Saksnr Utval Type Dato Formannskapet Heradsstyret 126/17 Plan- og kommunalteknisk utval PS

Transkript

1 SAKSPAPIR Saksnr Utval Type Dato Formannskapet PS Heradsstyret PS 126/17 Plan- og kommunalteknisk utval PS Saksbehandlar ArkivsakID Viviann Kjøpstad 14/1741 Oppstart av planarbeid med planprogram områdeplan Lonevåg planid T Planprogram Lonevåg_ TETTSTADANALYSE LONEVÅG Rådmannen sitt framlegg til vedtak: 1. Osterøy kommune vedtek med dette oppstart av planarbeid for områderegulering Lonevåg sentrum, planid med forslag til planavgrensing som i vedlegg. 2. Framlegg til planprogram vert lagt ut til høyring og offentleg ettersyn i minimum seks veker med heimel i plan- og bygningslova (PBL) 12-8 og Osterøy kommune vedtek eit mellombels forbod mot tiltak innanfor planavgrensinga i inntil 2 år jf. plan-og bygningslova (PBL) 13-1 og Mindre tiltak jf PBL 20-4 og 20-5 på bebygd bustadtomt/næringstomt, 20 meter frå kommunal vegmidte og 50 meter frå fylkesveg, kan gjevast etter nærare vurdering. Eventuelle søknader om løyve til tiltak skal til uttale til planavdelinga og vegmynde. Risiko for konflikt med framtidig arealbruk skal vektleggast i slike saker. 4. Osterøy kommune vedtek oppstart av prosess for oppheving av fylgjande reguleringsplanar, jf. plan- og bygningslova (PBL) Desse skal i si heilheit opphevast og erstattast av områdeplan Lonevåg når denne vert vedteken: Mindre reguleringsendring FV 567 Kryss til Kårvika Lonevåg Mindre reguleringsendring Fugledalen Fotballbane Lonevåg Reguleringsendring Lonevåg sentrum, Gnr. 13, Bnr. 86 og 25 mfl Reguleringsendring, Neset gnr. 13 bnr. 223, 170, 171 Lonevåg Reguleringsplan Osterøy VGS - Hatland Reguleringsplan Fotballbane Fugledalen Lonevåg _70 Reguleringsplan FV Hauge- Lonevåg

2 _67 Rv 566 Hp.64 Rolland Hauge- Hannisdalen bussløyfe i arm til Lonevåg _61 Rymledalen tomtefelt (Rymleheia), Hatland _54b K. Lerøy Metallindustri A/S Lonevåg sentrum _54a Lonevåg sentrum _51_1 Lonevåg Hatland endring _51 Lonevåg Hatland _43 Ramberget, Lonevåg _29 Reg. endr. Sjukeheimstomta Hatland _7 Fossen, Lonevåg med endringar gjort i Heradsstyret , og endring i Natur _69 Hoggje bustadfelt, Hatland Reguleringsplan for Lonevåg Lonevåg (restareal Kårvika) Dalabakken, Lonevåg bustad Utbyggingsplan for Solplassen- Lonevåg Gbnr 14 bnr 69,76,134,220 og Reguleringsplan Fugledalen bustad planid og mindre reguleringsendring FV 567 Hauge- Lonevåg vert delvis erstatta og oppheva ved vedtak av områdeplan Lonevåg med heimel i plan- og bygningslova (PBL) Tettstadanalyse for Lonevåg vert lagt ut til offentleg ettersyn i minimum 6 veker. Saksopplysningar: Saksopplysningar: Bakgrunn I kommuneplanen sin arealdel ( ) er det sett krav om utarbeiding av områderegulering for Lonevåg. Osterøy kommune sin planstrategi ( ) legg føringar for at utarbeidinga av ein områderegulering for Lonevåg er ei prioritert oppgåve. Dette er vidareført i gjeldande planstrategi ( ) Det er utarbeida ein tettstadanalyse for Lonevåg som kunnskapsgrunnlag for planarbeidet.

3 Skildring av områdesenter i kommuneplanen sin arealdel Lonevåg er eit av fire områdesenter i kommunen. Med områdesenter meinast ein stad som skal tene som sentrumsområde for større område, og det inneber å legge til rette for vidareutvikling og styrking av desse som tenesteområde, og møteplass. I områdesentra vil ein ha fokus på at det skal leggast til rette for og etablerast urbane kvalitetar som variasjon i type føremål; bustad/fritid/næring. Tilboda bør samla sett gje eit variert tilbod til ulike aldersgrupper. (KPA s 33) Planprogram Det er utarbeida forslag til planprogram for områderegulering av Lonevåg. Planprogrammet føreslær rammer og tema for det vidare arbeidet med områdeplanen. Framlegg til planprogram er utarbeidd av planavdelinga. Kunnskapsgrunnlag Tettstadanalysa er kunnskapsgrunnlag for planprogrammet og områdereguleringa. Tettstadanalysa byggjer på dei historiske hendingane og prosessane som har vore med å forme dagens Lonevåg, og ser framover på utfordringar og potensiale for vidare utvikling. Tettstadanalysa vert lagt ut til offentleg ettersyn for kvalitetsikring samstundes med høyring av planprogrammet. Tettstadanalysa utfyller planprogrammet mellom anna det som gjeld historisk utvikling og gjennomgang av nosituasjonen. På bakgrunn av dette er det gjort ei kort skildring av desse tema i planprogrammet. Det er føreteke ei skredfarekartlegging som del av kunnskapsgrunnlaget. Vidare er det pågåande arbeid med ei flaumfarekartlegging med konseptanalyse for flaum, overvatn og blågrøne strukturar. Flaumfarekartlegginga vil ligge til grunn for moglegheitsanalysen som også er pågåande arbeid ( sjå planprogram s 9 og 10). Føremål Føremålet med arbeidet er å utarbeide ein områdeplan som skal legge tydelege føringar og rammer for utvikling av Lonevåg sentrum i framtida. Områdereguleringa skal leggje til rette for vidare utvikling av Lonevåg som ein attraktivt stad å bu og opphalde seg. Planen vil avklare framtidig arealbruk og utnyttingsgrad innanfor plangrensa, og planen vil vidareføre dei deler av gjeldande planer som fortsatt skal leggjast til grunn ved vidare utvikling, samt fastsette nye rammer og føresegner for areal der det er ynskjeleg å leggje til rette for endringar. Det vert viktig å tenkje tverrfagleg og langsiktig i arbeidet med å utforme Lonevåg for framtida. Planavgrensing I framlegg til planavgrensing er sentrale deler av Lonevåg teke med. Lonevåg er i dag regulert gjennom fleire eldre detaljreguleringar og plansituasjonen er fragmentert og lite hensiktsmessig med tanke på framtidig vekst og utvikling av tettstaden. Mange av reguleringsplanane er svært gamle i

4 plansamanheng. Ved å inkludere desse i planområdet kan ein få oppdatert planar til dagens standard, og kunne forhalde seg til ein reguleringsplan for heile området. Dette føreset at gjeldande reguleringsplanar vert oppheva ved vedtak av områdeplan for Lonevåg. Figur 1 Framlegg til planavgrensing 4 houvudtema Planprogrammet legg føringar for planarbeidet med særleg vekt på fire tema som er framtidsaktuelle, men andre tema vil og bli utgreidd i planarbeidet. I eitkvart planarbeid er det naturleg å sjå på kulturminne og naturmiljø og i Lonevåg også bustad- og næringsstruktur. I tillegg vil berekraft og folkehelse vere viktige føresetnader for planarbeidet. Dei fire tema: Klima og naturfare. Sikring mot naturfare som følgje av klimaendringar Trafikkavvikling, gang- og sykkelvegnett. Styrka infrastruktur for å imøtekome folkevekst, trafikkauke, kommunen sin nullvisjon om skadde og omkomne i trafikken og ynskje om meir klimavenleg transport Å skape eit levande sentrum. Sentrumsutvikling for å redusere handelslekkasje og auke trivselsfaktoren i Lonevåg

5 Barn og unge. Tilrettelegging av Lonevåg som bu- og nærområde med særleg vekt på barn og unge. Ei sentral utfordring for alle tema i planarbeidet vil vere å finne heilskaplege løysingar. Hovudmål for planarbeidet: Å leggje til rette for ein levande og berekraftig tettstad. Utarbeiding av planen Planavdelinga har ansvar for utarbeiding av framlegg til plan. Dette inneber at utgreiingar, plankart, føresegn og planskildring i hovudsak skal utarbeidast av planavdelinga. Noko arbeid i framstillinga må ein rekne med å kjøpe frå konsulentar t.d. prosjektering av veg (sjå økonomipunkt). Folkehelse Folkehelse vert ikkje eit eige tema i planen men ligg som ein føresetnad for alt planarbeid. I den samanheng er det viktig å sikre ein arealbruk som fremjer fysisk og psykisk folkehelse gjennom gode møteplassar, areal til aktivitet, sikrar mjuke trafikkantar og utviklar ein attraktiv tettstad å bu og vere i. Dette gjeld både for dei som bur her men også for alle dei som bruker kommunesenteret gjennom både privat og offentleg tenestetilbod. Mellombels forbod mot tiltak: For å sikre at det ikkje vert sett i gang større tiltak som kan hindre gjennomføring av områdeplanen er det lagt opp til eit mellombels forbod mot tiltak i planområdet. Rådmannen vurderer at det er naudsynt med eit forbod mot tiltak medan planarbeidet pågår. Dette for å sikre at igangsetjing av tiltak kan vanskeleggjere planlegging av heilskaplege løysingar som er føresetnaden for ønskje om områdeplan for Lonevåg. Det er utfordringar knytt til veg, flaum og stormflo i Lonevåg sentrum. Det er svært viktig at ein gjennom planarbeidet får avklart korleis dette kan løysast. Det vil kunne få svært negative konsekvensar for nye strukturelle grep dersom ein gjer endringar i området utan kunnskap om korleis Lonevåg bør utviklast for å redusere risiko og sårbarheten knytt til denne type problematikk. Medverknad Kommunen ønskjer å skape merksemd og kjennskap om det pågåande planarbeidet og målsettingane for prosessen. Det vil vere viktig å dele informasjon. Korleis og på kva tidspunkt dette skjer har betyding for kva engasjement ein klarer å skape rundt planarbeidet og eigarskapen til det

6 ferdige (styrings)verktyet planen skal vere. Kommunen har eit særskilt ansvar for å leggje til rette for open, brei og tilgjengeleg medverknad. Det vil gjennom planprosessen vere eit fokus å leggje til rette for meiningsfull involvering av lag, organisasjonar og ålmenta der medverknad sikrar ein best mogleg plan for Lonevåg. Medverknad tidleg i planprosessen er viktig for å få innspel innan ein gjer val for retning i planarbeidet vidare. På denne måten har ein større kunnskap om staden og om behov og ønskjer i høve til framtidig bruk med seg i arbeidet. Difor ser ein føre seg at moglegheitsanalysen vert brukt aktivt når den føreligg.moglegheitsanalysen saman med tettstadanalysen kan vere eit godt grunnlag og utgangspunkt for debatt og verkstad for å kome fram til kva framtidas Lonevåg kan vere. Dette skjer gjennom møter der ein presenterer innhaldet i moglegheitsanalysen og diskuterer dei løysingane som vert føreslegne gjennom moglegheitsanalysen. Økonomi Aktivitet Skredfarekartlegging Ca kr Arkeologisk utgraving Ca kr (tilbod) Flaumfarekartlegging og Ca kr moglegheitsstudie Prosjektering veg og g/s kr (estimert) Marinarkeologisk kartlegging kr (estimert) Framstilling av plankart ,- kr (estimert) Handelsanalyse ,-kr (estimert) Figur 2 Oversikt over forventa kostnader Skredfarekartlegging er gjennomført i 2017 og er del av kunnskapsgrunnlaget for moglegheitsanalyse og det vidare planarbeidet. Kommunen har motteke kr i tilskot frå Hordaland fylkeskommune til pågåande moglegheitsstudie, og kr i klimamidlar frå Miljødirektoratet til pågåande flaumfarekartlegging. Det er også kome ei oversikt over kva dei arkeologiske utgravingane vil koste men det føreligg ikkje oversikt over kva marinarkeologisk undersøkning vil koste.

7 Det mest usikre er kostnader knytt til prosjektering av veg. Dette vil naturleg henge saman med kva løysingar ein går for og i kva grad det er naudsynt med prosjektering av fylkesveg. Planarbeidet vil avklare dette på bakgrunn av løysingar i moglegheitsanalysa som er under utarbeiding. Det er naturleg med dialog med aktuelle vegmynde som Vegvesenet når det gjeld konseptval og vidare detaljering og prosjektering av vegløysingar i planområdet. Organisering Vedtaksorgan Heradstyret er vedtaksorgan for planen. Dette inneber vedtak om oppstart og vedtak av planprogram, vedtak om utlegging til offentleg ettersyn og høyring og endeleg vedtak avplan.. Styringsgruppe Formannskapet er føreslått som styringsgruppe. Styringsgruppa skal bidra til avklaringar om prinsipp for vidare arbeid undervegs i prosessen. Utover dette kan styringsgruppa kome med råd og innspel til rådmannen i prosessen. Prosjekteigar Rådmannen ved leiargruppa er prosjekteigar for områdeplan. Rådmannen rapporterer til styringsgruppa. Prosjektleiing Prosjektleiing er lagt til planavdelinga i kommunen. Utarbeiding av framlegg til plan vert i hovudsak utført av planavdelinga med bistand frå andre fagfolk i kommunen. Noko arbeid må gjennomførast av konsulentar som t.d. vegprosjektering. Prosjektleiar rapporterer til Rådmannen v/ leiargruppa. Arbeidsgrupper og referansegrupper Utover dette vil det vere behov for arbeidsgruppe(r) som må bidra til ulike utgreiingar som mellom anna risiko-og sårbaranalyser og konsekvensutgreiing. Dette for å sikre tverrfagleg kompetanse inn i arbeidet. Rådmannen si leiargruppe vil kunne peike ut medarbeidarar som skal bidra med sin fagkompetanse inn i planarbeidet. Framdriftsplan Erfaring frå bl.a. kommunedelplan for sjø-og strandsone viser at det kan vere utfordrande å sjå føre seg prosessen etter 1.gangs handsaming av planen. Dei merknadane som kjem inn ved høyring og offentleg ettersyn vil i hovudsak avgjere vidare prosess og kva arbeidsmengd dette vil medføre. Det er difor ikkje laga ein framdriftsplan utover 1.gangs handsaming. Dette vil ein kome tilbake til og drøfte med styringsgruppa når ein ser korleis prosessen går.

8 OMRÅDEPLA N LONEVÅG 4 KVART AL 1 KVART AL 2 KVART AL 3 KVART AL 4 KVART AL 1 KVART AL 2 KVART AL 3 KVART AL 4 KVART AL Oppstart, høyring og offentleg ettersyn av planprogra m X Vedtak av planprogra m x Medverknad eksternt x Utarbeiding av planforslage t Involvering av styringsgrup pa x X X x X x X x X 1.gongs handsaming av planforslag Høyring og offentleg ettersyn Figur 3 Framdriftsplan x x X Rådmannen si vurdering Rådmannen vurderer at planprogrammet gjer greie for aktuelle problemstillingar i planarbeidet. Vidare vurderer rådmannen at det er skildra kva for utgreiingar som er naudsynt i planprosessen. Tettstadanalysa gjer greie for historisk utvikling og no-situasjonen i Lonevåg. Denne ligg til grunn for planprogrammet og må lesast saman med planprogram. Rådmannen rår difor til at tettstadanalysa vert sendt på offentleg ettersyn samstundes med framlegg til planprogram.

