OFFENTLEG STYREMØTE I HELSE FONNA HF KL HAUGESUND SJUKEHUS

Transkript

1 OFFENTLEG STYREMØTE I HELSE FONNA HF KL HAUGESUND SJUKEHUS

2 INNKALLING TIL STYREMØTE I HELSE FONNA HF STAD: Haugesund sjukehus, møterom føretaksleiing 6.etasje MØTETIDSPUNKT: Kl GÅR TIL: Styremedlemmer Brian Bjordal Gunnar Birkeland Solfrid Borge Nina Budal Hilde Christiansen Liv Kari Eskeland Helge Espelid Pål Osjord Midbøe Kjetil Andre Våge Nestleiar Medlem Medlem Medlem Medlem Medlem Medlem Medlem Medlem Styremøte er ope for publikum og presse Haugesund Helse Fonna HF Kjell Arvid Svendsen Styreleiar

3 SAKLISTE UNDERLAG Sak 1/17 Godkjenning av innkalling og dagsorden Vedlagt Sak 2/17 Godkjenning av protokoll frå Vedlagt Sak 3/17 Administrerande direktør si orientering Vedlagt Sak 4/17 Risikorapportering ved årsslutt 2016 Vedlagt Sak 5/17 Årleg melding 2016 Helse Fonna HF Vedlagt Sak 6/17 Sal av Fitjar Bu og behandlingsheim Vedlagt Saker til orientering: Sak 7/17 Rapport frå prosjekt Odda sjukehus Vedlagt Sak 8/17 NOU 2016:25 Organisering og styring av spesialisthelsetjenesten Vedlagt Sak 9/17 Strategi for entreprise Vedlagt Lukka, jf. Helseføretakslova 26a, 2. ledd punkt 2 Sak 10/17 Eventuelt Skriv og meldingar Vedlagt

4 PROTOKOLL FRÅ STYREMØTE I HELSE FONNA HF STAD: Haugesund sjukehus, møterom føretaksleiing MØTETIDSPUNKT: kl Styremøte var ope for publikum og presse DELTAKARAR FRÅ STYRET Kjell Arvid Svendsen Brian Bjordal Liv Kari Eskeland Hilde Brit Christiansen Nina Budal Pål Osjord Midbøe Helge Espelid Kjetil Andre Våge Styreleiar Nestleiar Medlem Medlem Medlem Medlem Medlem Medlem FORFALL FRÅ STYRET Solfrid Borge Gunnar Birkeland Medlem Medlem DELTAKARAR FRÅ ADMINISTRASJONEN Olav Klausen Administrerande direktør Stina Steingildra Kommunikasjonsrådgivar Ingebjørg Kismul Administrasjonssjef

5 SAKLISTE UNDERLAG Sak 076/16 Godkjenning av innkalling og dagsorden Vedlagt Sak 077/16 Godkjenning av protokoll Vedlagt Sak 078/16 Administrerande direktør si orientering Vedlagt Sak 079/16 Rapport frå verksemda Vedlagt Sak 080/16 Oppnemning av brukarutval Vedlagt Saker til orientering: Sak 081/16 Revisjon av lovpålagte samarbeidsavtalar mellom Helse Fonna og kommunane Vedlagt Sak 082/16 Leiingas gjennomgang av internkontroll Vedlagt Sak 083/16 Eventuelt Skriv og meldingar Vedlagt Lukka del Sak 084/16, blir behandla i lukka møte jf. Helseføretakslova 26a, 2.ledd nr.4 Sak 084/16 Evaluering av administrerande direktør og regulering av lønn Vedlagt Styret sitt kvarter Styret si eigenevaluering Sak 076/16 Godkjenning av innkalling og dagsorden Vedtak [samrøystes] Administrerande direktør melde eit notat til informasjon i sak 078/16 punkt 10 Anskaffing av ambulansebåt. Styret vedtok å lukke saka etter Helseføretakslova 26a. Innkalling og dagsorden ble godkjent Sak 077/16 Godkjenning av protokoll frå styremøte Vedtak [samrøystes] Styret godkjente og signerte protokoll frå styremøte Sak 078/16 Administrerande direktør si orientering 1. Rapportering tilsynssaker

6 Administrerande direktør viste til vedlagt notat 2. Oversikt over aktuelle høyringar Administrerande direktør viste til vedlagt notat 3. Orientering om relevante lover, forskrifter og myndigheitskrav Administrerande direktør viste til vedlagt notat 4. Presentasjon av PhD Miriam Hartveit Miriam Hartveit presenterte si doktorgradsavhandling Bridging the Gap between Primary Care and Specialized Mental Health Care - A mixed method study of the quality of referral information and the referral letters potential impact on quality of care. 5. Status Bygg Haugesund Laila Nemeth presenterte ein oversikt over kva det arbeidas med i byggprosjektet no. Teikningar /romprogram blei presentert og vegen vidare i prosjektet blei skissert. 6. Orientering om arbeidet med fristbrot og ventelister Klinikkdirektør Reidun Mjør presenterte tal for aktivitet ved Stord sjukehus hittil i 2016, utvikling av fristbrot og ventetider samt iverksette og pågåande tiltak. 7. Prosjekt Stord og Odda sjukehus Administrerande direktør orienterte om prosjektet ved Odda sjukehus som nå er i sluttfasen og om vidare prosess for «Prosjekt Stord og Odda i lys av føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan ( ) Administrerande direktør tar sikte på å legge fram rapporten som ei orienteringssak for styret i januar og tilrå at den blir sendt på høyring. Det er planlagd at styret i Helse Fonna HF får rapporten til handsaming i mars NOU 2016:25 Organisering og styring av spesialisthelsetjenesten NOU rapporten blei delt ut i møtet. Styret vil gi innspel til NOU rapporten. Administrerande direktør legg fram forslag til høyringsinnspel i styremøtet Riksrevisjonens kontroll med forvaltningen av statlige selskaper for 2015 Dokument 3:2 ( ) Rapporten blei delt ut i møtet. Administrerande direktør viste til tema i rapporten som er aktuelle for helseføretaka. 10.Informasjon om anskaffing av ambulansebåt. Saka blir handsama i lukka del av møtet. Vedtak [samrøystes]

7 Styret tek meldingane til orientering Sak 079/16 Rapport frå verksemda Oppsummering Resultatet for perioden syner eit overskot på 3,7 millionar kroner mot eit budsjettert overskot på 3,3 millionar kroner Dette gir eit positivt budsjettavvik på 0,4 millionar kroner. Akkumulert er det økonomiske resultatet på 29,6 millionar kroner mot budsjettert overskot på 36,7 millionar kroner. Dette gir eit negativt budsjettavvik på 7,0 millionar kroner. Prognosen for 2016 er førespeglar eit resultat på 30 millionar som er 10 millionar lågare enn budsjett. Inntektene totalt denne månaden viser eit positivt avvik på 4,8 millionar. Rekneskapet for månaden syner at kostnadane til kjøp av varer og tenester gjev eit samla budsjettmessig negativt avvik på 0,7 millionar kroner. Personalkostnadane inkl. leige av personell frå byrå viser denne månaden eit negativt avvik på 3,9 millionar Avviket skuldast leige frå byrå, og overtid/ekstrahjelp. Andre driftskostnadar viser denne månaden samla sett eit negativt avvik på 0,1 millionar kroner. Pr november månad synar rekneskapen at det er gjennomført investeringar for totalt 88,5 millionar kroner. Det utgjer 85 % av det samla budsjettet for Likviditetsoversikten ved utgangen av månaden viser ein disponibel likviditet på 399,7 millionar kroner, noko som er ei forverring på 40,9 millionar kroner i forhold til førre månad. Behandlingsaktivitet og kvalitet, somatikk Tal DRG poeng, sjukehusopphald, dagbehandling og polikliniske konsultasjonar er høgare enn plan. Ventetid/fristbrot Det var 32 ventande pasientar som hadde fristbrot (1 prosent), så godt som alle innan somatikken. Ventetida for alle behandla pasientar var på 56 dagar, godt innanfor målkravet. I somatikken var ventetida i snitt 58 dagar. Føretaket er no innafor alle krava innan somatikk, psykisk helsevern og rusbehandling. Fleire enn fire av fem epikriser blei sendt innan fristen, noko som er ein betring frå førre månad. Talet på korridorpasientar (døgn) har gått noko opp sidan førre månad. 2,7 prosent var på korridor i perioden. I november månad var det 51 utskrivningsklare pasientar som tilsaman låg 177 dagar i sjukehusa i Helse Fonna etter at dei var melde utskrivingsklare. Behandlingsaktivitet og kvalitet, psykisk helsevern

8 Tal døgnbehandling for vaksenpsykiatri (VOP) er lågare enn plan, polikliniske konsultasjonar høgare enn plan. Innan BUP er polikliniske konsultasjonar høgare og tal døgnbehandling lågare enn plan. Sjukefråvær Sjukefråværet i november var 7,2 prosent. I november 2016 blei det meldt 359 saker til forbetringssystemet Synergi. Pr november er 41% av meldingane pasientretta og 10% retta mot HMS/ansattskade. Vedtak [samrøystes] Styret i Helse Fonna HF tar rapport frå verksemda til etterretning. Sak 080/16 Oppnemning av brukarutval Oppsummering I gjeldande retningsliner står det at brukarutvalet mellom anna skal vere eit rådgjevande organ for styret og administrerande direktør i føretaket i saker som angår tilbodet til pasientar, brukarar og pårørande. Utvalet skal og vere eit fora for tilbakemeldingar om erfaringar med helsetenesta, og vere samarbeidsorgan mellom helseføretaket og brukar- og pasientorganisasjonar. Brukarutvalet skal delta i planarbeid og føreslå representantar til råd og utval, men ikkje handsame enkeltsaker som til dømes pasientsaker. Nytt brukarutval blir oppnemnd for to år med virketid frå Felles retningsliner i Helse Vest for samansetting av brukarutval er lagt til grunn for forslag til brukarutvalet i Helse Fonna kommande periode. Det er totalt ni medlemmar/vara medlemmar som går ut av brukarutvalet frå januar Det nye brukarutvalet i Helse Fonna vil ha ni medlemmer. Vedtak [samrøystes) Styret i Helse Fonna HF vedtek forslaget til nytt brukarutval for perioden Sak 081/16 Revisjon av lovpålagte samarbeidsavtalar mellom Helse Fonna og kommunane Oppsummering Etter helse- og omsorgstenestelova 6-5 skal partane «årlig gjennomgå avtalen med sikte på nødvendige oppdateringer eller utvidelser». I styresak 61/13 A punkt 2. vedtok styret i Helse Fonna å gi «administrerande direktør fullmakt til å godkjenna faglege endringar som følgjer av seinare revisjon der desse ikkje har prinsipielle administrative eller økonomiske konsekvensar». Gjennomgangen av avtalane som no er gjort er ikkje vurdert til å få prinsipielle administrative eller økonomiske konsekvensar, og vil bli handtert administrativt i tråd med styret sitt vedtak.

9 Vedtak [samrøystes] Styret tar saka til orientering Sak 082/16 Leiingas gjennomgang av internkontroll Oppsummering Forskrift om internkontroll i sosial- og helsetenesta pålegg tenesta å ha eit system for internkontroll for å sikre at verksemda er organisert i tråd med krava. Det følgjer av Helsedirektoratets rettleiar til forskrifta, IS-1183, at det er øvste leiar som har ansvaret for internkontrollen. For helseføretak er dette administrerande direktør. Administrerande direktør opplyste at ny forskrift om internkontroll blir gjeldande frå Vedtak [samrøystes] Styret i Helse Fonna tar saka til orientering. Sak 083/16 Eventuelt Skriv og meldingar 1. Årsplan for styret i Helse Fonna Protokoll frå styremøte i Helse Vest RHF Regjeringa sin tiltakspakke for auka sysselsetting innmelding av aktuelle tiltak 2017, med vedlegg 4. Internrevisjon av bruk av tvang i psykisk helsevern Andre oppfølging, med to vedlegg 5. Tilbakemelding på varsel sendt over til lokal oppfølging. Skriv og meldingar blei tatt til etterretning Lukka del jf. Helseføretakslova 26 a, 2.ledd nr. 4. Sak 078/16 notat 10 Administrerande direktør informerte om anskaffing av ambulansebåt. Sak 084/16 Evaluering av administrerande direktør og regulering av lønn Vedtak [samrøystes]

10 Styret er svært godt fornøyd med arbeidet til administrerande direktør. Han ønskjer ikkje vere lønsleiande. Løna til administrerande direktør blir regulert opp med kr ,- frå Ref. Ingebjørg Kismul Kjell Arvid Svendsen Styreleiar Brian Bjordal Nestleiar Liv Kari Eskeland Medlem Hilde Brit Christiansen Medlem Sett: Gunnar Birkeland Medlem Sett: Solfrid Borge Medlem Nina Budal Medlem Pål Osjord Midbøe Medlem Kjetil Andre Våge Medlem Helge Espelid Medlem

11 STYRESAK GÅR TIL: FØRETAK: Styremedlemmer Helse Fonna HF DATO: SAKSHANDSAMAR: Olav Klausen SAKA GJELD: Administrerande direktør si orientering STYRESAK: 3/17 STYREMØTE: FORSLAG TIL VEDTAK Styret tek meldingane til orientering OPE DEL 1. Rapportering tilsynssaker Vedlagt 2. Oversikt over aktuelle høyringar Vedlagt 3. Orientering om relevante lover, forskrifter og myndigheitskrav Vedlagt 4. Helsenorge Orientering i møtet

12 NOTAT GÅR TIL: FØRETAK: Styremedlemmer Helse Fonna HF DATO: FRÅ: Administrerande direktør SAKSHANDSAMAR: Ingebjørg Kismul SAKA GJELD: Administrerande direktør si orientering Rapportering tilsynssaker frå tom STYRESAK: 3/17 STYREMØTE: Administrerande direktør si orientering pkt. 1 Nye saker og aktivitetar i perioden er merka med raud skrift. 1

13 HELSETILSYNET: HELSE- FØRETAK OMRÅDE OG TEMA FOR TILSYNET DATO FOR TILSYNSRAP PORT HAR RAPPORTEN DOKUMENTERT AVVIK? FRIST FOR LUKKING AV AVVIK STATUS I SAKA SAK AVSLUTTA DATO Helse Fonna HF 2016/786 Tilsyn med sepsisbehandling i akuttmottak Haugesund sjukehus, Helse Fonna HF JUNI avvik. Avvik 1. Fleirtalet av pasientar med sepsis og organdysfunksjon fekk ikkje starta behandling med antibiotika innan tidsfristar fastsette i nasjonale retningsliner og i sjukehusets prosedyrar. Avvik 2. Leiinga har ikkje sørga for at det er tilstrekkelege legekompetanse i akuttmottaket slik at undersøking og oppstart av behandling av pasientar med sepsis kan bli gjennomført innan tidsfristar fastsette i nasjonale retningsliner og sjukehusets prosedyrar. Avvik 3. Leiinga har ikkje sørga for at sjukepleiarar i akuttmottak har fått nødvendig opplæring og fagkompetanse om sepsis. O Fylkesmannen ber om en plan for på kva måte helseføretaket vil rette opp denne svikten innan 1.oktober Handlingsplan etter tilsyn med Helse Fonna HF «Stopp sepsis», er sendt Svar frå Fylkesmannen. Fylkesmannen har ingen merknader til handlingsplanen. Ber om ny tilbakemelding innan om status og framdrift av handlingsplanen. Ny journalgjennomgang februar

14 ANDRE TILSYNS- OG KLAGEORGAN: MYNDIGHEITS- ORGAN HELSE- FØRETAK OMRÅDE OG TEMA FOR TILSYNET DATO FOR TILSYN SRAPPO RT HAR RAPPORTEN DOKUMENTERT AVVIK? FRIST FOR LUKKING AV AVVIK STATUS I SAKA SAK AVSLUTTA DATO Statens legemiddelverk (16/105) Helse Fonna HF Legemiddelverkets tilsyn med blodbanken, Helse Fonna HF februar Det ble påvist 2 avvik fra referansedokumenter. 1. Det er enkelte mangler i kvalitetsstyringssystemet. 2. Dokumentstyringen og utfylling av dokumentasjon er enkelte steder mangelfull. Det ble gitt 3 anmerkninger. Avvik skal lukkes innen 6 måneder etter mottatt rapport. Innen 7.åpril skal det sendes fremdriftspl an som viser tiltak som planlegges gjennomfør t med tilhørende tidsfrister. Tilsynsrapport mottatt Fremdriftsplan for lukking av avvik er sendt til Statens legemiddelverk brev fra Statens legemiddelverk med kommenterer til fremdriftsplan. Legemiddelverket ber om ytterligere dokumentasjon. Frist for tilbakemelding 15.september Etterspurt dokumentasjon er sendt Odda kommune Brannvesenet 08/693 Helse Fonna HF Branntilsyn ved Odda sjukehus En anmerkning ble gitt Frist for tilbakemeld ing på tiltak som sletter anmerninge n er Handlingsplan for lukking av anmerkning er sendt Odda kommune Odda kommune Brannvesenet 08/693 Helse Fonna HF Branntilsyn ved Odda sjukeheim Ett avvik: Noen branncellebegrensende dører tilfredstiller ikke funksjonskrav. Det ble gitt 2 anmerkninger Odda kommune bruker deler av bygget som hadde branntilsyn. Brannvernleder Odda sjukehus tar kontakt md Odda kommune som disponerer deler av bygget og avklarer avvik/anmerkninger knyttet til sjukeheimen. 3

15 MYNDIGHEITS- ORGAN HELSE- FØRETAK OMRÅDE OG TEMA FOR TILSYNET DATO FOR TILSYN SRAPPO RT HAR RAPPORTEN DOKUMENTERT AVVIK? FRIST FOR LUKKING AV AVVIK STATUS I SAKA SAK AVSLUTTA DATO Handlingsplan for lukking av avvik er sendt Odda kommune Odda kommune Brannvesenet 08/693 Helse Fonna HF Branntilsyn ved Elevheimen Odda sjukehus En anmerkning ble gitt Handlingsplan for lukking av anmerkning er sendt Odda kommune Brev fra Odda kommune Brannsjefen ber Helse Fonna vurdere plassering av brannslangeskap på nytt Brev fra Helse Fonna Ny plassering av brannskap er innarbeidet i handlingsplan for lukking av avvik. Stord kommune Brann og redning 11/2572 Helse Fonna HF Branntilsyn ved Stord sjukehus Ett avvik. Eigar har ikkje sørga for at brannobjektet er bygd, utstyrt og vedllikehalde i samsvar med gjeldande lover og forskrifter om førebygging av brann Det er registrert ein del avvik ved bygningsmassen til sjukehuset. Helse Fonna som eigar har gjennomført ein brannteknisk vurdering av heile bygningsmassen. Sjukehuset er godt igang med å lukka dei fleste avvik og er komen veldig langt i denne prosessen. Det står fortsatt nokon avvik igjen og brannvesenet ber om ein tilbakemelding med oppsummering over dei avvik som ikkje er lukka, med evt. tidsplan for kor tid dei siste avvika skal lukkast Svar til Stord kommune-brann og redning vedlagt handlingsplan med tiltak for lukking av avvik. Karmøy kommune 07/3228 Helse Fonna HF Branntilsyn ved Karmøy DPS Ingen avvik ble avdekket ved tilsynet 4

16 MYNDIGHEITS- ORGAN HELSE- FØRETAK OMRÅDE OG TEMA FOR TILSYNET DATO FOR TILSYN SRAPPO RT HAR RAPPORTEN DOKUMENTERT AVVIK? FRIST FOR LUKKING AV AVVIK STATUS I SAKA SAK AVSLUTTA DATO Haugesund kommune 16/3160 Helse Fonna HF Branntilsyn ved Haugesund sykehus avvik ble avdekket Avvik 1. Eier har ikke sørget for at bygningsdeler, installasjoner og utstyr i byggverket som skal oppdage brann eller begrense konsekvensene av brann, blir kontrollert og vedlikeholdt slik at de fungerer som forutsatt. Avik 2. Bruker har ikke sørget for at byggverket brukes i samsvar med kravene til brannsikkerhet som gjelder for byggverket. Frist for tilbakemeld ing, framdriftspl an

17 NOTAT GÅR TIL: FØRETAK: Styremedlemmer Helse Fonna HF DATO: FRÅ: Administrerande direktør SAKSHANDSAMAR: Ingebjørg Kismul SAKA GJELD: Høyringar i perioden STYRESAK: 3/17 STYREMØTE: Administrerande direktør si orientering pkt.2 1 vedlegg FRÅ SAKA GJELD HØYRINGSFRIST Helsedir. 16/3130 Høringsbrev-Nasjonal faglig retningslinje for spiseforstyrrelser Høringsfrist Kulturdep. 16/3220 Høring ny forskrift om offentlig arkiv Høringsfrist Via Helse Vest Arbeids og sosialdep. 13/1998 Høring om endringer i arbeidsmiljølovens regler om kveldsarbeid og virkeområdet for medleverforskriften Høringsfrist Via Helse Vest

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30 NOTAT GÅR TIL: FØRETAK: Styremedlemmer Helse Fonna HF DATO: FRÅ: Administrerande direktør SAKSHANDSAMAR: Lucie Christensen Berge SAKA GJELD: Lover, forskrifter og myndigheitskrav STYRESAK: 3/17 STYREMØTE: Administrerande direktør si orientering pkt.3 Oversikt over aktuelle nye lovar og lovendringar Lov Ikraftredelse Kva lova/endringa gjeld Lov 17. juni 2016 nr. 49 om endringer i helse- og omsorgstjenesteloven og helsepersonelloven Lov 18. desember 2015 nr. 121 om endringer i helselovgivningen Politiattest i den kommunale helse- og omsorgstjenesten Nasjonalt klageorgan for helsetjenesten mv Oversikt over aktuelle nye sentrale forskrifter Forskrift Ikraftredelse Kva forskrifta/endringa gjeld Forskrift om renter ved forsinket betaling og kompensasjon for Fastsettes forsinkelsesrenten til 8,50 prosent p.a.

31 inndrivelseskostnader Forskrift om endring forskrift om kommunal betaling for utskrivingsklare pasienter Forskrift om ledelse og kvalitetsforbedring i helsetjenesten Endringar i varsling og vilkår for utskrivings klare pasientar Endrer forskrift om internkontroll i helseog omsorgssektoren. Forskriften skal bidra til faglig forsvarlige helse- og omsorgstjenester, kvalitetsforbedring og pasient- og brukersikkerhet, og at øvrige krav i helse- og omsorgslovgivningen etterleves.

32 Styresak Går til: Styremedlemmer Føretak: Helse Fonna HF Dato: Frå: Administrerande direktør Sakshandsamar: Saka gjeld: Olav Klausen Risikorapportering ved årsslutt 2016 Styresak 4/17 Styremøte Arkivsak 34/16 53/16 1 vedlegg Forslag til vedtak: Styret i Helse Fonna tar risikorapportering ved årsslutt 2016 til etterretning

33 2 Bakgrunn for saka Føretaksgruppa i Helse Vest har, etter pålegg i oppdragsdokument og styringsdokument, sidan 2009 gjennomført regelmessig, systematisk overordna risikostyring. Risikostyringa er gjennomført i tråd med retningslinjer for risikostyring i Helse Vest som blei utforma i Styret i Helse Vest RHF vedtok i styremøte den reviderte retningslinjer for risikostyring i sak 134/13 B. Helseføretaka skal rapportere på risiko til føretaksstyret tertialvis, og ved årsslutt gjere greie for arbeidet med risikostyring i årleg melding til Helse Vest RHF. Styret i Helse Vest RHF vedtok , i sak 116/15, tre felles styringsmål med delmål for risikostyring for sjukehusføretaka i Helse Vest for Talet på skadar som kan unngåast i helsetenesta i Helse Vest skal halverast innan Ventetider for diagnostikk og behandling i Helse Vest skal reduserast 3. HMS er ein sjølvsagt del av arbeidsdagen Administrerande direktør handsama arbeidet med risikostyring i januar 2016 i leiarmøte. Etter dette har klinikkane utarbeidd styringsmål, delmål og risikoelement. Det er lagt vekt på å finne mål og delmål innan forskjellige deler av drifta. Dei styringsmåla som Helse Fonna har valt for 2016 er 4. Psykisk helsevern og rus - legemiddelbehandling 5. Sikre god kvalitet og rett ressursbruk i alle ledd av pasientbehandlinga 6. Helse Fonna skal halde budsjettet for 2016 Rapporteringa for første tertial 2016 blei lagt fram for styret i Helse Fonna HF i sak 34/16, for andre tertial i sak 53/16. Ved årsslutt er 5 risikoelement i grøn sone, 17 risikoelement i gul sone og 1 risikoelement i raud sone. Ingen risikoelement har auka risiko frå andre tertial til årsslutt. Ni risikoelement har redusert risiko frå andre tertial, kor av tre frå gul til grøn sone. For det eine risikoelementet som er i raud sone (At pasientar ikkje får samstemming av si legemiddelliste ved inn og utskriving) ventar administrerande direktør at fortsatt deltaking i det regionale prosjektet med lokal prosjektleiar og ressurs frå sjukehusapoteket vil bidra til å redusere risiko. Legemiddelsamstemming var òg tema under kvalitetsdagane i Helse Fonna hausten Administrerande direktør vil arbeide for å redusere risikoen i dei områda kor risikoen er for høg. Det er òg for 2017 felles risikostyringsmål for føretaksgruppa på Vestlandet, sjå brev under skriv og meldingar. Administrerande direktør planlegg å rapportere på risiko for første tertial i april Vedlegg Oversiktstabell

34 Oversiktstabell over styringsmål, delmål, risikoelement og risiko for Helse Fonna 2016 Styringsmål 1 Delmål Risikoelement 1. ter. 2. ter. 3. ter. 1 A At ansvarsfordelinga i 1 Program for programmet ikkje er kjent i pasienttryggleik i Helse Vest leiarlinja er godt forankra i 1 B At kvar leiar, uansett nivå, ikkje leiargrupper og kjend i får eit eigarforhold til resten av organisasjonen innsatsområdane Talet på skadar som kan unngåast i helsetenesta i Helse Vest skal halverast innan 2018 Ventetider for diagnostikk og behandling i Helse Vest skal reduserast 2 Tiltak i programmet blir implementert lokalt i helseføretaka så snart dei blir overleverte frå prosjekt til linje 2 A Medarbeidarane har ikkje tilstrekkeleg kompetanse for å sikre god implementering 2 B At pasientar ikkje får samstemming av si legemiddelliste ved inn og utskriving. Styringsmål 2 Delmål Risikoelement 1. ter. 2. ter. 3. ter. 1 A At standardiserte pasientforløp 1 Faglege retningslinjer og ikkje er implementerte standardiserte pasientforløp 1 B At drift ved alle involverte er implementert (ref. m.a. einingar ikkje er tilpassa pakkeforløp kreft) standardiserte pasientforløp 2 Arbeid om variasjon i mellom anna ventetid og kvalitet, der målet er å lære av dei einingane som gjer det best i landet, er starta opp 2 A At ventetida for behandling gjennomsnittleg er høgare enn 65 dagar 2 B At lårhalsbrot ikkje blir operert før det er gått 24 timar 3 Tiltak i programmet «Alle møter» er implementert, inkludert god planlegging og utnytting av operasjonsstovene 3 A Strykingsprosenten på operasjonsstovene i Helse Fonna er ikkje under 5% 3 B Tilvisingar blir ikkje vurdert innan 4 virkedager Styringsmål 3 Delmål Risikoelement 1. ter. 2. ter. 3. ter. 1 A Ansvar, mynde og oppgåver er ikkje tydeleg avklart og 1 HMS strategi for organisasjonsstrukturen er ikkje føretaksgruppa i Helse Vest eintydig beskriven er forankra og kjend for alle 1 B HMS-strategien er ikkje leiarar og medarbeidarar, og forankra i leiarlinja og ikkje gjort tiltak for å førebygge vald og kjend for alle medarbeidarar truslar mot medarbeidarar er I C Medarbeidarar er ikkje involvert sett i verk i risikovurdering og har ikkje medverka til tiltak for å førebygge vald og truslar HMS er ein sjølvsagt del av arbeidskvardagen 2 Det blir lagt til rette for og utvikla ein god meldekultur der meldesystem for tilsetteskadar og uønskte hendingar, vald og truslar mot tilsette er sett i verk 3 Talet på tilsetteskadar er redusert 2 A Medarbeidarane opplever at det ikkje er trygt å melde frå om uønska hendingar 2 B Ikkje god kvalitet i saksbehandling og tilbakemelding til meldar 3 A Einingane har i den årlege HMS-kartlegginga ikkje risikovurdert aktivitetane, identifisert eller rangert kva som kan medføre størst risiko eller sett i verk tiltak for å førebygge at det skjer 3 B Einingane har ikkje analysert årsaksforholda til dei uønska hendingane, eller identifisert eller sett i verk tiltak ikkje implementert desse i HMShandlingsplanen

