Høyring, vidareføring regionalt samarbeid Jørand Ødegård Lunde 3. mars 2016

Transkript

1 VALDRES NATUR- OG KULTURPARK Sak nr. S-12:16 Høyring, vidareføring regionalt samarbeid Jørand Ødegård Lunde 3. mars 2016

2 MØTEBOK Side 1 av 8 Sak nr : S 12/16 Høyring, vidareføring regionalt samarbeid Innleiing Samarbeidet i Valdres har lange tradisjonar, dei siste 10 åra har det ikkje lovpålagte arbeidet vore styrt gjennom eit Charter, ei forpliktande langsiktig handlingsplan. Ordførarane sette ned ei politisk arbeidsgruppe med fire av ordførarane for å sjå på det politiske innhaldet i dette. Arbeidsgruppa har vore: Eivind Brenna (leiar), Inger Torun Klosbøle, Toril Grønbrekk, Vidar Eltun og med Jørand Ødegård Lunde som sekretær. Arbeidsgruppa la i møte den 24. februar dokumenta fram for alle dei seks ordførarane i Valdres. Derfrå blir saka sendt til styret i VNK, som så legg saka ut på høyring. Ei framdriftsplan for arbeidet ligg ved. styra og samarbeidspartnar får saka til høyring. styra får saka til endeleg vedtak i juni. Ekstern evalueringsrapport frå Agderforskning, datert 21. februar 2015, Valdresrådets møte i Vang 16. september 2015 og Innspelkonferansen på Fagernes 20. Januar, er viktig underlag i denne saka. Regionalt samarbeid i Valdres, Nasjonal politikk var starten på det formaliserte regionale samarbeidet, Plan- og bygningslova av 1967 var oppstarten til Regionalplanråd for Valdres. Etnedal var ikkje med, dei sokna då under Land. Leiaren var oppnemnd av departementet. Dei fem kommunane hadde to medlemmer kvar i utvalet, det var eit arbeidsutval på tre medlemmer. Fylkesplanlegging og kommunale generalplanar tok over på 70-talet. Då endra arbeidet karakter i det Regionalplanrådet for Valdres, utviklingsoppgåvene vart sett på kartet. Frå 1975 engasjerte Regionalplanrådet regionplanleggar. Etnedal var framleis ikkje med offisielt, men dei var med på mange av møta. Regionalplanråda opphøyrde, og frå 1984 vart det Regionråd for Valdres, der Etnedal vart med. Kommunane hadde to representantar kvar, og det var framleis eit arbeidsutval på tre. Regionalplanleggarstillinga vart omgjort til regionkonsulent og seinare regionsjef. Regionrådet var eit friviljug samarbeid. Arbeidsoppgåvene var i hovudsak: kraftspørsmål, samferdsel og næringssaker. Regionrådet kunne utvidast til å gjelde heile formannskapet ved behov for breiare diskusjonar. Regionrådet oppnemnde eit regionstyre frå 1992, der var alle ordførarane med.

3 MØTEBOK Side 2 av 8 Fireårige avtalar med kommunane kom etter kvart, og gav stabilitet i arbeidet. Strategiske planar for Valdres vart styringsdokument for arbeidet. Frå 2002 blir Oppland fylkeskommune med i arbeidet, partnarskapsmidlane frå fylkeskommunen blir ei av finansieringskjeldene til regionrådets arbeid. Utviklingsdiskusjonane skyt fart, og Valdres diskuterer korleis dei kan ta større herredøme over eiga utvikling. Dagfinn Claudius frå fylkeskommunen og framoverlente politikarar og administrasjon, drøftar ulike arbeidsformer, strukturar og strategiar. (VNK) blir vedteken våren Det konstituerande møtet i den nye organiseringa var den 30. mai Regionsjefstillinga blir og omgjort til dagleg leiar for VNK våren Grunnlaget for den regionale drifta blir det 10-årige Charteret. Samarbeid på tvers av kommunar og fylket er vanleg, Distriktsenteret sler fast i ein av sine rapportar at samarbeid er naudsynt for å auke utviklingskapasiteten. Samarbeid gjer og at ein aukar motmakta mot staten, står ein saman er ein sterkare i kampen om dei nasjonale ressursane. I Europa er det sterke regionale krefter som pregar EU organisering og virkemiddelbruken. Ideen om eit sterk Valdres kan og sjåast i samanheng med å få til mulige inngrep med Europeiske utviklingsorgan. Ideen var: Gjennom eit Charter fekk ein ei langsiktig forplikting frå alle kommunane om samla å stå for ei utviklingslinje, ein heilskapstanke. Dei årlege diskusjonane og usikkerheit om engasjementet og forpliktinga gjer at ein taper kraft. Samhandlinga mellom det offentlege og næringslivet om utviklinga var og eit berande element. Eit samarbeid som då vart forpliktande og sjølve limet i samarbeidet er merkevara Valdres. VNK skulle vera ein «koplingsboks» mellom privat og offentleg sektor. Politikarane erkjente at det var naudsynt å ta eit sterkare grep om eiga utvikling. I Charteret (2007:6) blir VNK definert som: er en utviklingsregion som gjennom langsiktig merkevarebygging knyttet til natur- og kulturverdier og lokal styring skal gi økt verdiskaping og livskraft i lokalsamfunnene. Samtidig tar Valdres vare på og utvikler viktige verdier av lokal, nasjonal og internasjonal betydning for framtidige generasjoner. Altså ein todelt tanke, både ta vare på og å utvikle med basis i det me har i Valdres, det levande kulturlandskapet. I Odden si oppgåve (2012:61): Den grunnleggende ideen som går ut på at du skal ta utgangspunkt i de verdiene du har, og så sette opp en plan, eller et charter som de kalte det, en avtale for hvordan vi skal utvikle ossi ti år framover. Hva skal være våre grunnverdier, hva skal være det vi skal satse på? Fantastisk idé! Jeg mener den er helt i tida, og den er essensen