9 I forslag til planavgrensinga har ein teke med alle gjeldane reguleringsplanar for Lonevåg (inkludert Hatland). Unnatak er Fugledalen bustad og regulering av fylkesvegen til Lonevåg som berre delvis inngår i planområdet. Rådmannen vurderer at gjennom områdeplan for Lonevåg kan ein få vurdert samla arealbruk på overordna nivå og få oppdatert dei reguleringsplanane til gjeldande standard som ein skal vidareføre samstundes som ein kan endre arealbruk der ein ser at dette er naudsynt. Rådmannen rår difor til å vedta oppstart av planarbeidet med føreslege planavgrensing. I opplegget for medverknad er det skildra ei brei tilnærming til medverknad tidleg i planprosessen. Her ønskjer ein bidrag frå mange aktørar før ein tek vegval om løysingar som ein går vidare med i planprosessen. Vidare medverknad vil i hovudsak vere med berørte partar og gjennom formelle høyringar. I høve til statlege og regionale myndigheiter vil ein i tillegg bruke planforum til medverknad. I høve til mellombels forbod mot tiltak vurderer rådmannen at det er naudsynt med eit forbod mot tiltak medan planarbeidet pågår. Dette for å sikre at det ikkje vert sett i gang større tiltak som ikkje er i samsvar med det ein planlegg for framtida i områdeplan for Lonevåg. For at det ikkje skal vere til hinder for alle mindre tiltak rår rådmannen til at det vert gjort unntak for mindre tiltak jf pbl 20-4 og Det er td. mange smale vegar i Lonevåg og for at ein skal kunne legge til rette for ei utvikling av bustadområda må ein sikre at ikkje det vert gjennomført også mindre tiltak som kan vanskeleggjere gjennomføring av naudsynte utbetringar av veg. Rådmannen rår difor til at søknader om løyve til tiltak skal til uttale til planavdeling og vegmynde i perioden med forbod mot tiltak. Rådmannen vurderer at det er naudsynt med eit mellombels forbod mot tiltak i same periode som planen vert utarbeidd. Dette bør som eit minimum vare fram til planen skal på 1.gangs høyring og offentleg ettersyn 3 kvartal Rådmannen rår difor til at Heradsstyret set perioden til 2 år. Rådmannen har ikkje lagt opp til ei løysing med ei politisk arbeidsgruppe for prosessen til områdeplan Lonevåg. Bakgrunnen for dette er at det er svært ressurskrevjande å gjennomføre dette med tilfredsstillande openheit rundt drøftingane. Ein meiner difor at politisk medverknad er betre organisert gjennom opne arbeidsmøter/verkstader og gjennom fastsetting av formannskapet som styringsgruppe. Ved å ha formannskapet som styringsgruppe i planarbeidet sikrar ein at alle politiske parti får lik informasjon i planprosessen ettersom alle partia er representerte her. I arbeidet med planen vil planavdelinga måtte innhente bistand frå ulike fagpersonar og avdelingar i kommuneadministrasjonen som vil medføre ein del intern ressursbruk. Dette gjeld særleg i samband med vegløysingar, risiko-og sårbaranalyse og konsekvensutgreiing. Reguleringsplanarbeid krev kartlegging, registrering, innhenting av informasjon, analyse og utgreiingar for å sikre eit godt kunnskapsgrunnlag. Mange av dei fagområda som må involverast i

10 utgreiingsarbeidet har ikkje kommunen tilgjengeleg internt i organisasjonen eller ein har ikkje dei verktya som er naudsynt for å gjennomføre arbeidet internt. Dette inneber behov for konsulentkjøp. Dette gjeld mellom anna til arkeologiske utgravingar, prosjektering av veg, skredfarekartlegging og flaumfarekartlegging. Dette er relativt kostbare tenester som må ligge til grunn før planframlegget kan ferdigstillast. Rådmannen vurderer at utarbeidd forslag til planprogram for områderegulering av Lonevåg kan leggjast ut på høyring og offentleg ettersyn saman med utarbeida tettstadanalyse for Lonevåg.

11 PLANPROGRAM OMRÅDEREGULERING LONEVÅG- PLANID Høyringsutgåve Datert: Saksnr: 14/1741 1

12 Innholdsfortegnelse 1. INNLEIING BAKGRUNN OG RAMMER FOR PLANARBEIDET Føremål med planarbeidet Lonevåg som områdesenter Planavgrensing Gjeldande reguleringsplanar i planområdet som skal erstattast/oppdaterast og opphevast: Tilgrensande reguleringsplan som skal delvis erstattast og opphevast: Pågåande reguleringsplanar som skal innarbeidast i områdeplanen Lonevåg: Planarbeid som er starta opp men som vert avslutta ved oppstart av områdeplan Lonevåg: Kunnskapsgrunnlag Tettstadanalyse Skredfarekartlegging Flaumfarekartlegging og konseptanalyse av blågrøne strukturar Moglegheitstudie Arkeologisk og marinarkeologisk registrering SKILDRING AV PLANOMRÅDE Kort historikk Landskap Dagens arealbruk Tide-tomta Bustader og næringsareal AKTUELLE TEMA OG OMSYN I PLANARBEIDET Klima og naturfare Trafikkavvikling, gang- og sykkelvegnett Å skape eit levande sentrum Barn og unge Oppsummering ORGANISERING, MEDVERKNAD, FRAMDRIFT OG KOSTNADER Organisering Styringsgruppe: Medverknad

13 Medverknad i tettstadanalysen Mål for medverknad i planarbeidet Metode Framdriftsplan Kostnader OVERORDNA FØRINGAR FOR PLANARBEIDET Krav om planprogram Krav om konsekvensutgreiing og ROS analyse Tabellar Figurliste Bibliografi

14 1. INNLEIING BAKGRUNN OG RAMMER FOR PLANARBEIDET Lonevåg er kommunesenter i Osterøy og ein viktig handelsstad i kommunen med relativt godt utval av butikkar, bibliotek, kommuneadministrasjon, legesenter, barne-, ungdoms- og vidaregåande skule, idrettsanlegg og anna tenesteyting. Osterøy har hatt ein god folketalsvekst dei siste åra og er nest største tettstad på Osterøy med 875 innbyggjarar. Hordaland fylkeskommune sine framskrivingar tilseier at Osterøy kommune skal vekse frå ca 8050 i 2016 til ca 9400 innbyggjarar i 2025 (Hordaland fylkeskommune, 2016: Fylkesprognosar Hordaland :Befolkning). I dag bur ca 11 % av innbyggjarane på Osterøy i Lonevåg. Ein forventar at ein større del av folkeveksten kjem i dei tre områdesentra som også Lonevåg er eindel av. Framskrivingar folketal i Osterøy kommune Framskriving antal innbyggjarar i Lonevåg gitt framskrivingane i kolonne 1 med andel på 12 % av befolkninga. År 2025: 9400 personar 1128 personar 1316 personar År 2040: personar 1452 Personar 1695 personar Tabell 1 Befolkningsframskriving for Lonevåg. Kjelde HFK Framskriving antal innbyggjarar i Lonevåg gitt framskrivingar i kolonne 1 med andel 14% av befolkninga. I reguleringsplanen Fugledalen bustad er det regulert 191 bueiingar. Det er brukt estimat på 2,4 personar pr bueiing i andre framskrivingar i kommunen. Bruker vi det same her blir det totalt 458 personar på desse bueiningane. Då ser vi at ved ei utbygging av Fugledalen bustad så vil ein kunne dekke eit behov for bustader i Lonevåg til 2025 sjølv dersom ein større andel av bebuarane enn i dag vil ønskje å busette seg i Lonevåg. Det kortsiktige behovet for bustader vil dermed løysast gjennom Fugledalen bustad. Det er det langsiktige behovet for bustader som må løysast gjennom områdeplan for Lonevåg. Planprogrammet må sjåast i samanheng med Tettstadanalysen som er lagt ut til offentleg ettersyn. Tettstadanalysa utgjer eit viktig kunnskapsgrunnlag for planprogrammet og tek føre seg både historisk utvikling, korleis Lonevåg framstår i dag, og peikar på utfordringar som planarbeidet bør løyse. Planprogrammet vil difor berre utgreie kort om både historisk utvikling og situasjonen i dag, og i hovudsak fokusere på kva tema som må vurderast og greiast ut for at ein skal få ei positiv utvikling for framtida i Lonevåg. 4

15 1.1. Føremål med planarbeidet Områdereguleringa tek sikte på å legge til rette for vidare utvikling av Lonevåg som ein attraktivt stad å bu og opphalde seg, som å gå på skule, arbeide og handle med meir. Planen skal avklare framtidig arealbruk og utnyttingsgrad innanfor plangrensa. Områdereguleringa for Lonevåg vil vidareføre dei deler av gjeldande planer som fortsatt skal leggjast til grunn ved vidare utvikling, og vil fastsette nye rammer og føresegner for areal der det er ønskelig å leggje til rette for endringar. Planen må også løyse langsiktige behov for bustader i Lonevåg gjennom fortetting. Det er ei sentral målsetting å finne heilskaplege løysingar i høve infrastruktur, busetnad, sentrumsutvikling med meir. Områdeplanen vil vise hovudgrep for å oppnå dette innanfor planområdet. I nokreområde vil det bli vurdert krav om detaljregulering. Hovudmål for planarbeidet: Å leggje til rette for ein levande og berekraftig tettstad Lonevåg som områdesenter I kommuneplanen sin arealdel er Lonevåg peika ut som eit av fire områdesenter i kommunen. Med områdesenter meinast ein stad som skal tene som sentrum, tenesteleverandør og møteplass for eit større område i kommunen. I Lonevåg områdesenter vil ein ha fokus på at det skal leggast til rette for urbane kvalitetar og fortetting av ulike føremål som bustad og næring, samt utvikling av kultur- og fritidstilbod som skal tene alle innbyggjarane i Osterøy kommune. Tilboda bør samla sett gje eit variert tilbod til ulike aldersgrupper (Planskildring, kommuneplanen sin arealdel, ). I dag er Lonevåg sentrum lite oversikteleg og staden har hatt ei utvikling som til ein viss grad har bore preg av tilfeldige løysingar. Lonevåg har dårleg tilkomst til sjø og sentrumsområdet har få gode løysingar for mjuke trafikantar. Det er eit ønskje å vidareutvikle Lonevåg som eit heilskapleg og levande sentrumsområde og eit godt bu og nærområde, særskilt for born og unge. Samstundes som sentrumsnære område i og kring Lonevåg skal vidareførast som attraktive stadar å bu og opphalde seg. Ein områdeplan vil kunne løyse desse utfordringane for framtida ved å sjå tettstaden i eit heilskapleg perspektiv og legge til rette for varige kvalitetar i Lonevåg. Alle stader har stadeigne kvalitetar som ein kan legge til rette for på eller ivareta. Det kan vere naturkvalitetar, nærleik til sjø, særeigne bygningsmiljø, næringsmiljø eller aktivitetar knytt til ein stad. 5

16 1.2. Planavgrensing Planområdet er på om lag 1500 daa og ligg sentralt lokalisert på Osterøy inst i Lonevågen, ein sidearm til Osterfjorden. Figur 1 Framlegg til planavgrensing i Lonevåg I framlegg til planavgrensing er sentrale deler av Lonevåg teke med. Lonevåg er i dag regulert gjennom fleire eldre detaljreguleringar og plansituasjonen er fragmentert og lite hensiktsmessig med tanke på framtidig vekst og utvikling av tettstaden. Det er eit sterkt behov for å få strukturert og avklart arealbruken i kommunesenteret. Det er til dels overlappande reguleringar mange stader og dette har skapt ein uoversiktleg reguleringssituasjon, spesielt på Hatland. Mange av reguleringsplanane er svært gamle i plansamanheng. Ved å inkludere desse i planområdet kan ein få oppdatert planar til dagens standard, og kunne forhalde seg til ein reguleringsplan for heile området. Dette føreset at gjeldande reguleringsplanar vert oppheva ved vedtak av områdeplan for Lonevåg. Vidare har ein valt å inkludere heile området rundt Husavatnet for å vurdere om det er ønskjelege tiltak som er naudsynt å regulere for å kunne utvikle området vidare til bruk for ålmenta. 6

17 1.2.1.Gjeldande reguleringsplanar i planområdet som skal erstattast/oppdaterast og opphevast: Mindre reguleringsendring FV 567 Kryss til Kårvika Lonevåg Mindre reguleringsendring Fugledalen Fotballbane Lonevåg Reguleringsendring Lonevåg sentrum, Gnr. 13, Bnr. 86 og 25 mfl Reguleringsendring, Neset gnr. 13 bnr. 223, 170, 171 Lonevåg Reguleringsplan Osterøy VGS - Hatland Reguleringsplan Fotballbane Fugledalen Lonevåg _70 Reguleringsplan FV Hauge- Lonevåg _67 Rv 566 Hp.64 Rolland Hauge- Hannisdalen bussløyfe i arm til Lonevåg _61 Rymledalen tomtefelt (Rymleheia), Hatland _54b K. Lerøy Metallindustri A/S Lonevåg sentrum _54a Lonevåg sentrum _51_1 Lonevåg Hatland endring _51 Lonevåg Hatland _43 Ramberget, Lonevåg _29 Reg. endr. Sjukeheimstomta Hatland _7 Fossen, Lonevåg med endringar gjort i Heradsstyret , og endring i Natur _69 Hoggje bustadfelt, Hatland Reguleringsplan for Lonevåg Lonevåg (restareal kårvika) Dalabakken, Lonevåg bustad Utbyggingsplan for Solplassen- Lonevåg Gbnr 14 bnr 69,76,134,220 og 234 I reguleringsplanen for Dalabakken er det gjort vedtak i saka, men vedtaket er ikkje kunngjort med klagefrist i etterkant av vedtaket. Ein vurderer difor at dette ikkje er ein gyldig reguleringsplan, men tek den likevel med over lista over planar som skal opphevast/utgå/revurderast. Reguleringsplan FV Hauge-Lonevåg og Rv 566 Hp. 64 Rolland-Hauge_Hannisdalen er merka som Avvist/utgått (erstatta) av reguleringsendringane og men det er usikkert om det er gjort eige opphevingsvedtak på desse. Dei vert difor formelt oppheva ved vedtak av områdeplan Lonevåg Tilgrensande reguleringsplan som skal delvis erstattast og opphevast: Fugledalen bustad er ein relativt ny reguleringsplan og den skal i hovudsak vidareførast. Ein har valt å inkludere vegen med avskøyrsle til Fugledalen bustad (Solbjørgsdalen) i planavgrensinga til områdereguleringa for å kunne vurdere linjeføring langs begge sider av avkøyrsla som går opp til Fugledalen og Rymleheia, og om naudsynt rette opp vegen. 7

18 Figur 2 Den delen av reguleringsplanen Fugledalen bustad i sirkel som skal vere med i områdeplan Lonevåg Vidare vil den delen av reguleringsplan FV 567 Hauge- Lonevåg som ligg i planområdet verte teke inn i områdeplanen og eksisterande plan skal delvis erstattast og opphevast Fugledalen bustad, Hatland e1 Mindre reguleringsendring FV 567 Hauge Lonevåg Reguleringsendring RV567 Hauge Lonevåg Pågåande reguleringsplanar som skal innarbeidast i områdeplanen Lonevåg: Det er starta planarbeid på Lonaneset. Dersom dette planarbeidet fører til vedteken plan før områderegulering Lonevåg vil heile denne planen verte teke inn i områdeplan for Lonevåg og vidareført gjennom denne. Det er også starta planarbeid i Kårvika. Også denne planen vil kunne takast inn i områdeplan for Lonevåg dersom den er ferdig vedteken før vedtak av områdeplanen Detaljregulering Lonaneset bustad - Lonevåg Detaljregulering Kårvika næringsområde - Lonevåg Planarbeid som er starta opp, og vert avslutta ved oppstart av områdeplan Lonevåg: Dette er planar i sentrum som har vore starta opp men som det ikkje er framdrift i pr dags dato Detaljregulering Myrane bustader gbnr 14/339 m.fl Reguleringsendring Lonevåg sentrum gnr 13,bnr 21 m.fl 8

19 1.3. Kunnskapsgrunnlag I arbeidet med ein områdeplan krevst eit godt data og informasjonsgrunnlag. Nasjonale, regionale og lokale føringar og rettleiarar for arealplanlegging, naturfare og tettstadutvikling blir nytta (sjå liste kap 5). Vidare vert det lagt til grunn relevant forsking innan aktuelle tema. Som til dømes Klima i Noreg 2100, Kunnskapsgrunnlag for klimatilpasning oppdatert i 2015 av Norsk klimaservicesenter. I tillegg er det behov for å få vurdert lokale tilhøve og utarbeidd stadeigne rapportar og analyser. Nokre av desse er lista under, men andre kan tilkomme, som til dømes handelsanalyse og trafikkanalyse Tettstadanalyse Tettstadanalysa skildrar den historiske prosessen og samfunnsutviklinga som har formar dagens Lonevåg. Samstundes synleggjer den kvalitetar, utfordringar og moglegheiter staden har. Dette utgjer eit felles utgangspunkt for vidare planlegging og utvikling av Lonevåg som ein tettstad der folk vil bu, jobbe og leve Skredfarekartlegging Sweco Norge AS har på oppdrag for Osterøy kommune kartlagt skredfaren i et større område ved Lonevåg på Osterøy. Skredfarekartlegginga var ferdigstilt Deler av området er omfattet av NVE sine aktsomhetskart for steinsprang, snøskred og jord- og flomskred. Kartlegginga er utført i samsvar med plan- og bygningslova si tekniske forskrift og NVE sine retningslinjer for skredfarevurdering. Figur 3 Faresonekart Lonevåg