35 Styringsmål 4 Delmål Risikoelement 1. ter. 2. ter. 3. ter. Psykisk helsevern og rus - legemiddelbehandling 1 Sikre rett bruk av legemidel 1 A Avvik med omsyn til ordinasjon og administrering av legemiddel blir ikkje meldt i synergi 1 B Ikkje gjennomført legemiddelgjennomgang på alle pasientar ved akuttposter og alderspsykiatrisk døgnpost for å redusere multifarmasi Styringsmål 5 Delmål Risikoelement 1. ter. 2. ter. 3. ter. 1 A Ikkje god nok utnytting og rett Sikre god kvalitet og rett bruk av sengekapasiteten i føretaket 1 Det skal ikkje vere ressursbruk i alle ledd 1 B Pasientar blir liggjande på korridorpasientar av pasientbehandlinga. sjukehus etter at dei er ferdigbehandla Styringsmål 6 Delmål Risikoelement 1. ter. 2. ter. 3. ter. 1 A Personalkostnad er ikkje i samsvar med tildelt budsjettramme Helse Fonna skal halde budsjettet for Inntekter og kostnader skal være i samsvar med budsjett 1 B Medikamentkostnader er ikkje i tråd med budsjett

36 STYRESAK GÅR TIL: FØRETAK: Styremedlemmer Helse Fonna HF DATO: SAKSHANDSAMAR: Olav Klausen SAKA GJELD: Årleg melding for Helse Fonna HF 2016 STYRESAK: 5/17 STYREMØTE: vedlegg FORSLAG TIL VEDTAK Styret i Helse Fonna HF godkjenner årleg melding 2016

37 Bakgrunn for saka Helse Fonna skal sende ei årleg melding til Helse Vest. På bakgrunn av styringsdokumentet sender Helse Vest RHF ut ein mal som gjev grunnlag for utforminga av årleg melding. Administrerande direktør har gått gjennom årleg melding for Helse Fonna HF med dei tillitsvalde , og med Arbeidsmiljøutvalet og Brukarutvalet Uttale frå brukarutvalet er lagt ved saka. Administrerande direktør har tatt innspel som kom i møta med i meldinga. Grunna sakshandsaming er talgrunnlaga i meldinga henta frå styringsportalen Fristen for å sende årleg melding til Helse Vest er Oppsummering I 2016 har føretaket hatt korte ventetider for pasientane, og har hatt få fristbrot. Dei aller fleste kreftpasientane kjem inn i pakkeforløp. Innan psykisk helsevern har satsinga på tilboda til barn og unge fortsatt i Det er lagt vekt på å utvikle dei distriktspsykiatriske sentra med polikliniske og ambulante tilbod. Føretaket har arbeidd med å redusere bruken av tvang. Styra i Helse Fonna HF og Helse Vest RHF godkjente planane for nybygg til Haugesund sjukehus våren 2016, og over 200 medarbeidarar har sidan det arbeidd med forprosjektet til det som skal bli eit nybygg til Haugesund sjukehus. Det har i 2016 vore stor utvikling innan IKT-området i Helse Vest. Helse Fonna har mellom anna starta med å implementere elektronisk kurveløysning for innlagte pasientar, noko som vil lette arbeidet på sengepostar og auke pasienttryggleiken. I 2016 har pasientane fått sjå sin eigen pasientjournal på nett og kan òg sjå og endre timane sine. Nasjonal helse- og sjukehusplan blei vedtatt av Stortinget i Helse Fonna har saman med Helse Vest utgreidd korleis planen får verknad for Stord og Odda sjukehus. Prosjektrapporten for Stord sjukehus blei handsama av styret i Helse Fonna HF i oktober Det er venta at rapporten for Odda sjukehus ligg føre i januar Helse Fonna ventar eit overskot på 30 millionar kroner for Føretaket har nytta dei over 30 millionar kronene i ekstraordinære vedlikehaldsmidlar til å ruste opp alle sjukehusa i føretaket. 2

38 Forslag til styret i Helse Vest Årleg melding 2016 for Helse Fonna HF 0

39 Innhold 1 Innleiing Generelt Helse Hovudområde for styring og oppfølging i Helsefaglege styringsmål Redusere unødvendig venting og variasjon i kapasitetsutnyttinga Prioritere psykisk helsevern og tverrfagleg spesialisert rusbehandling Betre kvalitet og pasienttryggleik Organisatoriske krav og rammer Bemanning Informasjonsteknologi og digitale tenester (e-helse) Beredskap Etablering av ungdomsråd Avtalespesialistordninga Naudnett Virtuell AMK Miljø- og klimaarbeid Prosjekt- og porteføljestyring Organisasjonsutvikling Legestillingsregisteret Økonomiske krav og rammevilkår Økonomiske resultatkrav og endring i driftskredittramma Investeringar og lån Måling av kostnad pr. pasient Nøytral meirverdiavgift for helseføretaka Finansielle leigeavtalar Krav frå tilleggsdokument til styringsdokument 20.juni Pasienterfaringsundersøkingar og andre styringsparametrar Plandokument Utviklingstrendar og rammevilkår Utviklinga innafor opptaksområdet Økonomiske rammeføresetnadar Personell og kompetanse Bygningskapital status og utfordringar Strategiar og planar i helseføretaket

40 1 Innleiing 1.1 Generelt Helse Fonna er eit helseføretak med fire sjukehus og fire distriktspsykiatriske sentra som dekker 19 kommunar med om lag innbuarar. Føretaket har fire hovudoppgåver etter lov om helseføretak: pasientbehandling, forsking, utdanning av helsepersonell og opplæring av pasientar og pårørande. I 2016 har føretaket hatt korte ventetider for pasientane og har per november få fristbrot. Innan psykisk helsevern har satsinga på tilboda til barn og unge fortsatt i Det er lagt vekt på å utvikle dei distriktspsykiatriske sentra med polikliniske og ambulante tilbod. Helse Fonna ventar per november 2016 eit overskot på 30 millionar kroner for Føretaket har nytta dei over 30 millionar kronene i ekstraordinære vedlikehaldsmidlar til å ruste opp alle sjukehusa. Styra i Helse Fonna HF og Helse Vest RHF godkjente planane for nybygg til Haugesund sjukehus våren 2016, og over 200 medarbeidarar har sidan det arbeidd med forprosjektet til det som skal bli eit nybygg til Haugesund sjukehus. 1.2 Helse 2030 Strategidokumentet Helse 2020 viser kva visjon, verksemdsidé og verdigrunnlag Helse Vest legg til grunn for helsetenestetilbodet til befolkninga i regionen. Visjon, verdiar og mål er felles for alle helseføretaka i Helse Vest. Helse Fonna HF har med bakgrunn i målformuleringane i Helse 2020 utarbeidd ein lokal strategi for føretaket for Visjonen i strategien er: Vi skal fremme helse og livskvalitet. Verdiane er: Respekt i møte med pasienten Kvalitet i prosess og resultat Tryggleik for tilgjengelegheit og omsorg Måla er: Trygge og nære helsetenester Heilskapleg behandling og effektiv ressursbruk Framtidsretta kompetanseorganisasjon Plandokumentet er no under revisjon for det som skal bli Helse 2030, ein samla strategi for 2

41 Helse Vest. Leiarar og fagpersonell i Helse Fonna har tatt del i arbeid med Helse Det har vore representantar i arbeidsgrupper og det har vore gjennomført storsamling der kommunar, brukarar og samarbeidspartar var representert. Det vil i tillegg bli invitert til eit nytt møte med kommunane tidleg 2017 for dialog og forankring av plan. 2 Hovudområde for styring og oppfølging i 2016 Sett inn eit kort samandrag som beskriv status og oppnådde resultat i 2016 med særleg fokus på: Reduksjon av unødvendig venting og variasjon i kapasitetsutnyttinga Prioritering av psykisk helsevern og tverrfagleg spesialisert rusbehandling Betre kvalitet og pasienttryggleik Større vekst i psykisk helsevern og tverrfagleg spesialisert rusbehandling enn i somatikk Arbeid med eit trygt og velfungerande arbeidsmiljø knytt til uønskte hendingar, HMShendingar og forbetringsforslag Sikre brukarorienterte helsetenester Oppfølging av ein ansvarleg eigarpolitikk Bruk av nasjonal bemanningsmodell Oppfølging av «Riksrevisjonens undersøkelse av pleieressursene i helseforetakene», samt «Helseforetakenes aktivitetsutvikling innen dag- og døgnkirurgisk pasientbehandling.» Betre IKT-løysingar Delta i arbeidet med kurve- og journalløysing Eit betre tilbod til pasientar og pårørande, med god og forenkla nettkommunikasjon Helse Fonna har ved funksjonsdeling og arbeidsdeling mellom sjukehusa i føretaket lagt til rette for reduksjon av unødvendig venting og variasjon i kapasitetsutnyttinga. Kapasitet for utgreiing og behandling er nytta på tvers av sjukehusa. Per november hadde føretaket låg gjennomsnittleg ventetid for behandla pasientar 55 dagar. Innan psykisk helsevern og tverrfagleg spesialisert rusbehandling (TSB) har det vore ein bevisst satsing på å utvikle dei polikliniske og ambulante tenestene og tilpasse døgntilbodet i forhold til befolkninga sitt behov. Tilboda til barn og unge (BUP) og dei distriktspsykiatriske sentra (DPS) er blitt prioritert. Dette har resultert i kortare ventetider og at det ikkje lenger er fristbrot. Ventetidene er innafor både nasjonale og regionale målkrav. Bruken av tvang har vist ei positiv utvikling over den siste tre års perioden. Innføring av recovery-baserte behandlingstilbod har lagt til rette for større grad av brukarmedverknad, SAMVAL og medikamentfri behandling. Vidare har ein hatt fokus på å sikre betre samarbeid med førstelinjetenesta, barnevern og fengselshelseteneste i forhold til førebyggjande helsearbeid, tidleg intervensjon og rask utgreiing og behandling. Føretaket har eit kontinuerleg arbeid for å betre kvalitet og pasienttryggleik og deltek i det regionale og nasjonale pasienttryggleikarbeidet. Kvalitet og pasientsikkerhet er sentrale tema i leiarutviklingsprogrammet og føretaket arrangerer mellom anna fokusdagar for pleiepersonell. Kvalitetsutvalet har i år arbeidd med korleis meldingar blir følgd opp. 3

42 Helse Fonna HF har nådd målet om høgare vekst i psykisk helsevern og tverrfagleg rusbehandling enn i somatikk for mange av måleparametrane. Det er lågare prosentvis vekst med omsyn til årsverk og poliklinisk aktivitet innan psykisk helsevern og TSB i forhold til somatikk, medan det har vore ein høgare prosentvis vekst i psykisk helsevern og TSB når ein ser på total rekneskap, talet på sjukehusopphald og reduksjon i ventetider. Helse Fonna vil ha god meldekultur og vere open om uønska hendingar. Dette er løfta fram i møter mellom administrerande direktør og medarbeidarar. Meldekultur er og har vore eit definert målområde for vidareutvikling i føretaket. Dette har hatt auka merksemd på alle nivå i organisasjonen. Uønska hendingar knytt til tilsetteskader og HMS-hendingar blir rapportert til styret i Helse Fonna HF og til arbeidsmiljøutvalet. Føretaket følgjer felles regionale retningslinjer for brukarmedverknad. I etablering av alle typar prosjekt blir det gjort vurdering om brukarane skal delta, og det er unntaket at dei ikkje blir involverte. Brukarar blir involvert i planlegging og gjennomføring av forskingsprosjekt. Det er etablert ein brukarbank for registrering av brukarar med ulik kompetanse og interesse for å bidra, og det blir gjort ulike tiltak for å rekruttera nye brukarar til banken. Føretaket er i prosess med å etablera ungdomsråd. Helse Fonna etterlever eigarpolitikken. Helse Fonna legg årleg fram styrande dokument for styret i Helse Fonna, mellom anna styreinstruks og etiske retningsliner. Riksrevisjonens kontroll med forvaltninga av statlege selskap blir lagt fram for styret. Føretaket bidrar i arbeidet knytt til nasjonal bemanningsmodell og har særskilte ressurspersonar knytt til dette arbeidet. Dei somatiske klinikkane har brukt riksrevisjonen si undersøking av pleieressursar i føretaket til ein gjennomgang av bemanningsplaner i einingane. Det har særleg vore eit fokus på fleksibilitet både i fordeling av pasientar og i fordeling av personell. Helse Vest og føretaksgruppa arbeider kontinuerleg med å forbetre funksjonaliteten i IKTløysningane, samstundes som det blir lagt vekt på å omskapa løysningane til å bli regionale med felles databasar og arbeidsprosessar. Helse Fonna deltar i arbeidet med kurve- og journalløysing. Prosjektleiarane for innføring av Meona og DIPS arena er rekruttert frå føretaket sitt EPJsenter. EPJ-senteret får etter innføring systemansvaret for løysingane. Slik sikrar føretaket at kompetansen frå innføringsprosjekta blir overført til EPJ-senteret når prosjekta vert avslutta Vestlandspasienten er eit godt døme på at føretaksgruppa i Helse Vest har lukkast med å legga til rette for at pasientar og pårørande på ein enkel måte skal kunne få oversikt over sine timar og kunne lesa journaldokument på nett. E-Resept er eit anna slikt døme. Det blir arbeidd kontinuerleg med å forenkla pasienten sin kommunikasjon og informasjon inn mot 4

43 spesialisthelsetenesta. Helse Fonna har i 2016 fått nye internettsider. Her er informasjon om kva som skjer før, under og etter behandling lett tilgjengeleg. Helse Fonna bruker risikostyring i verksemdstyringa. Føretaket har definert seks styringsmål i 2016 og rapporterer til styret i Helse Fonna HF på måloppnåinga. Dei seks måla er: Talet på skadar som kan unngåast i helsetenesta i Helse Vest skal halverast innan 2018 Ventetider for diagnostikk og behandling i Helse Vest skal reduserast HMS er ein sjølvsagt del av arbeidsdagen Psykisk helsevern og rus - legemiddelbehandling Sikre god kvalitet og rett ressursbruk i alle ledd av pasientbehandlinga Helse Fonna skal halde budsjettet for 2016 For andre tertial 2016 er 2 risikoelement i grøn sone, 20 risikoelement i gul sone og 1 risikoelement i raud sone (legemiddelsamstemming). 3 Helsefaglege styringsmål 3.1 Redusere unødvendig venting og variasjon i kapasitetsutnyttinga Mål 2016: Gjennomsnittleg ventetid i spesialisthelsetenesta skal vere under 65 dagar. Krav til ventetider for avvikla (behandla) pasientar skal i 2016 vere: BUP: 40 dagar TSB: 40 dagar VOP: 45 dagar Somatikk: 65 dagar Kravet gjeld gjennomsnittstal for kvar kalendermånad. Klinikk for psykisk helsevern Det er sett i verk ei lang rekkje tiltak for å nå målsetjinga med omsyn til ventetider for behandla pasientar. Klinikken har omdisponert ressursbruk frå døgnbehandling til poliklinisk og ambulant behandling. Mellom anna har ein redusert talet på senger ved Folgefonn DPS frå 16 til 12 senger. Vidare har ein følgt opp dei ulike tiltaka i «Alle møter» for å sikre ei best mogleg ressursutnytting i poliklinikkane. Målkrav med omsyn til ventetider er blitt tydeleg kommunisert ut til alle medarbeidarar. Innan rusbehandling og vaksenpsykiatri (VOP) har ein nådd målkravet. Gjennomsnittleg ventetid ved utgangen av oktober 2016 var på 29 dagar for rusområdet og 37 dagar for vaksenpsykiatrien og er innafor målkravet. Gjennomsnittleg ventetid for behandla i barne- og ungdomspsykiatrien (BUP) var ved utgangen av oktober på 41 dagar, éin dag over målkravet. Kirurgisk klinikk Ved utgongen av oktober var gjennomsnittleg ventetid i Kirurgisk klinikk for behandla pasientar 62 dagar som er innafor målkravet. Det er variasjon i ventetid for dei ulike fagområda. Klinikken har ikkje nådd det generelle målkravet i alle fag. Av alle fag er det 5

44 berre fertilitetsbehandling som har særskild lang ventetid, over 140 dagar. Fagområder med ventetid under 65 dagar er øyre-nase-hals faget, augefaget, kvinnesjukdommar og gastrofaget (mage/tarm). Innan ortopedi var venteida for behandla 71 dagar og urologi 86 dagar ved utgongen av oktober. Også innafor dei desse fagområda er det skilnad på pasientgrupper. Tiltak som har vore gjort for å komme i mål er ei fordeling av operasjonsteam ut frå ventetid og oppfølging av tiltak innafor programmet «Alle møter». Parallelt med dette har ei ny organisering av ortopedisk poliklinikk vore ein suksess, samt at sekretærar har perfeksjonert oppfølging av rapportar. Medisinsk klinikk Ved utgongen av oktober var gjennomsnittleg ventetid i Medisinsk klinikk for behandla pasientar 52 dagar som er innafor målkravet. Det er også her skilnad mellom fagområda. Ingen fagområder har over 65 dagars ventetid og dei fleste har jobba ned ventetida mykje i For barn er gjennomsnittleg ventetid for behandling 46 dagar. I Medisinsk klinikk er det spesielt oppfølging av tiltak innafor programmet «Alle møter» som har vore utslagsgivande for ventetid. Ei god planlegging av ressursar ved avansert oppgåveplan er særleg viktig. Også i denne klinikken har sekretærar ei viktig rolle i oppfølging av rapportar. Somatisk klinikk Stord Ved utgangen av oktober var gjennomsnittleg ventetid i klinikken for behandla pasientar 46 dagar, og er innafor målkravet. Det har i 2016 blitt gjennomført tiltak ved medisinsk seksjon for å få ned ventetida som i ein periode var for høg. Det er variasjon i ventetid for dei ulike fagområda. Ingen fristbrot. Helse Fonna har i 2016 halde fram arbeidet med å sikre rett registrering av tilvisingar og rett registrering av behandlingsstart. Klinikk for psykisk helsevern Det har vore få fristbrot innan Psykisk helseven. Innan BUP har det vore eitt fristbrot, mens det for TSB har vore 7 fristbrot. For VOP har det vore 10 fristbrot (NPR-utrekning). Det er ingen fristbrot ved utgongen av oktober Fristbrot som har oppstått har enten vore feilregistreringar eller skuldast akutt sjukdom hjå behandlar. For å unngå feilregistrerte fristbrot har ein arbeidd målretta med merkantile kontrollrutinar. Kirurgisk klinikk Det har i 2016 vore færre fristbrot i klinikken. Fram til sommaren var det berre sporadiske brot på fristen. Etter sommaren hadde Urologisk seksjon ei opphoping av fristbrot. Det er særleg planlagde pasientar som måtte vike for prioritering av augeblikkeleg hjelp pasientar og kreftpasientar i juli og halve august. Ekstra poliklinikk i haust og tilsetting av ny overlege har vore tiltak for å redusere fristbrota innan urologi. Ved utgongen av oktober var talet på fristbrot fire for ventande og åtte for behandla. Det har vore færre feilregistreringar også i år. Framleis er kontrollrutinar viktige for å unngå feil i registreringa. Fristbrot og ventetid vert 6

45 følgd opp i rapporteringsmøte i klinikken. Medisinsk klinikk Medisinsk klinikk hadde ved utgongen av oktober tre fristbrot for ventande og ti for behandla. Klinikken har god kontroll på behandlingsfristar og det er utarbeida gode rutinar for oppfølging. Gastroseksjonen har i periodar slitt med legerekruttering. Klinikken har internt utført tiltak som kveldspoliklinikk, vikarinnleie og fordeling av LIS ressursar for å få meir kapasitet. Fristbrot og ventetid vert følgd opp i rapporteringsmøte i klinikken. Somatisk klinikk Stord Det har vore langt færre fristbrot ved klinikken i 2016 enn tidlegare år. Av dei 14 fristbrota som var registrerte ved utgangen av oktober var dei fleste knytt til generell kirurgi og skuldast hovudsakleg auka pågang for enkelte pasientgrupper etter intern fordeling mellom Haugesund og Stord sjukehus som er gjort etter at felles kirurg slutta. Det er planlagt tiltak i samarbeid med Haugesund og Odda sjukehus for å retta opp i dette. Det er i 2016 gjennomført tiltak ved medisinsk poliklinikk for å styrka kapasitet legeressursar kardiologi, lunge og gastro. Prosentdel av kreftpasientar som blir registrerte i et pakkeforløp skal vere minst 70 prosent. Helse Fonna har god måloppnåing på indikatoren som gjeld prosentdel av kreftpasientar som blir registrerte i et pakkeforløp. I tidsrommet januar 2016 til oktober 2016 var 83% av nye krefttilfelle inkludert i eit pakkeforløp. Det er mange tiltak som er sett i verk for å nå dette målet. Tilbakemeldinga frå NPR gir god oversikt over pasientar med ny kreftdiagnose som ikkje er registrert i eit pakkeforløp, og peikar såleis på forbetringsområde. Eit tiltak har vore informasjon om kor viktig det er å melde frå til kreftkoordinator. Oversikter over dei vanlegaste forløpa og kven som er kreftkoordinator er lagt lett tilgjengeleg på intranett. Tidlegare flaskehalsar knytt til mammografi for kvinner som har fått påvist kul eller der det er mistanke om kreft er utbetra ved at utstyr og personell ressurs til mammografi er styrka. Prosentdel av pakkeforløp for kreftpasientar som er gjennomførte innanfor definert standard forløpstid, uavhengig av type pakkeforløp skal vere minst 70 prosent. Helse Fonna har god måloppnåing på denne indikatoren når ein ser alle forløpa under eitt. Det er framleis slik at Helse Fonna har best måloppnåing på dei forløpa der heile forløpet er i føretaket, til dømes pasientar med tjukk- og endetarmskreft. I Helse Fonna har ein hatt fleire tiltak som skal sikre gode forløp; mellom anna sikre at nok timar er sett av til utgreiing og at prøvar blir merka og prioritert rett. Fleire tiltak skal sikre gode forløp også på tvers av føretaka, mellom anna multidisiplinære team og møter over video. 7

46 Redusere variasjonen i effektivitet og kapasitetsutnytting mellom helseføretaka samanlikna med 2015 målt ved utvalde indikatorar, jf. andre oppgåver. Helse Fonna har ved funksjonsdeling og arbeidsdeling mellom sjukehusa i føretaket lagt til rette for reduksjon av variasjon i effektivitet og kapasitetsutnytting. Kapasitet for utgreiing og behandling er nytta på tvers av sjukehusa. Mellom anna er operasjonar for åreknutar og søvnutgreiing lagt til Odda sjukehus. Føretaket har korte ventetider, få fristbrot samt raske forløpstider for kreftutgreiing og behandling Redusere variasjonen i gjennomsnittleg liggetid innanfor utvalde fagområde samanlikna med 2015, jf. andre oppgåver. Kirurgisk klinikk Gjennomsnittleg liggetid i Kirurgisk klinikk er pr omtrent som i 2015 (3,6 dagar). Det på tross av at fleire pasientar vert behandla dagkirurgisk. Mammaepasientar er konvertert frå døgnbehandling til dagkirurgi. Eit anna tiltak er å få fleire pasientar til å møte same dag som operasjonen. I Haugesund er andelen dagkirurgi stor samanlikna med andre føretak. Det gjeld særleg for pasientar innan ortopedi, ØNH, auge og gynekologi. Medisinsk klinikk Per har klinikken hatt lågare liggetid i 2016 enn i Det er ei positiv utvikling, særleg innanfor hjartesjukdommar, blod og indresekretoriske sjukdommar og lungesjukdommar. Somatisk klinikk Stord Gjennomsnittleg liggetid i klinikken er per oktober 3,5 dagar. Det er same liggetid som i Ei av utfordringane er ferdigbehandla pasientar som blir liggande over lengre tid på grunn av manglande kapasitet i kommunane. Det er forventning til at situasjonen vil betra seg i 2017 når alle kommunane i opptaksområdet får på plass tilbod om ØH-senger og auka kapasitet på korttidsplassar. Det er i tillegg planlagt tiltak i klinikken for å gje tilbod på poliklinikk eller dagavdeling for nokre pasientgrupper som i dag vert lagt inn. Redusere variasjonen i prosentdelen av dagbehandling innanfor utvalde fagområde samanlikna med 2015, jf. andre oppgåver. Helse Fonna har hatt ei god utvikling i auking av prosentdelen dagbehandling. Det gjeld i alle somatiske klinikkar. I undersøkingar og samanlikningar med andre sjukehus kjem Helse Fonna godt ut. Det gjeld særleg innan kirurgiske fagområdar som ØNH, Ortopedi, gynekologi, generell kirurgi og augeoperasjonar. I 2016 konverterte føretaket dei aller fleste mammaepasientane inn i dagbehandlingsforløp. Stord sjukehus har utarbeidd ein strategi for å auke dagkirurgi innanfor dei områda som har vore gjennomført i Haugesund. Også innan medisinske fagområdar har føretaket hatt fokus på dagbehandling. Andelen pasientar som kjem til dagbehandlingseininga har auka. 8

47 Andre oppgåver i 2016 Ha gode rutinar for vidare tilvising av pasientar til private leverandørar og avtalespesialistar, slik at desse blir nytta godt ut frå avtalt kapasitet og for å redusere ventetidene. Dette inneber mellom anna at helseføretaka går regelmessig og systematisk igjennom ventelistene med tanke på kven som skal tilvisast vidare. Klinikk for psykisk helsevern: Klinikk for psykisk helsevern har samarbeids/intensjonsavtaler med Haugaland A-senter (HAS) og Karmsund ABR senter (KABR). Det er felles møter kvar 14. dag mellom ulike vurderingseiningar og avdelingar der HAS/KABR også deltek. Dette for å sikre god pasientflyt, utnytte kapasitet på tvers på best mogleg vis og å ha likeins vurderingar og ivareta fagleg samarbeid. Det er og samkjøring mellom inntak på Helse Fonna si avrusingseining og stabiliseringsavdelinga ved HAS. Helse Fonna har inngått samarbeidsavtale med spesialist i psykiatri som har avtaleheimel med Helse Vest. Samarbeidsavtalen gjeld utgreiing av pasientar med kronisk utmattingssyndrom. Helse Fonna oppmodar fastlegane til å tilvise direkte, men avtalen gjer det også mulig for føretaket å sende pasientar vidare til avtalepraksisen. Klinikk for medisinsk service Føretaket har tatt del i regionalt arbeid med førebuing av nye radiologi avtaler gjeldande frå 1. september Avtale om direkte tilvising frå sjukehuslegar er vidareført. Samarbeid med ny leverandør vert gjennomført etter same opplegg som med tidlegare leverandør, det vil seie årlege samarbeidsmøter, månadlege rapportar over tal på direktetilviste og låg terskel for kontakt via e-post og telefon mellom partane ved behov. Kirurgisk klinikk Det er samhandling med avtalespesialistar/private aktørar i fagområda ortopedi, urologi, ØNH og auge. I periodar med kapasitetsutfordringar er samarbeidet viktig for å overhalde fristar. Medisinsk klinikk I Medisinsk klinikk er det eit godt samarbeid med private avtalespesialistar innan hjartemedisin og gastromedisin. I periodar med kapasitetsutfordring og fare for fristbrot er det eit særleg behov for samhandling mellom klinikken og avtalespesialistane. Somatisk klinikk Stord I periodar med kapasitetsutfordring og fare for fristbrot har pasientar blitt tilvist til privat avtalespesialistar på Os og i Bergen. Dette gjeld særleg fagområda hjartesjukdommar og mage-tarmsjukdommar. Gjennomføre lokale pasienterfaringsundersøkingar på einingsnivå (post/poliklinikk), og offentleggjere resultata på helseføretaka sine nettsider og aktivt følgje opp dei opp i tenesta. Helse Fonna har fleire kvalitetsforbetringsprosjekt som oppfølging av resultat på den nasjonale pasienterfaringsundersøkinga. Prosjekta har som mål at pasientane skal få god informasjon som er i tråd med deira behov. 9