4 MØTEBOK Side 3 av 8 eller syntesen av det vi hardrevet med i mange år. Fordi i veldig mange år har vi også i Norge sett utfordringene som distriktene sliter med. Myndighetene har satt i gang prosjekter som varer i typisk tre år og har et nytt navn for hver regjering, men er påfallende like i hva de tar opp og går på det å styrke distriktene. (Eivind Brenna) Regionalt samarbeid i Valdres, Den nye organiseringa var formelt på plass den 30. mai Då fekk næringslivet fast plass både i styret og i Valdresrådet. bestod då av 3 ordførarar og 3 næringslivsrepresentantar, samt leiar av Merkevarestyret. I Valdresrådet var det to politikarar frå kvar av kommunane, to fylkespolitikarar og ti næringslivsrepresentantar. Organiseringa vart endra litt i 2016, leiaren i Merkevarestyret har ikkje fast styreplass lenger. Ein rådmann er fast møtande i styret frå Charteret er eit overordna strategi- og verdigrunnlag. Visjon for Valdres i 2017 er: Valdres er landets sterkaste regionale merkevare. Hovudstrategien i langtidsprogrammet er: Alle tiltak i VNK skal bidra til å bygge merkevara Valdres, og slik bidra til auka verdiskaping og livskraft. Andre overordna strategiar er: Valdres skal i merkevarebygging prioritere landbruk, reiseliv, foredling, helse og kultur Valdres skal ta tak i si eiga utvikling Valdres skal utvikle sine eigne konkurransefortrinn Valdres skal strekke seg lenger, og bli betre enn andre på utvalte område Valdreskvalitet i alle ledd Valdres er merkevara. Valdres skjerper sansane er slagordet, eller verdiløftet som skal kommuniserast. Det vart formulert eit verdigrunnlag som inneheldt tre element: Miljø - Kultur - Det moderne liv i Valdres Ulike rapportar er produsert om arbeidet denne perioden. Den viktigaste er kanskje Agderforskning sin rapport Videreutvikling av Valdresmodellen, Evalueringsrapport Det er mange interessante funn. På måloppnåing er det positive resultat. Det går og fram at samarbeidet med næringslivet er positivt. Dei største utfordringane er i høve styringsstruktur i forhold til dei kommunale administrasjonane. Desse funna blir understreka av Østlandsforskning sin rapport 07/2014 «Partnerskap - positivt for regional utvikling og