20 Flaumfarekartlegging og konseptanalyse av blågrøne strukturar Flaumfarekartlegging og konseptanalyse av blågrøne strukturar er bestilt og under utarbeiding av Asplan Viak. For å styrke klimakunnskapen i planarbeidet har kommunen fått tilskot frå Miljøverndirektoratet til å hente inn ekstern kompetanse og konsulenttenester for å gjennomføre ei faresonevurdering og konseptanalyse som vurderer både flaumfare og moglege tiltak for å betre flaumsituasjonen og overvasshandteringa i sentrum Moglegheitstudie Det er bestilt ei moglegheitsstudie for Lonevåg som skal gje inspirasjon og grunnlag for drøftingar til løysingar for områdeplanen. Moglegheitsstudien skal sjåast i samband med konseptanalysa og belyse mogleg bruk av sentrum og korleis ein kan organisere aktivitet og program horisontlat og vertikalt (møteplassar, bustadstruktur, arbeidsplassarm handel, aktivitet, tenester, anna rekreasjon med meir). Kommunen har fått støtte til moglegheitsstudien frå Hordaland fylkeskommune Arkeologisk og marinarkeologisk registrering Kulturavdelinga ved Hordaland fylkeskommune har varsla behov for arkeologisk utgraving og Bergen Sjøfartsmuseum har varsla om krav om marinarkeologiske registreringar då tiltaksområdet ligg i eit prioritert område for marine kulturminne. 10

21 2. SKILDRING AV PLANOMRÅDE Lonevåg er i dag administrasjonssenter i kommunen og staden skal tene heile Osterøy sin befolkning. Som den nest største tettstaden på Osterøy med ca 875 innbyggjar (2016) er Lonevåg i dag senter for ein rekke idretts- og fritidstilbod, butikkar og servicenæring, samt sentrale offentlege og kommunale tenester i kommunen. Gunnebo AS er Lonevågs største private arbeidsplass med 62 tilsette. Samansetnaden av dei ulike næring, teneste- og servicetilboda i Lonevåg gjer staden til ein sentral plass som nyttast av mange ostringar kvar dag Kort historikk Sjøen har vore ein viktig føresetnad for busetnad og utvikling i Lonevåg. I løpet av eldre jernalder busette dei første menneska seg her på Osterøy og mykje tyder på at dei etablerte seg inst i Lonevågen. Fornminne frå yngre jernalder beståande av to nausttufter og ein mannsgrav er lokalisert i Støvika i Vågatjørn, inst i den opphavlege Hatlandsvågen. Det har budd menneske i Lonevåg sidan eldre jernalder. Mykje tydar på at dei fyrste innbyggjarane busette seg i botnen av Lonevågen og sjøtilgang var ein viktig føresetnad for denne busetjinga. Etterkvart vart handel ei viktig inntektskjelde, og handelsreisande frå Osterøy var avhengig av å få frakta varar til Bergen. For gardane i området var Lonevågen eit naturleg knutepunkt for kommunikasjon langs sjøvegen. Frå midten av 1800-talet byrja dampbåten å leggje til i Lonevåg og staden utvikla seg til å bli eit knutepunkt for transport og handel. På byrjinga av 1900-talet var Lonevåg ein handelsstad med bakeri, fleire butikkar, telegraf, telefon, meieri, post, slaktehus, låsesmie (Gamle Lonevågen). Nærleik til dampkai og handel gjorde også Lonevåg til ein attraktiv stad for lokalisering av verksemder og industri. I 1889 flytta Borge garveri verksemda si frå Borgavatnet til Kårvika i Lonevåg. På slutten av 1800-talet og byrjinga av 1900-talet vart det etablert fleire beslag- og møbelfabrikkar i Lonevågsområdet. På 1950-talet var Lonevåg blitt den leiande industristaden på øya. Utover 1900-talet vaks industrien fram i Lonevågen (Haus i Soge og Samtid) og staden blei eit senter for næring og industri. I 1950 hadde Lonevåg den største konsentrasjonen av handelsverksemd på Osterøy. I 1964, då det vart bestemt at Osterøy skulle verte ein kommune vart Lonevåg valt som kommunesentre, mykje på grunn av stadens sentrale plassering på øya, lett tilgjengeleg frå dei mange grendane. Lonevåg vart også utpeikt som eit område for vidare utvikling av industri og bustad. Etter kommunesamanslåinga vart Lonevåg sin posisjon som nærings- og industrisenter styrka. På og 90-talet var det fleire nyetableringar av forskjellige typar næringsverksemd i Lonevåg. I 1983 flytta Osterøy Energi frå Valestrand til Lonevåg, og fleire nye forretningar opna i Lonevåg sentrum på denne tida. Fleire av bygga i Lonevåg sentrum vart oppført i denne perioden. Lonevåg senter opna i I 1984 vart sjukeheimen på Hatland teke i bruk, og i 1985 vart Osterøykroa bygd. Ein hadde frå før eit større bussanlegg i sentrum, og det som i dag er bussterminal for Tide vart bygd i Mange av forretningane i Lonevåg flytta inn i Osterøy Senter då dette vart bygd i 1998(Alt henta frå Tettstadanalyse Lonevåg mars 2017). 11

22 2.2. Landskap Lonevåg ligg i eit dalføre orientert nær nord-sør, med relativt bratte fjellsider i aust og vest. Fjorden frå nord inn til Lonevågen er rundt fem km lang og meter brei.. Frå Lonevågen buktar dalen seg vidare over Hatland mot Gjerstad og fjella på sørsida av Osterøy. Tettstaden si plassering i naturlandskapet gjer den utsatt for naturfarer som steinsprang, stormflo og havnivåstigning. Figur 4 Utfylling i Lonevåg over tid Dagens Lonevåg er lokalisert i Hatlandsvågen. Den opphavlege Hatlandsvågen gjekk heilt opp til Vågatjørna som i dag ligg avstengd frå sjøen. I den gamle Hatlandsvågen kunne skip førast opp til Vågatjørna gjennom ein smal grunn straum på flo sjø. Seint på 1800-talet byrja dei fyrste inngrepa ved Vågatjørna og gjentekne utfyllingar har endra landskapet og forma dagens Lonevåg. Eksakte årstal for utfyllingane er ikkje kjend. Kart frå 1950 syner ei endring med delvis utfylling, med kanalar og molo som strekte seg frå den eine til den andre sida. Frå den gong er det gjort fleire utfyllingar, og i 2005 vart området som i dag er i bruk til kollektivhaldeplass også fylt ut (Alt henta frå Tettstadanalyse Lonevåg mars 2017) Dagens arealbruk Fordelinga av bustadområde, tenester, handel og rekreasjonsområder i Lonevåg pregast av dei topografiske skilnadane på staden og den langstrakte sentrumsaksen som strekker seg opp mot Hatlandsområdet. Det er ei tydelig todeling mellom området på Hatland der rådhuset, skular og idrettsanlegg er lokalisert. med mange teneste- og rekreasjonsområde og Lonevåg sentrum med handel- og tenestetilbod. Bustadområda i Lonevåg ligg i åssidene og er karakterisert av mykje bratt terreng. Sentrum har særskilde utfordringar knytt til organiseringa av bygningar og uterom. Sentrum er i dag fragmentert og ber preg av møte mellom den gamle handelstaden og nyare utvikling. Utfyllinga av Hatlandsvågen har mogleggjort ein utviding av sentrumsområdt i Lonevåg som i dag strekker seg frå det yttarste hamnebassenget inn til busstasjonen og opp mot Vågatjørna. Sentrumsområdet i Lonevåg omfattar i dag blanda føremål med forretning, kontor, tenesteyting, bustad, industri, kulturtilbod, skule, idrett og grøntareal. Sentrumsnære områder i planområdet omfattar i hovudsak føremål bustad- og grøntareal med noko dyrka jord og beitemark. 12

23 Tide-tomta Tide-tomta ligg sentralt i sentrum av Lonevåg og markerer starten på sentrum når ein tek av etter rundkøyringa frå Borgotunnellen. Dette er ei stor sentral tomt som i dag er brukt til verkstad for Tide, kontor,oppstillingsplass for bussar, samt for bilparkering. Det må i samarbeid med Hordaland fylkeskommune som eig tomta vurderast kva som er høveleg framtidig bruk av området. Figur 5 Tide-tomta i raudt område Bustader og næringsareal I og kring Lonevåg er det i dag ein rekkje ubygde areal. Deler av sentrumsområdet har relativ høg utnytting, medan visse bustadareal har relativ låg utnytting i høve deira sentrale lokalisering. Bustadområda i planområdet består av ei rekkje ein- og tomannsbustadar, samt nokre rekkjehus. Dei gamle garveribygga til Borge Garveri er lokalisert i Kårvika i den smale vågen til Lonevågen og godkjent bruk av bygningane er framleis garveridrift. Figur 6 Lonevåg Gule bygningar er næring medan dei raude er bustader 13

24 3. AKTUELLE TEMA OG OMSYN I PLANARBEIDET I dette kapitelet skildrast fire utvalde hovudtema med problemstillingar som ein må ta særskilt omsyn til i arbeidet med områderegulering av Lonevåg: Klima og naturfare, Trafikkavvikling, gang- og sykkelvegnett, å skape eit levande sentrum og barn og unge. Dette er tema som har utmerkt seg som særleg utfordrande, eller med særleg potensiale for Lonevåg, og får dermed ekstra fokus. Fleire andre tema vil og ligge til grunn for planarbeidet og bli innarbeid i områdeplanen. Som til dømes: Folkehelse Handel Naturmangfald Møteplassar Kulturminne Berekraft Bustadstruktur Tilkomst til strandsona 3.1. Klima og naturfare Lonevåg er lokalisert i enden av ein smal fjord med relativt bratt relieff. Den bratte smale dalen gjev utfordringar i høve trygg lokalisering av bebyggelse og infrastruktur ettersom strandsona er utsatt for havnivåstigning, og fjellsidene er utsatt for auka skred og steinsprangfare. Særleg flaum utgjer ein uro i området ettersom det er forventa betydeleg nedbørsauke og hyppigare styrtregnepisodar over Osterøy i framtida og vassdraget har få fordrøyingsområde. Store delar av Lonevåg sentrum er etablert på fylling i den opphavlege Hatlandsvågen og området er i dag flaumutsett. Utgreiingar i høve blågrøne strukturar og klimatilpassing vil vere viktige tema i planarbeidet. Lonevåg si lokalisering i eit dalføre inst i ein våg er typisk for mange tettstadar på vestlandet. Utfyllinga av Hatlandsvågen er heller inga uvanlig praksis og har vore nytta mange stader for å bøte på trongen for plass i tronge dalsøkk. Lonevåg er likevel særskild i den forstand at staden har eit stort nedbørsfelt og er utsatt for flaum ved mykje nedbør og snøsmelting. Samstundes er deler av sentrum lågtliggande og utsett for havnivåstigning og springflo/stormflo Dette er utfordringar som vert viktige å ta omsyn til i planarbeidet. I sentrum er det potensiale for å nytta dei blågrøne strukturane som ressursar og kvalitetar i den vidare utviklinga av Lonevåg som tettstad Trafikkavvikling, gang- og sykkelvegnett I plan for trafikksikring har Osterøy kommune ein nullvisjon for trafikkulukker, i tillegg er det ei målsetting at det skal verta trygt for innbyggjarane å velje helsefremmande transportløysingar. Eit delmål i planen er å planleggje for å auka tal innbyggjarar som brukar helsefremmande transportløysingar på strekningar 0 4 km. «Alle arealplanar skal ha fokus på trafikksikring og kva ringverknadar etableringar langs vegen skapar med tanke på å sikra trygg ferdsel for alle trafikantgrupper». Vegplanlegginga i Lonevåg ber preg av Osterøy si topografiske utforming. Medan Lonevåg er eit knutepunkt for trafikk i kommunen, er den eksisterande vegsituasjonen ein utfordring for å utvikla gode kvalitetar i Lonevåg sentrum. Mange tomrom og ein fragmentert gang- og sykkelvegstruktur gjer at sentrum ikkje inviterer til mykje aktivitet utover bilbasert kommunikasjon. I Lonevåg går det ein sentrumsakse frå det ytste hamnebassenget i Lonevåg sentrum og opp til Hatlandsområde langs 14

25 FV 368. Sentrumsaksen får tilført trafikk frå bustadområda som ligg i åssidene langs aksen. Som vist i figur 2 er aksen prega av ei rekke brotområder som gjer at sentrumsområda og sentrumsaksen vert fragmentert. Blant anna så er strandsona i Lonevågen og busetnaden i Kårvika i dag relativt avstengd frå sentrum, og det er ikkje samanhengande gang- og sykkelvegnett gjennom heile aksen. For å utvikla ein levande tettstad med gåande og syklande er det viktig å knyte saman dei ulike nivåa i aksen med gode løysingar for mjuke trafikantar. Figur 7 Sentrumsakse der bustader "mater" sentrum Planarbeidet må sikre at ein får til gode løysingar for veg og parkering som ikkje går på bekostning av gode bumiljø og god sentrumsutvikling Å skape eit levande sentrum Lonevåg har ei viktig rolle som kommunesenter for Osterøy og som eit senter for handel, industri, idrett, skule og offentlege tenester i kommunen. Lonevåg sin lokalisering sentralt på øya gjer at tettstaden er eit knutepunkt internt i kommunen, samstundes er Lonevåg mindre relevant i eit regionalt perspektiv. Osterøy har relativt høg handelslekkasje og fleire tilbod er lokalisert i kringliggande kommunar. Sentrumsområda er potensielle viktige motorar som samlingsplass eller møteplass i eit lokalsamfunn. Lokalisering av allmenne tilbod, service eller aktivitetar er oftast her. Fotlandsvåg, Lonevåg, Valestrand/Hauge og Haus er i arealstrategiane til kommuneplanen definert som Områdesenter. 15

26 Med dette meinast at dei skal tene som sentrumsområde for større område, og det inneber å legge til rette for vidareutvikling og styrking av desse som tenesteområde og møteplass. I områdesentra vil ein ha fokus på at det skal leggjast til rette for og etablerast urbane kvalitetar som variasjon i type føremål; bustad/fritid/næring. Tilboda bør samla sett gje eit variert tilbod til ulike aldersgrupper. Ein levande stad inkluderer både gammal som ung. Det er òg vurdert som viktig at dei tilbod som finst eller skal etablerast, har variasjon i bruk på ulike tider av døgnet. Andre utfordringar i planarbeidet vil knytte seg til moglegheitene for å skape eit samanhengande og levande sentrumsområde i Lonevåg. Sentrumsområdet er i dag fragmentert og består av mange tomrom som er dominert av parkering og biltrafikk. Det blir viktig å finne gode løysingar for mjuke trafikantar som samstundes legg opp til en fysisk struktur som gjev rammer for variert opphald, aktivitet, og møteplassar.. Eit levande sentrum treng strukturar som legg til rette for både næring, handel, fritid og bumiljø. Ved å tydeleggjere gatestrukturen i sentrum, klårgjere offentlege rom og møteplassar er det potensiale for å skape gode føresetnadar for eit levande sentrum i Lonevåg. Tilgjengelegheit og kommunikasjon i og kring sentrum, som til eksempelvis tilknytinga mellom sentrumsflata og Hatland, er ein anna problemstilling det vil vere naudsynt å drøfte Barn og unge Som skildra i planprogrammet for oppvekstplanen så har den fysiske utforminga av bu- og nærmiljøa til born og unge stor betyding for utviklinga av deira fysiske og psykiske helse. Ulike arenaer for fysisk aktivitet representerer også viktige sosiale møteplasser og har betyding for leik, fellesskap og tilhørighet. Lonevåg er den tettstaden på Osterøy med flest tilbod for barn og unge. Lonevåg har i dag, barnehagar, barneskule, ungdomsskule (med symjebasseng) og vidaregåande skule, samt Osterøyhallen, kunstgrasbane, og grasbane med friidrettsfasilitetar i tillegg til offentlege tenester som tannlege, lege, helsestasjon og Familiens hus. I sentrum finn ein bibiliotek butikkar, kafe, restaurant og treningssenter. Dei fleste born som veks opp på Osterøy i dag får eit forhold til Lonevåg som kommunesenter då dei fleste går på felles ungdomsskule her. Mange born og unge ferdast hyppig mellom Hatland (der skule og idrettsanlegg er lokalisert), byggelfelta og sentrum. Det er derfor særskilt viktig at tettstaden er utforma med tanke på barn og unge sitt bevegelsesmønster og behov for aktivitetsarenaer og møteplassar. Barneskulen har god kapasitet framover. Det pågår prosjekt for utbygging av ungdomsskulen på eksisterande lokalitet. Her vert det viktig å sikre gode og tilstrekkeleg store uteareal til skulen. Vidare er det naudsynt med fleire barnehageplassar i Lonevåg. Dette betyr at det må byggast ny barnehage i nær framtid. Planarbeidet må innarbeide lokalitet og setje av areal til ny barnehage. Gjennom planarbeidet må ein vurdere om ein skal vidare bygge opp under Hatland som barnehage- og skulesenter eller om noko av aktiviteten bør etablerast i sentrum for å styrke aktivitet i sentrum. Det er også viktig å sikre ålmenta tilgang til sjø. I medverknad frå 2009/2010 var dette eit punkt som ungdommane sjølv peika på var uheldig slik situasjonen er i dag. Områdeplanen må sjå på både tilgang til sjø i sentrum av Lonevåg men også vurdere friområde, småbåthamn og kai. 16