48 Resultat av gjennomførte pasientundersøkingar blir publisert på føretaket sine nettsider. Ved øyre-nase-hals avdelinga blir det gjort pasienterfaringsundersøkingar. Seksjonen brukar pasienterfaringar til stadig utvikling og forbetring av pasientbehandlinga. Resultata har vore vist på leiarsamlingar. Det er gjennomført brukarundersøking av tilfredsheit ved alle dei kommunale Øyeblikkeleg Hjelp Døgneiningane som er etablerte i Helse Fonna. Resultata er særs gode og vil bli publiserte på intra- og internett, og det er håp om at dette kan bidra til at tilboda blir nytta i større grad. Det har vore gjennomført ei pasientundersøking på Habiliteringsseksjonen i Medisinsk klinikk. Ei spørjeundersøking er gjennomført på brukarar som mottar teneste innan vaksenhabilitering. Klinikk for psykisk helsevern har innført lokale pasienterfaringsundersøkingar ved alle einingar. Resultata vert samanstilte og nytta i evaluering av behandlingstilbod ved dei einskilde einingane. Enkelte av einingane publiserer resultata på Klinikk for psykisk helsevern sine intranettsider. Det går føre seg eit arbeid for å sikre at alle einingar publiserer sine resultat på føretakets nettsider. 3.2 Prioritere psykisk helsevern og tverrfagleg spesialisert rusbehandling Mål 2016: Det skal vere høgare vekst innanfor psykisk helsevern og tverrfagleg spesialisert rusbehandling enn for somatikk på regionnivå. Distriktspsykiatriske senter og psykisk helsevern for barn og unge skal prioriterast. Veksten skal målast i gjennomsnittleg ventetid, kostnader (kostnader til avskrivingar, legemidlar og pensjon skal synleggjerast, men haldast utanfor), årsverk (helseføretak og "private institusjonar med oppdragsdokument") og aktivitet (polikliniske konsultasjonar). Helse Fonna HF har ikkje greidd å følgje opp den gylne regel med høgare vekst innan Psykisk helsevern og TSB i forhold til somatikk for alle måleparameter. For parametrane total rekneskap, sjukehusopphald og ventetider er regelen innfridd. For årsverk og poliklinisk aktivitet er regelen ikkje innfridd. Frå 2015 til 2016 har Klinikk for psykisk helsevern hatt ein reduksjon i talet på årsverk på 1 %. I same periode har det vore ein auke innan somatikken på 1,7%. I tal årsverk representerer dette ein nedgang på 5,7 årsverk i psykisk helsevern og TSB og ein auke på 14,5 årsverk innan somatikk. Når det gjeld aktivitet var det ein auke i poliklinisk aktivitet innan Psykisk helsevern og TSB på 8,8% frå 2015 til Tilsvarande auka den polikliniske aktiviteten innan somatikk med 9,7%. For døgnopphald var auken størst innan Psykisk helsevern og TSB med ein auke på 7,5% frå 2015 til For somatikk var auken i sjukehusopphald på 1,8% frå 2015 til Når det gjeld ventetider har Klinikk for psykisk helsevern monaleg lågare ventetider enn innanfor somatikk. Ser ein på rekneskap brukte Klinikk for psykisk helsevern og TSB 31,8% i 2016 mot 31.5% i 10

49 2015. Den høgare veksten i rekneskap frå 2015 til 2016 kan knytast til mellom anna auka bruk av private tenester gjennom ordninga fritt behandlingsval. Det representerer såleis ikkje eit auka forbruk i Helse Fonna HF sitt eige behandlingstilbod innan psykisk helsevern og TSB. Dette ser ein igjen i den lågare veksten for årsverk og poliklinisk aktivitet innan psykisk helsevern og TSB. Innan Psykisk helsevern og TSB viser tala ei klar satsing på distriktspsykiatriske senter og psykisk helsevern for barn og unge. Rekneskap viser at BUP har auka sin del frå 17,7 i 2015 til 18,3% i 2016, i høve til vaksenpsykiatrien. Dette heng saman med ein klar prioritering i budsjettprosessane av BUP-feltet og ei omdisponering av midlar frå VOP til BUP. Når det gjeld sjukehus i forhold til distriktspsykiatriske senter auka DPS sin del frå 48,8% i 2015 til 50,8% i I 2016 overførte klinikken vaktsystem i Nord-Rogaland frå sjukehus til DPS samt ruspoliklinikk. Redusere talet på tvangsinnleggingar for vaksne (per 1000 innbyggjarar i opptaksområdet) samanlikna med Klinikk for psykisk helsevern utarbeidde allereie i 2012 eigen handlingsplan for rett og redusert bruk av tvang. Handlingsplanen blir revidert årleg og det blir rapportert på status for dei ulike tiltak. I løpet av siste tre års periode har andelen tvangsinnleggingar blitt redusert frå 22% til om lag 16% i Sentrale tiltak i handlingsplanen er etablering av brukarstyrte senger og etablering av ambulante team samt auka poliklinisk aktivitet med siktemål å komme tidlegare inn i eit sjukdomsforløp. Vidare har ein gjennomført kompetansehevande tiltak knytt til Lov om Psykisk helsevern for vedtakskompetente spesialister. Det blir gjennomført to møter årleg på klinikknivå med kontrollkommisjonane med siktemål å få ein felles forståing og bruk av Lov om psykisk helsevern. Per september 2016 utgjer andelen tvangsinnleggingar om lag 17% av alle innleggingar. Ser ein på talet innleggingar på tvang var det per september innleggingar mot 353 per september Dette svarer til ein rate på 2,6 innleggingar per 1000 i 2016 mot 2,3 per 1000 i 2015, endringa må sjåast på som naturleg variasjon. Det blir rapportert kvar månad frå alle seksjonar med omsyn til del tvangsinnleggingar. Auke prosentdelen av årsverk i distriktspsykiatriske senter i forhold til sjukehus innan psykisk helsevern for vaksne samanlikna med 2015 Klinikk for psykisk helsevern har gjennom Plan for psykisk helsevern hatt fokus på å utvikle DPS-a som nøkkelstrukturen innan vaksenpsykiatri og TSB. Tenester på sjukehusnivå er gradvis overført til DPS. I 2016 har klinikken overført ruspoliklinikk på sjukehusnivå til DPS. Vidare har klinikken overført vaktsystem i Nord-Rogaland frå sjukehus til DPS. Det er satt i gang ein prosess med tanke på overføring av LAR-behandling frå sjukehus til DPS. 11

50 DPS-a har hatt ein auke frå 2015 til 2016 på 5,84% i netto månadsverk. På sjukehusnivå har ein hatt ein tilsvarande reduksjon i netto månadsverk på 4,35%. I tal årsverk har ein ved DPS auka frå 265,5 til 281, mens ein på sjukehusnivå har redusert frå 280,3 til 268,3. Dette gjev ein prosentfordeling mellom DPS og sjukehus på 48,8% på sjukehus og 51,2% på DPS. Andre oppgåver i 2016: Styrke desentralisert behandlingstilbod (ambulant/poliklinikk/samarbeid førstelinja) innanfor psykisk helsevern og rus. Det er etablert ambulante team ved alle DPS. Det polikliniske tilbodet innan både psykisk helsevern og TSB er styrka. I forhold til spesielt sårbare pasientgrupper med alvorleg sinnsliding og rusproblematikk har klinikken etablert samhandlingsteam (ACT team, FACT team, C-Flex team) med kommunehelsetenesta ved Folgefonn DPS og Haugaland DPS. Sikre vidare drift av OCD 1 -teama, mellom anna nødvendig implementering og opplæring. Det er etablert tverrgåande OCD-team ved HDPS/KDPS og BUP Haugesund. Teama er i drift. Etablere fleire tilbod innanfor psykisk helsevern i norske fengsel. Det er etablert samarbeid med Sandeid fengsel og Haugesund fengsel i form av regelmessig vegleiing og moglegheit for konsultativ bistand i einskild saker. Innsette i behov av behandling får tilbod om dette på lik linje med resten av befolkninga i klinikken sine døgninstitusjonar og poliklinikkar. Registrere alle nye pasientar innafor TSB i kvalitetsregister for rus. Kvalitetsregister for rus er planlagt tatt i bruk i aktuelle TSB einingar i Klinikk for psykisk helsevern. Klinikken har fått godkjenning med omsyn til etablering av kvalitetsregister og det står igjen mindre arbeid med teknisk løysning. Dette vil vere på plass innan utgongen av Følgje opp eigne tiltaksplanar og felles innsatsområder for medikamentfri behandling i Helse Vest. Klinikk for psykisk helsevern har utarbeidd eigen handlingsplan for medikamentfri behandling. Tiltaka i planen vert følgt opp og evaluert regelmessig. Det er etablert eige recovery-forum i klinikken og det er inngått eit samarbeid med KS, Stavanger universitetssjukehus og aktuelle kommunar om etablering av eit recovery-nettverk i Rogalands- og Hordalandsdelen av Helse Fonna. Vidare har ein følgt opp det regionale 1 «Obsessive Compulsive Disorder», også kjend som tvangsliding. 12

51 arbeidet med medikamentfri behandling i Helse Vest. Klinikken deltek vidare i den nasjonale implementeringsstudien for psykosebehandling og dei fleste einingane har satt fokus på medikamentell-behandling. Eit av tiltaka er å leggje til rette for samval om medikamentell behandling og dermed leggje betre til rette for at pasientar som ynskjer det kan få medikamentfri behandling. Legge til rette for samval 2. Det er etablert eige recovery-forum i klinikken og det er inngått eit samarbeid med KS, Stavanger universitetssjukehus og aktuelle kommunar om etablering av eit recovery-nettverk. Fleire døgnpostar legg til grunn recovery i sitt behandlingstilbod. Eit av hovudfundamenta i ein recoverybasert behandlingstilnærming er samval. Utover dette deltek klinikken i den nasjonale implementeringsstudien for psykosebehandling. Ein av tiltakspakkane i denne studien er IMR (Illness management and recovery) samt medikamentell behandling. Samval vert vektlagt i tiltakspakken medikamentell behandling gjennom ei 6 trinns skisse for samval. Styrke arbeidet med tidlege intervensjonsstrategiar. Klinikken har både ein systemisk og individuell tilnærming til tidleg intervensjon. På individnivå har klinikken gjennom akutt ambulante team og auka poliklinisk kapasitet med korte ventetider greidd å tilby tidlegare behandling i eit sjukdomsforløp. Tilsvarande sikrar brukarstyrte senger at kjente pasientar iferd med å utvikle ein forverring av sin psykiske sjukdom kan leggje seg inn og førebyggje ytterlegare forverring. For psykose-pasientar satsar klinikken på å utvikle eit recovery-basert behandlingstilbod. Dette gjer psykose pasientar og deira pårørande betre i stand til å førebyggje forverring av sjukdom. Innan BUP-feltet er det etablert samarbeid med barnevernsinstitusjonar i klinikkens opptaksområde med fokus på vegleiing og rask helsehjelp. Klinikken har vidare etablert barneansvarlege ved alle einingar i klinikken og har ein eigen koordinator for dette arbeidet på klinikk-nivå. Det å ha fokus på barn av psykisk sjuke og rusavhengige er godt innarbeidd i klinikken og kan ha førebyggjande effekt på «sosial arv» og utvikling av psykisk liding og rusavhengigheit hjå barn av psykisk sjuke og rusmiddelavhengige. I høve til gravide rusavhengige deltek klinikken med fagressursar i familieambulatoriet. På system-nivå har ein innan BUP-feltet etablert KIDSA. KIDSA er samhandling med kommunale tenester for barn og unge på system-nivå for å dyktiggjere dei kommunale tenestene med omsyn til å førebyggje, identifisere og behandle psykisk sjukdom hjå barn. Prosjektet «Barn og Unges helseteneste» utarbeider standardiserte behandlingsforløp på tvers 2 Ved samval samarbeider pasient og helsepersonell om å treffe avgjerder om utgreiing, behandling og oppfølging i den grad og på dei måtar pasienten ønskjer. Formålet er å bli einige om det alternativet som er mest i tråd med pasienten sine verdiar (Jf. Nasjonal helse- og sykehusplan). 13

52 av spesialisthelseteneste og kommunehelseteneste for dei seks vanlegaste tilstandsbileta innan barne og ungdomspsykiatri. Sentralt i arbeidet står ansvarsfordeling mellom dei ulike behandlingsnivå og anbefalingar om tiltak. Prosjektet vil kunne bidra til raskare identifisering av psykisk liding og helsehjelp. Klinikk for psykisk helsevern har og lagt til rette for innføring av BTI. BTI er ein modell som av helsedirektoratet blir tilrådd tatt i bruk i kommunar for å fremje tidlig innsats overfor utsette barn/familiar som det er knytt bekymring til. Saman med 10 kommunar i opptaksområdet, fylkesmenn og kompetansesentra er Helse Fonna aktivt med i dette arbeidet. 3.3 Betre kvalitet og pasienttryggleik Mål 2016: Prosentdel av sjukehusinfeksjonar skal vere mindre enn 4,7 prosent ved prevalensundersøkingar. Dei tre somatiske sjukehusa i Helse Fonna deltok i den nasjonale prevalensundersøkinga i november Det nasjonale målet er ein prevalens av sjukehusinfeksjonar under 4,7 prosent. Alle Helse Fonna sine sjukehus låg godt innafor denne målsetjinga. For heile Helse Fonna var delen med sjukehusinfeksjon ved prevalensmålinga 2,5 prosent, Haugesund sjukehus hadde 3,6 prosent. Prevalensundersøkinga viser særs god måloppnåing, og Helse Fonna har eit kontinuerleg arbeid for å redusere førekomst av sjukehusinfeksjonar. Smitteverneininga gir undervising til legar, sjukepleiarar og lege- og sjukepleiestudentar i små og større grupper. Smitteverneininga deltek i klinikkane sin pre-visitt der pasientar blir drøfta, og oppmuntrar pleiepersonalet til å følgje basale smittevernrutinar. Hygienesjukepleiar og smittevernlege er tilgjengelege for klinikkane for råd og rettleiing. Ikkje korridorpasientar. Somatiske klinikkar i Haugesund har hatt korridorpasientar i heile Talet på korridorpasientar er dei tre siste månadane lågare enn i vår. Følgjande tiltak har vært sett i verk for å redusere talet på korridorpasientar: Sørgje for betre implementering av overordna rutine i Helse Fonna for handtering av overbelegg. Driftsmøter kvar morgon for leiarar på sengepostar der seksjons- og funksjonsleiarar møter. Klinikkdirektør møter kvar måndag. Fokus på rett plassering av pasientar og fordeling av pasientar for å unngå korridorpasientar. Iverksetting av tiltak for å redusera innleggingar og redusera liggetid; auke i dagbehandling og betre legekompetanse i akuttmottak. For kirurgiske pasientar er oppmøte same dag som operasjon eit av tiltaka. Prøveordning med Karmøy kommune om bruk av ØH-senger ved Norheim bu- og behandlingssenter. Behandlingssenteret melder kvar morgon om ledige senger til klinikkoverlege i Medisinsk klinikk. Ferdig utreda pasientar blir flytta til bu- og behandlingssenteret for vidare oppfølging. Klart definerte pasientgrupper. Dette gjeld 14

53 også ortopediske pasientar. Typiske pasientar er eldre som har falt der lårhalsbrot ikkje er avdekka og som treng vidare oppfølging, gjerne medikamenttilpassing. Ortopediske pasientar blir ikkje innlagde først, men blir flytta direkte frå kirurgisk poliklinikk etter å ha vore på røntgen. Innføra praksis med «kjønnsnøytrale» rom. Kvinner og menn kan ligge saman på tomannsrom der dette er naturleg. Sørgje for rett registrering av pasientar i DIPS til ei kvar tid. Særleg gjeld dette pasientar som er i permisjon eller oppheld seg i tekniske senger, eks. intensiv. Somatisk klinikk Stord Korridorpasientar er ei utfordring ved klinikken. Problemet er tett knytt til overbelegg og at fleirsengsrom må nytast til enkeltrom ved behov for isolering eller skjerming av pasientar som ikkje kan dela rom med andre på grunn av smitterisiko eller anna medisinsk årsak. Ei anna utfordring har vore manglande tilbod og/eller kapasitet i primærhelsetenesta, slik at pasientar som skulle hatt tilbod i heimkommunen vert lagt inn på sjukehus eller blir liggande etter at dei er melde utskrivingsklare. Det er sett i verk tiltak for å sikre betre utnytting av den samla sengekapasiteten i klinikken og sikra oppfølging av pasientar som vert plasserte på andre avdelingar ved å tydeleggjera medisinsk ansvar og vurdera forsvarleg kompetanse. Det er satt i gong eit arbeid for å auke bruken av obs-post i akuttmottak meir for raskare å få gjennomført vurdering av pasienten, hindra unødige innleggingar og snu pasientar som kan få anna tilbod til dømes på poliklinikk eller i kommunal ØH-seng. Det er forventning til at oppretting av fleire kommunale ØH-senger og auka tal korttidsplassar vil føra til at færre utskrivingsklare pasientar blir liggande på sjukehuset. Andre oppgåver i 2016: Sikre likeverdige og forsvarlege helsetenester til asylsøkjarar, flyktningar og innvandrarar. Dette krev mellom anna god tverrkulturell kompetanse. I samband med dette skal helseføretaka: Bidra med nødvendige spesialisthelsetenester og rettleie kommunane, slik at dei kan greie ansvaret sitt for helsetilbod til asylsøkjarar og flyktningar. Det blir halde kurs i migrasjon og helse for helsepersonell i kommune- og spesialisthelseteneste, legar, psykologar, sjukepleiarar, sosionomar mm., tilsette i NAV, asylmottak, barnevern og utdanningspersonell (skule og barnehage), og andre som jobbar med flyktningar/asylsøkarar og innvandrarar. o Etablere eit klinisk tilbod for behandling av dei mest traumatiserte asylsøkjarar og flyktningar. Resultat og erfaringar frå pilotprosjektet «Transkulturelt senter» i Helse Stavanger skal bli lagt til grunn for oppbygging av dette tilbodet. Frå og med 2017 bør tilboda vere i ordinær drift og etablert i alle helseføretak, med finansiering etter inntektsmodellen. 15

54 BUP Stord og BUP Haugesund er i gang med traumeutdanning i regi av nasjonalt kunnskapssenter om vold og traumatisk stress, NKVTS. Innan vaksenpsykiatrien har alle poliklinikkar personell med kompetanse på traumebehandling. Det er etablert fast kontaktpunkt i BUP i forhold til asylmottak for barn og unge som tilbyr råd og rettleiing. o Delta i eit regionalt kompetansenettverk 3, som vil bli leia av Helse Stavanger. Helse Fonna har ikkje deltatt i regionalt nettverk knytt til tema. Spreie alle innsatsområde i det nasjonale pasienttryggleiksprogrammet til alle relevante einingar/avdelingar. Sjå vedlegg 3, tabell 2. Dette inkluderer å implementere og følgje opp alle tiltak og målingar i det regionale pasienttryggleiksprogrammet. Resultat etter GTTundersøkinga skal registrerast kontinuerleg i det nasjonale pasienttryggleiksprogrammet sitt Extranett. GTT tala blir kontinuerleg registrert i Extranett. Føretaket har fleire tiltak for å sikre god implementering og spreiing av pasienttryggleiksprogrammet sine innsatsområder. Mellom anna har føretaket gjennomført 8 fokusdagar innafor pasienttryggleik med omtrent 450 deltakarar. Tema er dei forskjellige innsatsområda i pasienttryggleiksprogrammet, pasienttryggleik i systemperspektiv, inkludert GTT målingar, korleis vi kommuniserer og praktiske øvingar med å arbeide saman i team. I Helse Fonna har sju medarbeidarar deltatt i utdanningstilbodet «Nordiske forbedringsagenter». Føretaket arbeider med implementering av arbeidsmetodikken «tavlemøte» som er vidareutvikla til «beslutningsmøte». Helse Fonna har god implementering på alle områder, bortsett frå legemiddelsamstemming kor det er arbeid i gang for å forbetre dette. Arbeide for å betre kvaliteten i tilbodet i psykisk helsevern gjennom forsking og utvikling, læring på tvers av helseføretaka og ved å ta i bruk beste praksis. Klinikk for Psykisk helsevern har hatt ein lang rekkje kvalitetsforbetringsprosjekt og forskingsprosjekt i Innan vaksenpsykiatrien har fokus vore på bruk av tvang, transport av psykisk sjuke og implementering av nasjonale retningslinjer for psykosebehandling samt å betre tilbodet til pasientar med rus og psykisk liding som ikkje vert fanga opp av det ordinære behandlingstilbodet i 1. og 2. linje tenesta. Akuttpostane i klinikken har sett i gong eit kvalitetsforbetringsarbeid med fokus på å redusere bruk av tvangsmidlar. Samtidig har klinikken eit prosjekt for transport av pasientar innan psykisk helsevern, der siktemålet er å redusere bruk av polititransport og i større grad nytte føretaket sine eigne transportordningar. 3 Helse Vest RHF vil utarbeide mandat for nettverket, og vil sende eiget brev om dette. 16

55 Klinikken er med i den nasjonale implementeringsstudien i psykosebehandling der målsetninga er å implementere dei nasjonale retningslinjene innan psykosebehandling og sjå på kva tiltak som bidreg til betre implementering. Ved Haugaland DPS har klinikken eit pågåande prosjekt knytt til ACT team saman med Haugesund kommune. Formålet er å gje eit tilbod til pasientar med alvorleg psykisk liding og rusavhengigheit som ein ikkje når gjennom det ordinære behandlingstilbodet. Tilsvarande har Folgefonn DPS i Odda inngått samarbeid med Hardanger-kommunane om ambulant team etter S-Flex modellen. Dette er eit tilbod til den same pasientgruppa som for ACT ved Haugaland DPS. Innan alderspsykiatri og PPU (psykisk helsevern for vaksne med utviklingshemming) har klinikarar med doktorgrad pågåande forskingsprosjekter knytt til dagleg klinisk drift. Tilsvarande har klinikken pågåande forskingsprosjekter og doktorgradsstipendiat ved Seksjon Spesialisert behandling Valen. Innan TSB har ein arbeidd med å implementere dei nye retningslinjene innan TSB. Vidare har ein arbeidd med å etablere kvalitetsregister innan TSB ved våre TSB institusjonar. Klinikken har éin dobbeltkompetansestilling innan TSB. I BUP-feltet har hovudfokus i 2016 vore i forhold til prosjektet «Barn og Unges helseteneste». Dette er eit samarbeid med alle kommunane i Helse Fonna sitt opptaksområde for å utvikle standardiserte pasientforløp for seks barnepsykiatriske tilstander. Klinikk for Psykisk helsevern er aktivt med i PsykNett Vest. Dette er eit nettverk mellom helseføretaka i Helse Vest som har som siktemål å fremje forsking innan psykisk helsevern. Hovudfokus i 2016 har vore på innføring av Checkware som er eit elektronisk verktøy for å administrere psykometriske testar digitalt. Vidare har ein arbeidd med å etablere forskingsnettverk innanfor dei ulike deler av psykisk helsevern og etablering av kvalitetsregister. Klinikken legg til rette for inntil 20% frikjøp for klinikarar som ynskjer å utarbeide prosjektbeskrivingar for å forske. I 2016 er det lyst ut dobbeltkompetanse stilling saman med Psykologisk fakultet ved UiB. Sikre at det er tilsett sosialpediatrar i alle barneavdelingar. Overgrepsutsette barn som blir avhøyrde ved Statens barnehus skal få tilbod om medisinsk undersøking. Det er ikkje tilsett eigen sosialpediater i barneavdelinga. Oppgåver og kompetanse blir teken i vare av andre pediatrar ved eininga. I hendingar der barn har vore utsett for overgrep, tilvisast dei til Barnehuset i Stavanger via barneklinikken SUS. 17

56 Ha rutinar for å avdekke vald og misbruk mot barn. Rutinane må gjelde alle einingar som jobbar med barn. Helseføretaka må utarbeide kompetanseplan for å sikre at alt relevant personell har kompetanse for å avdekke vald og misbruk mot barn. Helse Fonna har følgt opp tilrådingane etter møte med regionalt senter for vald og traumatisk stress. Helse Fonna har rutinar for å avdekke vald og misbruk mot barn. Rutinane blei reviderte og godkjente på ny hausten Helse Fonna har fleire tiltak for å gjere rutinane kjende, blant anna er det laga ein informasjonsfilm som er publisert på intranettet. Regionalt senter for vald og traumatisk stress har føredrag på Helse Fonna sine kvalitetsdagar i november Tema er korleis snakke med barn som kan ha vore utsett for vald og misbruk. Helse Fonna sine tilsette har også hatt høve til å delta på eit seminar som fylkesmannen arrangerer i Haugesund om same tema. Helse Fonna har bede Regionalt senter for vald og traumatisk stress om å ha to kursdagar våren 2017, slik at alt relevant personell får høve til å delta. Fagdirektør har samarbeid med ressurspersonar i klinikkane om aktuelle tiltak. Ha ansvar frå 1. januar 2016 for tilbod til vaksne og barn som har vore utsette for seksuelle overgrep. Dette inneber mellom anna å ha inngått avtalar med vidareførte robuste kommunale overgrepsmottak. Frå overtok Helse Fonna drifta av voldtektsmottaket. Det robuste tilbodet og samhandlinga med politiet blei vidareført slik det var. Det er ei innarbeid ordning at barn som har vore utsette for seksuelle overgrep vert tilviste til Stavanger universitetssjukehus. Voldtektsmottaket blir ivaretatt av medarbeidarar i føretaket. Rapportere årleg om status for barn som pårørande, jf. brev datert 14. januar Det skal her rapporterast på følgjande: o Tal på barneansvarlege, og har barneansvarleg gjennomført opplæringsprogram? o Tal på koordinatorer, størrelse på stilling, og om koordinator har gjennomført opplæringsprogram? o Tal på pasientar med mindreårige barn som pårørande (F5 bildet i Dips) o Tal på kartleggingsskjema som er oppretta. Det er registrert 1402 pasientar med mindreårige barn som pårørande frå til i Helse Fonna. I dette talet er barn som har søsken under 18 år medrekna, noko som er i tråd med Helse Fonna si rutine for registrering. Det er 292 godkjente dokument i same periode (kartleggingsskjema, DIPS rapport 7184). 18

57 Oversikten under viser registreringar gjort i Klinikk for psykisk helsevern: Kartleggingar utført Utførte familiesamtalar/oppretta "barnenotat" (frå 2016) Barn som pårørande (eigne barn, stebarn, søsken u. 18 år) Tal barn u. 18 år som var til stades i familiesamtale okt.16 Forklaring til figur: Barn som pårørande i Klinikk for psykisk helsevern. Raud kurve viser talet på barn som er kartlagt. Blå kurve viser talet på utførte kartleggingar. Eitt kartleggingsnotat kan omfatta fleire born (blå kurve). Frå og med 2016 dokumenterer ein oppretta «barnenotat» som omfattar meir enn familiesamtalar. Det er 32 barneansvarlege fordelt på 25 einingar i dei somatiske klinikkane. Alle nytilsette får opplæring/innføring i arbeidet. Det blir tilbode ulike kompetansehevingstiltak gjennom året i form av lokale samlingar og kursdagar. Formell kompetanseplan for barneansvarlige er under arbeid. Det er ein koordinator i somatikken i 20 % stilling. Denne deltar i nasjonalt nettverk for barn som pårørande koordinatorer via «Barns Beste». Koordinator har fått opplæring der, men ikkje via et fast program. Klinikk for psykisk helsevern har barneansvarlege ved alle einingar. Desse vert koordinert av LMS i klinikken som følgjer opp og legg til rette for kompetansehevande tiltak for barneansvarlege. Helsedirektoratet via «Barns beste» ynskjer å utvikle modeller for tverrfagleg samarbeid og koordinering av innsatsen som ein overordna, strategi på området Barn som pårørande. Det er tildelt prosjektmidlar i 2016 til å etablere eit prosjekt i vår region. Helsedirektoratet via «Barns beste» ynskjer å prøve ut ein modell i samarbeid med Helse Fonna, Famileambulatoriet, utvalte kommunar og kompetansesenteret. Bidra til forbetring og vidareutvikling av den nasjonale naudmeldetenesta gjennom tverretatlege program for forbetring av naudmeldetenesta. Klinikkdirektør for medisinsk service og beredskap i Helse Fonna har vore representanten for Helse Vest i Helse- og omsorgsdepartementet sitt arbeidet med utgreiing av optimal organisering av medisinsk naudmeldeteneste. Arbeidet er ein del av tverretatleg program for 19

58 forbetring av naudmeldingstenesta. Utgreiinga vart sluttført i september 2016, og rapport med tilrådde tiltak vart levert til departementet. Hovudpunkt i rapporten er at det er trong for auka fokus på leiing, fagutvikling og samarbeid mellom aktørar i naudmeldeteneste og naudetatar. Eit stort fleirtal i utgreiingsgruppa meiner det ikkje er tilstrekkeleg erfaringsgrunnlag til å tilrå eller råde frå felles lokalisering med politiet og brann sine naudmeldesentralar. Fleirtalet tilrår å følgje nyleg etablert felles lokalisering av naudetatane i Bodø med forsking for å få meir kunnskap om effekt av samlokalisering. Klinikkdirektør deler dette synet og har hatt laupande dialog med fagavdelinga i Helse Vest RHF og med leiarane for AMK sentralane i regionen undervegs i arbeid med utgreiinga for å sikre forankring av synspunkta sine. Det skal vere følgjande fokus i Ordninga «Raskare tilbake»: o Ordninga skal i større grad rettast mot grupper som ofte er lenge sjukmelde, dvs. personar med muskel- og skjelettplager og lettare psykiske lidingar. o Tilboda bør vere forskingsbaserte. Det skal vere svært sannsynleg at personar som får tilbod, kjem raskare tilbake i arbeid. o Etablere eit systematisk samarbeid mellom helsetenesta og Arbeids- og velferdsetaten i alle tilbod under «Raskare tilbake», og etablere gode samarbeidsmodellar for å sikre heilskaplege og koordinerte pasientforløp. o Tiltaka skal evaluerast for å sikre at resultata er i tråd med intensjonane med ordninga. Klinikk for psykisk helsevern Aktiviteten i ordninga «Raskare tilbake» har vore lav i Statistikk viser at ordninga i hovudsak er aktuell ved dei allmenpsykiatriske poliklinikkane. På grunn av dette har klinikken informert om ordninga og bruk av denne i klinikken sine leiarmøter. Inntaksansvarlege er gjord merksame på ordninga slik at pasientar som kjem inn under ordninga vert registrert allereie ved vurdering av tilvisingar og inntak. Kirurgisk og Medisinsk klinikk Det har i 2016 vore færre pasientar registrert i ordninga «Raskare tilbake». Ortopedisk poliklinikk har vore i ei omorganisering som har medført at eininga ikkje har vore nok merksame på registrering av pasientane. Utover hausten har aktiviteten innan dette fagfeltet vore større. Klinikkleiarmøta har vore brukt til å spreie informasjon om ordninga og tiltak følgjast opp på rapporteringsmøta. Somatisk klinikk Stord Det har vore nedgang i tal pasientar som er knytt til ordninga «Raskare tilbake». Både fastlegar som tilviser pasientar og sjukehuslegar som vurderer tilvisingar treng påminning om denne ordninga. I 2016 har ordninga vore tema i fora med leiarar og overlegar ortopedi og fysikalsk medisin. Vi må regelmessig minne om ordninga og etterspør resultat. 20