5 MØTEBOK Side 4 av 8 utfordrende for kommunal forankring.» Det er likevel verdt å merke seg at hjå ordførarane er stor einigheit om at det er skapt positive regionale resultat. (Agderforskning ) Under måloppnåing er det mange positive funn, ein kortversjon av funna var utdelt under innspelskonferansen den 20. januar. Lovpålagte oppgåver og kommunereform Det har gjennom åra vore ei stor auke i samarbeidet om lovpålagte oppgåver. Dette arbeidet er ikkje organisert i VNK, men direkte under den rådmannen i den kommunen tenesta er plassert. Då gjer kommunen ei avtale om oppgåva og vertskommunen styrer dette arbeidet. Gjennom ulike møte og prosessar kjem det fram at fleire av valdrespolitikarane synest dei har liten oversikt over dei oppgåvene som ikkje er i deira kommune. Ein kommunereformprosess er i gang, og ei avklaring vil koma våren 2016 om det blir ei kommunesamanslåing i Valdres. Om det blir ein kommune, vil det sannsynlegvis tidlegast kunne skje ei samanslåing i Valdres skal styrast før, under og gjennom ein reformprosess. Derfor bør det diskuterast både korleis me organiserer oss før og under ei implementering av ein eventuelt ny kommunestruktur. Styringa til VNK VNK får sine fullmakter og ressursar gjennom kommuneavtalen, den var reforhandla hausten 2015, og har ein fire års horisont. Det er regionstyret som sit på fullmaktene frå kommunen, og som er den «reelle generalforsamlinga til VNK». Regionstyret består av ordførarane og to representantar frå Oppland fylkeskommune (Ofk). Ofk deltek inn i det regionale arbeidet i ein partnarskapsavtale. Dei bidreg med 2,5 millionar kroner i samarbeidet, og dei dekkjer 50% av løna til regionkoordinatoren (dagleg leiar). Ut over dette, er dei med i mange prosjekt og tiltak i regi av VNK. Valdres kommunale revisjon v/aage Sandsengen har gjort ei vurdering der han anbefaler at vedtektene tydeleggjer rolla til Regionstyret som generalforsamling. I tillegg har VNK eit styre og eit Valdresråd. I desse to organa skjer samhandlinga med næringslivet. Desse to organa opererer etter delegasjon frå regionsyret. I styret er det 3 ordførarar, 3 frå Visit Valdres og ein fylkestingsrepresentant med stemmerett. I tillegg møter ein rådmann frå Valdres, ein frå administrasjonen i Ofk og administrasjonen i VNK. I Valdresrådet er det 12 Valdrespolitikarar og to Ofk-politikarar. I tillegg møter 10 frå Visit Valdres, og administrative representantar som til styremøta. VNK har i dag Valdres friluftsråd i si organisering, ei stilling frå Fylkesmannen som bidreg inn, me sel tenester som sekretariat for Norsk seterkultur, og me har sekretærfunksjon for

6 MØTEBOK Side 5 av 8 Stamvegutvalget. Eit reint offentleg organ vil ikkje kunne hente inn støtte og midlar frå fleire av dei finansieringskjeldene som blir brukte for vekst og utvikling i Valdres. VNK har skapt mykje gjennom sin måte å vera organisert på, jfr. Agderforskning Samhandlinga mellom næringslivet og VNK er viktig. Det same er samhandlinga mellom Valdresmusea og VNK. For VNK er samhandling med næringsliv, museum, festivalar, organisasjonar og med einskildaktørar avgjerande for å bygge ei sterk merkevare. Kulturarbeidet som skjer i regi av VNK er fundamentalt for å kople saman mat, kultur, kulturminne, seterkultur, kart, friluftsliv og merkevare. Natur- og kulturpark? Dette er ei europisk organisasjonsform, ein metodikk for å ta tak i eiga utvikling. Det er ein utviklingspark. Eit regionråd kan fungere som ein natur- og kulturpark, det som styrer er vedtekter og handlingsprogram. Charteret i parken er eit langtidsprogram. Det er etter konferansen den 20. januar svært få som har ytra ynskje om å endre dette. Innhaldet i arbeidet Charteret, eit langtidsprogram, skal rullerast og fleire prosessar bidreg til dette. Alle synest å vera samstemde om at merkvarearbeidet i Valdres må fyljast opp. Merkevara er ikkje berre eit stempel eller ein logo. Merkevara er innhaldet, innhaldet Valdres ynskjer å selja. Innhaldet, leveransa til Valdres, bygger på kjensleapparatet vårt; lukte, høyre, smaka og føle. Utifrå det, er slagordet Valdres skjerper sansane valt. Utan at innhaldet blir fylgt opp, både i opplevingar og handfaste produkt, blir leveransa tom. Du skal føle med sanseapparatet ditt at Valdres leverer. Derfor er innhaldsarbeidet svært viktig. Innhaldet blir bygd i fellesskap mellom aktørar og kommunar i eit nettverk. VNK blir ofte ein tilretteleggar som riggar søknadar og stiller eigenandelar og ressursar inn i eit fellesprosjekt. Gjennom denne måten å arbeide på, er mykje kunnskap bygd i organisasjonen, kunnskap som Valdres dreg nytte av i det vidare arbeidet. Nytt Charter Samhandlinga på dei ikkje lovpålagte oppgåvene treng ei overordna handlingsplan som gjev retning til eit arbeid over tid. Charteret går ut i Ordførarkollegiet har drøfta dette og rår til at det blir laga eit nytt Charter over arbeidsmål og oppgåver. Charteret som no blir lagt på høyring, byggjer på revisjonen av vedtektene som vart gjort i Denne revisjonen vart gjort på bakgrunn av evalueringsrapporten frå Agderforskning.