27 Fysisk oppvekstmiljø/møteplassar Lokalisering av sentrale offentlege tenester på Hatland skapar ei funksjonsdeling i Lonevåg. Med tanke på vidare utvikling vil det vere naudsynt å ta stilling til om ein ønskjer å forsterke eller motverke denne delinga. Skulane si lokalisering skapar avstand til sentrum, men er på same tid ei god plassering med tanke på samordning av idrettsanlegg, friluftsområde og skuletilbod. Møteplassar for barn og unge i Lonevåg er i hovudsak knytt til skule og idrett. Det er få andre naturlege møteplassar i Lonevåg. I nærleik til Lonevåg sentrum er det spesielt behov for fleire møteplassar som kan invitere til bruk på mange tider av døgnet. Sjølv om møteplassane er særskilt mynta på barn og unge kan dei same områda leggast til rette slik at dei kan nyttast av ulike brukargrupper gjerne saman. Grøntareal, natur- og friluftsområde er òg viktige arenaer for rekreasjon, møteplassar og trening for både barn, unge og vaksne. Særleg grøntareal nær skule, bustad og barnehage som 100-m skog, badeplass, snarvegar med meir er viktige for barn og unge. Områdeplanen må sikra viktige areal til natur- og friluftsføremål. I skulesamanheng er det naudsynt med eit nytt symjebasseng som stettar krav til symjeopplæring. Det er også ynskjeleg at kulturskulen får sine eigne faste lokale. Det er også signalisert behov for andre møteplassar til kulturaktivitetar som kino, musikalframsyning og som kan vere eit samlingspunkt for aktivitetar og møteplass på fritida. I idrettshallen er kapasiteten sprengt og korkje Lonevåg skule eller ungdomsskulen har eigne gymsalar som kan avlaste bruken av hallen. I planarbeidet vil det vere naudsynt å gjere ei evaluering av kva område som har gode kvalitetar for rekreasjon, leik og idrett. Med eit auka fortetting i bustad- og sentrumsområda kan det vere naudsynt å sjå særskilt på rekreasjon og idrettsområde i Lonevåg. 17

28 3.5. Oppsummering Planarbeidet skal: Utgreie korleis ein kan sikre og utvikle eit trygt sentrum utan overhengande naturfarer Utgreie korleis ein kan sikre og utvikle område som ligg lågare enn 5 moh med ei forventa havnivåstigning Utgreie korleis ein skal handtere flaum- og overvassituasjonen i sentrum Utgreie korleis ein kan organisere og legge til rette for ein berekraftig infrastruktur som ivaretek mjuke trafikantar og legg til rette for klimavenlege løysingar Vurdere krav til berekraftige og klimavenlege bygg og material Sikre at det er trygt å ferdast for mjuke trafikantar i Lonevåg Vurdere trasé for fylkesvegen Utgreie og planleggje gang- og sykkelvegar mellom Hatland, sentrum og sentrale byggjefelt. Vurdere ny struktur for parkeringsplassar og trafikkavvikling i sentrum Vurdere framtidige lokalitetar for kollektivhaldeplassar Sikre snarvegar og tverrforbindelsar Byggje på eksisterande strukturar og det stadeigne og unike med Lonevåg Leggje til rette for klimavenlege og berekraftige løysingar Leggje til rette for næringsutvikling og handel Leggje til rette for eit trygt sentrum som ivaretek mjuke trafikantar. Leggje til rette for betre tilkomst til strandsona for ålmenta Leggje til rette for gode møteplassar Sikre trygg og lett tilkomst til barn og unge sine arenaer og tilbod Sikre gode møteplassar/leikeplassar/idrettsplassar i Lonevåg Sikre areal til offentlege tenester for framtida Sikre viktige naturmiljø og friluftsområde som blir eller kan nyttast av barn og ung Avklare lokalisering av småbåthamn, kai og friområde i tilknyting til sjø 18

29 4. ORGANISERING, MEDVERKNAD, FRAMDRIFT OG KOSTNADER Planavdelinga ved Osterøy kommune skal utarbeide planforslaget med konsekvensutgreiing og ROS analyse. Det er bestilt moglegheitstudie og ein må vurdere om det også blir naudsynt med trafikkanalyse og/eller handelsanalyse som bakgrunn for planarbeidet Organisering Arbeidet med områderegulering for Lonevåg vert styrt av planavdelinga i kommunen og arbeidet vert i hovudsak utført av planavdelinga med bistand frå andre fagfolk i kommunen. Noko arbeid må gjennomførast av konsulentar som td. vegprosjektering. Vedtaksorgan: Heradstyret er vedtaksorgan og vedtek oppstart av områdeplanen og vedtek planprogram. Heradsstyret vil også vedta utlegging til offentleg ettersyn og høyring. Det er også Heradsstyret som vil endeleg vedta områdeplan Lonevåg når den ligg føre. Styringsgruppe: Formannskapet vil som styringsgruppe kunne bidra til avklaringar om prinsipp for vidare arbeid undervegs i prosessen i høve til vesentlege vegval. Formannskapet vil også kunne gje råd og innspel til rådmannen. Prosjekteigar og prosjektleiing: Rådmannen er prosjekteigar for områdeplan Valestrand. Rådmannen vil rapportere til styringsgruppa. Prosjektleiing vil vere planavdelinga som skal rapportere til prosjekteigar og som har ansvar for å utarbeide planen. Det vil vere behov for arbeidsgruppe(r) som må bidra til ulike utgreiingar som mellom anna risiko-og sårbaranalyser og konsekvensutgreiing. Dette for å sikre tverrfagleg kompetanse inn i arbeidet. Rådmannen si leiargruppe vil kunne peike ut medarbeidarar som skal bidra med sin fagkompetanse inn i planarbeidet Medverknad Plan- og bygningslova kap. 5 slår fast at planprosessen skal legge til rette for god medverknad. Innbyggjarar, øvrige myndigheter og eksterne fagpersonar skal ha moglegheit til å komme med sine synspunkt og delta i utforminga av planen gjennom aktiv deltaking. Den formelle medverknaden er sentral i dette arbeidet og føregår gjennom offentleg høyring. Øvrig medverknad for å få innspel og idear føregår gjennom møter og verkstader med innbygjarar og sentrale aktørar. Opplegget for medverknad er i dette planarbeidet tenkt todelt: Internt: i kommunale administrative og politiske organ. Eksternt: gjennom høyringar og aktivitet (møter /verkstader) Medverknad i tettstadanalysen Arbeidet med tettstadanalysen har føregått i fleire periodar og over lang tid. I 2009 vart det gjort mykje arbeid og det var også medverknad i samband med dette. Mellom anna var det prosjekt med ungdomsskulen der dei fekk førebudd seg før det var arbeidsmøte med konkrete oppgåver til ungdommane. Dette er arbeid som ligg til grunn for tettstadanalysen og særleg det som går på kvalitetar med tettstaden Lonevåg sett frå ungdommane sin ståstad. Dei kvalitetane som peika seg ut er teke med i analysen. Det var også politisk medverknad gjennom referansegruppe der ein hadde 19

30 fleire møter i 2009/2010. Sjølv om dette arbeidet er noko gamalt ligg det likevel til grunn for både den ferdige tettstadanalysen og planarbeidet for Lonevåg Mål for medverknad i planarbeidet Kommunen ønskjer å skape merksemd og kjennskap om det pågåande planarbeidet og målsettingane for prosessen. Det vil vere viktig å gje informasjon, men korleis og på kva tidspunkt dette skjer har betydning for kva engasjement ein klarer å skape rundt planarbeidet og eigarskapen til det ferdige (styrings)verktyet planen skal vere. Kommunen har eit særskilt ansvar for å leggje til rette for open, brei og tilgjengeleg medverknad. Det vil gjennom planprosessen vere eit fokus å leggje til rette for meiningsfull involvering av lag, organisasjonar og ålmenta der medverkinga sikrar ein best mogleg plan for Lonevåg Metode Medverknad tidleg i planprosessen er viktig for å få innspel før avgjerdsler vert tekne. Det er då ein har størst moglegheit for å påverke utfallet. Difor ser ein føre seg at moglegheitsanalysen vert brukt aktivt når den føreligg. Dette skjer gjennom møter der ein presenterer moglegheitsanalysen og lager eit opplegg for å diskutere dei løysingane som vert føreslegne gjennom moglegheitsanalysen. Det vil då vere arbeidsmøter/verkstader der ein får høve til å kome sine innspel. Her vil ein ha eit konkret forslag å diskutere og ein kan vurdere føremonn og ulemper med det som ligg føre, samstundes som eit viktig tema vil vere om det er noko som moglegheitsstudien ikkje har vurdert. Gjennomført skredfarekartlegging og flaumfarekartlegging i forkant av moglegheitsstudien sikrar at naturfare er kjent i forkant av diskusjonane. For å få aktiv medverknad frå politikarar er det vurdert eit eige møte for heradsstyremedlemmer i etterkant av moglegheitsstudien med innhald som skissert over. I tillegg ser ein føre seg både møte på ungdomsskulen og med ungdomsrådet for å sikre at ungdommar skal kome til orde i planprosessen. Vidare er det lagt opp til 1-2 opne møter for ålmenta der lag og organisasjonar vert spesielt inviterte for å sikre at alle har høve til å kome med innspel på eit tidleg tidspunkt. Sentrumsforeininga og andre med nærings- og grunneigar interesser i Lonevåg sentrum vil også vere viktige for å sikre at også deira interesser vert høyrt i planprosessen. Ein ser difor for seg eit liknande møte som skissert over med dei. Oppsummert ser ein føre seg: 1 med Heradsstyret 1 med Ungdomsråd 1 dag på ungdomsskulen med ein klasse i samarbeid med skulen 1 med næringsinteresser/grunneigarar 1-2 opne møter der ålmenta samt lag, organisasjonar, eldreråd og rådet for funksjonshemma vert spesielt inviterte. Utover i planprosessen vil ein sikre medverknad frå offentlege styresmakter gjennom planforum hos fylkeskommunen. Det vil også vere naudsynt med særskilt kontakt med fylkeskommunen ang Tidetomta samt ei involvering av Statens vegvesen i høve til veg og gang/sykkelveg. Anna kontakt vert etter behov. 20

31 4 KVARTAL 1 KVARTAL 2 KVARTAL 3 KVARTAL 4 KVARTAL 1 KVARTAL 2 KVARTAL 3 KVARTAL 4 KVARTAL Etter krava i PBL. skal alle naboar, grunneigarar, andre parter saka gjeld, samt offentlege og private instansar, få tilsendt skriv direkte i brevform om alle vedtak og høyringsperiodar, med fristar, for å kome med merknader. Kunngjering vil skje på kommunen si heimeside og i Bygdanytt Framdriftsplan Erfaring frå bl.a kommunedelplan for sjø-og strandsone viser at det kan vere utfordrande å sjå føre seg prosessen etter 1.gangs handsaming av planen. Dei merknadane som kjem inn vil i hovudsak avgjere vidare prosess. Det er difor ikkje laga ein framdriftsplan utover 1.gangs handsaming. Dette vil ein kome tilbake til og drøfte med styringsgruppa når ein ser korleis prosessen går. OMRÅDEPLAN LONEVÅG Oppstart, høyring og offentleg ettersyn av planprogram x Vedtak av planprogram x Medverknad eksternt x Utarbeiding av planforslaget x x x x x Involvering av styringsgruppa x x x x 1.gongs handsaming av planforslag x Høyring og offentleg ettersyn x x Tabell 2 Framdriftsplan Det er lagt opp til ein stram framdriftsplan. Erfaring frå områdeplan Valestrand har vist at td.regulering av fylkesveg kan vere tid-,kostnads- og arbeidskrevjande Kostnader Aktivitet Skredfarekartlegging Ca kr Arkeologisk utgraving Ca kr (pristilbod) Flaumfarekartlegging og Ca kr moglegheitsstudie Prosjektering veg og g/s kr (estimert) Marinarkeologisk kartlegging kr (estimert) Tabell 3 Kostnader 21

32 Skredfarekartlegging er allereie gjennomført. Kommunen har motteke kr i tilskot frå Hordaland fylkeskommune til pågåande moglegheitsstudie, og kr i klimamidlar frå Miljødirektoratet til pågåande flaumfarekartlegging. Det er også kome eit estimat på kva dei arkeologiske utgravingane vil koste. Det mest usikre er kostnader knytta til prosjektering av veg. Dette vil naturleg henge saman med kva løysingar vi går for og i kva grad det er naudsynt med prosjektering av fylkesveg. Bergen sjøfartsmuseum, som er fagmynde på arkeologi i sjø, har varsla at det er naudsynt med marinarkeologiske registreringar. Dei vil krevje undersøkingar når områdeplanen kjem på høyring. Det er ikkje innhenta pris for dette arbeidet. 22

33 5. OVERORDNA FØRINGAR FOR PLANARBEIDET Det er lagt ei rekkje nasjonale føringar for planarbeid i kommunen gjennom lover som plan-og bygningslova og Naturmangfaldslova, sentrale forskrifter, rikspolitiske retningsliner, brev og rundskriv. På fylkesnivå er det fleire planar som legg føringar og retningslinjer for arealdisponeringa i Osterøy kommune. På kommunalt nivå er det først og fremst kommuneplanens arealdel som er førande for områdeplanen, men også kommuneplanens samfunnsdel og enkelte kommunedelplanar, normer og forskrifter vil vere viktige i planarbeidet. Tabellen under syner ei liste over nasjonale, regionale og lokale føringar for kommuneplanarbeidet. Lista er ikkje uttømmande. Nasjonale føringar Regionale føringar Lokale føringar T-1497 Nasjonale forventninger til regional og kommunal planlegging Fylkesplan for Hordaland Pågåande kommuneplanen sin St. meld. 26 ( ) Regjeringas miljøvernpolitikk og rikets miljøtilstand Fylkesdelplan for biblioteka i Hordaland samfunnsdel (planprogram pr Rundskriv T-2/08 Om barn og planlegging Fylkesdelplan for fysisk november 2015) aktivitet, idrett og friluftsliv ( ) Kommuneplan for Osterøy Fylkesdelplan for kulturminne ( ) Arealdelen til Kommuneplan for Fylkesdelplan for senterstruktur og lokalisering av service og handel 2002 Osterøy Kommunedelplan for vassforsyning Regional plan for attraktive senter i Hordaland senterstruktur, tenester og handel (på høyring) 2024 Kommunedelplan for Energi og Klima Klimaplan for Hordaland Trafikksikringsplan for Osterøy Tabell 4 Overordna føringar Regional plan for folkehelse Fleire gode leveår for alle Regional transportplan Regional næringsplan Regionalt utviklingsprogram for Hordaland 2009 Handlingsplan for trafikksikring i Hordaland Rammeplan for avkjørsler Regional plan for folkehelse : Fleire gode leveår for alle Kommunedelplan for idrett, fysisk aktivitet og friluftsliv Kommunedelplan for helse, omsorg og sosial Bustadsosial handlingsplan Kommunedelplan for avlaup Pågåande kommundelplan for oppvekst (planprogram pr april 2017) Kommunal norm for VA Kommunal vegnorm 5.1. Krav om planprogram I kommuneplanen sin arealdel for er det sett krav om at det skal utarbeidast områdeplan for eit areal i Lonevåg jamfør 12-2 i Plan og bygningslova av 2008 (Pbl ). Områdeplan er plan med krav om konsekvensutgreiing. For reguleringsplaner som kan få vesentlege verknader for miljø og samfunn, skal det som ledd i varsling av planoppstart utarbeidast eit planprogram som grunnlag for planarbeidet. 23