59 Etablere tiltak som kan bidra til eit meir systematisk samarbeid mellom helsetenesta og Arbeids- og velferdsetaten, mellom anna vurdere kor formålstenleg det er å inngå særskilde samarbeidsavtalar4 med Arbeids- og velferdsetaten. I årleg melding skal det inngå ei oversikt over kva for område det er etablert samarbeid på, og konkrete samarbeidstiltak Føretaket har etablert eit samarbeid med Arbeids- og velferdsetaten. Samarbeidet omfattar: Rekruttering og rekrutteringsarrangement Tiltak retta mot ungdom og arbeid Halvårlege møter knytt til samarbeid og oppfølging av IA avtalen Tilrettelegging av arbeid for arbeidstakarar med redusert arbeidsevne Kontinuerleg registrere data for alle aktuelle pasientar til bruk i alle relevante kvalitetsregister. Resultata skal, avhengig av tilfredsstillande datakvalitet og dekningsgrad, bli gjorde tilgjengelege for klinikarar, leiarar og pasientar og blir nytta til regelmessig evaluering av klinisk praksis og til systematisk forbetrings- og tryggingsarbeid. Helse Fonna registrerer i aktuelle kvalitetsregister. Påminningar om registrering blir jamleg sendt ut frå fagdirektør. Helse Fonna har fleire døme på bruk av kvalitetsregistre i kvalitetsforbetringsarbeid. Diabetesregisteret er eit register som har etablert gode rutinar for datafangst og tilbakemelding til klinikarane. Helse Fonna bruker desse tilbakemeldingane til å velje fokusområde i kvalitetsforbetringsarbeid. KOLS registeret er eit anna register der Helse Fonna har arbeidd mykje for å sikre god registrering. Helse Fonna fekk regionale midlar for bruk av registerdata frå dette registeret til eit nytt kvalitetsforbetringsprosjekt. Sikre at kvalitetsresultat og uønskte hendingar blir formidla til pasientar, pårørande og offentlegheita på eigna måte. Helse Fonna publiserer uønskte hendingar med tilhøyrande tiltak på internett. Det er kvalitetsutvalet i Helse Fonna som vel ut meldingar som kan publiserast. Helse Fonna har hatt fleire oppslag i lokale media om kvalitetsresultat, mellom anna kreftbehandling. Helde seg oppdaterte om, og sette i verk, avgjerder som er tekne i «System for innføring av nye metodar». Fagdirektør mottar varsel om avgjerder som er tekne i «System for innføring av nye metodar». Desse blir sendt til relevante fagmiljø via klinikkoverlegane. Helse Fonna følgjer regional rutine om bruk av legemiddel som er til metodevurdering. 4 Helsedirektoratet har i samarbeid med Arbeids- og velferdsdirektoratet utarbeidd malar for samarbeidsavtalar til dette formålet. 21

60 Aktivt bruke avtalar forhandla fram av LiS og tilrådingar frå LiS, for å redusere medikamentkostnadar. I 2016 har Helse Fonna etablert eit samarbeid mellom farmasøyt, controllar og fagdirektør for å følgje opp avtalane. Fagdirektør har sendt førespurnad direkte til føreskrivande lege om ein har oppdaga føreskriving som ikkje er i tråd med avtalane. Bruke sjekkliste for trygg kirurgi ved alle kirurgiske inngrep. Kirurgisk klinikk Bruk av sjekkliste for trygg kirurgi har vore godt innarbeidd i Kirurgisk klinikk. Prosedyren har vore utført på opp mot 100% av inngrepa. Hausten 2016 har det vore ein liten reduksjon. Det er augeoperasjonar som ikkje blir utført med denne prosedyren. Tiltak er sett i verk for å auke registreringane. Somatisk klinikk Stord Bruk av sjekkliste for trygg kirurgi er godt innarbeida ved klinikken. I 2016 er sjekklista nytta ved 97% av gjennomførde inngrep. Følgje opp tiltaka i Regional plan for habilitering og rehabilitering. Planen blei vedtatt i november 2015 og planperioden er Helseføretaka skal med tiltaka bidra til å vidareutvikle koordinerte og kunnskapsbaserte habiliterings- og rehabiliteringstenester med pasientens eigne mål og behov i sentrum. Det blir vist til brev frå Helse Vest til helseføretaka datert 19. januar 2016, med oversikt over prioriterte tiltak for oppfølging i Tiltaka gjeld kapasitet, kompetanse, intern samordning i spesialisthelsetenesta og samhandling med kommunane. Det skal rapporterast på oppfølginga av tiltaka i årleg melding for Habiliteringseininga har utarbeidd ein handlingsplan for oppfølging av tiltak for forbetring av kapasitet og utvikling av kompetanse. Handlingsplanen syner at det er vanskeleg å gjere noko med kapasiteten utan ei intern samordning av ressursar på tvers av føretaket. Kompetanseutvikling av eige personell er utarbeidd og sett i verk. Når det gjeld samordning med kommunane har føretaket vore pådrivar for å utarbeide standardiserte pasientforløp innan barnehabilitering, som til dømes autisme og spiseforstyrringar. Denne interne samordninga i spesialisthelsetenesta innan vaksenhabilitering har vore gjennom for intern revisjon i regi av Helse Vest. Det vil bli utarbeidd tiltak i forhold til dei funna som er gjort i dette arbeidet. Inkludere rehabilitering og opplæring av pasientar og pårørande i pasientforløpa. Opplæring av pasientar og pårørande er i større grad inkludert i pasientforløpa, enten individuell opplæring i einingane eller i regi av Lærings- og mestringseining (LMS). De aller fleste kursa føretaket har i regi av LMS er korte kurs, maks to dagar, enten når pasientane er i behandling i sjukehuset, er polikliniske eller nettopp har vore på poliklinikk. Våren 2016 blei det arrangert 26 ulike kurs, utanom KOLS kursa som blir arrangert av lungeseksjonen. 22

61 Føretaket sørgjer i hovudsak for opplæring i det akutte forløpet medan kommunane legg til rette for vidare oppfølging. Behandlarar, fysioterapeutar, ernæringsfysiologar, sjukepleiarar, ergoterapeutar og andre medarbeidarar i føretaket bidrar sterkt i tilbodet føretaket gir i akuttfasen. Sikre at opplæringa av pasientar og pårørande skjer i eit likeverdig samarbeid mellom brukarar og fagfolk, og sikre at det blir samarbeidd med kommunane om utvikling av lokale opplæringstiltak. Dei aller fleste kursa føretaket har i regi av lærings- og mestringssenteret (LMS) er korte kurs på maksimalt to dagar, enten når pasientane er i behandling i føretaket, er polikliniske eller nettopp har vore på poliklinikken. Unntaket er KOLS kursa, som arrangerast som utvida kurs i regi av lungeseksjonen. Opplæringa i føretaket er eit ledd i pasientbehandling for at kronikarar skal meistre sin egen sjukdom. Det skal være eit program spesialisthelsetenesta skal gjennomføre og som svarer til kravet i oppdragsdokumentet om opplæring av pasient og pårørande som en del av pasientforløpet. Landsforeningen for hjarte og lungesjuke (LHL) har tilbod om ettertrening i Tysvær. Hjartetreninga er to-dagars kurs kombinert med trening i sjukehuset. Haugesund kommune, Suldal, Sauda, Etne, Sunnhordlandskommunane og Tysvær har oppfølgingstrening. Karmøy har for tida ikkje denne treninga, men Karmøypasientar får ofte delta i Haugesund sine treningsprogram. Diabeteskurs for vaksne er to dagars kurs. Innan psykisk helsevern er ulike lærings- og meistringstilbod ein naturleg del av behandlingstilbodet. Eksempel på pasient og pårørandeopplæring er fleirfamiliegrupper, psykoedukative grupper, KID-kurs, ADHD-kurs og diagnosespesifikke informasjonsmøter. Klinikk for psykisk helsevern har eiga LMS-eining. LMS eininga understøtter behandlingstilbodet i klinikken gjennom tilrettelegging av samarbeid med brukarrepresentantar og det å systematisk nytta erfaringskompetanse i læringstilboda og ved kompetanseheving av fagpersonell. LMS-eininga er og knutepunkt mellom LMS arbeid i klinikken og LMS tilbod i kommunane gjennom Læring og meistringsnettverket og FOUSAM. Bidra til oppfølging av den regionale planen for laboratorietenester, når denne er vedteke. Helse Vest RHF har i samarbeid med helseføretaka utarbeida ein regional plan for laboratorietenester. Denne vil bli behandla av styret i Helse Vest RHF våren AHB Føretaket arbeider systematisk for å styrke fagmiljøa i laboratoriemedisin i tråd med regional laboratorieplan. Denne planen gjeld fram til 2025, og føretaket vil trenge heile planperioden for gjennomføring av alle tiltak. Dette er med og legge til rette for utvikling og berekraftige fagmiljø. Det er elles rekruttert legespesialist i medisinsk biokjemi frå januar Det er utarbeidd eigen tiltaksplan for mikrobiologi. Tiltak som er sett i gong her er innføring av molekylær biologiske metodar frå primo Arbeidet med å styrke medisinsk mikrobiologi er ressurskrevjande og tiltaka vil bli gjennomført over fleire år. Andre tiltak som er i gong er 23

62 utrulling av IHR prosjektet til eksterne rekvirentar. Seksjon for laboratoriemedisin starta hausten 2016 arbeid for å bli akkreditert etter ISO Arbeidet er venta å gå over fleire år. Til Helse Stavanger, Helse Fonna og Helse Bergen Helse Vest RHF har inngått nye avtalar med private leverandørar om radiologiske tenester. Avtalane trer i kraft Helseføretaka skal bidra til at det blir lagt til rette for elektronisk utveksling av radiologiske undersøkingar mellom føretaket og dei private leverandørane. Dette omfattar både å ta i mot undersøkingar frå privat leverandør og å kunne sende gamle undersøkingar til privat leverandør når det er behov for det. Sending av radiologiske undersøkingar frå privat leverandør til føretaket vart etablert i slutten av oktober Helse Vest IKT greier no ut kostnad for overføring av undersøkingar frå føretaket til privat. Til dette er på plass må undersøkingar brennast på CD og sendast. Skriftlege svar på undersøkingar frå radiolog må framleis sendast på papir og skannast inn - dette vil ikkje bli elektronisk før nytt felles røntgen system er på plass i Helse Vest. Personell, utdanning og kompetanse Bidra til vidareutvikling og bruk av nasjonal bemanningsmodell som eit verktøy for strategisk planlegging av personell- og kompetansebehov i regionen og nasjonalt. Føretaket bidrar i arbeidet knytt til nasjonal bemanningsmodell og har særskilte ressurspersonar knytt til dette arbeidet. Desse deltek på informasjons-, kunnskaps- og erfaringssamlingar regionalt. Synleggjere utdanningsaktivitet i sjukehusa, og gi RHF-et årleg innspel på dimensjonering av utdanningskapasitet, aktivitet og behov innanfor området. Føretaket rapporterer årleg til Helse Vest via «Kunnskapsinnsatsen». Denne rapporten dokumenterer omfang av all utdanningsaktivitet i føretaket, samt stipulerte kostnader knytt til dette. Føretaket sitt behov for kompetanse innan etter- og vidareutdanningar vert kartlagt årleg og dimensjoneringa er i samsvar med føretaket sitt behov. Dimensjonering av utdanningskapasitet og behov for kompetanse vert årleg gått gjennom i samarbeidsmøter med aktuelle høgskular og universitet. Det blir inngått avtalar om omfang av studentar kommande studieår. Helseføretaka skal etablere kompetansemål og kompetanseplanar i kompetanseportalen. Føretaket nyttar i stadig større grad kompetanseportalen, der arbeidet med å etablere kompetanseplanar innan ulike fagområder er sentralt. Det har vore særskilt stort fokus innan medisinsk teknisk utstyr. Ulike ressurspersonar innan fagområder deltek i utarbeidinga av 24

63 kompetansekrav og kompetanseplanar. Helseføretaka skal sørge for at kompetansetiltak (spesialist-, vidare- og etterutdanning) blir realisert gjennom mellom anna å gjere relevante kurs tilgjengeleg i læringsportalen. Føretaket nyttar Læringsportalen til publisering av relevante interne opplæringstiltak (klasseromskurs). All e-læring blir utvikla og publisert via e-læringsteamet i Bergen, og Helse Fonna sin ressursperson for Læringsportalen er i tett dialog med dette miljøet. Særleg innan Klinikk for psykisk helsevern har fleire ressurspersonar fått opplæring i å publisere og administrere kurs i Læringsportalen, og klinikken nyttar portalen i stor grad til publisering av intern opplæringsaktivitet. Helseføretaket skal delta i tverregional ordning for å sikre nasjonal, samordna spesialistutdanning, og planlegge for å sette i verk læringsaktivitetar av del 1 av spesialistutdanninga etter ny ordning, for oppstart i Føretaket er representert i regional prosjektgruppa for etablering av ny modell for nasjonal spesialistutdanning for legar, og planlegg for å sette i verk læringsaktivitetar av del 1 etter ny ordning for oppstart i Samarbeide med utdanningsinstitusjonane om å utvikle bachelor- og masterutdanning for alle relevante helsefaglige og teknologiske studieretningar. Føretaka skal samarbeide med høgskular/universitet for å sikre tilstrekkeleg vidareutdanning for ABIOK-sjukepleiarar, og inngå avtalar med utdanningsinstitusjonane i tråd med føretaka sine behov. Helse Fonna har regelmessig og tett samarbeid med Høgskulen Stord Haugesund som tilbyr sjukepleiarutdanning på to campus (Stord og Haugesund). Føretak og høgskule har gjensidig gevinst av dette samarbeidet. Føretaket har samarbeidsavtale med Høgskulen i Bergen om mellom anna praksisopplæring for studentar innan ulike bachelor-/masterutdanningar utanom sjukepleie. Føretaket har og tett samarbeid med Høgskulen Stord Haugesund om utdanning innan anestesi, operasjons- og intensivsjukepleie. Tal på studentar innan desse faga vert avklara i samarbeid med føretaket, og har bakgrunn i mulige praksisplassar og tal rettleiarar føretaket kan stilla til disposisjon. Dette vert avtalefesta. Vidareutdanning innan kreftomsorg og barnesjukepleie vert gjennomført ved andre høgskular eller universitet i samsvar med føretaket sitt behov. Lokalt blir det og tilbydd vidareutdanningar innan andre fagområder, og høgskulen har dialog med føretaket om behov for vidareutdanning. 25

64 Sikre tilstrekkeleg med praksisplassar og eigne lærlingplassar ut i frå behov i regionen, og ta inn turnuskandidatar i fysioterapi ut frå behov nasjonalt og regionalt. Føretaket stiller til rådighet nødvendig tal praksisplassar for sjukepleiestudentar. Omfang av dette er avtalefesta med aktuelle høgskular. Helse Fonna er lærebedrift innan tre fag, og har lærlingar innan helsefagarbeiderfaget, ambulansefaget og institusjonskokkfaget. Talet på lærlingar og studentar har vore nokså stabilt dei siste åra, og avspeglar det føretaket kan stilla til rådvelde av rettleiarressursar samla sett. Føretaket har turnuskandidatar innan fysioterapi på alle dei tre somatiske sjukehusa. Stille nødvendige ressursar til rådighet, og bidra i prosjektet for nasjonalt samordna spesialistutdanning for legar. Føretaket har nødvendige ressursar til rådvelde, og bidrar i prosjektet for nasjonal samordna spesialistutdanning for legar. Forplikte seg til å bidra til at alle legar i spesialisering får lik moglegheit for å fullføre utdanningsløpet, og etablere gode utdanningsplanar i kompetanseportalen. Føretaket har gjennomført individuell kartlegging av status i utdanningsløpet for alle tilsette legar i spesialisering for å sikre fullført utdanningsløp. Føretaket vil nytte utdanningsplanar i kompetanseportalen når dette er klart. Gjennomføre og sikre planlagde LiS-løp innad i eige føretak og mellom føretak basert på føreseielege planar. Representantar frå dei ulike fagområda har delteke i regionale arbeidsgrupper for å sikre LiSløpet i Helse Fonna og mellom føretak, med omsyn til avtalar og forpliktingar for gruppe 1 teneste og sideutdanning i dei nærmaste 3 åra. Forsking og innovasjon Vurdere og implementere relevante tiltak i HelseOmsorg21-strategien. Det bør takast omsyn til sentrale målsetjingar for helseforskinga. HelseOmsorg21 strategien vart lagt til grunn ved utarbeiding av Helse Fonna sin strategi for forsking og innovasjon ( ). Helse Fonna har i 2016 tildelt sju stimuleringsstipend (fire for PhD søknad og tre for forskarar på postdoctor nivå). Ved tildeling av stimuleringsstipend er målsetjingar i HelseOmsorg21 strategien lagt til grunn, til dømes vurdering av grad av brukarmedverknad, kvalitet og nytte. Helse Fonna støttar utvikling av fleire innovasjonsprosjekt, til dømes brukt av briller som filtrerer bort blått lys i behandling 26

65 av bipolar liding og ViMo (videomodellering) som er utvikling av eit digitalt verktøy til bruk ved oppfølging av pasientar med autisme. Medverke til at retningslinjene for brukarmedverknad i forsking er iverksett. Til dømes ved utarbeiding av informasjonsmateriell, nettsider og opplæring. Retningslinene om brukarmedverknad er iversett i Helse Fonna. Helse Fonna har kartlagt brukarmedverknad i forskingsprosjekt som er i gang i føretaket. Helse Fonna arrangerte eit seminar i 2016 saman med brukarorganisasjonane for å diskutere korleis ein kan sikre godt samarbeid i prosjekt. Dette seminaret fekk gode tilbakemeldingar frå både forskarar og brukarane sine representantar. Helse Fonna har etablert rutinar for brukarpanel i forsking i føretaket. 4 Organisatoriske krav og rammer Bemanning Helse Vest RHF ber helseføretaka om å: vidareføre arbeidet for å betre pasienttryggleiken og sjå dette i samanheng med arbeid med helse-, miljø- og tryggleik. Arbeid knytt til pasienttryggleiksskampanjar og pasienttryggleiksprogram vert kontinuerleg følgd opp. Føretaket arbeider kontinuerleg med det systematisk HMS-arbeidet for i større grad å sikre kvalitet og pasientsikkerhet og godt arbeidsmiljø. Følgjande forhold har hatt særleg fokus: Fagleg utvikling, opplæring og samtrening/simuleringstrening Målretta HMS-arbeid gjennom felles og kommuniserte overordna mål for HMSarbeidet i føretaket Organisatorisk forhold tydeleggjort leiaransvar gjennom reviderte stillingsbeskrivingar Målretta leiaropplæring med fokus på kvalitet og pasientsikkerhet og HMS Auka fokus på ytrings/åpenhetskultur for å sikre at uønska hendingar vert rapportert (måten vi møter dei konkrete sakene på er avgjerande for korleis kulturen utvikler seg), at det vert gitt tilbakemelding og at ein lærer av feil Vidareutvikle meldesystemet for i større grad kunne analysere årsak til uønska hendingar og målrette tiltak Arbeidsmiljø og sikkerhetsklima med særleg fokus på vold og truslar om vold Det er etablert faste møter mellom leiar for kvalitet og pasientsikkerhet og leiar for HMS Føretaket vil ta del i den planlagde nasjonale samordna kartlegginga av HMS-medarbeidarkartlegging og pasienttryggleikskulturundersøkinga. Føretaket vil fortsetje arbeidet med å auke integreringa av det samla HMS og pasienttryggleiksarbeidet i kvardagen. 27

66 fortsatt ha merksemd på bruk av faste stillingar, heiltid og vikarar, og at bemanninga må bli tilpassa aktiviteten og pasientens behov. Det er ein reduksjon i bruken av midlertidige stillingar i føretaket. Den korrigerte gjennomsnittlig stillingsstørrelsen for fast tilsette per oktober 2016 er 87,33 %. Målkravet er %. (Etter korrigering i heiltidsmodulen pr. april har Helse Fonna hatt om lag 2 prosentpoeng lågare gjennomsnittleg korrigert stillingsprosent enn før oppgradering). Faste stillingar, heiltid og vikarar har kontinuerleg fokus og blir overvaka gjennom saksbehandling av stillingar i stillingsutvalet. Tiltaka for å auke heiltid er blant anna tilsetting for fast tilsette medarbeidarar i bemanningssenteret (auka stillingsbrøk/ heiltidsstilling), tilbod om fast 100% stilling etter avslutta læretid for helsefaglærlingar, kombinasjon av stillingar på tvers av einingar og fast tilsetting i 100% stilling gjennom traineeordninga. Registreringar i heiltidsmodulen om ønskje om høgare stillingsbrøk, blir følgd opp. Det vert kontinuerleg arbeid med å ha ei aktivitetsretta bemanning der pasienten sine behov er i fokus. Føretaket deltek i prosjekt «Samskapt planlegging» - ein modell som gir styrings- og leiingsinformasjon om aktivitet og bemanning på alle nivå i føretaket. Føremålet er å nytte den faglege kapasiteten meir hensiktsmessig/ optimalt, og slik kunne behandle fleire pasientar innan same ressursramme gjennom betre planlegging og skjerming av pasientretta arbeid. bidra til å rekruttere og utvikle kvinnelege leiarar, spesielt på toppleiarnivå. I toppleiargruppa i Helse Fonna er seks av ti kvinner. Kvinnelege medarbeidarar vert i stor grad rekruttert til deltaking i det nasjonale toppleiarprogrammet. 4.2 Informasjonsteknologi og digitale tenester (ehelse) Helse Vest RHF ber helseføretaka om å: bidra gjennom regional Felles EPJ og regionalt utval for informasjonssikkerhet til å etablere og revidere regionale og lokale rutinar som sikrar oppfølging og lukking av avvika som er påpeika i Riksrevisjonen sin rapport om helseføretaka si handtering av informasjonstryggleik I Helse Vest er det utarbeidd eit regionalt styringssystem for informasjonstryggleik. Det enkelte helseføretak har integrert dette i eiga verksemd. Føremålet med styringssystemet er å oppfylle lovbestemte krav til behandling av helse- og personopplysingar. Den inneheld rutinar og prosedyrar for mellom anna teieplikt, autorisasjon, behandling og kvalitetskontroll av sensitive opplysningar. Regionalt utval for informasjonstryggleik arbeidar med revisjon av styringssystemet, og planlegg for ferdigstilling i januar Helse Fonna bidrar i arbeidet. 28

67 Det er òg etablert kurs for informasjonstryggleik, som alle tilsette i føretaket er pålagde å gjennomføra ved tilsetting og kvart anna år. Kurset omfattar mellom anna bruk av elektronisk pasientjournal, behandling av helse- og personopplysingar og autentisering. Der er utført revisjon av dette kurset, og ny versjon vert tilgjengeleg i desember bidra til å etablere og revidere regionale og lokale rutinar som sikrar at alvorlege hendingar i EPJ, PAS og medisinsk-teknisk utstyr blir informert om til alle helseføretak og leverandørar. Dette vert ivareteke i beredskapsplanen og i ein såkalla «Service Level Agreement» (SLAavtale) mellom føretaket og Helse Vest IKT. Ved alvorlige hendingar som fører til større tenesteavvik for kritiske system og løysningar, vil involverte partar (føretaket si beredskapsleiing, IKT-sjef og eventuelt systemansvarlege) varslast og delta aktivt i det vidare hendingsløpet. Det føreligg ein regional rutine for systemsvikt som sist er godkjent Systemansvarleg i føretaket blir innkalla til møte når det blir oppdaga systemsvikt. Systemansvarleg informerer alltid fagdirektør når det blir oppdaga ny systemsvikt sjølv om føretaket ikkje er ramma. Dersom systemsvikten rammar føretaket, blir fagdirektør oppdatert inntil tiltak er på plass og feilretting er utført, eller at det finns ein plan for feilretting. I alvorlege tilfelle informerer fagdirektør vidare til administrerande direktør. Informasjon til leverandør og andre aktørar, som regionalt EPJ-Fagforum, skjer frå Helse Vest IKT. gjennomføre intern kontroll av regionale og lokale rutinar for opplæring i bruk av journalsystem. Det blir arbeidd kontinuerleg med oppdatering av rutinar, og å regionalisere flest mogeleg av rutinane, slik at systema kan brukast likt i regionen. Opplæring av nytilsette i føretaka skal utførast av Helse Vest IKT frå 1. november i samarbeid vurdere organiseringa av einingar for medisinsk-teknisk utstyr, og einingar innanfor IKT for å sikre ei samla tilnærming og kompetanse på informasjon og personvern i sjukehusa sine system. Det er etablert ei prosjektgruppe i 2015, som har arbeidd med fokus på informasjonstryggleik i eining for medisinsk teknikk. Rutinar og prosedyrar for anskaffing av medisinsk teknisk utstyr er endra slik at ein sikrar at aktuelle avtalar blir inngått (databehandlaravtale, servicetilgangsavtale, fjernaksessavtale), og at det blir gjennomført ei risikovurdering. I tillegg skal all eksisterande medisinsk utstyr risikovurderast. Tiltak skal etablerast der det er naudsynt. Prosjektgruppa skal vidareførast som eit fast samarbeid mellom føretakets IKT-eining og 29

68 Eining for medisinsk teknikk, med fokus på informasjonstryggleik. samarbeide med Direktoratet for e-helse om felles IKT-tiltak. Samarbeid med Direktoratet for e-helse skjer i eit regionalt samarbeid, kor helseføretaka kan delta. Helse Vest IKT koordinerer dette regionalt. bidra i arbeidet med utvikling av Nasjonalt senter for e-helseforsking. Helse Fonna har ikkje deltatt i arbeidet med utvikling av Nasjonalt senter for e-helseforsking. ha auka innsatsrelatert til auka aktivitet i regi av Nasjonal IKT (konkrete utviklingsprosjekt og felles prosjektmetodikk). Det er samarbeid med Nasjonal IKT, spesielt innafor arbeidet med arkitektur. Helse Vest, ved regionalt arkitekturkontor, har mellom anna vore ein viktig aktør i utvikling av ein nasjonal standard for verksemdsarkitektur. sikre oppslutning og deltaking rundt vidareutvikling av felles regional porteføljeprosess, samt felles metode og verktøy. Utvikling og vidareutvikling av felles regional porteføljeprosess med metode og verktøy skjer i eit regionalt samarbeid, kor helseføretaka er ein viktig aktør. 4.3 Beredskap Helse Vest RHF ber helseføretaka om å: vidareføre arbeidet med å gjennomføre risikoanalysar og sikre god beredskap for kritisk infrastruktur som vann, strøm og IKT, sikre at planane og systema er koordinerte mellom dei som er omfatta av planane, og gjennomføre øvingar regelmessig. Føretaket har revidert overordna risiko- og sårbarhets analyse i samband med revisjon av bereskapsplanverk hausten 2015 og våren Når det gjeld straum, vatn, avløp og ventilasjon er det gjort meir grundig risikovurdering i eining for internservice, og det er sett inn risikoreduserande tiltak så langt som mogeleg. For bortfall av IKT og telefoni er det dialog om risiko, om varsling og om aktuelle tiltak med Helse Vest IKT i samband med revisjon av SLA avtalen. Revidert planverk og øvingsplan for helseføretaket skal settast i verk i januar følgje opp Regional helseberedskapsplan for Helse Vest og leggje denne til grunn for beredskapsarbeidet og utarbeiding av lokale planverk. Helse Fonna har revidert ROS analysar og planverk basert på regional beredskapsplan. Styret 30