7 MØTEBOK Side 6 av 8 Innsatsområda heiter i vedtektene no fokusområder, dei støttast opp av det vedtektene kallar støtteprogram. I Charteret er det no brukt omgrepet innsatsområde/fokusområde. Sidan eit Charter er ein langtidsplan, bør det vera eit overordna retningsgjevande dokumentet, detaljane kjem i dei årlege handlingsprogramma. Det berande i det nye forslaget til Charter er å halde fast på merkevarebygginga, og å la den vera den raude tråden i arbeidet vidare. Visjon og verdigrunnlag er og overordna rettesnorer for den vidare samhandlinga. Nye styringsstrukturar? Valdresrådet er eit svært godt namn, og bør behaldast. Styringsstrukturane kan diskuterast, men spørsmålet er om det er rett tidspunkt. prosessen som pågår kan endre kartet betydeleg. Ordførargruppa som har diskutert dette, konkluderer med at styringsstrukturen til parken kan og bør diskuterast på nytt når kommuneorganiseringa er på plass. Ordførarkollegiet meiner vidare at det er arbeidsoppgåvene og utviklingsarbeidet me no bør diskutere for ei ny tiårs periode. Så må organiseringa tilpassast den øvrige organiseringa, og på sikt kan kanskje arbeidet og innlemmast i ein ny Valdreskommune. Det kjem ei eiga sak om styringa av VNK når kommunestrukturdebatten er ferdig. Innspel til denne saka kan gjevast no, sjølv om dette blir vedteke i ei seinare sak. Økonomi VNK sitt arbeid blir finansiert gjennom eit fast årleg bidrag frå Valdreskommunane og Oppland fylkeskommune. Denne finansieringa gjev grunnlaget for arbeidet. Ulike midlar koplast så saman med denne grunnfinansieringa i prosjekt som finansierer innsatsen. Når ein søkjer ekstern finansiering i Kulturrådet, hjå Riksantikvaren, hjå fylkesmann, i Innovasjon Norge, i Sparebankstiftelsen DNB, i Gjensidigestiftelsen, hjå Oppland fylkeskommune eller i eit departement, så blir det stilt krav om eigenfinansiering. Oftast må VNK stille med 50% i eigenandel, dette blir gjort med dei midlane kommune og fylke stiller til rådvelde. Innsatsen frå kommunane har ikkje vore justert i 10 årsperioden, og handlingsrommet er derfor mindre.

8 MØTEBOK Side 7 av 8 Punkt i vurderinga ynskjer at kommunane skal drøfte er: 1. Valdreskommunane forpliktar seg gjensidig til ei ny samhandling om utviklingsoppgåvene i Valdres. 2. Valdreskommunane beheld konseptet Natur og. Natur- og en varetek regionrådsoppgåvene og samhandlinga mot Oppland fylkeskommune om utviklingsarbeidet i Valdres. 3. Valdreskommunane sluttar seg til at det blir laga eit nytt 10 årig Charter. 4. Valdreskommunane sluttar seg til hovudlinjene i det framlagte Charteret med følgjande endringar /tillegg 5. Organiseringa av kan endrast som følgje av kommunereformarbeidet. Det blir teke ei vurdering av dette i Valdresrådet gjer ei evaluering av arbeidet seinast i Merkevara Valdres blir målt i 2017 og i 2022, gjennom ein gallup. 8. Vedtektene blir i hovudsak behaldne. Regionstyrets rolle tydeliggjerast i tråd med revisjonen sine innspel. Årstall og datoar endrast i tråd med avtala. 9. kulturpark blir kommunens offentleg aktør i samhandlinga med dei ulike private aktørane om utviklingsoppgåvene i Valdres, fullmaktene blir gjevne frå kommunen til Regionstyret. 10. Styringsstrukturen i skal drøftast vidare, kva innspel har kommunen på styringa av VNK? Framlegg til vedtak: 1. vedtek å legge forslag til nytt Charter ut på høyring til kommunane og samarbeidspartnarane 2. Høyringsfristen blir 13. april. Vedtak: 1. vedtek å legge forslag til nytt Charter ut på høyring til kommunane og samarbeidspartnarane 2. Høyringsfristen blir 13. april. Samrøystes. Vedlegg: alle vedlegga finn du her