34 Føremålet med planprogrammet: Planprogram for Lonevåg omfattar ei klargjering av utfordringar og problemstillingar og legg føringar for det vidare planarbeidet. I samsvar med pbl 4-1 skal planprogrammet: - klargjere føremålet med planarbeidet - vise korleis planprosessen skal gå føre (formelle fristar, viktige milepælar, høyringspartar etc.) - klargjere opplegget for medverknad, særleg i høve til gruppene ein antar vil bli særleg rørt - klargjere kva alternativ som vil bli vurdert - drøfte aktuelle problemstillingar i planarbeidet - drøfte trong for utredningar Forslag til planprogram skal sendast på høyring og leggast ut til offentlig ettersyn samstundes som varsling av planoppstart. Føremålet med høyringsperioden er å sikre eit program som ivaretek alle viktige omsyn og verknader. Det er viktig å få tilbakemeldingar frå ålmenta og offentlege instansar tidleg i planprosessen då planprogrammet skal gje føringar for det vidare planarbeidet Krav om konsekvensutgreiing og ROS analyse Planarbeidet skal omfatte planskildring med konsekvensutgreiing og ROS analyse. Vurderingar gjort i konsekvensutgreiing med ROS analyse i kommuneplanen skal implementerast i planarbeidet. Kommunen har vedteke akseptkriterie og metode for ROS analyse i kommunen som skal nyttast i planarbeidet. Det skal vurderast konsekvensar for dei einskilde tema og ei samla vurdering for heile planforslaget. Alternativ som er vurdert i planarbeidet skal synleggjerast. Kartlegging av dagens situasjon samt kartlegging og samla vurdering for konsekvensar av tiltak skal danne grunnlag for endeleg planforslag. 24

35 Tabellar Tabell 1 Befolkningsframskriving for Lonevåg. Kjelde HFK Tabell 3 Framdriftsplan Tabell 4 Kostnader Tabell 2 Overordna føringar Figurliste Figur 1 Framlegg til planavgrensing i Lonevåg... 6 Figur 2 Den delen av reguleringsplanen Fugledalen bustad i sirkel som skal vere med i områdeplan Lonevåg... 8 Figur 3 Faresonekart Lonevåg Figur 4 Utfylling i Lonevåg over tid Figur 5 Tide-tomta i raudt område Figur 6 Lonevåg Gule bygningar er næring medan dei raude er bustader Figur 8 Sentrumsakse der bustader "mater" sentrum Bibliografi Hordaland fylkeskommune. (2016). Fylkesprognosar Hordaland : Befolkning. Bergen: Hordaland fylkeskommune. Hordaland fylkeskommune. (2017, August 21). Henta frå Osterøy kommune, Planavdelinga. (2017). Tettstadanalyse Lonevåg - Tettstadanalyse med fokus på historisk utvikling, stadeigne kvalitetar og sentrumsutvikling. Osterøy kommune. 25

36 TETTSTADANALYSE LONEVÅG Tettstadanalyse med fokus på historisk utvikling, stadeigne kvalitetar og sentrumsutvikling PLANAVDELINGA, OSTERØY KOMMUNE Mars 2017

37 1

38 INNHALD 1. INNLEIING Kva er ei tettstadanalyse og kvifor treng Lonevåg ei slik? Føresetnader for analysen og tidlegare prosess Føremål og avgrensingar Metode Medverknad og Samarbeid Oversiktskart Lonevåg HISTORISK UTVIKLING Gamle Lonevågen Utviklinga av knutepunktet og handelsstaden Lonevåg Utviklinga av industristaden Lonevåg Lonevåg vert kommunesenter Utviklinga av dagens Lonevåg Folketalsutvikling NATUR OG LANDSKAP Overordna landskapstrekk Topografiske nivå Strandsona Blå-grøn struktur i sentrum TRAFIKK OG KOMMUNIKASJON Overordna struktur Kollektivtrafikk Parkering i sentrum Fotgjengarar og syklistar Barnetråkkregistreringar BUSTAD, HANDEL OG REKREASJON Overordna struktur Brotområde i sentrum og sentrumsaksen

39 5.3. Sentrumsstruktur Bygningstypologi i sentrum Bustadområde og bustadtetthet Lokalisering av offentlege og Private tenester Handels- og Næringsområder Idrett og rekreasjon Møteplassar for barn og unge Eigedomsstruktur BYGNINGAR OG ENKELTELEMENT Kulturminne og SEFRAK Industrielle kulturminne VEGEN VIDARE Vegen vidare Korleis gjenskape eit levande lonevåg? Bileteliste Figurliste Kjelder

40 1. INNLEIING 4

41 1.1. KVA ER EI TETTSTADANALYSE OG KVIFOR TRENG LONEVÅG EI SLIK? Ei stadanalyse tar utgangspunkt i ein konkret fysisk stad som studieobjekt. Det finnast ei rekkje ulike tilnærmingar til stadanalyse som metode. Lonevåg har ei viktig rolle som kommunesenter for Osterøy og som eit senter for handel, industri, idrett, skule og offentlege tenester i kommunen. Lonevåg sin lokalisering sentralt på øya gjer at tettstaden er eit knutepunkt internt i kommunen, men gjer tettstaden samstundes mindre relevant i eit regionalt perspektiv. Osterøy har relativt høg handelslekkasje og fleire tilbod er lokalisert i kringliggande kommunar. Indre Arna er næraste regionsenter (Figur 1 og 2). Tettstaden er i dag prega av å vere ein plass med fleire tilbod og tenester, utan eit heilskapleg og lesbart uttrykk. Sentrum i Lonevåg har utvikla seg gjennom fleire ulike utfyllingar i Hatlandsvågen og bærer preg av tilfeldige løysingar og ei bilbasert planlegging. Sidan kommunesamanslåinga i 1964 har det vore lite fokus på utvikling av estetiske kvalitetar og sosiale møteplassar i Lonevåg. Samstundes har ny veg frå Hauge skapt ein ny trafikksituasjon i sentrum. Ei tettstadanalyse vil kunne skildre den historiske prosessen og samfunnsutviklinga som formar dagens Lonevåg. Samstundes vil den kunne synleggjere kvalitetar, utfordringar og moglegheiter staden har. Dette vil kunne vere eit felles utgangspunkt for vidare planlegging og utvikling av Lonevåg som ein tettstad der folk vil bu, jobbe og leve. 5

42 Osterøy kommune Kommunesenter Osterøy kommune i regionen Fylkessenter Regionsenter Områdesenter Bygder Utviklingsakse Regionsenter/Bydelssenter Kommunesenter Bydelssenter Figur 1 Osterøy kommune i regionen (kart frå regional plan for attraktive senter i Hordaland) Figur 2 Osterøy kommune 6

43 1.2. FØRESETNADER FOR ANALYSEN OG TIDLEGARE PROSESS Arbeidet med ei tettstadanalyse for Lonevåg har føregått sidan I 2004 vart det oppnemnd ei politisk prosjektgruppe som skulle ha ansvar for å utarbeide analysen og kommunen fekk kroner i økonomisk stønad frå Hordaland Fylkeskommune til dette arbeidet. Analysen vart ikkje ferdigstilt. Arbeidet vart tatt opp igjen i 2008 og det vart oppnemnd ei politisk referansegruppe for tettstadanalysen som erstatning for prosjektgruppa som vart oppnemnd i Dermed vart ansvaret for å utføre arbeidet flytta over til planavdelinga i kommunen. I perioden vart det gjennomført eit grundig arbeid med tettstadanalysen. Eit godt datagrunnlag og ei rekkje presentasjonar vart produsert. Tettstadanalysen vart likevel ikkje ferdigstilt. Med utgangspunkt i den tidlegare prosessen og datagrunnlaget som allereie er opparbeida vert tettstadanalysen ferdigstilt i denne rapporten FØREMÅL OG AVGRENSINGAR Om stadanalysen skal fungere som eit konstruktivt verkty for vidare utvikling og planlegging er det viktig at det leggjast klare føringar for føremål og avgrensingar på eit tidleg stadium i analysearbeidet. Føremål og avgrensingar som er skildra under er gjort med bakgrunn i målsettingar i kommuneplanens arealdel (2011) og tidlegare føremål i analysearbeidet. FØREMÅL Stadanalysen skal Synleggjera historisk utvikling og fysisk utgangspunkt i Lonevåg fram til i dag. Peike på kvalitetar, utfordringar og moglegheiter i tettstaden. TEMATISKE AVGRENSINGAR Vidare er det gjort avgrensingar som legg føringar for analysearbeidets tematiske fokus. Den tematiske avgrensinga som er valt er: Sentrumsutvikling Det er naudsynt med eit djupdykk i sentrumsområdet som ser på både bruk i høve føremål, bygningsmassar og romma mellom desse. I tillegg til å vidareutvikle gode kår for næringsutvikling/handel bør analysen diskutere kva ein kan tilføre sentrumsområdet for å utvikla rom for handling eit levande sentrum. 7

44 GEOGRAFISK AVGRENSING Tettstadanalysa si geografiske avgrensing er gjort med tanke på landskapsform og dei områda som historisk og geografisk vender seg mot Hatlandsvågen og Lonevågen. Figur 3 syner den geografiske avgrensinga for tettstadanalysen i kvit linje. Vidare er sentrumsområdet i Lonevåg merka i ein lys raud farge. Mens den tematiske avgrensinga legg føringar for fokuset i analysen er det viktig å sjå staden som heilskap. Dette er føresetnaden for den geografiske avgrensinga. Bilete 1: Analysa si geografiske avgrensing DEFINISJON OG BRUK AV OMGREP: TETTSTAD, SENTRUM, SENTER Tettstad, sentrum og senter er omgrep som ofte vert brukt utan ei tydeleg avgrensing. Bruk av omgrep i denne analysen har som mål å følgje definisjonar sett av statlege og regionale myndigheiter. Analysen tar utgangspunkt i definisjonar sett av Hordaland fylkeskommune (HFK) og Statistisk Sentralbyrå (SSB). Osterøy har fleire tettstader og Lonevåg er ein av dei største tettstadane i kommunen. SSB definerer eit tettstad som ein plass der det bur minst 200 personar og der avstanden mellom bustadane ikkje er meir enn 50 meter. 8

45 I analysen nyttar ein fleire omgrep som er definert av Hordaland fylkeskommune i Regional plan for attraktive senter i Hordaland senterstruktur, tenester og handel (2014). I planen differensierer ein mellom omgrepa senternivå, senterstruktur, senter og sentrum. HFK skriv: Senter er ein tettstad som inneheld senterfunksjonar som handel og tenester. Ein liten tettstad kan vere eit viktig senter fordi den inneheld senterfunksjonar. Sentrumsområdet er det arealet senterfunksjonane er lokalisert innanfor. Ikkje alle sentera i Hordaland har eit klart definert sentrum (s. 14). Lonevåg har eit lite definert sentrumsområdet og i analysen nyttar ein òg omgrepet sentrumsakse for å skildre korleis senterfunksjonane strekker seg over eit lengre område. Tettsted: En hussamling skal registreres som et tettsted dersom det bor minst 200 personer der og avstanden mellom husene ikke overstiger 50 meter. Det er dog tillatt med et skjønnsmessig avvik utover 50 meter mellom husene i områder som ikke skal eller kan bebygges. Dette kan for eksempel være parker, idrettsanlegg, industriområder eller naturlige hindringer som elver eller dyrkbare områder. ( Senter: Geografisk stad med funksjonar som offentlege og private tenester, handel med meir som fungerar som eit knutepunkt for eit omland. Senter fastsetjast i regional eller kommunal plan (s. 8, 2014). Sentrum: Den mest sentrale delen av byen eller tettstaden. Sentrum er eit konsentrert og avgrensa område med ein gangbar kjerne (s. 8, 2014) Omgrepet senterstruktur omfattar både det einskilde senteret i relasjon til omlandet, og relasjonen mellom dei ulike sentera. Sentera i fylket er plassert i eit hierarki på bakgrunn av befolkningsstorleik og kva for servicenivå det einskilde senter skal kunne tilby (s. 11, 2014). Senternivå: Fylkessenter, regionsenter, kommunesenter, bydelssenter, lokalsenter eller nærsenter (s. 8, 2014) (Regional plan for attraktive senter i Hordaland senterstruktur, tenester og handel 2014) 9

46 1.4. METODE Med utgangspunkt i val av type stadanalyse er det fleire vegval i høve val av konkret metode. I denne stadanalysen nyttar ein dei to tilnærmingane kvalitativ stadanalyse og realistisk byanalyse (Miljøverndepartementet, 1993). Kombinasjonen av desse to tilnærminga gjev ein metode som både har eit fokus på stadens heilskaplege karakter, utrykk og landskap og som samstundes mogleggjer ein analyse av stadens fysiske løysingar og samanheng. Realistisk byanalyse legg vekt på samspelet mellom form og samfunn. Metoden søkjer med utgangspunkt i stadens historie å beskrive stadens arkitektoniske form slik den kjem til uttrykk i dag. Idégrunnlaget baserer seg på tanken om at samfunnsmessige endringar og prosessar, samt kulturelle verdiar og impulsar, kjem til uttrykk i stadens fysiske form (Miljøverndepartementet, 1993). Kvalitativ stadanalyse som metode tar utgangspunkt i staden som ramma omkring dagleglivets konkrete hendingar og uttrykk. Målet er å sjå staden som ein heilhet med det samspill av kvalitetar og uttrykk som gjev staden sin karakter og identitet. Ei kvalitativ stadanalyse tar utgangspunkt i landskapet som ein grunnidentitet og som førande for fysisk stadforming (Miljøverndepartementet, 1993) MEDVERKNAD OG SAMARBEID For å sikre breidde i analysen vart det oppretta ei politisk referansegruppe som har medverka med synspunkt og diskusjon. Administrativt har leiarkollegiet i Osterøy kommune og vore involvert. Skulane og barnehagen har registrert område dei nyttar til leik og uteskule gjennom eit barnetråkkprosjekt som vart gjennomført i samband med stadanalysen og rullering av kommuneplanens arealdel. Vidare har det vore arrangert ein prosjektdag med ungdomskulen der Lonevåg var tema. 10. klasse deltok på denne dagen og utforma fleire visjonar for sitt framtidige Lonevåg. I 2009 vart det invitert til ope møte i Lonevåg. Der kom representantar frå grendaråd, handelsstand, idrett, bebuarar med fleire. Her vart det presentert foreløpige funn i analysen og ein ynskte å kvalitetssikra dette arbeidet. Møtet vart avslutta med ein idédugnad kring Lonevåg si framtid. 10

47 1.6. OVERSIKTSKART LONEVÅG Hatlandsvågen Figur 3 Kart Lonevåg (ca 1930) (Njåstad & Solberg, 2006). Vågatjørn Figur 4 Oversiktskart over Lonevåg 11

48 2. HISTORISK UTVIKLING 12

49 2.1. GAMLE LONEVÅGEN Sjøen har vore ein viktig føresetnad for busetnad og utvikling i Lonevåg. I løpet av eldre jernalder (ca. 500 fvt. 500 evt.) busette dei første menneska seg her på Osterøy og mykje tyder på at dei etablerte seg inst i Lonevågen. Fornminne frå yngre jernalder beståande av to nausttufter og ein mannsgrav er lokalisert i Støvika i Vågatjørn, inst i den opphavlege Hatlandsvågen. Den største av dei to nausttuftene var 29 meter lang og er datert til mellom år (Indrelid, 1996). Arkeologiske funn frå staden er i dag på Bergen Museum. Figur 5 Kart over Lonevåg frå 1859 Gardane lengre frå sjøen vart opparbeida etappevis. Naturressursane utgjorde livsgrunnlaget, men med tida vart handel òg ei viktig inntektskjelde. Handelsreisande var avhengig av å få frakta varer sjøvegen til Bergen. For gardane i området var Lonevågen eit naturleg knutepunkt for kommunikasjon langs sjøvegen. Innlandsgardar utan sjøline måtte gjere avtalar med kystgardane Lono og Hatland for å få setje opp naust, og utover på 1600-talet hadde det utvikla seg eit stort naustmiljø i Lonevågen, inn mot Lono (Vatle, 1997). Der hadde bygdene Austbygdi, Gjerstad, Skistad, Solbjørg, og Lono nausta sine på Lono-sida av vågen, medan Mele, Espevoll, Rongve, Vevle og Revheim hadde nausta sine på Revheim-sida. Gardane nord for Lonevåg hadde nausta sine i Hatlandsvågen (Njåstad & Solberg, 2006). Med optimale vindtilhøve tok det omlag 6 timar å reise i båt frå Lonevåg til Bergen. Lonevågen var for grunn Figur 7: Fjerdingsvegmerke i Osterfjorden for større farty, og då dampbåten kom på siste halvdel av 1800-talet vart etter kvart all ferdsle konsentrert rundt Hatlandsvågen der grunnen var djupare. Når folk snakkar om Vågen i dag, er det vanlegvis Hatlandsvågen dei viser til. I 1865 kan ein lese om dampbåt i Lonevåg for fyrste gong. Men det tok enno mange år før det vart vanleg for folk å reise med dampbåten. Med dampbåten vart Lonevåg i endå større grad enn før eit knutepunkt for transport og handel (Vatle, 1997). Figur 6: Postvegar Osterøy 13