69 i Helse Fonna HF vedtok ny beredskapsplan i mai I nytt planverk er det særleg vektlagt at varslings- og rapporteringslinjer, tiltakskort og fullmakter skal vere i tråd med dei fire krisehandteringsprinsippa nærleik, likskap, ansvar og samvirke. Hovudendring elles er at beredskapsnivå er endra frå trinn a, b, c til grøn, gul og raud i tråd med regional plan. Varslingsrutinar i tråd med regional plan er òg innarbeid, med hovudvarslingslinje til regionalt helseføretak og anna helseføretak frå administrerande direktør og med tilleggsmelding/tilleggsvarsel til beredskapskoordinator. Det er sett i gong arbeid med avklaring av gråsoner mot Helse Bergen og Helse Stavanger, men dette er ikkje sluttført. Føretaket nytter vidare Helse Cim som rapporteringsverktøy ved hendingar i tråd med regional plan. Klinikkdirektør medisinsk service og beredskap og beredskapskoordinator for føretaket tek del i regionalt beredskapsutval for å følgje opp tiltak i regional plan. rapportere årleg på det systematiske arbeidet med beredskap og førebyggjande sikkerheit. Helse Vest RHF vil kome nærare tilbake til dette. Helse Vest RHF venter på konkretisering av dette kravet frå HOD, og vil kome tilbake til dette så snart som mogleg. 4.4 Etablering av ungdomsråd Helse Vest RHF ber helseføretaka om: at det i felles retningsliner for brukarmedverking for regionale helseføretak og helseføretak blir tatt inn at alle helseføretak skal etablere ungdomsråd. Helse Fonna har gjennom ein brei prosess med brukarar og fagfolk utarbeida mandat, innhald og organisering av ungdomsråd. Mandatet er presentert og godkjend i toppleiinga i Helse Fonna. Rekruttering av ungdommar til rådet og plan for opplæring er i prosess, og ungdomsrådet tar til å virke frå starten av Avtalespesialistordninga Helseføretaka skal: bidra i den regionale prosessen med gjennomgang av forvaltninga av avtalespesialistane og kartlegging av behov for nye avtaleheimlar Helse Fonna har teke del i den regionale prosessen med gjennomgang av forvaltning av avtalespesialistane og gitt tilbakemelding på kva fagområde og i kva geografisk område det er behov for nye avtaleheimlar. Det er ynskjeleg med eit tettare samarbeid mellom føretak og private avtalespesialistar. Innan psykisk helsevern ser føretaket det som ein fordel med delte stillingar. inngå samarbeidsavtalar med avtalespesialistane etter at den regionale prosessen er gjennomført. 31

70 Helse Fonna deltek i det nasjonale/regionale prosjektarbeidet knytt til etablering av ny modell for nasjonal spesialistutdanning for legar, der ei ordning med samarbeidsavtalar med avtalespesialistane inngår. Føretaket vil leggje til rette for sjukehuspraksis for allmennlegespesialistane, når ordninga er klar. Til Helse Stavanger, Helse Fonna og Helse Bergen: delta i pilotering av utdanning i avtalepraksis. Helse Fonna har meldt tilbake til Helse Vest at føretaket kan prøve ut ordninga innan psykisk helsevern i 2017, då dette er eit prioritert område innan spesialisthelsetenesta. Helse Fonna har foreslått metode for gjennomføring. Føretaket er budd på å dele erfaringar med føretaka på Vestlandet og eventuelt nasjonalt. 4.6 Naudnett Helseføretaka skal: samarbeide med dei andre helseføretaka og HV IKT AS om å sette i verk felles tiltak som gir gevinstar, mellom anna i bruk av naudnett i den akuttmedisinske kjede, samt å bruke naudnett i beredskaps- og vaktfunksjonar i samsvar med regionale føringar. Helse Fonna tek del i regionalt naudnettsprosjekt, der det for tida vert arbeid med vidare bruk av naudnett internt i sjukehus og i beredskapsarbeid. Prosjektet arbeider med implementering av prosedyrane i heile den akuttmedisinske kjeda. Det står igjen noko arbeid knytt til innmelding av pasientar direkte til mottakande eining i samsvar med regionale og nasjonale prosedyrar. Dagleg bruk av naudnett mellom naudetatane fungerer rimeleg bra, men det trengst prosedyretrening på tvers av etatane. 4.7 Virtuell AMK Helseføretaka skal: sikre at AMK-sentralane i regionen kan tilby ei samanhengande handtering av naudmeldingar. Klinikkdirektør medisinsk service og beredskap har tatt del i prosjektarbeid med utgreiing av korleis virtuelt AMK kan organiserast og leiast. Prosjektrapporten er ikkje behandla regionalt enno og dei føreslåtte regionale tiltaka er dermed ikkje sett i verk. Likevel er det gjort tiltak lokalt i føretaket for å sikre svartider på113 naudmeldingar i tråd med forskriftskrav 90 prosent svart innan 10 sekund. Det har vore ei markant forbetring frå 2015 til 2016, og svartid for Haugesund AMK ligg for heile 2016 stabilt på prosent svart innan 10 sekund. Auka merksemd på raskt svar og mogelegheit for lokalt uttak av rapport på svartid via naudnettsystemet er hovudårsak til forbetringane. Det er elles sett i verk forbetringstiltak for drifta i AMK sentralen ved at ressurs til leiing er styrka samstundes med at det er sett fokus på 32

71 kompetanseutvikling og systematiske tiltak for gjennomgang og læring av hendingar. sikre like arbeidsmetodar, prosedyrar og anna samhandling på tvers av geografiske stader. Regionalt akuttmedisinsk samarbeidsorgan RAKOS arrangerer to nettverkssamlingar i halvåret for leiarar og fagutviklarar i prehospitale tenester i Helse Vest. Tema for møta er aktuelle problemstillingar knytt til AMK, ambulanse og luftambulanse. Dette er to dagars samlingar, der den eine dagen er sett av til AMK samling. Tema for desse dagane er ulike felles utfordringar knytt til prosedyrar, opplæring, e-læringsprogram og resertifisering. Utover disse nettverksmøta er det og samlingar for AMK leiarane og fagansvarlege ved behov, og alltid ved endring av prosedyrar. Resultat av dette samarbeidet er at det er laga felles planar og prosedyrar på fleire områder. Det er no planlagt å gjere føreståande evaluering av prosedyrane for naudnett saman på tvers av sentralane. Ein suksessfaktor for samarbeidet innafor AMK området er at leiar av AMK nettverket i RAKOS er aktiv med å inkludere dei andre føretaka, sende ut informasjon og invitere til felles diskusjon og problemløysing. bidra til at ansvars- og oppgåvefordelinga mellom involvert personell og samarbeidspartar er avklart. Leiarar frå føretaket har, på oppdrag frå samhandlingsutvalet og saman med representantar frå kommunane, revidert tenesteavtale 11 om akuttmedisinske tenester og beredskap. Forslag til revidert avtale er sendt på høyring i kommunane. Revisjonen inneheld færre møter og kompetansehevingstiltak enn tidlegare basert på kva som lar seg gjennomføre i praksis. Det er gjort tydelegare kva ansvar kvar av partane har for å sikre at møte og kompetansehevingstiltak som er sett opp faktisk blir gjennomført i praksis. For naudetatane er det fast samarbeidsforum i form av dei såkalla 11X-møta. Partane har elles kontakt ved behov og ved konkrete saker. Fokus i vidare arbeid med tenesteavtale 11 vil vere å sikre at aktiviteter som står omtala der blir gjennomført i praksis. 4.8 Miljø- og klimaarbeid Helseføretaka skal: vidareføre arbeid med ytre miljø som en integrert del av verksemda. Helse Fonna har gjennom 2016 arbeidd målretta med å integrere ytre miljø som ein del av verksemda si samla aktivitet. I tillegg til at klinikkane/seksjonane har hatt fokus på miljø, har ein også sett i verk fleire konkrete tiltak gjennom året. Ein har mellom anna hatt dialog med fleire av vertskommunane og fått naudsynte avklaringar/ godkjenningar knytt til påslepp. Føretaket har inngått ein ny rammeavtale på avfall som omfattar alle sjukehusa. I tillegg er det sett i verk tiltak knytt til energieffektivisering, som til dømes skifte av vindauge ved Haugesund, Stord, Odda og Valen sjukehus. Skifte av fleire ventilasjonsaggregat ved Haugesund sjukehus er gjennomført. Ein har også hatt fokus på bruk av elektroniske møte på 33

72 video eller Lync for å redusere talet på reiser. Føretaket har kjøpt inn fleire el-bilar. Det har vore fokus på forbetring av kjeldesortering ved alle sjukehusa, og det er forventa positiv utvikling i Primo 2017 vil det bli utarbeida ein rapport som synar i kor stor grad føretaket har oppnådd sine målsetjingar i høve mål, delmål og miljøindikatorar. sertifiserast etter ny standard; NS EN ISO 14001:2015 Miljøstyringssystemer, innan utgangen av Helse Fonna har ikkje sett i verk konkrete tiltak for å oppdatere miljøstyringssystemet til NS EN ISO 14001:2015. Føretaket er i ferd med å påbyrja planlegginga av prosessen samt kartlegge dei tiltaka som er naudsynte for å oppdatere miljøstyringssystemet. Målsetjinga er at ein skal ha framdrift på dette arbeidet i rapportere årleg på miljøindikatorar innan innkjøp, energi, klimagassutslepp og avfall. Helse Fonna har utarbeida rapport på miljøindikatorane innan innkjøp, energi, klimagassutslepp og avfall for Data som ligg til grunn for rapporten er henta i frå føretakets klimarekneskap, avfallsstatistikk og interne revisjonar. 4.9 Prosjekt- og porteføljestyring Med fokus på prosess og kontinuerleg forbetring skal helseføretaka: Medverke til å innføre og sikre forbetring av felles prosesser og verktøy for prosjekt-, program- og porteføljestyring. Helse Fonna har i 2016 hatt ei felles lokal styringsgruppe for prosjekta i HELIKS og Alle møter. Helse Fonna er i gang med å implementere CA-PPM som verktøy for å følgje opp portefølje, program og prosjekt. Helse Fonna har hatt ressurs inne i regionalt prosjekt for anskaffelse og implementering av CA-PPM. Medverke til felles prosessar for verdiskapning og gevinstuttak både når det gjeld planlegging og innføring av nye løysingar. Helse Fonna har sett av ressurs til gevinstrealiseringsarbeid knytt til innføring av nye løysingar. Helse Fonna har hatt «ein pilot» for arbeid med gevinstuttak i Alle møter prosjektet. Regionalt arbeid bygger i stor grad på denne piloten. 34

73 Helseføretaka skal: 4.10 Organisasjonsutvikling Skape varige forbetringar innanfor dei fire hovudfokusområda i «Alle møter». Det er etablert eit godt samarbeid i Helse Fonna mellom «Alle møter» prosjektet leiinga, EPJsenteret, tillitsvalde og medarbeidarar for å oppnå gode resultat innafor dei fire områda: Ha god kommunikasjon mellom sjukehusa og pasientar og pårørande. Informasjonen skal vere god, enkel og forståeleg, enten den kjem via brev, SMS, telefon eller digitalt. Planlegge tida på poliklinikkane godt. Dette vil gi medarbeidarane våre eit større handlingsrom slik at dei kan konsentrere seg om møtet med pasientane. Organisere seg med god planlegging og god leiing. God planlegging betyr blant anna at pasientar får time første gongen dei blir tilvist og godt innafor fristen fagfolka set for start av utgreiing eller behandling. Sikre at vi gjennom godt leiarskap og medarbeidarskap gjennomfører viktige oppgåver som legg grunnlag for tiltaksplanlegging i gode pasientforløp og støttar det pasientretta arbeidet» Helse Fonna stiller med ressurspersonar og pilotavdelingar i alle pågåande delprosjekt. Nye IKT- løysingar som blir utvikla i prosjektet er tatt i bruk (til dømes ulike typar SMS varsel, Ringeliste, Min pasientjournal, Avansert oppgåveplanlegging). Føretaket har også gitt innspel til rutinar for å få ein optimal og trygg bruk av nye IKT- løysingar. Helse Fonna har god tilgang på prosjektressursar. «Alle møter» har utarbeida eit forslag til nøkkeltall som skal følgjast opp i møte mellom prosjektet og klinikkdirektørar. Ha ambisiøse mål som medverkar til å redusere delen av re-planlegging. Re-planlegging kan skuldast både pasienten og Helse Fonna sitt behov for å endre time. Helse Fonna har som mål å redusere re-planlegging. Tidleg informasjon om tildelt time er eit av tiltaka for å redusere pasienten si re-planlegging. Del timar som må re-planleggast på grunn av behandlar sitt fråvær er redusert. Betre planlegging av ferie og kurs kan ytterlegare redusere dette. Blant anna har Helse Fonna endra rutinar knytt til ferieplanlegging: neste år sin ferie skal være planlagt innan 31. desember inneverande år. Medverke til at blir teken i bruk og vidareutvikla som ein viktig og effektiv samhandlingskanal mellom helseføretak, pasient og pårørande. Dette inneber tilslutning til felles arbeidsprosessar som skal komme medarbeidarar, pasientar og helseføretaka til gode. Helse Fonna har gjennom ulike informasjonstiltak informert brukarar av spesialisthelsetenesta, medarbeidarar og leiarar om høve til kommunikasjon og samhandling 35

74 som Vestlandspasienten/ Helse Norge legg til rette for. Kvar månad mottar føretaket rundt 400 elektroniske meldingar frå pasientar, og det blir arbeidd for å auke andelen av pasientar som vel å kontakte oss via elektroniske meldingar. Alle einingar har fokus på å svare på elektroniske meldingar frå pasientar, og klarer det innafor fristen på 2 dagar. Pasientar har elektronisk tilgang til dei aller fleste journaldokument som er godkjent etter 1. mars for somatikken og 12. september for psykisk helsevern. Føretaket har etablert rutinar for å handtere meldingar frå pasienten om eventuelle feil i journalen. Føretaket har til no motteke få slike meldingar. Det er etablert betre rutinar for opphaldsmapper som skal skannast i pasientens journal. Helse Fonna har hatt ulike informasjonstiltak for å bidra til at dei som skriv i journalen er i stand til å vurdere om dokumenta kan visast elektronisk for pasienten. Medverke til å gjennomføre «avansert oppgåveplanlegging» for alle aktuelle yrkesgrupper. Helse Fonna har innført avansert oppgåveplanlegging ved alle poliklinikkar innan utgangen av Det er framleis krevjande å planlegge langt fram i tid. Rotasjon av LIS- legar er ei av forklaringane. Utfordringane no blir å få utarbeida og innført gode prosessar rundt interne skifte av legar, og rundt iverksetting av arbeidsplanar. I Klinikk for psykisk helsevern: er avansert oppgåveplanlegging gjennomført i alle klinikken sine einingar. Medverke til å gjennomføre Samskapt planlegging på sengepostar, poliklinikkar og dagbehandling. Samskapt planlegging vil legge til rette for god styrings- og leiingsinformasjon om aktivitet og bemanning for alle nivå i føretaka slik at ein kan bruke den faglege kapasiteten betre, og behandle fleire pasientar innan same ressursramme gjennom betre planlegging og skjerming av pasientretta arbeid. o Som hovudregel skal alle pasientar få time ved første kontakt. o Alle timar som blir gitt ved første kontakt, skal vere knytte opp mot ein behandlar. o Arbeidsplansystemet skal nyttast av alle medarbeidarar/yrkesgrupper, også studentar, innleidde og hospitantar, anten det gjeld planlegging, ferie, fri eller fråvær. Samskapt planlegging er framleis i pilot fase. Det blir arbeid mot oppstart tidleg Ved mange poliklinikkar i Helse Fonna får over 80 % av pasientane tildelt time i første brev, og mange poliklinikkar klarer å tildele time i første brev til alle sine pasientar. Vidare fokus er å auke delen av pasientar som får tildelt time i første brev, samt å sikre pasientar også til kontroller/ behandling tildelt time innan 10 dagar. Som hovudregel er alle timar som blir gitt ved første kontakt knytt opp til ein behandlar. Integrasjonen mellom GAT og DIPS har ført til at det er betre registrering i GAT. Fast og innleid personell blir registrert i GAT og arbeidstida vert vist. Studentar og hospitantar blir også registrert i GAT men utan at arbeidsplanen deira blir registrert. Helse Fonna har tatt i bruk DIPS timebok for alle behandlarar. Dei poliklinikkane som starta 36

75 sist har framleis noko arbeid igjen for å få ein god arbeidsflyt. I Klinikk for psykisk helsevern får alle pasientar som hovudregel time i første brev med namn på behandlar. I forhold til arbeidsplansystem vert dette nytta av samtlege medarbeidarar/yrkesgrupper i klinikken. Alle som har timeavtalt pasientkontakt skal bruke DIPS timebok. DIPS-timebok er innført i alle einingar i psykisk helsevern, i somatiske klinikkar i Haugesund og på Stord. Sette inn tiltak for å førebygge og unngå arbeidskriminalitet og sosial dumping ved bruk av eksterne leverandørar uavhengig av type oppdrag. Ved kjøp av helsetenester (vikarar) inneheld avtalane krav til ordna løns- og arbeidsvilkår (jfr. Vikarbyrådirektivet ). Desse vert kvalitetssikra ved kjøp av tenester. Ved kjøp av varer og andre tenester er det også innført standardformuleringar som skal sikre at leverandørar har ivaretatt løns- og avtalevilkår for å unngå sosial dumping. Arbeidet med samfunnsansvar, herunder sosial dumping, er fortsatt under utvikling i Helse Vest Innkjøp HF (HIK). HIK har medio november 2016 attermeldt at dei er i ferd med å ta i bruk eit nytt malverk, som på ein betre måte skal ivareta krav i forhold til sosial dumping. Det er vidare vedteke at arbeidet med samfunnsansvar skal inndelast i tre delområder, med kvar sin ressurs som har eit hovudansvar for området. Delområda er miljø, etisk handel og sosial dumping. For området sosial dumping vil ansvaret fordelast til ein ressursperson i avdeling for ikkje-medisinske varer og tenestar, kor anskaffingar som gjeld sosial dumping er særlig aktuelle. I samarbeidsavtalen mellom HIK og Helse Fonna HF er det i artikkel ni innarbeida ein definisjon av kva som inngår i det samfunnsansvaret som skal ivaretakast av HIK, herunder sosial dumping. I følgje gjeldande prosedyre for samfunnsansvar/sosial dumping skal det gjennomførast ein risikovurdering. I anskaffingane blir det ved utlysning vedlagt eit eigenerklæringsskjema som tilbydar skal fylje ut og returnera saman med tilbodet. Eigenerklæringa visar til klausul i rammeavtalen for tenestekjøp, som ivaretek krav nedfelt i ILO-konvensjon nr. 94, samt forskrift om lønns- og arbeidsvilkår i offentlige avtaler av 8. februar 2008 nr I forhold til vurdering av risiko for sosial dumping, må det etter kontraktsinngåing vurderast om det skal setjast i verk ytterlegare kontroll- og oppfølgingstiltak i henhald til ovannemnte kontraktsklausul. 37

76 4.11 Legestillingsregisteret Det er viktig at Legestillingsregisteret til ein kvar tid viser korrekt informasjon slik at registeret kan nyttast til analysar på regionalt og nasjonalt nivå. Helseføretaka skal kvalitetssikre data i Legestillingsregisteret slik at registeret er fullt ut oppdatert seinast 30. april Føretaket har kvalitetssikra data i legestillingsregisteret og det blir jamleg tatt ut rapportar og meldt tilbake til systemansvarleg i Helse Vest for å sikra at det til ein kvar tid føreligg korrekt informasjon i registeret. 5 Økonomiske krav og rammevilkår 5.1 Økonomiske resultatkrav og endring i driftskredittramma Helseføretaka skal rapportere på: økonomiske resultatkrav Helse Fonna har eit resultatkrav frå eigar på 40 millionar kroner for Prognosen for 2016 per syner eit årsresultat på 30 millionar kroner. bruk av vedlikehaldsmidlar Helse Fonna har rapportert inn månadleg til Helse Vest RHF bruken av vedlikehaldsmidlar og korleis fordelinga har vore mellom personell og materiell. Helse Fonna har fått tildelt totalt 33,4 millionar kroner i ekstra vedlikehaldsmidlar (sysselsettingstiltak) og prognosen per er at alle desse midlane vil bli brukt i Midla er nytta til vedlikehald på alle sjukehusa. Dei viktigaste tiltaka er: Stord sjukehus rehabilitering av sør- og austfasade på sjukehusbygget, utbetring av lekkasje i atrium samt rive skorstein på teknisk bygg. Skorsteinen har vore verna, men Riksantikvaren har godkjent riving. Haugesund sjukehus renovering og maling av leilegheitene i Vinjesgt 12/14, skifte av tak samt utvendig maling, utbedringar på gamle vaskeriet, renovering av kirurgisk poliklinikk, etablering av BIM modell, rehabilitering av fasade på G-blokk Haugesund samt å ferdigstille forvaltning, drift og vedlikehalds (FDV) dokumentasjon for prosjekt gjennomført i perioden Valen sjukehus skifte vindauge, male og utbetre tak på Søsterheimen, samt riving av fleire bygg («Smeaplassen», sykkelskuret, Gartnarbustaden, Røyrlageret). Odda sjukehus utbetring av lekkasje i kulvert mellom sjukehusbygget og sjukeheimen. 38

77 5.2 Investeringar og lån Helseføretaka skal: kartlegge tilstandsgraden for sjukehusbygg i 2016, og kartlegginga vert oppdatert kvart fjerde år Helse Fonna planlegg å oppdatere kartlegginga av tilstandsgraden som blei gjennomført av sjukehusbygga i 2010 innan årsskiftet Det er i tillegg lagt inn i føretakets planverk at bygninganes tilstandsgrad skal oppdaterast kvart fjerde år. evaluere sine sjukehusprosjekt etter at bygga er tatt i bruk Det er ikkje ferdigstilt nye bygg i Helse Fonna i Etter styrevedtatt plan vil nybygget ved Haugesund sjukehus stå ferdig i 2020 og ombygging av eksisterande bygg vere ferdig i Sjukehusprosjektet vil bli evaluert etter bygget er tatt i bruk. Helse Fonna har ikkje tatt opp lån til investeringar i Måling av kostnad pr. pasient Helseføretaka skal i samarbeid med Helse Vest RHF bidra i arbeidet med KPPspesifikasjon for psykisk helsevern og rus og nasjonale KPP-data. Helse Fonna har bidratt med innspill til Helse Vest RHF i arbeidet med KPP-spesifikasjon for psykisk helsevern. For somatikk har Helse Fonna frå 2015 hatt ein godkjent KPP løysing for levering av data til kostnadsvektsarbeidet i samarbeid med Analysesenteret. Helse Fonna deltek i det regionale arbeidet med å implementere eit nytt felles system for KPP i Helse Vest. Dette nye systemet er testa på 2015-tall og godkjent av Helsedirektoratet for innsending av 2016-tall våren Nøytral meirverdiavgift for helseføretaka Helseføretaka skal i samarbeid med Helse Vest RHF gjere nødvendige tilpassingar og delta i arbeidet med innføring av nøytral meirverdiavgift for helseføretaka. Helse Fonna har sendt inn grunnlagstall i forkant av statsbudsjettet og vil tilpassa rekneskap og budsjett i 2017 til den nye ordninga. 5.5 Finansielle leigeavtalar Helse Vest RHF har høve til å inngå finansielle leigeavtalar med ein kontraktsverdi på opptil 100 mill. kroner per avtale. Finansielle leigeavtalar utover dette beløpet må leggjast fram for 39

78 føretaksmøtet. Helse Vest ønskjer ikkje å vidareføre denne ordninga overfor helseføretaka på eit generelt grunnlag, og dersom denne forma for finansiering skulle vere aktuell, må helseføretaket søkje Helse Vest om løyve til å nytte finansiell leigeavtale. Helse Fonna har ikkje inngått finansielle leigeavtalar i Krav frå tilleggsdokument til styringsdokument 20.juni 2016 Oppfølging av Nasjonal helse- og sjukehusplan: o Alle barne- og ungdomsmedisinske avdelingar som er knytt til somatisk sengepost og poliklinikk skal ha psykologkompetanse knytt til seg. o Store akuttsjukehus skal ha geriatrisk kompetanse. I Barneavdelinga ved Haugesund sjukehus er det tilsett en barnepsykiater i liasonvirksomhet i 20 % stilling. Overlegen har bakgrunn innen pediatri, men hovudspesialitet innan psykiatri. I tillegg har barneavdelinga tett kontakt med BUP innanfor dei pasientforløpa som er aktuelle, som ved utgreing for myalgisk encephalopati (ME), autisme, spiseforstyrringar m.m. Det er via eit prosjekt utarbeidd pasientforløp med ansvarsbeskrivingar. Nasjonal bemanningsmodell Føretaket bidrar i arbeidet knytt til nasjonal bemanningsmodell og har særskilte ressurspersonar knytt til dette arbeidet. Desse deltek på informasjons-/kunnskaps- og erfaringssamlingar regionalt. Modellen er så langt ikkje nytta internt i føretaket, men vil få auka relevans i arbeidet med utviklingsplan for føretaket. 7 Pasienterfaringsundersøkingar og andre styringsparametrar 2016 Sjå vedlegg 3 til Styringsdokumentet for Tabell 1 med mål for 2016 skal det rapporterast på under kapittel 3 i denne malen. Tabell 2 og 3 skal det rapporterast på under. NB! Det skal ikkje rapporterast tal, men tiltak sette i verk og vurdering av måloppnåinga. Helse Vest RHF hentar tala ut frå dei datakjeldene som er oppgitt i styringsdokumentet for Sjå vedlegg 3, som nemnt over. Unntak er dei to siste parametrane under, der det også skal rapporterast tal gjennom verksemdsrapporteringa. 40

79 Pasientar sin erfaring med døgnopphald i tverrfagleg spesialisert rusbehandling. Ungdomseininga ved Karmøy DPS deltok på den nasjonale undersøkinga, men grunna få respondentar vart det ikkje utarbeidd eigen rapport for eininga. I staden brukte eininga resultata frå rapporten «Helse Vest RHF, offentlige institusjoner» i forhold til eiga drift. Rapporten vart gjennomgått på leiarmøte og resultata brukt for å kvalitetsforbetre drift. Spesifikt har eininga hatt fokus på ettervern og overgangen til eigen bustad/arbeid/fritid. Vidare har eininga vektlagt pårørandearbeid og familieperspektivet. Sidan 2014 har Ungdomseininga ved Karmøy DPS til dømes arrangert pårørandeseminar i samarbeid med LMS. Nasjonalt kom og spørsmål som omhandla «institusjonens aktivitetstilbud» dårleg ut. I høve dette har eininga tilrettelagt for auka fokus på fysisk aktivitet. Blant anna har det blitt tilsett miljøterapeut med idrettsfag frå høgskule. Pasientars erfaring med sjukehus (inneliggjande pasientar) (PasOpp). 100 PasOpp Helse Fonna HF Score der 100 er best Det er ikkje signifikante forskjellar på nokon av områda mellom Helse Fonna og landsgjennomsnittet for Frå 2011 til 2015 er det ein forbetring av resultata av den pasientopplevde tilfredshet for alle indeks med unntak av pasienttryggleik (som viser nedgang frå 2011 men uendra frå 2014). Pasienttryggleik har framleis den høgaste skåren. Det er berre i parameteren «ventetid» som det er rapportert ein signifikant forbetring i resultata frå 2014 til

80 30 dagars overleving etter hjerneslag. I 2015 er 30 dagars overleving lik landsgjennomsnittet på 95,2%. Der er fokus på innsatsområdet hjerneslag i pasienttryggleiksprogrammet. Helse Fonna følgjer utviklinga, mellom anna gjennom styringsportalen. 30 dagars overleving etter hoftebrot. I 2015 er 30 dagars overleving 92,3 % for Helse Fonna. Dette er 0,2 prosentpoeng over landsgjennomsnittet. Tala blir brukt internt i føretaket. Prosentdel av pasientskadar basert på GTT-undersøkingane. (Mål: Skal reduserast med 25 pst. innan utgangen av 2018, målt ut frå GTT-undersøkinga for 2012). Talet på skader målt med GTT metode (2015) ligg for Helse Fonna på 27 identifiserte skader i 240 undersøkte journalar. Dette tilsvarsvarer 11 prosent av dei undersøkte journalane. Prosentdel av relevante einingar i regionen der tiltakspakkane i pasientsikkerheitsprogrammet er implementerte. (Mål: 100 %). Helse Fonna har implementert tiltakspakkane i tre av fire einingar. Den største utfordring er legemidelsamstemming. For å styrka implementeringsarbeidet er det etablert eit samarbeid mellom pasienttryggleiksprogrammet og innføringsprosjektet for elektronisk kurve, KULE. Bruk av desse fem breispektra midla: karbapenem, 2. og 3. generasjons cefalosporin, penicillin med enzymhemmar og kinolon. (Mål: 30 % reduksjon i samla bruk i 2020 samanlikna med 2012). Arbeidet med innføring av antibiotikastyringsprogram i føretaket starta hausten Det er forankra i leiinga ved at prosjekteigar er administrerande direktør og styringsgruppa er direktørmøtet. Arbeidet med innføring av eit antibiotikastyringsteam er godt i gang. Teamet utarbeider metodeskildringar for tiltak og skal gje opplæring og rettleiing. Planen er at alle kliniske avdelingar peikar ut ein lege som er kontaktperson for antibiotikabruk og som skal vera bindeledd mellom antibiotikastyringsteamet og avdelinga. Smitteverneininga underviser og informerer om den nasjonale rettleiaren for antibiotikabruk i spesialisthelsetenesta, både om å bruke denne og om dei endringane som er gjort når det gjeld val av antibiotika og lengde av behandlingane. 42

