar (folkehelsekoordinator), plan og system, nettverk, arrangement, rusførebygging og helseundersøking Områder det ikkje er behov for samarbeid med andre kommunar Miljøretta helsevern: Nokre kommunar svarar at det ikkje er behov for samarbeid innan tekniske tenester som vatn, avløp, kloakk og avfallshandtering. Elles vert det nemnd at det lokale folkehelsearbeidet, som er nær brukarar, bør drivast av kommunen sjølve. I tillegg bør institusjonar som sjuke- og aldersheimar drivast lokalt. Smittevern: Berre ein kommune svarar at det er område det ikkje er behov for samarbeid på, og det er smittevernsarbeidet ved sjuke- og aldersheimar som bør drivast lokalt. Elles er det seks kommunar som ikkje svarar eller er usikre. Folkehelse: Nokre av kommunane meiner det ikkje er behov for samarbeid rundt lokale lærings- og meistringstilbod/frisklivssentral, det lokale folkehelsearbeidet og helsestasjons- og skulehelsetenesta. Halvparten av kommunane har ikkje svara eller er usikre Kva kommunar er det naturleg å samarbeide om (rangèr frå 1 til 5, der 1 er best) Miljøretta helsevern: Kommunane vel oftast dei geografisk næraste kommunane som naturleg å samarbeide med, slik at ingen av kommunane peikar seg ut som ein klar førsteprioritet for kven det er naturleg å samarbeide med. Som andreprioritet

31 vert

32 Førde kommune nemnd av tre av kommunane, men svara gir ikkje noko tydeleg bilete i høve interkommunalt samarbeid. Smittevern: Kommunane vel oftast dei geografisk næraste kommunane som naturleg å samarbeide med, slik at ingen av kommunane peikar seg ut som ein klar førsteprioritet for kven det er naturleg å samarbeide med. Svara gir ikkje noko tydeleg bilete i høve interkommunalt samarbeid. Folkehelse: Kommunane vel oftast dei geografisk næraste kommunane som naturleg å samarbeide med. Som førsteprioritet vert Førde nemnd av to av kommunar, men svara gir ikkje noko tydeleg bilete i høve interkommunalt samarbeid Lokalisering av eit interkommunalt samarbeid Miljøretta helsevern: I høve lokalisering av interkommunalt samarbeid, er det tre kommunar som har Førde som førsteprioritet og tre kommunar som har Førde som andreprioritet. Vidare er det ein kommune som har Flora som førsteprioritet, to kommunar har Flora som andreprioritet og to kommunar som har Flora som tredjeprioritet. Smittevern: I høve lokalisering av interkommunalt samarbeid, er det tre kommunar som har Førde som førsteprioritet, to kommunar som har Førde som andreprioritet og ein kommune som har Førde som tredjeprioritet. Vidare er det to kommunar som har Flora på førsteprioritet, to kommunar har Flora som andreprioritet og ein kommune som har Flora som tredjeprioritet. Folkehelse: I høve lokalisering av interkommunalt samarbeid, er det to kommunar som har Førde som førsteprioritet og tre kommunar som har Førde som andreprioritet. Vidare er det to kommunar som har Flora som førsteprioritet og to kommunar har Flora som andreprioritet. 6.0 Diskusjon og analyse 6.1 Ressursbruk Det er mange personar som arbeider med miljøretta helsevern og smittevern, men ressursbruken på områda er marginal og fragmentert. Regelverket krev at kommunane skal ha system og rutinar på områda, og det fordrar at kommunane må bruke ressursar på god fagkompetanse og kontinuitet skal ein greie å bygge opp dette. Arbeidet krev overordna systemtenking. 6.2 Organisering Det er vanskeleg å tenkje overordna strukturar og system når ein sit i driftsavdelingar, og i tillegg har små stillingsbrøkar. Det er òg vanskeleg å arbeide tverrfagleg, tverretatleg og tverrsektorielt. 6.3 Fag og arbeidsoppgåver Dei områda flest kommunar seier dei ikkje har gode system for er: helseovervaking og planarbeid, klima, stråling, støy, luft og fukt, informasjon og publikumssaker og