50 2.2. UTVIKLINGA AV KNUTEPUNKTET OG HANDELSSTADEN LONEVÅG Dampbåten, og dei moglegheitene som kom med dette nye kommunikasjonsmiddelet, knytte Osterøy og Lonevåg nærare saman med omverda. Reisetida vart nedkorta, og det vart lettare å frakte varer bilete 3 (Vatle, 1997). Den første tida dampbåten kom til Lonevåg, var det ikkje kai. Dampbåten kom innom Storholmen, og last og passasjerar vart frakta fram og tilbake derifrå i robåt. Etter kvart vart det bygd to kaier, ei på Loneneset og ei i Hatlandsvågen (Njåstad & Solberg, 2006). I tillegg til å styrke staden sin posisjon som kommunikasjonsknutepunkt, var også dampfarten avgjerande for etablering av handelsverksemd i Lonevåg. Når folk likevel skulle ned til Vågen for å hente eller levere varer, kunne dei like gjerne handle medan dei var der. Samstundes vart det mindre attraktivt å etablere næringsverksemd i innlandsbygdene. I 1870 vart det etablert handel i Lonevåg for første gong, og i åra som følgde fekk Lonevåg fleire tenester som meieri, post, slakteri, bakeri og rikstelefon. I 1890 vart Indre Nordhordland Damplag skipa, og Lonevågen vart enderute for båtruta i ytre Osterfjord. Dampbåten, eller Dampen som den vart kalla, kom seint på kvelden, og la frå kai igjen tidleg neste morgon. Dampen skapte liv i sentrum i Lonevåg (Vatle, 1997). Det var alltid mykje folk når Dampen kom og drog, og butikkane var opne så lenge det var folk i sentrum. Bilete 2: Lonevåg, 1911 (Njåstad & Solberg 2006) 14

51 Bilete 3: Lonevåg, 1930 (Njåstad &Solberg,2006) Ingunn Rongved skildrar livet rundt Dampen slik: Me som var born i 30- og 40-åra hugsar Vågen som eit aktivt senter. Dampen var livsnerva. Det var stort å koma skridande ned landgangen når kaien var full av folk me hadde vore i byen! Det var stor aktivitet med lasting og lossing av alle dei varer og folk og fe som skulle til for å halde eit samfunn i gong...ved telefonstolpane sto hestane bundne med sekker over ryggen og høypose om mulen. Oppe på brua stod kapteinen i all sin velde, og trisa om bord med kvitt forkle og kappe keik gjerne ut frå sine gemakker der det skein i blankpussa møblar og messing. Jau, det var stil over «gamle Dampen» (Vatle, 1997: 219) På 1920-talet kom bilen til Osterøy. På midten av 1930-talet vart vegen frå Valestrand- Lonevåg-Fotlandsvåg utbetra. Dette la til rette for motorferdsle. I 1937 skipa dampbåtlaget Osterøy Billag saman med nokre private bileigarar (Vatle, 1997). Det vart då skipa ruter frå Lonevåg til Haus. Det vart etablert rute frå Lonevåg til Valestrand i I 1951 tok det ca 2 timar å reise frå Lonevåg til Bergen med buss. 15

52 2.3. UTVIKLINGA AV INDUSTRISTADEN LONEVÅG Nærleik til dampkai og handel gjorde også Lonevåg til ein attraktiv stad for lokalisering av verksemder og industri. I 1889 flytta Borge garveri verksemda si frå Borgavatnet til Kårvika i Lonevåg. På slutten av 1800-talet og byrjinga av 1900-talet vart det etablert fleire beslag- og møbelfabrikkar i Lonevågsområdet. På 1950-talet var Lonevåg blitt den leiande industristaden på øya (Vatle, 1997). I ei undersøking som vart gjort i samband med regulering av Lonevåg vart det i 1951 registrert 10 verksemder i Lonevåg. Dei fleste som var tilsett i industrien budde i Lonevåg, eller i nær omkrins. Figur 8 Funksjonar i Lonevåg sentrum, 1942 Etter kommunesamanslåinga vart Lonevåg sin posisjon som nærings- og industrisenter styrka. I 1963 omsette industrien i Lonevågsområdet for 38% av totalomsetninga for industrien i den framtidige Osterøy kommune. I 1972 utgjorde omsetninga til industrien i Lonevåg 53% av den totale omsetnaden til industrien i kommunen. Borge Krumlærfabrikk hadde vorte den største industriarbeidsplassen i kommunen med 105 tilsette. Andr. Jacobsen a/s tilsette 70 (Statistikk frå Osterøy Industrilag). Figur 9 Funksjonar i Lonevåg,

53 2.4. LONEVÅG VERT KOMMUNESENTER Då det vart bestemt at Osterøy skulle verte ein kommune, var det ulik oppfatning om kvar eit framtidig kommunesenter med administrasjonsbygg skulle liggja. I framlegget til komiteen som skulle sjå på framtidig kommunestruktur i Hordaland på 1950-talet, framhevast Hausvik og Valestrand som moglege administrasjonssentra i den framtidige Osterøy kommune. Kommunikasjon inn mot Bergen og andre delar av Hordaland vart viktige argument. For folk som budde i Hausog Valestrandsområdet var det eit generelt ynskje om å leggje det nye administrasjonsbygget til deira respektive bygder. Men det var andre krefter i kommunen som ynskte eit kommunesenter som var lett tilgjengeleg frå heile øya. Lonevåg var på den tida det mest naturlege vegknutepunktet i kommunen, trass i at ny vegtrase til Bysheim enno ikkje var bygd. I tillegg vart det peika på at Lonevåg var den staden i kommunen med størst folketalsauke, og med ein relativt ny og omfattande reguleringsplan, var det den staden som hadde best plass for ytterlegare industri- og bustadbygging. Saka om nytt administrasjonsbygg var oppe i Formannskapet i den nyleg samanslåtte Osterøy kommune i 1964, men det vart gjort vedtak om å utsetje saka. I ei jubileumsavis for Bergen Sparebank skriv dåverande ordførar Gerhard Bøe i 1973 om åra etter kommunesamanslåinga: Ut frå den kommuneinndeling som var fram til 1964 hadde det i kvart bygdelag vakse fram fleire små bygdesenter. Noko heilt naturleg senter for heile kommunen hadde me difor ikkje. Dette kan vera både ein styrke og ein veikskap. Det er sjølvsagt lettare å få sterk oppslutning om dei einskilde tiltak, dersom ein meir kan sjå bort frå dei tidlegare grenser. Det er likevel semja om å halda oppe og so langt råd er styrkja dei lokale sentra i grendene. Figur 10 Herads- og prestegjeldsgrenser på Osterøy I 1970 vart det vedteke å leggje nytt administrasjonsbygg til Lonevåg, nærare bestemt Hatland. Fram til 1978, då rådhuset i Lonevåg vart bygd, var administrasjonen til kommunen spreidd på dei gamle kommunesentra som låg på øya. Sidan vegnettet i tillegg var dårleg, var dette ei utfordring for administrasjon og kommunikasjon generelt. 17

54 2.5. UTVIKLINGA AV DAGENS LONEVÅG Bilete 4: Lonevåg, 1963 (Njåstad & Solberg, 2006). Bilete 5: Lonevåg, 1997 (Vatle, 1997) Størstedelen av flata som me i dag kjenner som Lonevåg sentrum, er utfylte massar. Eksakte årstal for utfyllingane er ikkje kjend. Kart frå 1950 syner ei endring med delvis utfylling, med kanalar og molo som strekte seg frå den eine til den andre sida. Frå den gong er det gjort fleire utfyllingar, og i 2005 vart området som i dag er i bruk til kollektivhaldeplass også fylt ut. Figur 11 Utfylling av Lonevåg sentrum Lonevåg er i dag administrasjonssenter i kommunen, og har dei siste tiåra styrka sin posisjon som sentrum for offentlege tenester og næringsverksemd i kommunen. På og 90-talet var det fleire nyetableringar av forskjellige typar næringsverksemd i Lonevåg. I 1983 flytta Osterøy Energi frå Valestrand til Lonevåg, og fleire nye forretningar opna i Lonevåg sentrum på denne tida. Fleire av bygga i Lonevåg sentrum vart oppført i denne perioden. Lonevåg senter opna i I 1984 vart sjukeheimen på Hatland teke i bruk, og i 1985 vart Osterøykroa bygd. Ein hadde frå før eit større bussanlegg i sentrum, og det som i dag er bussterminal for Tide vart bygd i Mange av forretningane i Lonevåg flytta inn i Osterøy Senter då dette vart bygd i

55 Lonevåg er også etablert som skulesenter i kommunen. Etter samanslåinga av kommunen vart det vedteke at det skulle byggjast ein ny ungdomsskule for heile Osterøy kommune, og at denne skulle plasserast på Hatland. Den nye skulen vart teken i bruk Men etter dette vart skulestrukturen desentralisert igjen, og det vart ungdomsskuleklasser i bygdene Haus, Bruvik, Fotlandsvåg og Valestrand. Dette skulle vare heilt fram til år 2000, då ungdomsskulen på Lonevåg igjen vart felles for heile kommunen. I tillegg til ungdomskulen på Hatland er det i dag ein privat ungdomskule i Valestrand. Ny barneskule på Hatland vart bygd i 1999, samstundes som den gamle skulen på Fitje vart lagt ned. Utviding av Lonevåg skule stod ferdig i Den vidaregåande skulen på Osterøy har vore i drift sida Skulen var opphavleg ein filial av Arna yrkesskule, og tilbaud maskin- og mekanikarutdanning og husstell/saum. Dei første åra heldt undervisninga til i underetasjen på Rådhuset, medan administrasjonen var i Arna. I 1988 vart skulen sjølvstendig med eigen administrasjon, og flytta til Lonevåg sentrum i Ny vidaregåande skule sto ferdig på Hatland i 2010 og har i dag ein rekkje studietilbod, blant anna teknikk og industriell produksjon, studiespesialisering, elektrofag og helse- og oppvekstfag ( Osterøy stadion vart opna i 2005 etter fleire års planlegging og fleire byggjetrinn. I 2000 oppførte kommunen Osterøyhallen og i 2009 vart kunstgrasbana på Hatland ferdigstilt. 19

56 2.6. FOLKETALSUTVIKLING Folketalet i Lonevåg har auka gradvis sidan 1940-talet. I 1946 vart talet på innbyggarar i Lonevåg 137 personar. I dag er talet på innbyggjarar i Lonevåg grunnkrins 696 personar. Figur 13 syner folketalet i Lonevåg grunnkrins i perioden 1946 til Regionalt er det forventa ein folketalsauke på ca 40 % fram mot 2040 (Fylkesprognosar Hordaland : Befolkning, 2016). Som ein del av Bergensregionen kan Osterøy vente å ta i mot noko av denne veksten. I samband med Osterøy kommune sitt auka fokus på tettstadutvikling er Lonevåg ein plass der ein ønskjer å leggje til rette for noko av denne veksten. Fugledalen bustadfelt, ein reguleringsplan med 192 bueiningar som vart vedtatt i 2014, bygger opp under denne tankegangen. Folketal Lonevåg grunnkrins Folketal Figur 12 Lonevåg grunnkrins (Frå Folketeljingane i Noreg og Statestikk i vest) 20

57 3. NATUR OG LANDSKAP 21

58 3.1. OVERORDNA LANDSKAPSTREKK Lonevåg ligg inst i Lonevågen, ein 5 km lang sidearm til Osterfjorden. Lonevåg vender seg ut mot fjorden og ligger nedst i ei langsgåande forseinking med høge åssider på kvar side som formar dalføret Hatland-Lonevåg og strekk seg opp mot Husavatnet. Figur 13 Landskap i og kring Lonevåg Tverrprofilane i figur 15 syner landskapsromma i Lonevåg med den smale Lonevågen til venstre og sentrumsflate til høgre (sett frå sør-aust mot nord-vest). Figur 14 Tverrprofiler - landskapsromma Lonevågen og Hatlandsvågen 22

59 Figur 16 Dalføret Lonevåg - Hatland Dalføret som har gjeve føresetnaden for etableringa i Lonevåg bygger opp under ei romleg avgrensing av Lonevåg som stad. Figur 16 syner korleis landskapsryggane og busetnaden vender seg mot sentrumsaksen Lonevåg- Hatland. Vegetasjonen i og kring Lonevåg består i hovudsak av skog, noko dyrka mark og beiteområde. Rett nord for Lonevåg er det eit større område med rik edellauvskog og ein større furuskog med god bonitet og storvaksne trær Figur 15 Digitalt markslag - Lonevåg - Hatland (Kartlegging og verdisetting av Naturtypar i Osterøy, 2005). 23

60 3.2. TOPOGRAFISKE NIVÅ Topografien til ein stad dannar dei fysiske rammene for utbyggingspotensiale. Tidlegare vart samanhengen mellom landskap, topografi og sjø føresetnad for bustadreising. Nye materialar og ny kunnskap har gjort det mogleg å gjere større inngrep i landskapsrommet. Det vi i dag kjenner som Lonevåg sentrum er bygd på ei gradvis utfylling av Hatlandsvågen. Sett i saman med endringa av ferdselsvegar frå sjø til land, er dette truleg den største strukturelle endringa Lonevåg har gjennomgått i nyare tid. Den kuperte topografien i Lonevåg gjer at mange områder ikkje eignar seg til utbygging. Bustadområda i Lonevåg ligg i åssidene og områda er karakterisert av mykje bratt terreng. LONEVÅG - HATLAND Figur 17 Topografiske nivå Lonevåg - Hatland Figur 17 syner dei topografiske skilde nivå i aksen frå Lonevåg sentrum og opp mot Hatland. 1. Lonevåg sentrum 2. Rådhuset 24

61 3.3. STRANDSONA Strandsona i Lonevåg er karakterisert av mykje bratt terreng. Figur 18 syner område i brunt der hellinga er meir enn 25 grader. Same illustrasjon syner ei buffersone på 50 meter for busetnad i raudt. I Lonevåg sentrum er store delar av strandsona utilgjengeleg både på grunn av terrenget og busetnaden sin organisering mot sjøen. Båthamna i Lonevåg sentrum er eit eksempel på eit område som er fysisk stengd av frå ålmenta. Lyktaneset (neset nord for hamna) er eit område med potensiale for å vere eit rekreasjonsområde i tilknyting til sjø. Medan områda kring Lonevåg er karakterisert med mykje bratt terreng er Lonevåg sentrum relativt flatt og nær havoverflata.. Figur 20 syner område som er 1 til 2 meter over havet. Figur 18 Tilgjengeleg strandsone i Lonevåg Figur 19 syner område i Lonevåg sentrum som ligg 5 meter eller mindre over havet. Store deler av Lonevåg sentrum er så nær havoverflata at det vert viktig å ta omsyn til flaum og havnivåstiging for vidare utvikling av tettstaden. Figur 19: Lonevåg under 5 moh Figur 20 Sentrum med 3 m og 5 havnivåstigning. 3m høgdekote 25

62 3.4. BLÅ-GRØN STRUKTUR I SENTRUM Lonevåg har ei rekkje større skogsområder kloss i sentrum og fleire mindre opparbeidde grøntområde i og kring sentrum. Lonevåg sentrum ligg lågt over havet, har lite helling og mykje overvatn. Noko som ofte fører til flaum på dagar med mykje nedbør Dei blå-grøne strukturane i Lonevåg sentrum er viktig for overvass- og flaumhandteringa. Store tette flater i sentrum hindrar god absorpsjon og drenering av overvatn. Området mellom Vågåtjørn og hamna er eit område der det vil vere særleg naudsynt å sjå på handtering av overvatn. Området er flatt og har mykje tilrenning frå kringliggande område. Kulverten som går frå Vågatjørna og ut i hamnebassenget har lita hellingsgrad og er ikkje godt nok dimensjonert for store vassmengder (Notat Overvannskulvert Lonevåg Kapasitetsberegning, 2006). Grøne strukturar med permeable underlag langs vassårene kan bidra til å fordrøye vatnet på naturleg vis. Ved å knyte saman og vidareutvikle den blå-grøne strukturen i og kring Lonevåg sentrum kan ein mogleggjere gode løysingar for overvatn- og flaumhandtering og samstundes utvikle gode rekreasjonsområde og estetiske element i sentrumsbiletet. Vann og elveløp Større skogområder Grøntområder Delvis opparbeida parkområde Landbruk Kulvert Figur 21 Blå-grøn struktur i Lonevåg sentrum 26