81 Talet på bidrag frå nasjonale medisinske kvalitetsregister i a) vitskaplege artiklar og b) konkrete prosjekt for klinisk kvalitetsforbetring. Det er planlagt eit seminar i føretaket 16.november med tittelen «Medisinske kvalitetsregister, muligheter og utfordringer» for å gi kunnskap og inspirasjon til gjera nytte av medisinske kvalitetsregister, både i kvalitetsforbetring og forsking i føretaket. Seminaret er arrangert saman med Fagsenter for medisinske kvalitetsregister i Helse Vest. Det er fire vitskaplege artiklar i Helse Fonna som har bidrag frå nasjonale medisinske kvalitetsregister. MC Astor, K Lovas, A Debowska, EF Eriksen, JA Evang, C Fossum, KJ Fougner, SE Holte, K Lima, RB Moe, AG Myhre, EH Kemp, BG Nedrebø, J Svartberg, ES Husebye Tittel: Epidemiology and health related quality of life in hypoparathyroidism in Norway Tidsskrift: The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism Bruserud, BE Oftedal, N Landegren, M Erichsen, E Bratland, K Lima, AP Jorgensen, AG Myhre, J Svartberg, KJ Fougner, A Bakke, BG Nedrebø, B Mella, L Breivik, MK Viken, PM Knappskog, MC Marthinussen, K Lovas, O Kampe, AB Wolff, ES Husebye Tittel: A longitudinal follow-up of Autoimmune polyendocrine syndrome type 1 Tidsskrift: The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism M Posserud, M Hysing, W Helland, C Gillberg, AJ Lundervold Tittel: Autism traits: The importance of co-morbid problems for impairment and contact with services. Data from the Bergen Child Study Tidsskrift: Research in Developmental Disabilities P Ruggajo, E Svarstad, S Leh, HP Marti, AV Reisaether, BE Vikse Tittel: Low Birth Weight and Risk of Progression to End Stage Renal Disease in IgA Nephropathy-A Retrospective Registry-Based Cohort Study Tidsskrift: PloS One) Helse Fonna har fem forskingsprosjekt der medisinske kvalitetsregistre har bidrege: Opprettelse av forskningsregister psykisk utviklingshemming og psykisk helse (Oddbjørn Hove) Fedmekirurgi på Vestlandet (Bjørn Gunnar Nedrebø) The Happy Knee Arthroplasty Patient (Øystein Gøthesen) Lav fødselsvekt og risiko for endestadie nyresvikt ved nyresykdommer diagnostisert med nyrebiopsi (Bjørn Egil Vikse) Fars mental helse og barns sosiale- emosjonelle og atferdsmessige? (Eva Biringer/Anne Lise Kvalevaag) 43

82 Gjennomsnitt vurderingstid (tilvising). (Mål: redusert samanlikna med 2015). Dei somatiske einingane har hatt stort fokus på gjennomsnittleg vurderingstid av tilvising. I månadlege rapporteringsmøte har utviklinga vore følgt nøye, særleg fordi det er stor samanheng mellom fristbrot og vurderingstid for tilvisingar. Medisinsk klinikk i Helse Fonna har hatt ei positiv utvikling frå om lag 5,5 dagar vurderingstid i 2015 til 3,5 dagar vurderingstid i I Kirurgisk klinikk har det vore same prosess og utviklinga der har gått frå om lag 3 til om lag 2 dagar tilvisingstid. Organisering for pakkeforløp har og vore ei medverkande årsak til at legane vurderer tilvising raskare. Timeavtale saman med svar på vurdert tilvising («direkte time»). (Mål: auka samanlikna med 2015). Somatiske klinikkar har arbeidd for å få til å gje time direkte. Det har vore ei god utvikling der klinikkane med sine einingar har auka delen av direkte timar. Nokre einingar ligg nærmare 90% medan andre ikkje har nådd så høge tal. Alle har hatt ei positiv utvikling. Tiltak som har verka er fokus på rapportering og gevinstrealisering. Styringsparametrar der tal skal rapporterast gjennom verksemdsrapporteringa: Opne dokument > 14 dagar (Mål: redusert samanlikna med 2015). Opne lege og sjukepleiedokument meir enn 14 dagar (rapport 5297 i DIPS). Helse Fonna har opne dokument når ein tar ut rapport frå 1. januar Av desse er 4892 oppretta i Til samanlikning var talet for same periode i 2015 på EPJ-senteret rapporterer på dette tertialvis til økonomiavdelinga. Klinikkdirektørane følgjer opp desse rapportane i leiarlinja. Open tilvisingsperiode utan kontakt. (Mål: redusert samanlikna med 2015). Helse Fonna har 3175 tilvisingar utan planlagt kontakt (Rapport 7221 i Dips) om ein tar ut rapport frå 1. januar Til samanlikning hadde føretaket 3399 opne tilvisingar utan planlagt kontakt per EPJ-senteret rapporterer månadleg til direktørane på dette og ansvar for oppfølging ligg i klinikkane. 8 Plandokument Denne delen av meldinga skal vise utviklingstrendar innan demografi, medisin, infrastruktur m. v. som vil kunne få betydning for helseføretaket og sørgje-for-ansvaret. Kapittel 8.1 skal konkretisere behov i framtida, mens kap. 8.2 skal beskrive styret sine planar for å møte desse utfordringane. 44

83 8.1 Utviklingstrendar og rammevilkår Utviklinga innafor opptaksområdet Helse Fonna skal gi trygge og nære helsetenester til befolkninga for dei vanlegaste lidingane. Samansetjing av sjukdom i befolkninga og kva sjukdommar som dominerer sjukdomsbiletet er i endring. Det vil bli fleire eldre med kompliserte lidingar som vil ha trong for tverrfagleg behandling. Sjukdommar som er venta å auke i åra framover er muskel og skjelettlidingar, kreftsjukdommar, livsstilssjukdomar, infeksjonsrelaterte problem, psykiske lidingar og kroniske sjukdommar. Det er venta at nye medisinske metodar og teknologi vil gi betre og meir presis diagnostikk som vil redusere risiko for over- og underbehandling. Fleire sjukdommar kan behandlast utan at pasient treng å ligge i seng. Forventningane til helsetenestene aukar i takt med velstandsutviklinga i samfunnet og kva som kan behandlast. Det skjer ei stadig utvikling som gir eit gap mellom kva som er forventa, kva som kan behandlast medisinsk og kva ressursar som er til rådigheit for helsetenestene. Dette perspektivet må helseføretaket møte med auka fokus på rett medisinsk prioritering og rett ressursbruk. For dei neste fem åra er det venta ein auke i folketalet i Helse Fonna på 4,9 prosent basert på SSB sin framskriving av befolkningstala. Det er førebels usikkert om det blir vekst innafor spesialisthelsetenesta, og i så fall kor stor den blir når samhandlingsreforma er ferdig gjennomført. Det er gitt signal om at spesialisthelsetenesta vil ha ein mindre vekst i åra som kjem. Samtidig er det forventa ein befolkningsvekst i perioden der ein stadig større del av befolkninga blir eldre. Etter ei samla vurdering legg Helse Fonna opp til ein årleg vekst på 0,4 prosent i perioden Gjeldande politiske føringar, samt retninga i endra lovverk tilseier at spesialisthelsetenesta vil ha ein mindre vekst i åra som kjem, trass i at det er venta ein befolkningsvekst i perioden, der ein stadig større del av befolkninga også blir eldre. Samhandlingsreforma er ei retningsreform som legg føringar for at veksten i behovet for helsetenester i hovudsak skal dekkjast av ei tilsvarande utbygging av tenestetilbodet i kommunane. Innretting av tilbodet i tråd med retninga, og hensikta i samhandlingsreforma, vil fortsatt medføre omstillingsutfordringar for føretaket. Reforma inneber ei flytting av ansvarsområde og oppgåver med tilhøyrande midlar frå spesialisthelsetenesta til kommunane både innan somatikken og psykisk helsevern. Erfaringane når det gjeld utskrivingsklare pasientar, tilseier at kommunane i varierande grad klarer å ta imot desse pasientane. Mange kommunar i området har etablert tilbod til augeblikkeleg hjelp. I Sunnhordaland planlegg kommunane å byggje eit tilbod inne på sjukehusområdet i løpet av

84 8.1.2 Økonomiske rammeføresetnadar I langtidsbudsjettet er resultatkravet dei neste åra satt til 40 millionar kroner. Eit resultatkrav på minimum 40 millionar kroner dei neste åra er naudsynt for å oppnå ønska investeringsevne der ein kan utvikle føretaket vidare i tillegg til å dekkje behovet for rehabilitering av dagens bygg og anlegg. Styret i Helse Fonna HF har vedteke konseptfaserapporten for ByggHaugesund2020 og føretaket arbeider no vidare med forprosjektet. Føretaket vil aktivt arbeide for å drive på ein slik måte at det blir generert overskot frå drifta som kan bidra til å finansiere nye bygg Personell og kompetanse Skal Helse Fonna vere ein framtidsretta kompetanseorganisasjon må føretaket vere ein attraktiv, lærande og utviklande organisasjon, med godt arbeidsmiljø. Pasientane skal bli møtt av personell med fokus på pasientsikkerhet og kvalitet i pasientbehandlinga. Dette krev rett kompetanse til rett tid og ei oppgåvedeling som er hensiktsmessig med omsyn til pasientane sine behov og effektiv ressursbruk. Føretaket må i tett samarbeid med tillitsvalde og vernetenesta kontinuerleg sikre kunnskap, ferdigheiter og haldningar som gir effektive helsetenester av god kvalitet. Til tross for relativt høg befolkningsvekst i føretaksområdet, er det planlagt at tal på medarbeidarar skal haldast stabilt, grunna nytt medisinsk teknisk utstyr, auka grad av poliklinisk verksemd, gevinstrealisering av IKT-satsinga og gevinst av samhandlingsreforma, samtidig som pasienttryggleiken vert ivareteken. Føretaket rekrutterer tilfredsstillande til dei fleste stillingar, men har utfordringar når det gjeld legespesialistar innan nokre område og spesialsjukepleierar. Føretaket må arbeide proaktivt og nytenkande når det gjeld rekruttering. Å utvikle robuste fagmiljø er rekrutteringsfremmande og bidrar til ein framtidsretta og berekraftig organisasjon Gode rekrutteringsprosessar vil og påverke føretaket sitt omdømme, og folk si oppfatning av om Helse Fonna framstår som ein attraktiv og profesjonell arbeidsgjevar. Føretaket arbeider kontinuerleg med å kvalitetssikre, forbetre og vidareutvikle rekrutterings- og tilsetjingsprosessane. Den nasjonale spesialistutdanninga for legar er i endring, og tilpassing til denne vil påverke kompetanse og rekruttering dei næraste åra. Samhandling på tvers av føretaka i Vest er ein føresetnad for å få til gode løysingar. Helse Fonna vil halde fram å arbeide med strategisk kompetansestyring for å kunne møte framtidige kompetansebehov og gjere vurderingar knytt til effektiv bruk av samla personellressursar. Nasjonal bemanningsmodell er under utvikling, og vil vere eit nyttig verktøy i dette arbeidet. Føretaket arbeider for at arbeidskraftreserven i føretaket skal bli tatt i bruk gjennom å redusere deltid, sikre lang yrkesdeltaking, redusere sjukefråværet og inkludere nye 46

85 medarbeidarar på ein meir effektiv måte. Vidare er det vesentleg å finne hensiktsmessige organisatoriske løysingar og arbeidstidsordningar som er føremålstenlege for drifta og behandlingsaktiviteten. Ordninga med bemanningssenter har gitt føretaket muligheit for å utvikle ein heiltidskultur og gir større fleksibilitet i høve til bruk av ressursar. Til dømes er traineeordninga, der nyutdanna sjukepleierar får fast 100% stilling, blitt eit vellukka tiltak for å rekruttere sjukepleiarar som blir fleksible og kan nyttast på tvers av einingar. Utdanning er ei av hovudoppgåvene for helseføretaket, og vil framover vere eit strategisk viktig område for å sikre tilstrekkeleg kompetanse og framtidig rekruttering. Helse Fonna samarbeider tett med aktuelle universitet, høgskular og vidaregåande skular/fagskular for å sikre rett volum og innhald i utdanningane retta mot aktuelle yrkesgrupper. Etter- og vidareutdanning av medarbeidarar er sentralt for å møte Helse Fonna sitt behov for spesialistkompetanse. Samarbeidet med vidaregåande skular, høgskular og universitet må utviklast vidare for å sikre kapasitet og samordning av helseføretaket sitt behov og utdanningsinstitusjonane sitt tilbod. Føretaket har obligatorisk opplæring for ulike faggrupper der Kompetanseportalen vert nytta som verktøy. Godt HMS arbeid er vesentleg for å rekruttere og halde på kompetente medarbeidarar. Arbeidet med å sikre helsefremmande arbeidsplassar gjennom systematisk og målretta HMSarbeid vil forsetje. Gode, trygge leiarar er ein føresetnad for dette. Føretaket vil ha fokus på arbeidstidsordningar, gode arbeidsprosessar, styrke medarbeidarane si oppleving av å meistre, leggje til rette for fysisk aktivitet og sikre mot fysisk og psykisk skade. Det vert arbeidd målretta med å ivareta medarbeidarane sin tryggleik. Opplæringstiltak vert gjennomført. Føretaket må framover førebu seg på at utfordringar i større grad vil måtte løysast tverrfagleg, i nettverk og i team. Arbeidet med å sikre utvikling og gode endringsprosessar krev endringskompetanse og godt leiarskap. Helse Fonna har starta eit eige leiarprogram for å tydeliggjere og vidareutvikle leiarrolla. Avklart ansvar, tydeleg leiing samt involvering av medarbeidarar, tillitsvalde og vernetenesta er avgjerande for å få til gode prosessar og måloppnåing Bygningskapital status og utfordringar Dagens bygningskapital Pr. november 2016 er helseføretakets faste eigedomar og bygningsmasse med innreiing regnskapsført med 1,524 milliardar kroner. Føretaket har m² i eigen bygningsmasse, og leiger i tillegg m² eksternt. For 2016 er årlege leigekostnadar prognostisert til 7,9 millionar kroner. Årlege avskrivingskostnader for bygg er prognostisert til 86 millionar kroner. 47

86 Kartlegging I 2010 gjennomførte rådgjevingsselskapet Multiconsult AS ei overordna bygningsteknisk kartlegging av føretaket sine bygningar. Rapporten gav eit grunnlag for vidare strategisk og taktisk planlegging samt utvikling av bygningsmassen. Kartlegginga vist at det ligg føre eit teknisk oppgraderingsbehov for dei forhold som hastar ( må-tiltak ) på til saman millionar kroner. Behovet knytt til utvida vedlikehald for utbetring av utilfredsstillande forhold ( bør-tiltak ) er på til saman 480 millionar kroner. Kartlegginga ble lagt fram for styret i Helse Fonna HF i sak 102/11 B. Føretaket vil innan årsskiftet 2016 oppdatere den tilstandskartlegginga som ble føretatt i Vedlikehald I styresak 102/11 i desember 2011 ble det gjort greie for det bygningsmessige vedlikehaldsetterslepet som ble avdekt i kartlegginga. I tråd med krav i styringsdokumentet utarbeidde føretaket våren 2013 ein overordna plan for å nå minimumsstandard for føretaket sine bygg. Planen er basert på at følgjande tiltak gjennomførast parallelt: Sanering og avhending Arealutvikling og nybygg Investeringsbudsjett Drift- og vedlikehaldsbudsjett I budsjetta for 2014, 2015 og 2016 blei drifts- og investeringsmidlar til rehabilitering av eksisterande bygg og tekniske anlegg som er ferdig nedskrivne i rekneskapen (teknisk forelda) prioritert. Desse prioriteringane er i tråd med strategien og vil på sikt bidra til at ein reduserer føretakets vedlikehaldsetterslep, med målsetjing om at samla tilstandsgrad blir forbetra. Avhending Dei siste 3 4 åra har føretaket avhenda fleire eigedommar. Alle eigedommane som er seld hadde dårleg teknisk stand. Sal av eigedomane har isolert sett ført til at samla tilstandsgrad for føretaket sin eigedomsmasse er noko betra, men ein må samstundes vere merksemd på at dei andre eigedomane i perioden har blitt eldre og deira tilstand har blitt noko forverra. Utviklingsplan Helse Fonna har utarbeidd ein utviklingsplan som òg omhandlar bygningsmassen. Planen blei handsama av styret i Helse Fonna HF mai 2013 i sak 58/13 A. I planen kjem det fram at Haugesund sjukehus har mangel på areal, dårlig bygningsteknisk tilstand og eit stort vedlikehaldsetterslep, spesielt innan somatikken. Større deler av dagens areal treng rehabilitering for å være funksjonelle. Styra i Helse Fonna HF og Helse Vest RHF godkjente planane for nybygg til Haugesund 48

87 sjukehus våren 2016, og over 200 medarbeidarar har sidan det arbeidd med forprosjektet til det som skal bli eit nybygg til Haugesund sjukehus. 8.2 Strategiar og planar i helseføretaket Strategien for Helse Fonna byggjer på nasjonale og regionale føringar, styringsdokument og strategidokumentet i regionen, Helse Visjon, verdiar og mål er felles for heile føretaksgruppa i Helse Vest RHF. Styret i Helse Fonna HF handsama og vedtok ny strategi i Strategien peikar på kva dei overordna måla frå Helse 2020 betyr for Helse Fonna. Planen er kort og skal syne ei overordna retning og vere eit verktøy som kan brukast vidare i arbeidet med å gjennomføre måla for Helse Fonna. I samband med samhandlingsreforma har føretaket saman med føretaket sine 19 kommunar utarbeidd, revidert og signert samhandlingsavtalar i tråd med lovverket. Styret i Helse Fonna HF vedtok i september 2010 plan for somatiske spesialisthelsetenester i Helse Fonna HF (Plan somatikk). Tiltaka i Plan somatikk er følgde opp i 2016, og framdrifta er rapportert til styret i Helse Fonna HF. Planen er ei operasjonalisering av overordna strategi og legg vekt på kvalitet i tenesta og set føringar for innhaldet i det enkelte lokalsjukehuset. Helse Fonna skal gje trygge og nære helsetenester til befolkninga innan dei vanlegaste lidingane. Det er sentralt å oppretthalde lokalsjukehusstrukturen, desentralisere dei behandlingstilboda ein kan og sentralisere det ein må. Helse Fonna skal gje eit tilbod til pasientane nær der dei bur, mellom anna ved auka grad av ambulante tenester. Styret i Helse Fonna HF vedtok i november 2012 Plan for psykisk helsevern Planen er ein heilskapleg plan for heile ansvarsfeltet, knytt til tenestetilboda for pasientgrupper som har psykiske lidingar og/eller er rusmiddelavhengige. Plan for psykisk helsevern legg føringar for korleis føretaket skal vidareutvikle fagleg gode, tilgjengelege, likeverdige og effektive tenester i eit berekraftige fagmiljø. Tiltaka i Plan for psykisk helsevern er følgde opp i 2016, og framdrifta er rapportert til styret i Helse Fonna HF. Planen byggjer på nasjonale helsepolitiske mål og føringar, føringane frå Helse 2020, regional plan for psykisk helse i tillegg til Helse Fonna sin strategiske plan, og på føresetnader om at løysingane skal kunne etablerast innanfor dei rammene som er til rådvelde. Planen har eit perspektiv som balanserer det langsiktige med det kortsiktige. Planen trekkjer linjene for korleis tenestetilbodet til dei aktuelle pasientgruppene skal utviklast på lang sikt, samtidig som han tek vare på behovet for tiltak som også skal ha rask effekt. Føretaket vil ha høgt fokus på å gjennomføre planane og rapportere til styret på gjennomføringa. For å møte nasjonale og regionale føringar samt endringar i sjukdomsbiletet i befolkninga må ein i større grad arbeide ambulant og ha fokus på tidleg intervensjon i spesialisthelsetenesta. Ein må sikre at ein har fagmiljø med tilstrekkeleg fagkompetanse til å behandle moderate til 49

88 alvorlege psykiske lidingar samt å kunne rettleie kommunehelsetenesta i forhold til oppfølging av desse og utgreie og behandle lette til moderate psykiske lidingar og rusproblematikk. Brukarperspektivet må bli meir synleg i dei tenestene ein tilbyr, gjennom at pasientar og pårørande blir meir delaktige i behandlinga som blir tilbydd. Ein skal ha eit særskilt fokus på bruk av tvang innan psykisk helsevern med ei klart uttrykt målsetjing om å redusere bruken av tvang. Vidare ligg det føringar i regional plan knytt til ei dreiing frå døgn til dag og auka grad av poliklinikk for å nå eit større omfang pasientar i ein tidlegare fase. Dette vil kunne redusere behovet for senger. Føretaket har som mål å nå nasjonale kvalitetsparametrar på ventetid og å ikkje ha fristbrot. Frametter vil det vere høgt og kontinuerlig fokus på desse målområda. For å nå desse måla blir det lagt vekt på rett registrering av tilvisingar, regelmessig og hyppig kontroll av ventelister, effektiv ressursbruk og god kvalitet på koding. Prosjektet «Alle møter» bidrar til betre ressursutnytting og gjer det enklare for pasientane. Prosjektet har redusert talet på dei som ikkje møter til time. Dette har redusere talet på fristbrot mellom anna innan psykisk helsevern. Alle epikriser skal sendast innan ei veke etter at pasienten har reist. Per november 2016 er om lag tre av fire epikriser sendt innan frist og føretaket vil fortsatt arbeide for å nå målet. Føretaket har deltatt i den nasjonale og regionale pasienttryggleiksprogrammet i 2016 og legg vekt på å redusere talet på uønskte hendingar. Føretaket vil fortsetje arbeidet med pasienttryggleik i 2017 innan alle tiltaksområda og delta i det regionale og nasjonale programmet. Føretaket har mål om å nå eit resultat på eit overskot på 30 millionar kroner for Dette vil gjere det mogleg for føretaket å styrkje likviditeten og bidra til at arbeidet med forprosjektet for Haugesund sjukehus kan gå vidare. Styret i Helse Fonna HF er jamleg informert om arbeidet med forprosjekt for Haugesund sjukehus. Arbeidet med konseptfasen følgjer den oppsette tidsplanen og ein planlegg byggestart for nybygg Haugesund sjukehus i Berekningane på helseføretaket si økonomiske bereevne er førande for prosjektet i konseptfasen. Den økonomiske bæreevna er berekna til 1,3 milliardar fram mot 2020, og ytterligare 1,5 milliard fram mot Dette vil såleis danne ramma for dei moglegheiter og avgrensingar med omsyn til areal nybygg og renovering i fråflytta lokale for å sikra god logistikk og pasientbehandling. I tråd med mandat for forprosjektet, har føretaket starta ut arbeidet med gevinstrealisering tidleg i fasen. Det er lagt opp til ei gevinstrealisering på 45 millionar kroner etter at bygget 50

89 står klart i Gjennom dette arbeidet vil føretaket identifisere moglege områder for gevinstrealisering knytt til dei ulike alternativ. Ein har sett opp målbare parametrar for den einskilde gevinst, og peika på kva for tiltak/prosessar som er naudsynte for å oppnå gevinsten. Helse Vest er langt framme innan IKT-utvikinga. Fleire applikasjonar og program som vil auke pasienttryggleiken og betre tilgjengelegheita er under innføring. I 2016 blei eit system for elektronisk pasientkurve (KULE) sett i verk for sjukehusa på Vestalandet. Nasjonal helse- og sjukehusplan blei vedtatt av Stortinget i Helse Fonna har saman med Helse Vest utgreidd korleis planen får verknad for Stord sjukehus. Prosjektrapporten for Stord sjukehus blei handsama av styra i Helse Fonna HF i oktober 2016 og Helse Vest RHF i Det går føre seg eit utgreiingsarbeid for Odda sjukehus. Det er venta at rapporten ligg føre i januar

90

91 STYRESAK GÅR TIL: FØRETAK: Styremedlemmer Helse Fonna HF DATO: SAKSHANDSAMAR: Leif Terje Alvestad SAKA GJELD: Sal av Fitjar bu og behandlingsheim ARKIVSAK: STYRESAK: 6/17 STYREMØTE: vedlegg FORSLAG TIL VEDTAK 1. Styret i Helse Fonna HF tilrår sal av Fitjar bu og behandlingsheim til Fitjar kommune i tråd med vilkåra i gjeldande avtale. 2. Saka sendast til Helse Vest RHF for vidare handsaming.

92 Bakgrunn for saka Fitjar bu- og behandlingsheim ble bygd omkring 1990, og var ein kombinert somatisk/ psykiatrisk institusjon med 20 somatiske og 25 psykiatriske senger. I 1987 ble det inngått ein avtale mellom Fitjar kommune og Hordaland fylkeskommune kor det kom fram at fylkeskommunen skulle være eigar av bygget og ansvarlig for all administrasjon. Kommunen skulle være ansvarleg for inntak og utskriving av pasientar ved somatisk avdeling. Fitjar Kommune refunderte Hordaland fylkeskommune sine driftsutgifter for den somatiske andelen. I 1996 overførte Hordaland fylkeskommune det heile og fulle driftsansvaret for den somatiske avdelinga til Fitjar kommune. I protokoll av røyrande overføring av formueposisjonar til staten frå Hordaland fylkeskommune, framgår det at Staten v/helse Fonna HF overtar Fitjar bu- og behandlingsheim. Alle leigeavtalar knytt til eigedomen ble vidareført. Fitjar bu- og behandlingsheim var på overføringstidspunktet taksert til kr 67 millionar, og hadde ei rest levetid på 48 år. I møte den , sak 34/05 godkjente styret eit forslag om å nedskrive byggjets bokførte verdi til kr 6,3 mill. Styret i Helse Fonna HF behandla den i sak 48/05 alternative løysingar for overdraging av Fitjar bu og behandlingsheim frå Helse Fonna HF til Fitjar kommune. I saka kjem det fram at Helse Fonna HF ikkje hadde nytte av å ha eigarskap til eigedomen. Dette som følgje av at det ikkje låg føre eit framtidig behov for verksemd på Fitjar. Stord DPS hadde tilstrekkeleg kapasitet til å dekke spesialisthelsetenesta sitt behov innan nedslagsfeltet. Styret fatta følgjande vedtak: Styret slutta seg til vurderingane for vidare arbeid med overdraginga av eigedomen Fitjar bu- og behandlingsheim. Styret gir administrasjonen fullmakt til å sluttføre saka. Problemstillingane knytt til overdraging var komplekse og av prinsipiell karakter og saka vart av den grunn sendt fram til Helse Vest RHF og vidare til Helse- og omsorgs-departementet. Helse Fonna HF og Fitjar kommune formaliserte våren 2006 ein avtale kor føretaket forplikta seg til å leiga ut Fitjar bu og behandlingsheim til kommunen. Leigesummen vert sett til kr ,- pr år. I tillegg til leiga forplikta kommunen seg til å betala forsikringskostnadene for byggjet. I avtale kjem det fram at kommunen gjennom hele kontraktstida har opsjon på kjøp av eigedomen med påståande bygg til kr Leiga, som er betalt i kontrakts-tida fram til overtaking, skal trekkjast frå på kjøpesummen. I februar 2010 ble det inngått ein tilleggsavtale kor kommunen fekk forlenga fristen for å utløysa opsjon på kjøp av bygget til Utløysingssummen var pr redusert til kr ,-. Dei påfølgjande åra skal utløysingssummen reduserast med halve leiga. Det gir følgjande: 2

93 5 år a kr = kr år a kr = kr Fråtrekk leige = kr Kjøpssum 2017 : kr = Fitjar kommune har i skriv til Helse Fonna HF datert opplyst følgjande: I møte i Fitjar kommunestyre vart det gjort slikt vedtak: «Kommunestyret godkjenner oppstart av investeringa kjøp av FBB for kr pluss avgift. Rådmannen får fullmakt til å melda at Fitjar kommune vil påberopa kjøpsopsjon i samsvar med avtalen før 31. desember 2017, og starta tinging om formell avtale med Helse Fonna. Formannskapet skal godkjenna den endelege avtalen.» Havnevegen 4, g.nr 67, b.nr 63 Byggjeår: ca 1990 Areal: kvm Bu og behandlingsheim Fitjar kommune Bokført verdi: ,- (pr ) Vedlegg Leigeavtale mellom Fitjar kommune og Helse Fonna HF Endrings- og tilleggsavtale mellom Fitjar kommune og Helse Fonna HF Utskrift frå grunnbok Skriv frå Fitjar kommune datert røyrande utløysing av kjøpsopsjon 3