63 4. TRAFIKK OG KOMMUNIKASJON 27

64 4.1. OVERORDNA STRUKTUR Lonevåg er eit knutepunkt for kommunikasjon i Osterøy kommune. Vegutbygginga har satt tydelege preg på staden og legg føringar for korleis plassen blir brukt og opplevd. Den fyrste reguleringsplanen for Lonevåg kom i 1956 og hadde bakgrunn i planlegginga av traseen frå Gjerstad til Bysheim som ville gå tvers gjennom sentrum. Denne reguleringa la på mange måtar grunnlaget for utviklinga av Lonevåg slik me kjenner staden i dag. Figur 23 syner den overordna vegstrukturen i Lonevåg i dag. Fylkesveg 567 til Hauge vart ferdigstilt i 2012 og knyt Lonevåg tettare saman med Hauge, Valestrand og brutilknytinga ved Kvisti. Denne vegtrasseen er det siste store vegprosjektet i Lonevåg. Det er stor utpendling frå Osterøy til Bergen. Det tar omlag 20 min å køyre til Arna frå Lonevåg. Figur 22: Lonevåg sentrum sett frå Kårvika med ny fylkesveg frå Hauge FV 567 mot Bysheim og Hosanger FV 567 mot Hauge FV 368 mot Myking og Fotlandsvåg KV 362 mot Lono og Gjerstad 28 Figur 23 Overordna vegstruktur i Lonevåg

65 4.2. KOLLEKTIVTRAFIKK Lonevåg ligg sentralt i høve kollektivtrafikk i Osterøy kommune. Bussterminalen ligg i Lonevåg sentrum og har bussforbindelsar til heile kommunen. Internt i kommunen er Lonevåg ei sentral plassering for å nå ei rekkje plassar. Reisetid frå Lonevåg til Arna med buss er ca 30 minuttar. Å reise frå Lonevåg direkte med buss til Bergen tar frå ca 1 time til 1 time og 20 minuttar. Frekvensen på dei ulike bussrutene er Tide kontor og bussgarasje Lonevåg bussterminal varierande og bussane køyrer ofte lengre ruter for å plukke opp skuleborn. Tide kontor og bussgarasje er i dag lokalisert sentralt i Lonevåg sentrum. Bussgarasjen skaper ein del trafikk i sentrum og tar opp eit stort sentrumsareal. Figur 24 Kollektivtrafikk i Lonevåg sentrum Figur 25 Bussruter i Osterøy 29

66 4.3. PARKERING I SENTRUM Det finns i dag relativt mange parkeringsplassar i Lonevåg sentrum. Figur 26 syner dei områda som i dag vert brukt til parkering i sentrum. Medan nokre område er spesielt tilrettelagt for parkering er andre område tomrom som vert nytta til parkering då dei ikkje har anna bruk eller ein tydeleg definisjon. For å aktivere fleire område i Lonevåg sentrum kan det vere fruktbart å gje nokre av dei områda som vert brukt til parkering ny bruk og reorganisere parkeringsløysingane i sentrum. Parkering i Lonevåg sentrum Figur 26 Parkering i Lonevåg sentrum 30

67 4.4. FOTGJENGARAR OG SYKLISTAR Gang- og sykkelstrukturen i Lonevåg er fragmentert og ber preg av at den er stykkevis etablert. Gang- og sykkelvegar følgjer vegen og det er få opparbeida snarveger for gåande og syklande. I sentrum dominerer køyretya uteromma og det er få definerte rom for mjuke trafikantar. Området rundt skulane er lagt godt til rette for mjuke trafikantar og det er etablert fleire snarvegar utanfor hovudvegnettet for bil. Gang- og sykkelfelt i Lonevåg sentrum Figur 27 Gang- og sykkelfelt i Lonevåg sentrum Gang- og sykkelfelt i sentrumsaksen Lonevåg - Hatland Figur 28 Gang- og sykkelfelt - sentrumsaksen Lonevåg - Hatland 31

68 4.5. BARNETRÅKKREGISTRERINGAR I 2009 vart det gjennomført barnetråkkregistreringar i Osterøy kommune. I Lonevåg vart registreringa gjennomført i samarbeid med Lonevåg barnehage og Lonevåg barneskule. Figur 29 syner korleis barnehagen og barneskulen brukar ulike område i Lonevåg og kva område dei opplever som negative eller positive. Barnehagen var den einaste som registrerte negative opplevingar i høve dei ulike områda dei brukar. Vegkryssingar utan gangfelt, hovudvegar utan gang- og sykkelsti og hamnefronten i Lonevåg sentrum er skildra som farlege eller som område forbunde med negative opplevingar. Figuren syner korleis barnehagen og barneskulen aktivt brukar gangvegar i bustadfelta og at områda kring skulen og barnehagen vert aktivt brukt som rekreasjonsområde. Dette viser betydinga av snarvegar og gang- og sykkelvegar som går utanfor hovudvegnettet for bil og rekreasjonsområde kring skulen og barnehagen. Området kring Husavatnet er blant anna mykje brukt av skuleelevar. Med tanke på vidare utvikling av Lonevåg vil det vere viktig å ta omsyn til desse registreringane og samtidig legga til rette for rekreasjons- og leikeområde i sentrum og i tilknyting til sjø. BARNETRÅKK Barnehage/skule Vegar som brukas Farlege stader/punkt Rekreasjons og turområde Figur 29 Barnetråkkregistreringar i Lonevåg 32

69 5. BUSTAD, HANDEL OG REKREASJON 33

70 5.1. OVERORDNA STRUKTUR Bygningsstrukturen på ein stad kan relaterast til stadens interne logikk og romlege samanheng. I Lonevåg går det ein sentrumsakse frå det ytste hamnebassenget i Lonevåg sentrum og opp til Hatlandsområde langs FV 368. Sentrumsaksen får tilført aktivitet frå bustadområda som ligg i åssidene langs denne aksen. Lonevågen og busetnaden i Kårvika er i dag relativt avstengd frå sentrum. Dårlege soltilhøve og ubrukte industriområde langs deler av denne vågen gjer området mindre attraktivt i dag. Figur 30 Sentrumsakse med nærliggande bustadområde Organiseringa av føremål i kommuneplanens arealdel ( ) syner ei forsterking av sentrumsaksen og bustadområde kring denne aksen. Dei sterke gule områda i figur 31 syner nye bustadområde. Sentrumsføremål er vist i brunt og er strekt ut langs strandlinja nord for dagens sentrum, noko som kan føre til ei vidare utstrekking av sentrum og sentrumsaksen. Figur 31 Organisering av arealføremål 34

71 5.2. BROTOMRÅDE I SENTRUM OG SENTRUMSAKSEN Sentrumsaksen som vist i figur 32 er prega av ei rekke brotområder som gjer at sentrumsområda og sentrumsaksen vert fragmentert. Desse brota kan dels relaterast til Lonevåg sin topografi og den utstrakte sentrumsaksen. Andre viktige årsaker til brota er utvidinga av sentrumsromma og endringa av dei romlege samanhengane utan ein overordna plan som bygger opp under eit konsentrert og tydleg definert sentrum. Brotområda i Lonevåg blir skapt av manglande samanheng mellom struktur, overordna plan og bruk. Figur 32 og 33 syner ulike brotområde som ikkje inviterer til bruk. Vågen, Vågatjørn og Hatland; Tre delar av same stad eller tre stader? 1. Grusplass ved rådhuset 2. Tomme bygningslokale ved bensinstasjonen 3. Vågatjørna 4. Sjøen/hamnebassenget Figur 32 Brotområder Lonevåg - Hatland Gunnebo Anja Industrier AS 2. Hamnebassenget 3. Tide bussterminal 4. FV 368 som kryssar gjennom sentrum Figur 33 Brotområder i Lonevåg sentrum 4 5 Område 1 og 3 i figur 33 er område som ikkje er naturlege å oppsøkje og bruke utan særskild grunn og vert difor opplevd som utilgjengelege. Kring område 2 og 5 i same figur er det lagt lite til rette for ålmenta og desse områda inviterer ikkje til bruk. Område 4 delar Lonevåg sentrum i to og er eit uoversiktleg område utan definerte strukturar. 35

72 Dei store opne plassane i Lonevåg sentrum vert i dag hovudsakleg nytta til parkeringsareal. Det er lagt til rette for bilbruk utan at det samstundes er lagt til rette for gåande. Figur 34 syner den opne plassen ved hamnebassenget i Lonevåg sentrum. Kontakten med sjøen er avstengt av ei inngjerda privat småbåthamn og det er ikkje lagt til rette for noko særleg aktivitet utover parkering. Figuren syner korleis plassen har lite variasjon i døgnbruk og skapar på denne måten også brot i tid. Figur 34 Brot i tid - Lonevåg sentrum Brotområda i Lonevåg sentrum er i hovudsak ein konsekvens av ei behovsprøvd utbygging der ingen tydeleg overordna plan har gjeve føringar for korleis sentrum og sentrumsaksen skal utviklast og korleis ein skal få tydelege definerte og samanhengande område der ålmentas interesser er i fokus. 36

73 5.3. SENTRUMSSTRUKTUR Bygningar i byar og bygdesentre gjev dei fysiske rammene for dei offentlege uteromma - ein open plass eller eit torg - og dei uformelle møteplassane. Plassering av bygg og utforming av romma i sentrum vert forma av den historiske utviklinga av staden. Eldre strukturar og stadens indre logikk vert ofte vidareført gjennom stadens utvikling. Bilete 6: Lonevåg, 1964 Den daglege bruken av Lonevåg har forandra seg betydeleg dei siste 50 åra. Auka mobilitet har blant anna gjeve ei omorganisering av funksjonar og tenester. Fram til 1950 åra var dampskipskaia og mange einskilde verksemder avgjerande for organiseringa av bygningar og sentrumsrom som oppsto som naturlege møteplassar. Bygningane sine funksjonar spegla seg i uteromma. Dei eldre og mindre trehusa i Lonevåg sentrum i dag reflekterer dei opphavlege mindre dimensjonane på staden og ein rest av ein struktur som i dagens perspektiv og kan sjåast som ei byrjande utvikling av ein gatestruktur. Strukturar handlar om å sjå eller oppleve samanheng. Grunnlaget for den opphavlege strukturen endra seg radikalt då vågen vart fylt igjen. Ein står att med ein rest av ein gatestruktur. Små bygningar og små mellomrom vart i hovudsak erstatta av større bygningar og større flater mellom dei. Fleire av bygningane i sentrum står åleine med mykje rom rundt seg dei står ikkje i samanheng med noko anna. Stadens indre logikk har til dels forvitra AA 2014 Figur 35 Tverrsnitt Lonevåg sentrum 37

74 og det manglar difor ein heilskapleg fysisk struktur. Figur 35 syner korleis utfyllinga av vågsbotnen har satt tydlege preg på staden. I tverrsnitt AA 1950 ser ein at avstanden mellom husa var mindre. Det eksisterte ei tydeleg gate med hus som definerte veggane til gaterommet. I same figur, tverrsnitt AA 2014, er sentrumsgolvet blitt større ( utfylt ) utan at det er gjeve meir innhald. Figur 36 Sentrumsrom Dei nyare bygningane vender seg i stor grad ut mot dei offentlege uteromma med til dels store glass-fasader. Men dei vender seg ikkje ut mot eit felles uterom, eller dei vender seg mot eit uterom som er udefinert. Det manglar samanheng mellom utforming, plassering og funksjon. Grensene mellom bilar og gåande er utydelege det er ikkje klart om ein kryssar vegen som gåande, eller om bilen kryssar gangsone som køyrande. Kva rom ein bygning og uterom dannar i lag både med form og plassering men og kva bruk den er lagt til rette for, er med på å bygge opp under eller bryte ned strukturar. Eit levande sentrum treng strukturar som legg til rette for både næring, handel, fritid og bumiljø. Samstundes kan det, dersom strukturen er uklår, opplevast som udefinerte grenser mellom offentlege og private sfærar som og er tilfellet i ein del av Lonevåg sentrum. Ei mogleg tilnærming kan være å tenkje seg ei mellomsone mellom offentleg og privat. Det kan være høgdeforskjell materialbruk og/eller utforming som kan brukast aktivt for å tydeleggjere innhaldet i strukturane. I eit stort ope rom vert og menneska mindre. Å etablere offentlege uterom og møteplassar handlar mykje om å finne dei gode storleikane, tilpassa folkemengd og kva type aktivitet ein ynskjer å legge til rette for. 38

75 5.4. BYGNINGSTYPOLOGI I SENTRUM Lonevåg som stad har ingen tydeleg bygningstypologi. Som tidlegare skildra er romma og bygningane i Lonevåg i dag større enn dei opphavleg har vore. Det har oppstått ei brytning mellom eldre enkeltståande einebustader og nyare bygningar med urbane fasadar i sentrum. Bilete 7: Utval av bygg og fasadar i Lonevåg sentrum I Lonevåg sentrum har saltak-tradisjonen vore bevart og nye hus og bygningar har i hovudsak tatt opp i seg denne forma. Lengderetninga på saltaka går i hovudsak parallelt med dalføret. Materialbruken i Lonevåg har tradisjonelt vore treverk, medan nyare bygg har òg vore bygd i betong. Føringar på byggehøgder, materialval, type kvartalsstruktur, fasadar og forholda mellom bygningar og uterom kan ha stor betyding for den vidare utviklinga av Lonevåg sentrum. 39

76 5.5. BUSTADOMRÅDE OG BUSTADTETTHET Bustadområda i Lonevåg består hovudsakleg av einebustader, nokre tomannsbustader og rekkjehus, samt eit lite utval mindre leilegheitskompleks med 5-10 einingar. Med utbygginga av Fugledalen bustadområde vil Lonevåg kunne få større leilegheitsbygg med opptil 28 einingar. Figur 38 syner dei ulike bustadområda i Lonevåg. Forutan områda vist i figuren ligg det eit par einebustader i Lonevåg sentrum. Med unntak av Fugledalen bustadfelt som ikkje enno er utbygd, er bustadområda i Lonevåg etablerte med innslag av ledige tomter og moglegheit for fortetting. Områda merka som bustader og bustadområde utan gjeldande reguleringsplan er vist som bustad gjennom kommuneplanens arealdel. Kårvika Bustadområde utan gjeldande reguleringsplan BUSTADOMRÅDER I LONEVÅG MED GJELDANDE REGULERINGSPLAN Fossen 1977 Reg endring sjukeheimstomta Hatland 1980 Ramberget, Lonevåg 1985 Lonevåg Hatland 1993 Lonevåg sentrum 1997 Fugledalen, Hatland 2014 Bustader og bustadområde utan gjeldande reguleringsplan Figur 37 Bustadområder i Lonevåg 40

77 5.6. LOKALISERING AV OFFENTLEGE OG PRIVATE TENESTER Organisering av offentlege og private tenester i Lonevåg er i hovudsak lokalisert langs sentrumsaksen Lonevåg Hatland. På Hatland ligg Rådhuset med kommuneadministrasjon, Osterøyhallen med tilhøyrande idrettsanlegg, kyrkjekontor; barnehage, tannlege, vidaregåande skule og barne- og ungdomsskule. Lensmann, legevakt, bibliotek og sjukeheimtenesta ligg i Lonevåg sentrum. Gjennom medverknaden med ungdomskuleelvar ved Lonevåg ungdomsskule vart brotet mellom Lonevåg sentrum og Hatland nemnt med referanse til Coop butikken som tidlegare var lokalisert langs sentrumsaksen. Ungdommane ynskte sentrumstilbod i nærleik til skulen. Lokalisering av sentrale offentlege tenester på Hatland skapar ei funksjonsdeling i Lonevåg. Med tanke på vidare utvikling vil det vere naudsynt å ta stilling til om ein ønskjer å forsterke eller motverke denne delinga. Skulane sine lokaliseringar skapar avstand til sentrum, men er på same tid ei god plassering med tanke på samordning av idrettsanlegg, friluftslivsområde og skuletilbod. Osterøy bibliotek i Lonevåg er eit viktig kulturtilbod for heile Osterøy. Biblioteket er eit viktig kulturtilbod for barn, unge og vaksne og har ei viktig rolle som kunnskapsbase for Osterøys historie, tradisjon og kultur. Biblioteket er òg eit viktig samlingslokale og vil kunne verte vidareutvikla som ein møteplass i Lonevåg sentrum. ORGANISERING AV OFFENTLEGE OG PRIVATE TENESTER Offentleg og privat teneste Ålmennyttig bruk Ålmennyttig bustad Figur 38 Organisering av offentlege og private tenester 41

78 5.7. HANDELS- OG NÆRINGSOMRÅDER Handels- og næringsområda i Lonevåg har i dag ei tydeleg geografisk inndeling. Industri- og lagerområda i Lonevåg er i hovudsak konsentrert kring Lonevågen og Kårvika, medan handel, beverting-, kontor-, og hotellområda i Lonevåg er konsentrert i sentrum og strekk seg i nokon grad opp sentrumsaksen mot Hatland. Denne delinga er ein god føresetnad for å vidareutvikle både handel og næring i Lonevåg. Figur 41 syner dei ulike bygga regulert til handel og næring i Lonevåg. Fleire av bygga står i dag tomme. Figur 39 Nærings- og handelsbygg i Lonevåg NÆRING OG HANDEL Handel, Kontor, bevertning og hotell Industri, kontor og lager Lonevåg har i dag det beste tilbodet av detaljhandel i Osterøy kommune. Med tanke på vidare utvikling vil det vere viktig å byggje opp under og styrke dette tilbodet. Utstrekninga av handel i sentrum og fragmentering av sentrumsområda gjer at Lonevåg kan opplevast som eit område med lite aktivitet. Eit fokus på sentrumsutvikling med ein konsentrasjon av kultur- og næringstilbod, samt andre kvalitetar som torg, sjøtilgang etc. vil vere med på å styrke Lonevåg som eit handelssentrum. Å legge til rette for ein sentrumsstruktur som bygger opp under Lonevåg sentrum som ein stad å vere i er ein viktig føresetnad for å auke handelen i Lonevåg. Byer og tettstader er i aukande grad stader for rekreasjon og oppleving og det er viktig å samle strategiar for handel og «byliv». Med tanke på vidare utvikling av Lonevåg sentrum kan det vere fruktbart å bygge opp under dialogen med handelsstanden som er initiert gjennom tidlegare planarbeid. 42

79 Borge Garveri AS var lenge den største private arbeidsplassen i Osterøy og produserte lær til nasjonale og internasjonale aktørar. Bedrifta hadde høg kompetanse innan kromlærproduksjon og var det siste attlevande garveriet i Osterøy kommune fram til 2010, då dei gjekk konkurs ( ). For utan garveriindustrien har mettalindustrien vore viktig i Lonevåg og staden har i dag to bedrifter som spesialiserer seg i metallproduksjon. Gunnebo Anja Industrier AS er Lonevåg sin største private arbeidsplass med 69 tilsette og produserer blant anna metalltråd, kjetting og fjærer ( lifting/lonev%c3%a5g/byggevarer-agentur-og-en-gros/z0iufwut/ ). K. Lerøy metallindustri AS vart etablert i 1957 og produserte opphavleg beslag til møbelindustrien. I dag er hovudfokuset flytta til olje- og gassnæringa og bedrifta har i dag 41 tilsette ( ( ). 43

80 5.8. IDRETT OG REKREASJON Lonevåg har fleire område regulert til idrett og rekreasjon i nær tilknyting til både sentrum og skule. Medan ein del område i tilknyting til barnehage og skule er opparbeidd som leikeog rekreasjonsområder er mange av desse områda i bustadfelta og i nærleik til sentrum ikkje opparbeidd. Nokre av områda er omregulert til anna føremål. Figur 41 syner område som er opparbeidd eller regulert til idrett, leik, park eller offentleg friområde t.d. badeområde. Friluftsområde er ikkje vist i figuren. Områda som er vist i figuren er av varierande kvalitet og det vil vere naudsynt å gjere ei evaluering av kva område som har gode kvalitetar for rekreasjon, leik og idrett. Med eit auka fokus på fortetting i bustad- og sentrumsområda kan det vere fruktbart å utarbeide eit program for rekreasjon og idrettsområde i Lonevåg. PLANLAGTE OG TILRETTELAGTE OMRÅDE FOR IDRETT OG REKREASJON Idrettsplass Opparbeida leikeplass Opparbeida rekreasjonsområde Opparbeida sti Delvis opparbeida park/rekreasjonsområde Regulert men ikkje opparbeida park-, leike-, eller rekreasjonsområde Omregulert/dispensert frå park, leik, rekreasjonsområde Figur 40 Planlagde og tilrettelagte område for idrett og rekreasjon 44

81 5.9. MØTEPLASSAR FOR BARN OG UNGE Møteplassar for barn og unge i Lonevåg er i hovudsak knytt til skule og idrett. Det er få andre naturlege møteplassar i Lonevåg. I nærleik til Lonevåg sentrum er det spesielt eit behov for fleire møteplassar som kan invitere til bruk på mange tider av døgnet. Medan møteplassane burde vere mynta på barn og unge kan dei same områda leggast til rette slik at dei kan nyttast av ulike brukargrupper. Å utvikle møteplassar som integrerer og utnyttar dei naturlege elementa og ressursane som Lonevåg har kan vere ein god måte å knyte saman Lonevåg sentrum med naturen. Torg og plassar med enkle element som kan nyttas til ulike føremål kan òg vere ein god måte å lage møteplassar som kan nyttast av ulike grupper og i ulike tidsrom. Bileta under syner ulike eksemplar på rekreasjonsområde og byrom som inviterer til mangfaldig bruk. Bilete 8: Døme på ulike møteplassar for barn og unge 45

82 5.10. EIGEDOMSSTRUKTUR Eigedomsstrukturen i Lonevåg består av både private og offentleg eigedomar. Figur 42 syner fordelinga av dei offentlege eigedomane i Lonevåg. Gjennom selskapet Osterøy Utbygging og kommunen sine eigne eigedommar eig kommunen ei rekkje eigedomar i Lonevåg. Dette er noko som gjer kommunen til ein sentral initiativtakar med tanke på vidare utvikling av tettstaden. Det kan vere høveleg å gjere ei vurdering av kva eigedomar kommunen sjølv ønskjer å utvikle og kva fokus ein skal ha i ein slik utviklingsstrategi. OFFENTLEGE EIGEDOMAR I LONEVÅG Kommunal eige Fylkeskommunal eige Statleg eige Figur 41 Offentlege eigedomar i Lonevåg (frå 2014) 46

83 6. BYGNINGAR OG ENKELTELEMENT 47

84 6.1. KULTURMINNE OG SEFRAK SEFRAK-registeret viser totalt 21 registrerte bygg bygd før 1900 i Lonevåg Hatland område. Av desse er 9 bygg ruinar eller fjerna bygningar. Talet på SEFRAK-registrerte bygg er svært lågt i høve andre krinsar og stader i Osterøy, ein kommune med totalt 3500 SEFRAK-objekt. Mykje av den eldre bygningsmassen i Lonevåg vart riven kring Forutan SEFRAKregistrerte bygningar har Lonevåg eit registrert fornminne frå yngre jarnalder. Figur 43 og 44 syner dei kartfesta SEFRAKregistrerte bygningane og fornminna i Lonevåg Hatlandsområde. Teksten som følgjer gjev ei skildring av desse objekta. SEFRAK-registeret er eit register for bygningar oppført før Bygningane er ikkje underlagt vern, men registeret fungerer som ei påminning om å gjere vurdering av vern. Registreringa av SEFRAK bygg i Lonevåg vart gjort i 1986 og det har aldri vore gjort ei vekting eller verdivurdering av desse bygga eller andre potensielle kulturminne i Lonevåg SEFRAK OG KULTURMINNE LONEVÅG SENTRUM 1 SEFRAK meldepliktig ved riving/ombygging Anna SEFRAK-bygning SEFRAK ruin eller fjernet bygning Arkeologisk kulturminne Figur 42 SEFRAK og kulturminne Lonevåg sentrum 48

85 9 6 SEFRAK OG KULTURMINNE LONEVÅG SENTRUM SEFRAK meldepliktig ved riving/ombygging 7 Anna SEFRAK-bygning SEFRAK ruin eller fjernet bygning Arkeologisk kulturminne 8 Figur 43 SEFRAK Hatland 1. Inst i tjørna ligg to nausttufter og ei mannsgrav frå yngre jernalder. Arkeologiske funn frå staden er i dag på Bergen Museum. Området er i dag nedgrodd og kulturminna er lite tilgjengelig. Med utfylling i sentrum er kulturminna tatt ut av sin opphavlege kontekst. Dei kan såleis vere eit viktig historiefortellande element for staden. Professor Svein Indrelid skriv i Strilesoga: Det kan i denne samanheng vera verdt å minna om at den største av dei to nausttuftene var heile 29 m lang. Ho er datert mellom år I denne tufta ville eit vikingskip av storleik som Gokstadskipet makeleg få plass. Figur 44: Teikning av E. Bakka, Historisk museum 49

86 2. Bustadhus på Solstrand i Lonevåg sentrum. Huset vart bygd på Varaldsøy og flytta til Geitereim der det vart brukt som bustadhus til gruvedrifta. I ca år 1900 vart huset flytta til Lonevåg sentrum og innehald blant anna legekontor. Etter 1900 har huset vore endra fleire gonger. Huset vart rive i Bilete 9: Bustadhus på Solstrand 3a. Våningshus på Loneneset (Neset) i Lonevåg. Bygd i perioden Huset vart vedteke rive ved bygging av ny bustad i Huset vart rive i Bilete 10: Våningshus på Loneneset 3b. Løa er bygd i perioden Løa vart rive i 2015 Bilete 11: Løe på Loneneset 4. Bustadhus på Hatland bygd i perioden Mogleg byggherre kan ha vore Magne Grønår ( ). Påbygg truleg i frå Bilete 12: Bustadhus på Hatland 50

87 5. Naust i Berdalsvika. Det ligg tre SEFRAKregistrerte naust i Berdalsvika. Bildet synar eit av desse nausta. Det finns lite informasjon om nausta i dette området Bilete 13: Naust i Berdalsvika 6. Sumarhus/bustadhus på Hatland bygd i perioden , opphavleg for fast busetjing knytt til landbruk, fiske og fangst. Huset vart bygd på i 1928 og ein del endringar har vore gjort sidan då. Bilete 14: Sumarhus/bustadhus på Hatland 7. Våningshus på Hatland bygd i perioden Byggherre var Sjur Johannessen Hatland (f. 1843). Utskiftingar vart gjort i perioden og huset har vore bygd på sidan år Løe på Hatland bygd i perioden mest truleg i år Bygd om fleire gonger. (Bilete manglar) Bilete 15: Våningshus på Hatland 9. Våningshus i Espelibakken på Hatland. Hus for fast busetting knytt til landbruk, fiske og fangst. Oppført i perioden , mest truleg i år Bygd om fleire gonger. Løe i tilknyting til våningshuset oppført i same periode. Har vore restaurert og endra. Bilete 16: Våningshus i Espelidbakken 51

88 Kulturminna i Lonevåg har potensiale som historiefortellande element på staden og det vil vere positivt å auke tilgjenge og lesbarheita til desse. Mange av dei SEFRAK registrerte bygga i Lonevåg har gjennomgått store endringar og det vil kunne vere nødvendig å gjere ei vurdering av kva bygg ein ønskjer å bevare, sette i stand, og eventuelt verne. Forutan dei SEFRAK-registrerte bygningane i Lonevåg finns det og andre bygg som kan ha særskild verdi for staden. Bileta under syner to bygningar som bør tas med i ei eventuell vurdering av verdifulle bygningar og element på staden. Bilete 17 Løe i Ramberget-Fossen området Bilete 18 Naust ved Kårvika 52

89 6.2. INDUSTRIELLE KULTURMINNE Lonevåg har historisk sett vore ein sentral plass for handels- og næringsliv. Dette synast i dagens Lonevåg kvar det er tydelege spor etter industriverksemd og spesialisert næring og handel. Bilete 19 Hovudbygning Borge Garveri Borge Garveri vart grunnlagt i 1889 då Ola Borge den eldre flytta gardsgarveriet inn i nybygde lokale i Kårvik. I 1940 var det 60 tilsette ved bedrifta, i 1990 om lag 90 tilsette. Bedrifta var det største garveriet på øya og ein svært viktig arbeidsplass. Garveriet var i drift fram til (Kjelde: ) Industrimiljøet i Kårvika i Lonevågen er eit miljø som bør vurderast i høve sin kulturhistoriske betyding for industriverksemda i Osterøy. 53

90 7. VEGEN VIDARE 54

91 7.1. VEGEN VIDARE Føremålet med stadanalysen har vore å synleggjere Lonevåg si historiske utvikling og stadens fysiske utgangspunkt. Samstundes har ein peika på kvalitetar, utfordringar og moglegheiter i tettstaden. Dette siste kapitelet vil utgjere ei kortfatta oppsummering av dei viktigaste funna i analysen. Lonevåg si historiske utvikling syner at staden har vore eit sentralt knutepunkt for handel og tenester. Tilknytinga til sjøen og sjøvegen har vore ein viktig føresetnad for staden sin etablering og la grunnlaget for at Lonevåg utvikla seg som en industristad på 1900-tallet. Medan Lonevåg i dag fortsatt er eit senter for handel og tenester i kommunen, har staden sin tilknyting til sjøen vorte svekka. Lonevåg si lokalisering i eit dalføre inst i ein våg er typisk for mange tettstadar på vestlandet. Utfyllinga av Hatlandsvågen er heller inga uvanlig praksis og har vore nytta mange stader for å bøte på trongen for plass i tronge dalsøkk. Lonevåg er likevel særskild i den forstand at staden har eit stort nedbørsfelt og er utsatt for flaum ved mykje nedbør og snøsmelting. Med havnivåstiging og auke i nedbør utgjer dette ei særskild utfordring i Lonevåg sentrum. I vidare planarbeid er det potensiale for å nytta dei blå-grøne strukturane som ein ressurs og som kvalitetar i den vidare utviklinga av Lonevåg som tettstad. Vegplanlegginga i Lonevåg ber preg av Osterøy si topografiske utforming. Medan Lonevåg er eit knutepunkt for trafikk i kommunen er den eksisterande vegsituasjonen ein utfordring for å utvikla gode kvalitetar i Lonevåg sentrum. Mange tomrom og ein fragmentert gang- og sykkelstruktur gjer at sentrum ikkje inviterer til mykje aktivitet utover bilbasert kommunikasjon. For å kunne utvikla eit levande sentrum i Lonevåg må ein ta tak i desse utfordringane og bygge opp under gode løysingar for gåande og syklande. Fordelinga av bustadområde, tenester, handel og rekreasjonsområder i Lonevåg pregast av dei topografiske skilnadane på staden og den langstrakte sentrumsaksen som strekker seg opp mot Hatlandsområdet. Det er ei tydelig todeling mellom området på Hatland med mange teneste- og rekreasjonsområde og Lonevåg sentrum med handel- og tenestetilbod. Sentrum har særskilde utfordringar knytt til organiseringa av bygningar og uterom. Sentrum er i dag fragmentert og ber preg av møte mellom den gamle handelstaden og nyare utvikling. Ved å tydeleggjere gatestrukturen i sentrum, klårgjere offentlege rom og møteplassar er det potensiale for å skape gode føresetnadar for eit levande sentrum i Lonevåg. På grunn av mange tomrom og få heilskaplege område gjer dette mange moglegheiter for vidare utvikling i Lonevåg sentrum. 55

92 7.2. KORLEIS GJENSKAPE EIT LEVANDE LONEVÅG? Forhalde seg til eksisterande struktur Staden sin topografiske - ramme for utvikling Tilpass utbygging Havnivåstigning- Avgrensing eller kvalitet? Byggje på det unike med Lonevåg Kva er fortellinga om staden? Ta vare på spor frå fortida Fortida gir ei kjensle av å vere på ein stad som er større enn ein sjølv- noko autentisk Synleggjere Lonevåg som ein stad ved naturen og sjøen? 56

93 Tydeleggjere infrastruktur - dei mjuke trafikantane - bilen - parkering Samanheng for dei mjuke trafikantane - å kunne rusle i sentrum Legge til rette for gode møteplassar Tilfeldige møter og torgplassen to ulike storleikar. Korleis treff folk kvarandre i Lonevåg? Når dei er mange og når dei er nokre få? Byggje rom i staden for grenser Byggje opp under urbane kvalitetar lage romelege overgangar i staden for grenser - Eksisterande bygningar kan og brukast aktivt ved å aktivisere fasadene mot dei områda ein ynskjer å legge til rette med møteplassar og torgfunksjon. - variasjon - samansett - treffstader - ta ein kaffi 57

94 58