94 HELSE FONNA HF Postboks HAUGESUND Dykkar ref: Vår ref: Sakshandsamar: Arkivkode: Dato: 2016/809 Atle Tornes Leigekontrakt Havnavegen 4, gnr. 67, bnr. 63 i Fitjar kommune Opsjon - kjøpsrett _ Det blei avtalt leigekontrakt med opsjon på kjøp for denne eigedommen i 2006, underteikna av partane høvesvis og I 2011 vart det laga ein tilleggsavtale med tre punkt, som forlenga opsjonsrettane som Fitjar kommune hadde. I endringsavtalen vart leigetida, jf endring av artikkel 2, forlenga til 31. desember 2017, og Fitjar kommune fekk, jf endring av artikkel 3, rett til å løysa inn kjøpesummen ved kvart årsskifte frå fram til Som følge av artikkel 2 i tilleggsavtalen vil prisen vera kr ved utkjøp den , jf mail av frå Leif Terje Alvestad. I møte i Fitjar kommunestyre vart det gjort slikt vedtak: «Kommunestyret godkjenner oppstart av investeringa kjøp av FBB for kr pluss avgift. Rådmannen får fullmakt til å melda at Fitjar kommune vil påberopa kjøpsopsjon i samsvar med avtalen før 31. desember 2017, og starta tinging om formell avtale med Helse Fonna. Formannskapet skal godkjenna den endelege avtalen.» Dette medfører at me vil kjøpa eigedommen i samsvar med avtalen med verknad frå Den praktiske overtakinga av eigedomen til full kommunal eige kan i så tilfelle skje Vedtaket i kommunestyret føreset at det blir gjort ein avtale. Frå vår side kan den vera svært enkel, ved å berre visa til påkalt opsjon og med påfylgjande overføring av eigedomsrett. Den kan me koma tilbake til når De har gjort saka klar i dykkar system. De kan med såleis starte arbeidet med overdraging i Dykkar organisasjon. Med venleg helsing Fitjar kommune Wenche Tislevoll ordførar Atle Tornes rådmann Dette dokumentet er elektronisk godkjent og sendt utan signatur Postboks 83, 5418 FITJAR E-post: fitjar@fitjar.kommune.no Rådmannen Telefon: Fitjar kommune Org.nr Direktetlf

95 Grunnboksinformasjon fra Statens kartverk Data uthentet: 29/12/2016 kl. 09:44 Registrert til og med: 27/12/2016 Kommune: 1222 FITJAR Gnr: 67 Bnr: 63 Grunnboksinformasjon HJEMMELSOPPLYSNINGER Hjemmelshavere /06/2003 HJEMMEL TIL GRUNN VEDERLAG: 0 HELSE FONNA HF ORG.NR: GJELDER DENNE REGISTERENHETEN MED FLERE PENGEHEFTELSER Leieavtaler og rettigheter med heftelser /01/1906 RETTIGHET RETTIGHETSHAVER: FITJAR GODTEMPLARLOSJE LØPENR: RETTIGHETSHAVER: FITJAR UNGDOMSFORENING LØPENR: LEIEAVTALE FESTEKONTRAKT SERVITUTTER FOR SERVITUTTER ELDRE ENN FRADELINGSDATO OG EVENTUELLE AREALOVERFØRINGER SOM KAN HA BETYDNING FOR DENNE MATRIKKELENHET HENVISES TIL HOVEDBRUKET/ AVGIVEREIENDOMMEN. FOR FESTENUMMER GJELDER HENVISNINGEN SERVITUTTER ELDRE ENN FESTEKONTRAKTEN. Servitutter i grunn: /06/1983 BESTEMMELSE OM GJERDE GRUNNDATA /03/1983 REGISTRERING AV GRUNN DENNE MATRIKKELENHET OPPRETTET FRA: KNR:1222 GNR:67 BNR:2 Side 1 av 1

96

97

98

99

100

101 Endring/tillegg nr: ENDRINGSAVTALE/ TILLEGGSAVTALE HELSE ^^LL FONNA itf KontraktBestillingsnr.: x Endringsavtale Gyldig fra dato: Ark i alt: Antall vedlegg: q Tilleggsavtale Siste underskrift Helseforetak: Leverandør: Fitjar kommune Helse Fonna, Haugesund sjukehus Postboks 2170 Bedriftspostkontoret Postboks Haugesund 5418 Fitjar Maksimal forpliktelse for foretaket før denne modifikasjonen: etter denne modifikasjonen : Endring/tillegg angår følgende kontraktvilkår (artikkelnr) Artikkel 2, 3 og 5 Kontraktpartene er enige om at ovenfor angitt kontrakt/bestilling endres således: 0 Betingelsene i gjeldende avtale om utleie av Havnevegen 4 endres og de betingelser som fremkommer i denne endringsavtale gjøres gjeldende. Med unntak av de endringer som er avtalt ovenfor, beholder alle vilkår og bestemmelser i kontrakten/bestillingen - innbefattet tidligere endringer og modifikasjoner - sin fulle gyldighet. For Utleier For Leietaker 1,11 ` 4. Underskrift: Dato: Underskri Dato: Navn og stilling Leif Terje Alvestad Sjef for Intern service Navn og stilling ()Yi,^^.Ø^ccr

102 Leieavtale mellom Helse Fonna HF og Fitjar kommune Endringsavtale nr 1 Fylgjande endringar blir gjort i avtale, som er underteikna av partane og : 0 Artikkel 2 - Leigetid - oppseiing - reforhandling Tilleggsavtalen gjeld for 7 år frå til Fitjar Kommune har i heile leigetida opsjon på kjøp av eigedomen.. Ved utløpet av avtaletida blir leigeavtalen avslutta utan oppseiing. Under føresetnad av at avtalen ikkje er avsutta før, i samsvar med artikkel 3, kan Fitjar kommune på dette tidspunkt betala resterande kjøpesum kr ,- til Helse Fonna HF mot at HF overleverer underteikna skøyte klar for tinglysing til Fitjar kommune. Dersom Fitjar kommune ikkje nyttar opsjonen kan det deretter gjerast ny avtale på forretningsmessige vilkår. D.v.s. at ny leige skal gje normal dekning for avskrivingar og renter. Seinare overtaking skal skje til full marknadsverdi. Artikkel 3 - Kjøpsrett Fitjar kommune har rett til å løysa inn eigedommen ved kvart årsskifte frå til Utløysingssum pr er kr ,-. Utløysingssummen skal kvart år reduserast med halve leiga, kr ,- / 2 = kr ,-, for kvart år leigeforholdet har vart. Utløysingssummen skal betalast kontant. " Put opsjon" i Årskog går ut. Artikkel 5 - Leigesum Fyrste avsnitt blir endra og blir som fylgjer : forskot den 15. januar kvart år. Heile årsleiga kr ,- pluss forsikring skal betalast på

103 STYRESAK GÅR TIL: FØRETAK: Styremedlemmer Helse Fonna HF DATO: SAKSHANDSAMAR: Olav Klausen SAKA GJELD: Rapport frå prosjekt Odda sjukehus STYRESAK: 7/17 STYREMØTE: vedlegg FORSLAG TIL VEDTAK 1. Styret i Helse Fonna HF tar saka til orientering 2. Styret i Helse Fonna HF ber administrerande direktør sende rapporten på høyring før endeleg handsaming

104 Bakgrunn for saka Prosjektet for Odda sjukehus er ei vidareføring og utviding av prosjektet Odda og Stord sjukehus i lys av føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan ( ). Prosjektet er eigd av administrerande direktør i Helse Vest RHF og administrerande direktør i Helse Fonna HF. Det opprinnelege prosjektet blei organisert med ei prosjektgruppe for Stord sjukehus og ei prosjektgruppe for Odda sjukehus. Arbeidet starta i mars Prosjektet for Stord sjukehus leverte sluttrapport i juni 2016, rapporten blei sendt på høyring og blei deretter behandla i styret i Helse Fonna i oktober 2016 og styret i Helse Vest i desember Prosjektet for Odda sjukehus blei utvida og forlenga ut hausten Begge prosjektgruppene hadde i mandat å bygge på omtalen av lokalsjukehusa og deira rolle i Nasjonal helse- og sjukehusplan. Undervegs i prosjektperioden blei helse- og sjukehusplanen behandla i Stortinget 17. mars og i føretaksmøtet 4. mai Stortingets vedtak og føringar i føretaksmøtet blei lagt til grunn for prosjektet. Prosjektet for Odda sjukehus fekk mandatet utvida til å sjå på heile verksemda ved sjukehuset. Prosjektrapport blei levert til prosjekteigarane Mandat Det utvida mandatet til prosjektet for Odda sjukehus har vore: Prosjektet blir utvida til å gjelde heile verksemda ved Odda Sjukehus. Prosjektperioden blir utvida til utgangen av desember Prosjektgruppa blir utvida med to representantar frå Odda sjukehus og ein frå prehospitale tenester i Odda. Representasjon frå kommunane blir utvida med representantar til arbeidsgrupper. Sekretariatet blir utvida med ein representant frå Helse Fonna HF. Ekstern konsulentbistand blir vurdert etter behov. Prosjektet skal i det vidare arbeid særleg fokusere på: Tilboda ved Odda sjukehus må vere innretta mot dei pasientgruppene som kan og bør få eit spesialisthelsetenestetilbod lokalt i Odda Utvida samarbeid med kommunane for å styrke tilbodet til befolkninga. Tilboda må i størst mogleg grad tilfredstille kommunehelsetenesta sine behov. Ytterlegare utgreiing og kartlegging av fakta som grunnlag for planlegging og dimensjonering Avklaring av akutt tilbodet ved Odda sjukehus Prehospitale tenester som del av den akuttmedisinske kjeda I tillegg gjeld mandatet og prosjektdirektivet for prosjektet Odda og Stord sjukehus i lys av føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan ( ). Arbeidet skal bygge på omtale av lokalsjukehusa og deira rolle i Nasjonal helse- og sjukehusplan ( ). Prosjektet skal medverke til å utvikle eit framtidsretta og trygt tenestetilbod ved Odda og Stord sjukehus der nærleik, tilgjengelegheit, at ein blir møtt med omsorg og respekt står sentralt. Tenestene skal vere trygge og av høg kvalitet. Prosjektet skal også fokusere på korleis dei ressursane som er lokalisert til sjukehuset blir effektivt utnytta. 2

105 Nasjonal helse- og sjukehusplan er ein viktig del av regjeringa sitt arbeid for å skape pasientens helseteneste. Planen skal sikre trygge sjukehus og betre helsetenester, uansett kvar du bur. Nasjonal helse- og sjukehusplan gjeld for perioden , men beskriv og drøftar utviklingstrekk fram mot Nasjonal helse- og sjukehusplan har sju hovudområder og mål: - Styrke pasienten - Prioritere tilbudet i psykisk helse og rusbehandling - Fornye, forenkle og forbedre helsetjenesten - Nok helsepersonell med riktig kompetanse - Bedre kvalitet og pasientsikkerhet - Bedre oppgavedeling og samarbeid mellom sykehusene - Styrke akuttmedisinske tjenester utenfor sykehus I protokoll frå føretaksmøte i Helse Vest RHF, krav og rammer for 2016, heiter det: «Forslaga som er lagt fram i Meld. St. 11 ( ) Nasjonal helse- og sjukehusplan ( ) vil få stor innverknad på helseføretaka. Stortinget skal behandle meldinga våren Styra i dei regionale helseføretaka må gjere seg kjent med innhaldet og starte arbeidet med å førebu verksemdene på forslaga som ligg i Nasjonal helse- og sjukehusplan, mellom anna ved å samle inn data og førebu dialog med kommunane.» Mål for prosjektet Mål for prosjektet er å finne løysingar som sikrar eit framtidsretta og trygt tenestetilbod, med god fagleg kvalitet og pasienttryggleik, samtidig som ein sikrar effektiv ressursutnytting innanfor dei økonomiske rammer som gjeld for helseføretaket. Den utvida prosjektgruppa er leia av Helge Bryne (Helse Vest RHF) med følgjande deltakarar: Haldis Økland Lier, fagdirektør Helse Fonna HF Berit Haaland, klinikkdirektør Helse Fonna HF Ingunn-Olin Haugen, seksjonsleiar somatikk Odda sjukehus/helse Fonna HF Trond Dyngeland, overlege kirurgisk avdeling Odda sjukehus/helse Fonna HF Hans Burchardt, overlege medisinsk avdeling Odda sjukehus/helse Fonna HF John Olav Digranes, seksjonsleiar Prehospitale tenester Roald Aga Haug, ordførar Odda kommune Daniela Brühl, kommuneoverlege Ullensvang herad Randi Guddal, føretakshovudverneombod Helse Fonna HF Anne Cathrine Skaar, føretakstillitsvalt DNLF Arvid Storgjerde, klinikktillitsvalt Fagforbundet Else Berit Ingvaldsen, Regionalt brukarutval Kåre Ystanes, Brukarutvalet Helse Fonna HF Wenche Evensen, Brukarutvalet Helse Fonna HF (ikkje deltatt i arbeidet) Ingvill Skogseth, seniorrådgivar Helse Vest RHF Prosjektgruppa blei utvida med fleire deltakarar med arbeidsstad ved Odda sjukehus og lokal brukarrepresentant, i tillegg til brei lokal representasjon i den opphavelege gruppa. Dette blei 3

106 gjort for imøtekomme eit sterkt engasjement og for å sikre at ulike synspunkt blei gjort kjend. Prosjektgruppa har hatt fire prosjektmøte i Odda i perioden september - desember Arbeidsgrupper blei oppretta for å løyse konkrete arbeidsoppgåver. Arbeidsgruppene har vore underlagt og levert tilrådingar til prosjektgruppa. Mandat og deltakarar i gruppene går fram av vedlegga 9, 10 og 11. Arbeidsgrupper har vore knytt til følgjande tema: Tilbod til pasientgrupper som har behov for spesialisthelsetenester ofte, mykje og nært (desentraliserte poliklinikkar, dag- og døgntilbod) Samarbeid mellom kommunar og Helse Fonna om tilbod innan somatikk, psykisk helsevern og rusbehandling Dagkirurgisk tilbod Akuttilbod Sekretariatet har bestått av: Hilde Rudlang, Helse Vest RHF Ingvill Skogseth, Helse Vest RHF Haldis Lier Økland, Helse Fonna HF Bente Aae, Helse Vest RHF (kommunikasjon) Terje Beck Nilsen, Helse Vest RHF (analyse) Helge Torgersen og Lene Lunde, Deloitte Prosess Det er gjennomført følgjande analysar i prosjektet: Pasientgrunnlag/forbruksmønster - grunnlag for planlegging og dimensjonering (Analyser av det samla forbruket av sjukehustenester for befolkninga i kommunane i Odda sjukehus sitt opptaksområde, og vurdere grunnlaget for framtidige desentraliserte spesialisthelsetenestetilbod innanfor ulike fagområde, ved Odda sjukehus for innbyggarane i kommunane Odda, Ullensvang og Jondal). Analyse av storbrukarar av sjukehustenester Gjennomgang av akuttinnleggingar/akuttoppdrag (journalgjennomgang) I tillegg har prosjektet gått gjennom prehospitale tenester i Odda-området og data for vegstengingar. Prosjektgruppa har hatt fire prosjektmøte i Odda i perioden september - desember Tilrådingar Prosjektgruppa har samla gitt tilråding i 7 punkt. 1. Sjukehus i nettverk Helse Fonna må framover legge stor vekt på å utvikle ein felles kultur - «vi-haldning» - i eit samla Helse Fonna. Sjukehusa i helseføretaket skal fungere saman i eit forpliktande nettverk både fagleg og organisatorisk. Innføring av felles ventelister er eit viktig tiltak i denne samanhengen. 4

107 Odda sjukehus skal inngå i ei samla spesialisthelseteneste i Helse Fonna, og vareta eit trygt og godt tilbod til befolkninga i sjukehusområdet saman med Haugesund sjukehus, Haukeland universitetssjukehus og dei prehospitale tenestene. 2. Samarbeid mellom kommune og sjukehus innan somatikk, psykisk helsevern og rusbehandling Kommunane og Helse Fonna må inngå eit forpliktande samarbeid for å sikre tilbodet til pasientane som har behov for tenester frå begge nivåa, innanfor både somatikk, psykisk helsevern og rusbehandling. Kommunale øyeblikkeleg hjelp-senger og interkommunal legevakt må vidareutviklast. Desse tenestene bør vere lokaliserte til Odda sjukehus. Vidareutviklinga må sjåast i samanheng med at dei kommunale ØHsengene i 2017 også skal tas i bruk innan psykisk helse og rus. Ein forpliktande avtale mellom kommunane og Helse Fonna om desse tenestene bør vere på plass i 2017, og arbeidet må starte opp første halvår. Odda kommune bør vere initiativtakar. 3. Spesialisthelsetenester ofte, mykje og nært Det ligg til rette for utvida poliklinisk tilbod ved Odda sjukehus. Basert på analysane av pasientane sine behov og gjennomgangen i prosjektet, må Helse Fonna utarbeide ein konkret plan for utviding av dei polikliniske tenestene. Det kan vere i form av ambulerande spesialistar eller privatpraktiserande avtalespesialistar. Det er ein føresetnad at polikliniske tenester innan øyre-nase-hals, inkludert høyresentral, inngår i planen. 4. Dagkirurgiske tenester Analysane og gjennomgangen i prosjektet viser at det er aktuelt å utvide den dagkirurgiske aktiviteten ved Odda sjukehus innanfor fleire fagområde, til dømes ortopediske inngrep (m.a. kne- og skulderinngrep) og grå stær-operasjonar og augelokkoperasjonar. Helse Fonna må sjå samla på den dagkirurgisk aktiviteten innan alle fagområda, og på fordelinga av dagkirurgitilbodet mellom sjukehusa i helseføretaket. 5. Bemanning, rekruttering, kompetanse Helse Fonna må delta aktivt i arbeidet med å implementere ny ordning for spesialistutdanning for legar, og i eit langsiktig perspektiv styrke utviklinga av breiddekompetanse, som er særleg viktig for dei mindre sjukehusa. Tiltak for å sikre anna helsepersonell vil også vere viktig. Det er viktig for den framtidige spesialisthelsetenesta ved Odda sjukehus at det blir lagt til rette for ambuleringsordningar innan dei spesialitetane der befolkninga har eit avgrensa behov for tenester. Gjensidige hospiterings- og rotasjonsordningar, og å legge 5

108 til rette for vidareutdanning, er viktige verkemiddel for fagutvikling og betre samhandling mellom sjukehusa i Helse Fonna. For å utvikle måten å rekruttere på til Odda sjukehus, bør Helse Fonna vidareføre det gode arbeidet som blir gjort lokalt i dag, og i tillegg sjå til eksempel frå andre små sjukehus. 6. Stadleg leiar Ordninga med stadleg leiar ved Odda sjukehus må vidareførast. Det blir tilrådd at stadleg leiar skal inngå i leiargruppa i helseføretaket. Organiseringa av gjennomgåande klinikkstruktur vidareførast. 7. Teknologiske løysingar og digital kommunikasjon Dei store regionale IKT-satsingane skal mellom anna sikre effektiv og trygg utveksling av pasientinformasjon mellom einingane internt i spesialisthelsetenesta, mellom spesialist- og kommunehelsetenesta og med pasientane. Dette legg grunnlaget for betre samarbeid og nettverk på tvers av einingar. Alle sjukehusa skal bidra aktivt i utviklings- og implementeringsarbeidet knytt til IKT-satsingane. Helse Fonna vidareutviklar bruken av telemedisinske løysingar. Akuttkirurgisk verksemd Når det gjeld tilråding om den akuttkirurgiske verksemda ved Odda sjukehus, er prosjektgruppa delt. 4 medlemmer tilrår å avvikle akuttkirurgisk verksemd, medan 11 medlemmer tilrår å oppretthalde akuttkirurgisk verksemd. Argumenta kjem fram av rapporten. I tillegg har deltakarar frå prosjektgruppa lagt ved eit eige skriv som er lagt ved saka. Administrerande direktør si tilråding Administrerande direktør har informert tillitsvalde og vernetenesta om innhaldet i rapporten. I tillegg har det vore eit møte med alle medarbeidarar i Odda før rapporten blei publisert Administrerande direktør tilrår at rapporten blir sendt på høyring før endeleg handsaming. Administrerande direktør planlegg at styret i Helse Fonna HF får rapporten til handsaming på styremøtet Rapporten vil seinare bli handsama av styret i Helse Vest RHF. Vedlegg 1 Prosjektrapport Odda sjukehus i lys av føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan ( ) 2 Rapportvedlegg 3 Brev frå ordførar i Odda 4 Kommentar frå prosjektdeltakarar 6

109 ODDA SJUKEHUS i lys av føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan ( ) Prosjektrapport desember 2016

110 Innhald 1. Samandrag og tilråding - prosjektet for Odda sjukehus Bakgrunn Mandat og mål for prosjektet for Odda sjukehus Organisering og gjennomføring av det utvida prosjektet for Odda sjukehus Nasjonal helse- og sjukehusplan Endringsbehov i helsetenesta Nå-situasjonen og utfordringar Hovudtrekk - Helse Fonna Geografi og samferdsel Befolkninga og bruken av spesialisthelsetenester Kvalitetsindikatorar Kommunale helse- og omsorgstenester Eksempel og erfaringar frå andre sjukehus og helseføretak Moglege løysingar - tilrådingar Sjukehus i nettverk - oppgåvedeling og samarbeid Samarbeid mellom kommune og sjukehus innan somatikk, psykisk helsevern og rusbehandling Spesialisthelsetenester ofte, mykje og nært Dagkirurgiske tenester Den akuttmedisinske kjeda Bemanning, rekruttering, kompetanse Stadleg leiing Teknologiske løysingar - digital kommunikasjon Vidare arbeid Vedlegg

111 1. Samandrag og tilråding - prosjektet for Odda sjukehus Prosjektorganisering og mandat Prosjektet for Odda sjukehus er ei vidareføring og utviding av prosjektet Odda og Stord sjukehus i lys av føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan ( ). Prosjektet er eigd av administrerande direktør i Helse Vest RHF og administrerande direktør i Helse Fonna HF. Det opphavlege prosjektet blei organisert med ei prosjektgruppe for Stord sjukehus og ei prosjektgruppe for Odda sjukehus. Arbeidet starta i mars Prosjektet for Stord sjukehus leverte sluttrapport i juni 2016, rapporten blei sendt på høyring og blei deretter behandla i styret i Helse Fonna i oktober 2016 og styret i Helse Vest i desember Prosjektet for Odda sjukehus blei utvida og forlenga ut hausten Begge prosjektgruppene hadde i mandat å bygge på omtalen av lokalsjukehusa og deira rolle i Nasjonal helse- og sjukehusplan. Undervegs i prosjektperioden blei helse- og sjukehusplanen behandla i Stortinget 17. mars og i føretaksmøtet 4. mai Stortingets vedtak og føringar i føretaksmøtet blei lagt til grunn for prosjektet. Prosjektet for Odda sjukehus fekk mandatet utvida til å sjå på heile verksemda ved sjukehuset. Prosjektrapport blei levert til prosjekteigarane 31. desember Endringsbehov og faktagrunnlag Nasjonal helse- og sjukehusplan har, på linje med tidlegare nasjonale meldingar og planar, skissert eit behov for endring og omstilling i helsetenestene for å møte utviklinga i mellom anna demografi, sjukdomsmønster og medisinsk-fagleg utvikling. Dette er bakteppe også for prosjektet for Odda sjukehus. Endringar i sjukehusfunksjonar må så langt som rå, byggast på eit solid faktagrunnlag som sikrar at tilbodet svarar til behova i befolkninga, samtidig som den samfunnsøkonomiske berekrafta blir oppretthalden. På same tid må ein ikkje rokke ved tryggleiken i befolkninga og tilliten til helsetenestene. Gjennom Nasjonal helse- og sjukehusplan vil regjeringa skape pasientens helseteneste. Det betyr trygge sjukehus og betre helsetenester uansett kvar du bur. Vidare står det i planen: «Å ruste spesialisthelsetjenesten til å møte framtidens behov i et så langstrakt og spredt befolket land som vårt, handler i stor grad om å finne god balanse mellom det som haster og det som kan planlegges, mellom det som må gjøres sentralt, og det som kan skapes lokalt. Når motstridende interesser gjør det vanskelig å bli enige om hva som er den beste løsningen, har regjeringen ett gjennomgående svar: Hensynet til pasienten skal alltid veie tyngst.» Prosjektet har derfor gjennomført ei rekke analysar og utgreiingar. I tillegg har fire arbeidsgrupper gått gjennom ulike tema. Den vidare utviklinga av Odda sjukehus skal sikre at tenestene ved sjukehuset treff behova til dei breie pasientgruppene i Odda-området. Hovudtrekk i forbruk av spesialisthelsetenester i Odda-området Det største forbruket av døgnopphald i Odda-område, og i Helse Fonna samla, gjeld medisinske tilstandar, og i langt mindre grad kirurgiske. Det er eit mykje høgare forbruk av sjukehusinnleggingar 2

112 per 1000 innbyggar, særleg i Odda kommune, men også i Ullensvang kommune, enn det som er gjennomsnitt i landet og i Helse Vest. Desse kommunane ligg særleg høgt på ø-hjelpsinnleggingar. Det dreier seg i all hovudsak om medisinske tilstandar. Ein liten del av døgnpasientane (10 %) står for ein stor del av bruken av sjukehussenger (53 %). Pasientar busette i Odda kommune dominerer blant storbrukarar både i absolutte tal og relativt i høve til befolkning. Dette kan vere ein effekt av at kommunar der eit sjukehus er lokalisert, ofte har eit høgare forbruksnivå. Det kan også vere trekk ved det kommunale tilbodet som bidrar til at sjuke eldre blir kanaliserte til eit høgare nivå i tenestekjeda enn nødvendig. Storbrukarane av sjukehustenester har ofte multiple kroniske lidingar med tilstandar som krev langvarig og koordinert oppfølging frå både spesialist- og kommunehelsetenesta. Heilskaplege samhandlingstiltak er derfor viktig for desse pasientane, saman med t.d. god utnytting av kommunale ø-hjelpsenger. Det vil også kunne gi færre ø-hjelpsinnleggingar i sjukehus. Heilskaplege samhandlingstiltak krev at kommunane og spesialisthelsetenesta samarbeider om den konkrete ansvars- og oppgåvedelinga. Samhandlingsreforma la opp til endringar i oppgåvedelinga, der spesialisthelsetenesta utvidar det desentrale tilbodet innanfor dagbehandling og poliklinikk, mens kommunane utvidar helsetenestetilbodet. Målet er at tenestene skal utfylle kvarandre. Pasientgrunnlaget for polikliniske tilbod og dagkirurgi ved Odda sjukehus Berekningar som er gjort for prosjektet viser at det er grunnlag for utvida polikliniske tilbod ved Odda sjukehus innanfor nokre fagområde. Innanfor dagkirurgi er pasientgrunnlaget lite, men ved mellom anna å sjå på aktiviteten i samanheng med det polikliniske tilbodet, vil det vere aktuelt å utvide tilbodet. Utvida tilbod ved Odda sjukehus på desse områda, vil særleg avlaste dei eldste pasientgruppene for lange reisevegar. Eit gjensidig forpliktande samarbeid om ei avklart oppgåvedeling i Helse Fonna, mellom det store sjukehuset og dei små sjukehusa, er vesentleg i denne samanhengen. Pasientstraumar i Odda-området Pasientstraumane viser, med unntak for ø-hjelpsinnleggingar, at ein stor del av pasientane i Oddaområdet mottar behandling ved Haukeland universitetssjukehus. Pasientar frå Odda kommune nyttar Odda sjukehus i størst grad, også for dagbehandling og polikliniske konsultasjonar. Pasientstraumen til Haukeland er større enn forventa ut frå funksjonsdelinga i regionen. Det er truleg slik at tilboda ved Odda sjukehus i dag i for liten grad dekker dei tenestene innbyggarane i området treng ofte og mykje, slik at pasientlekkasjane er større enn nødvendig. Ein del av forklaringa kan også vere at det frå den nordligaste delen av opptaksområdet, er kortare reiseveg til Bergen og til Voss enn til Haugesund. Eit utvida poliklinisk og dagkirurgisk tilbod ved Odda sjukehus vil kunne bidra til å snu delar av pasientstraumen. Det er også pasientstraumar inn til Odda sjukehus. Når det gjeld planlagt dagkirurgi kjem dei fleste pasientane tilreisande utanfrå sjukehusområdet (71 %). Analysane av forbruksmønster og pasientstraumar legg til grunn data frå Norsk pasientregister (NPR) som er den nasjonal kjelda for styringsdata i spesialisthelsetenesta. Gjennom prosjektperioden er det vist til at data som blir henta ut lokalt ved Odda sjukehus avviker frå nasjonale tal. Kva for definisjonar 3

113 som ligg til grunn i uttrekket av lokale data er ikkje klargjort. Avviket vil ikkje ha innverknad på hovudkonklusjonane i analysane. Opptaksområde Odda sjukehus har eit opptaksområdet med 3 kommunar og vel innbyggarar, og er dermed landets minste. Det er forventa liten befolkningsvekst, men ein auke i den eldre delen av befolkninga. Det har dei siste åra vore ein auka turiststraum til Hardanger og størst til Odda-området. Nasjonal helse- og sjukehusplan legg til grunn at eit stort akuttsjukehus med et breitt tilbod innan akuttkirurgi og andre medisinske spesialitetar, skal ha eit befolkningsgrunnlag på minst innbyggarar. Denne størrelsen på opptaksområdet blir i planen diskutert som ei nedre grense for akuttkirurgi. Dersom opptaksområdet er under innbyggarar vil det vere få akuttinnleggingar per døgn. Nasjonal helse- og sjukehusplan stiller derfor spørsmål ved om det da er hensiktsmessig å oppretthalde ei døgnkontinuerleg vaktordning med spesialistar, eller om akuttberedskapen kan bli handtert betre i tett samarbeid mellom legevakt, ambulanseteneste og luftambulanseteneste. I Stortingets behandling av Nasjonal helse- og sjukehusplan blei det understreka at sjukehus som i dag har akuttkirurgiske tilbod framleis vil ha dette når omsynet til pasientane sine behov gjer det naudsynt, og kvalitet og pasientsikkerheit er ivaretatt. Avstand og vêrforhold Nasjonal helse- og sjukehusplan legg vidare vekt på at busetting, avstand mellom sjukehus, bil-, båtog luftambulansetenester og vêrforhold kan gjere det nødvendig å oppretthalde akuttkirurgisk tilbod i akuttsjukehusa, sjølv om opptaksområdet er lite. Reisetida frå Odda til næraste større sjukehus er om lag 2 timar. Det er kortare til Voss sjukehus frå den nordlegaste delen av kommunane. Ein gjennomgang av vegstengingar viser at vegane ut og inn til Odda er svært ras- og flaumutsette. Det er stadig oftare ekstremvêr. Ein kan derfor ikkje sjå vekk frå at det kan kome situasjonar der alle vegane er stengt på same tid, sjølv om det ikkje hadde skjedd i den to-årsperioden som blei kartlagt i prosjektet. Prehospitale tenester Grunnsteinen i all prehospital akuttmedisin er den lokale ambulansetenesta og den kommunale legevakta. Nasjonal helse- og sjukehusplan peiker på at rask tilgang til bil-, båt- eller luftambulanse, er det mest vesentlege tiltaket når det hastar. Dei siste åra er det utvikla prehospitale behandlings-tiltak for akutte sjukdoms- og skadetilstandar som tidlegare berre blei gitt i sjukehus. Dette medfører større krav til fagleg kompetanse for alle involverte, også ambulansepersonell og kommunelegar. Helse Fonna og Odda-området er godt dekka av ambulanse- og luftambulansetenester. Luftambulansen er ein avgrensa ressurs, mellom anna på grunn av vêrforhold, men ikkje i større grad enn at det sjeldan får alvorlege konsekvensar. Dette blir bekrefta av ein gjennomgang av ein treårsperiode som blei gjort for prosjektet. Det vil alltid vere oppdrag som må løysast med hjelp av lokal ambulanse og legevaktslege. Ein kan likevel ikkje utelukke at det kan oppstå situasjonar der ambulansetenesta ikkje kan løyse oppdraget tilfredsstillande. Slike situasjonar vil vere sjeldne. 4

114 Nasjonal traumeplan tilrår at ein skal prioritere stabilisering av alvorleg skadde pasientar på næraste akuttsjukehus med traumefunksjon, dersom dette er betydeleg nærare enn traumesenteret, og transporttida til traumesenteret er over 45 minutt. Øyeblikkeleg hjelp utført ved Odda sjukehus Det meste av ø-hjelpa ved Odda sjukehus er medisinsk, og mykje av den kirurgiske ø-hjelpa føregår poliklinisk, og dei aller fleste pasientane kjem på dagtid mellom kl. 07 og 18. Sjølv om det er eit høgt forbruk per 1000 innbyggar i Odda-området, er pasientgrunnlaget lite, og derfor er det få ø- hjelpsinnleggingar per døgn ved Odda sjukehus samanlikna med andre mindre sjukehus i landet. Få av ø-hjelpsinnleggingane gjeld kirurgi. Det går i snitt 10 dagar mellom kvar ø-hjelpsoperasjon på innlagte pasientar. 15 % av akuttkirurgi som blir utført på innlagte pasientar frå Odda-området, blir utført ved Odda sjukehus. Det er i samsvar med prosedyrar om fordeling og handtering av pasientar innlagt som øyeblikkeleg hjelp Ein journalgjennomgang som blei gjort for prosjektet, viser at Odda sjukehus sjeldan behandlar alvorleg skadde pasientar. Over ein treårsperiode var det 11 alvorleg skadde pasientar, dvs. i snitt 4 pasientar per år. Ingen av dei 11 pasientane hadde behov for kirurgi med den intensjonen å stoppe alvorleg blødning. I etterkant av kartleggingsperioden har det vore 2 potensielt livreddande inngrep ved Odda sjukehus. Det er i dag ingen sikker dokumentasjon som viser at det å oppretthalde akuttkirurgi ved mindre sjukehus reddar liv, ei heller at det blir redda fleire liv ved å sentralisere akuttkirurgi til større sjukehus. Fordi volumet av akuttkirurgi ved lokalsjukehus er så lite, vil det ta svært lang tid å ha mange nok pasientar til å trekke ein sikker konklusjon om effekten av akuttkirurgi ved små sjukehus. Det er likevel neppe tvil om at akuttkirurgi ved dei mindre sjukehusa i nokre sjeldne tilfelle er livreddande. Dette må likevel sjåast i forhold til at sjukehusa i nokre sjeldne tilfelle også kan forseinke livreddande behandling i meir spesialiserte sjukehus. Ein må rekne med at begge desse situasjonane vil kunne førekome ved Odda sjukehus, men begge vil vere svært sjeldne. Den akuttmedisinske kjeda i Helse Vest Sjukehusa i Helse Vest utgjer til saman eit trygt akuttilbod for innbyggarane og vil ta vare på dei akutt skadde og sjuke pasientane gjennom det etablerte traumesystemet. Traumesystemet og den akuttmedisinske kjeda er ei samanhengande rekke av tiltak for å sikre akutt helsehjelp, og gjeld også i akutte situasjonar i Odda-området. I den akuttmedisinske kjeda inngår også fastlege, legevakt, kommunal legevaktsentral, AMK-sentral og ambulansetenesta. Ei vidare utvikling som sikrar rask tilgang til kompetent bil-, båt- eller luftambulanse, vil vere det viktigaste tiltaket for å redusere risiko for død og varig skade i dei mest tidskritiske situasjonane. Tilrådingar På grunnlag av gjennomgangen av Nasjonal helse- og sjukehusplan og resultata frå analysar og utgreiingar i prosjektet, har ei samstemt prosjektgruppe kome fram til følgjande tilrådingar for den vidare utviklinga av Odda sjukehus: 5

115 1. Sjukehus i nettverk Helse Fonna må framover legge stor vekt på å utvikle ein felles kultur - «vi-haldning» - i eit samla Helse Fonna. Sjukehusa i helseføretaket skal fungere saman i eit forpliktande nettverk både fagleg og organisatorisk. Innføring av felles ventelister er eit viktig tiltak i denne samanhengen. Odda sjukehus skal inngå i ei samla spesialisthelseteneste i Helse Fonna, og vareta eit trygt og godt tilbod til befolkninga i sjukehusområdet saman med Haugesund sjukehus, Haukeland universitetssjukehus og dei prehospitale tenestene. 2. Samarbeid mellom kommune og sjukehus innan somatikk, psykisk helsevern og rusbehandling Kommunane og Helse Fonna må inngå eit forpliktande samarbeid for å sikre tilbodet til pasientane som har behov for tenester frå begge nivåa, innanfor både somatikk, psykisk helsevern og rusbehandling. Kommunale øyeblikkeleg hjelp-senger og interkommunal legevakt må vidareutviklast. Desse tenestene bør vere lokaliserte til Odda sjukehus. Vidareutviklinga må sjåast i samanheng med at dei kommunale ØH-sengene i 2017 også skal tas i bruk innan psykisk helse og rus. Ein forpliktande avtale mellom kommunane og Helse Fonna om desse tenestene bør vere på plass i 2017, og arbeidet må starte opp første halvår. Odda kommune bør vere initiativtakar. 3. Spesialisthelsetenester ofte, mykje og nært Det ligg til rette for utvida poliklinisk tilbod ved Odda sjukehus. Basert på analysane av pasientane sine behov og gjennomgangen i prosjektet, må Helse Fonna utarbeide ein konkret plan for utviding av dei polikliniske tenestene. Det kan vere i form av ambulerande spesialistar eller privatpraktiserande avtalespesialistar. Det er ein føresetnad at polikliniske tenester innan øyrenase-hals, inkludert høyresentral, inngår i planen. 4. Dagkirurgiske tenester Analysane og gjennomgangen i prosjektet viser at det er aktuelt å utvide den dagkirurgiske aktiviteten ved Odda sjukehus innanfor fleire fagområde, til dømes ortopediske inngrep (m.a. kneog skulderinngrep) og grå stær-operasjonar og augelokkoperasjonar. Helse Fonna må sjå samla på den dagkirurgisk aktiviteten innan alle fagområda, og på fordelinga av dagkirurgitilbodet mellom sjukehusa i helseføretaket. 5. Bemanning, rekruttering, kompetanse Helse Fonna må delta aktivt i arbeidet med å implementere ny ordning for spesialistutdanning for legar, og i eit langsiktig perspektiv styrke utviklinga av breiddekompetanse, som er særleg viktig for dei mindre sjukehusa. Tiltak for å sikre anna helsepersonell vil også vere viktig. Det er viktig for den framtidige spesialisthelsetenesta ved Odda sjukehus at det blir lagt til rette for ambuleringsordningar innan dei spesialitetane der befolkninga har eit avgrensa behov for tenester. Gjensidige hospiterings- og rotasjonsordningar, og å legge til rette for vidareutdanning, er viktige verkemiddel for fagutvikling og betre samhandling mellom sjukehusa i Helse Fonna. For å utvikle måten å rekruttere på til Odda sjukehus, bør Helse Fonna vidareføre det gode arbeidet som blir gjort lokalt i dag, og i tillegg sjå til eksempel frå andre små sjukehus. 6. Stadleg leiar Ordninga med stadleg leiar ved Odda sjukehus må vidareførast. Det blir tilrådd at stadleg leiar skal inngå i leiargruppa i helseføretaket. Organiseringa av gjennomgåande klinikkstruktur vidareførast. 6

116 7. Teknologiske løysingar og digital kommunikasjon Dei store regionale IKT-satsingane skal mellom anna sikre effektiv og trygg utveksling av pasientinformasjon mellom einingane internt i spesialisthelsetenesta, mellom spesialist- og kommunehelsetenesta og med pasientane. Dette legg grunnlaget for betre samarbeid og nettverk på tvers av einingar. Alle sjukehusa skal bidra aktivt i utviklings- og implementeringsarbeidet knytt til IKT-satsingane. Helse Fonna vidareutviklar bruken av telemedisinske løysingar. Når det gjeld tilråding om den akuttkirurgiske verksemda ved Odda sjukehus, er prosjektgruppa delt: 8. Tilråding om avvikling av akuttkirurgi Desse medlemane støttar denne tilrådinga: Prosjektleiar Helge Bryne, Ingvill Skogseth, Haldis Økland Lier, Berit Haaland: Ut frå størrelsen på opptaksområdet til Odda sjukehus, er det ikkje grunnlag for å oppretthalde døgnkontinuerlege akuttfunksjonar ved sjukehuset. Odda sjukehus skal likevel ha akuttfunksjon i indremedisin, anestesilege i døgnvakt, planlagt dagkirurgi og skadepoliklinikk. Dette blir grunngitt med lang avstand til næraste større sjukehus, og at dei aller fleste som treng ei akuttinnlegging ved Odda sjukehus, har behov for eit akutt indremedisinske tilbod. Nasjonal helse- og sjukehusplan peiker på dette som alternativet, dersom akuttkirurgien blir avvikla. Den akuttkirurgiske verksemda ved Odda sjukehus blir avvikla. Analysane i prosjektet viser at Odda sjukehus sjeldan behandlar alvorleg skadde pasientar. Øyeblikkeleg hjelp skal tas vare på gjennom den etablerte akuttmedisinske kjeda i Helse Vest. Alvorleg skadde pasientar skal få tilbod ved Haukeland universitetssjukehus/haugesund sjukehus. Mindre alvorlege skadar skal framleis bli behandla ved Odda sjukehus. Skadepoliklinikken skal styrkast i samarbeid med legevakta. Befolkninga i Odda-området er godt dekt med dagens ambulanse- og luftambulansetenester. Helse Fonna må kontinuerleg utvikle den prehospitale tenesta i samsvar med nasjonale retningslinjer slik at ein alvorleg skadd pasient kjem raskt fram til traumesenter. Ressursar som i dag blir brukte for å oppretthalde akuttkirurgien, skal brukast til å utvide tilbodet ved Odda sjukehus til dei store pasientgruppene som treng spesialisthelsetenester ofte, mykje og nært. Dette vil vere særleg viktig for å vareta dei aukande behova til eldre pasientar, dei med mange samtidige sjukdommar og dei med kroniske sjukdommar. Å ivareta behovet for langvarige og koordinerte tenester, føreset tett og forpliktande samarbeid mellom sjukehus og kommunar, jf. forslaga prosjektgruppa har til slike tiltak. Dette vil gi eit breiare spesialisthelsetenestetilbod til befolkninga i Odda-område. 9. Tilråding om vidareføring av akuttkirurgi Desse medlemane støttar denne tilrådinga: Roald Aga Haug, Daniela Brüel, Ingunn Olin Haugen, Trond Dyngeland, Hans Burchardt, Jon Olav Digranes, Else Berit Ingvaldsen, Kåre Ystanes, Randi Guddal, Anne Cathrine Skaar, Arvid Storgjerde: Odda sjukehus skal ha akuttkirurgisk tilbod, akuttfunksjon i indremedisin, anestesilege i døgnvakt, planlagt kirurgi, beredskap for kirurgisk vurdering og stabilisering, og handtering av akutte hendingar. Dette blir grunngitt med lang avstand til næraste traumesenter. 7

117 Ein finn det medisinsk uforsvarleg med Odda sjukehus som akuttsjukehus utan akutt kirurgisk beredskap. Tilrådinga har bakgrunn i Odda sjukehus sin plass i behandlingskjeda ved akutte tilstandar, den aukande turismen i området, den aukande mengda av traumealarmar, og opptaksområdets spesielle utfordringar når det gjeld avstandar, klimatiske forhold og transportmogligheiter/innskrenkingar. Det er få om nokon stader det er så store utfordringar med geografi, topografi, vêrtilhøve og stengde vegar som i opptaksområde til Odda sjukehus. Odda sjukehus er eit alternativ ved akutte hendingar for delar av Kvinnherad kommune som har kort avstand til Odda. Ei avvikling av akuttkirurgien vil: vanskeleggjere rekrutteringa av legespesialistar og turnuslegar til Odda sjukehus. gi eit tap av tryggleik i kommunehelsetenesta og svekke rekruttering av fastlegar. Døgnkontinuerleg akuttkirurgisk beredskap ved Odda sjukehus skaper tryggleik for kommunelegane. gi eit tap av moglegheit for livreddande kirurgisk stabilisering når det ikkje let seg gjere å transportere pasienten direkte til traumesenter. ikkje kunne erstattast av prehospitale tenester gi eit tap av tryggleik for befolkninga i Odda-området. Innbyggarane vil kjenne uro dersom den akuttkirurgisk beredskapen blir avvikla. Det må stillast spørsmål om innbyggjarane skal finne seg i å ha dårlegare akuttberedskap enn resten av befolkninga. Dagens akuttkirurgiske tilbod fungerer godt og er tilpassa utfordringane i regionen. Det gir ein tilpassa robust akuttkirurgisk beredskap. 8

118 2. Bakgrunn 2.1. Mandat og mål for prosjektet for Odda sjukehus Det utvida mandat til prosjektet for Odda sjukehus er som følgjar: Prosjektet blir utvida til å gjelde heile verksemda ved Odda Sjukehus. Prosjektperioden blir utvida til utgangen av desember Prosjektgruppa blir utvida med to representantar frå Odda sjukehus og ein frå prehospitale tenester i Odda. Representasjon frå kommunane blir utvida med representantar til arbeidsgrupper. Sekretariatet blir utvida med ein representant frå Helse Fonna HF. Ekstern konsulentbistand blir vurdert etter behov. Prosjektet skal i det vidare arbeid særleg fokusere på: Tilboda ved Odda sjukehus må vere innretta mot dei pasientgruppene som kan og bør få eit spesialisthelsetenestetilbod lokalt i Odda Utvida samarbeid med kommunane for å styrke tilbodet til befolkninga. Tilboda må i størst mogleg grad tilfredstille kommunehelsetenesta sine behov. Ytterlegare utgreiing og kartlegging av fakta som grunnlag for planlegging og dimensjonering Avklaring av akutt tilbodet ved Odda sjukehus Prehospitale tenester som del av den akuttmedisinske kjeda I tillegg gjeld mandatet og prosjektdirektivet for prosjektet Odda og Stord sjukehus i lys av føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan (vedlegg 1). Mandatet er som følgjar: Arbeidet skal bygge på omtale av lokalsjukehusa og deira rolle i Nasjonal helse- og sjukehusplan ( ). Prosjektet skal medverke til å utvikle eit framtidsretta og trygt tenestetilbod ved Odda og Stord sjukehus der nærleik, tilgjengelegheit, at ein blir møtt med omsorg og respekt og at tenestene er trygge og av høg kvalitet, står sentralt. Prosjektet skal også fokusere på korleis dei ressursane som er lokalisert til sjukehuset blir effektivt utnytta. Nasjonal helse- og sjukehusplan er ein viktig del av regjeringa sitt arbeid for å skape pasientens helseteneste. Planen skal sikre trygge sjukehus og betre helsetenester, uansett kvar du bur. Nasjonal helse- og sjukehusplan gjeld for perioden , men beskriv og drøftar utviklingstrekk fram mot Nasjonal helse- og sjukehusplan har sju hovudområder og mål: - Styrke pasienten - Prioritere tilbudet i psykisk helse og rusbehandling - Fornye, forenkle og forbedre helsetjenesten - Nok helsepersonell med riktig kompetanse - Bedre kvalitet og pasientsikkerhet 9

119 - Bedre oppgavedeling og samarbeid mellom sykehusene - Styrke akuttmedisinske tjenester utenfor sykehus Alle måla har eige kapittel i sjukehusplanen I Protokoll frå føretaksmøte i Helse Vest RHF, krav og rammer for 2016, heiter det: Forslaga som er lagt fram i Meld.St. 11 ( ) Nasjonal helse- og sjukehusplan ( ) vil få stor innverknad på helseføretaka. Stortinget skal behandle meldinga våren Styra i dei regionale helseføretaka må gjere seg kjent med innhaldet og starte arbeidet med å førebu verksemdene på forslaga som ligg i Nasjonal helse- og sjukehusplan, mellom anna ved å samle inn data og førebu dialog med kommunane. Mål for prosjektet, jf. prosjektdirektivet (vedlegg 1), er som følgjar: Mål for prosjektet er å finne løysingar som sikrar eit framtidsretta og trygt tenestetilbod, med god fagleg kvalitet og pasienttryggleik, samtidig som ein sikrar effektiv ressursutnytting innanfor dei økonomiske rammer som gjeld for helseføretaket. Forståinga av oppdraget for prosjektet Oppdraget til det opphavlege prosjektet for Stord og Odda sjukehus, var å sjå sjukehusa i lys i føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan. Prosjektmandatet la til grunn Meld. St. 11 ( ) og føringar i føretaksmøtet i 12. januar Undervegs i prosjektperioden blei helse- og sjukehusplanen behandla i Stortinget 17. mars (Innst. 206 S ( )). På grunnlag av vedtak i Stortinget blei føringar for Helse Vest formidla i føretaksmøtet 4. mai Prosjektet har i tillegg til mandatet, lagt til grunn først Stortingets vedtak 17. mars, og deretter føringar i føretaksmøtet 4. mai. Det utvida prosjektet for Odda sjukehus har same oppdrag. Kapittel 2.3 gjer greie for innhaldet i Nasjonal helse- og sjukehusplan og føretaksmøtet 4. mai, som er særleg vesentlege for forståinga av oppdraget for prosjektet. Både i det opphavlege prosjektet om Stord og Odda sjukehus og i det utvida prosjektet for Odda sjukehus, vil erfaringar frå og framgangsmåten i utviklings- og omstillingsarbeidet i Helse Førde vere nyttig å sjå på. Utviklingsprosjektet ved Nordfjord sjukehus, Framtidas lokalsjukehus, hadde i oppdrag å utvikle ein nasjonal modell for lokalsjukehus. Nasjonal helse- og sjukehusplan har også brukt og vist til eksempel frå Helse Førde. Prosjektet for Odda sjukehus vil derfor bygge på modellane som blei utvikla i samband med utviklings- og omstillingsarbeidet i Helse Førde. Modellane vil måtte tilpassast den lokale konteksten i Helse Fonna. Tilrådingane i prosjektet vil dreie seg om dei overordna prinsippa for vidareutvikling av Odda sjukehus, mens den detaljerte utforminga/implementeringa av dei føreslåtte endringane, vil bli vidareført i regi av Helse Fonna. 10

120 2.2. Organisering og gjennomføring av det utvida prosjektet for Odda sjukehus Figur 1 Prosjektorganisering Prosjekteigar er administrerande direktør i Helse Vest RHF og administrerande direktør Helse Fonna HF. Det har i prosjektperioden vore to møte mellom prosjektleiinga og prosjekteigarane. Den utvida prosjektgruppa er leia av Helge Bryne (Helse Vest RHF) med følgjande deltakarar: Haldis Økland Lier, fagdirektør Helse Fonna HF Berit Haaland, klinikkdirektør Helse Fonna HF Ingunn-Olin Haugen, seksjonsleiar somatikk Odda sjukehus/helse Fonna HF Trond Dyngeland, overlege kirurgisk avdeling Odda sjukehus/helse Fonna HF Hans Burchardt, overlege medisinsk avdeling Odda sjukehus/helse Fonna HF John Olav Digranes, seksjonsleiar Prehospitale tenester Roald Aga Haug, ordførar Odda kommune Daniela Brühl, kommuneoverlege Ullensvang herad Randi Guddal, føretakshovudverneombod Helse Fonna HF Anne Cathrine Skaar, føretakstillitsvalt DNLF Arvid Storgjerde, klinikktillitsvalt Fagforbundet Else Berit Ingvaldsen, Regionalt brukarutval Kåre Ystanes, Brukarutvalet Helse Fonna HF Wenche Evensen, Brukarutvalet Helse Fonna HF (ikkje deltatt i arbeidet) Ingvill Skogseth, seniorrådgivar Helse Vest RHF Prosjektgruppa blei utvida med fleire deltakarar med arbeidsstad ved Odda sjukehus og lokal brukarrepresentant, i tillegg til brei lokal representasjon i den opphavelege gruppa. Dette blei gjort for imøtekomme eit sterkt engasjement og for å sikre at synspunkta blei høyrt. Prosjektgruppa har hatt fire prosjektmøte i Odda i perioden september - desember Arbeidsgrupper blei oppretta for å løyse konkrete arbeidsoppgåver. Arbeidsgruppene har vore underlagt og levert tilrådingar til prosjektgruppa. Mandat og deltakarar i gruppene går fram av vedlegga 9, 10 og 11. Arbeidsgrupper har vore knytt til følgjande tema: Tilbod til pasientgrupper som har behov for spesialisthelsetenester ofte, mykje og nært (desentraliserte poliklinikkar, dag- og døgntilbod) 11

121 Samarbeid mellom kommunar og Helse Fonna om tilbod innan somatikk, psykisk helsevern og rusbehandling Dagkirurgisk tilbod Akuttilbod Dei to førstnemnte gruppene har vore leia av Ingunn Olin Haugen (Odda sjukehus/helse Fonna HF) og gruppene har halde møta saman og sett mandata i samanheng. Gruppa som så på det dagkirurgiske tilbodet blei leia av Lene Lunde (sekretariatet/deloitte) og gruppa som vurderte akuttilbodet blei leia av Helge Torgersen (sekretariatet/deloitte). Tilrådingar frå arbeidsgruppene til prosjektgruppa går fram av kapitla og notat frå gruppene ligg ved (vedlegg 9, 10 og 11). Sekretariatet har bestått av: Hilde Rudlang, Helse Vest RHF Ingvill Skogseth, Helse Vest RHF Haldis Lier Økland, Helse Fonna HF Bente Aae, Helse Vest RHF (kommunikasjon) Terje Beck Nilsen, Helse Vest RHF (analyse) Helge Torgersen og Lene Lunde, Deloitte Gjennom prosjektperioden hadde sekretariatet statusmøte kvar veke saman med arbeidsgruppeleiarar. Det er gjennomført følgjande analysar for prosjektet: Pasientgrunnlag/forbruksmønster - grunnlag for planlegging og dimensjonering (Analyser av det samla forbruket av sjukehustenester for befolkninga i kommunane i Odda sjukehus sitt opptaksområde, og vurdere grunnlaget for framtidige desentraliserte spesialisthelsetenestetilbod innanfor ulike fagområde, ved Odda sjukehus for innbyggarane i kommunane Odda, Ullensvang og Jondal). Analyse av storbrukarar av sjukehustenester Gjennomgang av akuttinnleggingar/akuttoppdrag (journalgjennomgang) I tillegg har prosjektet gått gjennom prehospitale tenester i Odda-området og data for vegstengingar. Hovudfunna blir gjort greie for i kapittel 3.3 og er lagt ved i vedlegg 2-8. Oversikt over alle vedlegga går fram av kapittel Nasjonal helse- og sjukehusplan Dette kapittelet går gjennom vesentlege føringar frå Nasjonal helse- og sjukehusplan, frå Stortingets behandling av planen og frå føretaksmøtet 4. mai. Gjennomgangen bygger altså på protokollen frå føretaksmøtet 4. mai 2016 og Innst. 206 S ( ), jf. Meld. St. 11 ( ) Nasjonal helseog sykehusplan, som ble behandla i Stortinget 17. mars Ulike typar sjukehus i nettverk Eit av dei viktigaste måla i Nasjonal helse- og sjukehusplan er å betre oppgåvedelinga og samarbeidet mellom sjukehusa. Funksjonar skal samlast når det er nødvendig for kvaliteten, men dei skal samtidig 12

122 desentraliserast når det er mogleg for å gi eit breiast mogleg tilbod med god kvalitet i nærmiljøet. Det skal framleis vere ein desentralisert og differensiert sjukehusstruktur i Noreg, med ulike typar sjukehus: Figur 2. Sjukehus i team Regionsjukehus er hovudsjukehuset i helseregionen. Det er Haukeland universitetssjukehus i Helse Vest. Regionsjukehuset vil ha det største tilbodet av regionsfunksjonar og nasjonale behandlingstenester i ein helseregion. Dette er ikkje til hinder for at store akuttsjukehus og universitetssjukehus kan ha regionsfunksjonar. Stort akuttsjukehus har eit breitt tilbod innan akuttkirurgi og andre medisinske spesialiteter. I Helse Vest er dette Stavanger universitetssjukehus, Haugesund sjukehus og Førde sentralsjukehus. Akuttsjukehus: Skal ha akuttfunksjon i indremedisin, anestesilege i døgnvakt, planlagt kirurgi, beredskap for kirurgisk vurdering og stabilisering, og handtering av akutte hendingar. Dette kan skje ved å utnytte dei samla ressursane i helseføretaket som heilhet. Akuttsjukehus skal ha traumeberedskap og generelt akuttkirurgisk tilbod når busetting, avstand mellom sjukehus, bil-, båt- og luftambulansetenester og vêrforhold gjer det nødvendig. Akuttsjukehusa vil på grunn av lokale forhold, kunne ha ulik kompetanse og system for vurdering, stabilisering og handtering av akutte hendingar. Fleire av sjukehusa vil framleis måtte ha fullt akuttkirurgisk tilbod på grunn av lange avstandar. Eventuelle endringar i sjukehustilbodet må ikkje svekke det samla fødetilbodet. Akuttsjukehus i Helse Vest er Nordfjord sjukehus, Lærdal sjukehus, Voss sjukehus, Stord sjukehus og Odda sjukehus. Sjukehus utan akuttfunksjonar (elektive sjukehus) er sjukehus med berre planlagt behandling. Sjukehus må samarbeide tettare enn i dag. Det skal vere team av sjukehus akkurat som det skal vere team av helsepersonell. Små og store sjukehus er gjensidig avhengige av kvarandre. Store sjukehus må for eksempel overlate oppgåver til mindre sjukehus, for å utnytte felles kapasitet og kompetanse. Tett samarbeid og faglege og organisatoriske nettverksfunksjonar mellom sjukehus er ein føresetnad for hensiktsmessig oppgåvedeling og krav til heilskaplege pasientforløp, og at organiseringa bør understøtte dette. 13

123 I samband med arbeidet med utviklingsplanar i helseføretaka, presiserte føretaksmøtet 4. mai følgjande føringar: Sjukehus som i dag har akuttkirurgisk tilbod, skal framleis ha dette når omsynet til pasienten gjer det nødvendig, og kvalitet og pasientsikkerheit er ivaretatt. I samband med helseføretaka sitt arbeid med utviklingsplanar skal dei regionale helseføretaka gjennomgå basestrukturen for luftambulansar i Noreg. Det skal bli starta ein prosess med å flytte meir av den elektive kirurgien i føretaka til akuttsjukehusa, der det ligg til rette for dette, for å styrke den generelle kirurgiske kompetansen ved desse sjukehusa. Ein må sjå sjukehusstruktur og ambulansetenester i samanheng. Endra oppgåvedeling må følgjast av nødvendig styrking av ambulansetenesta. Desentraliserte spesialisthelsetenester, gjerne samlokalisert med kommunale helse- og omsorgstenester, skal vidareutviklast for å gi gode tenester i nærmiljøet og heilskapelege pasientforløp. Sentralisering og desentralisering Utvikling av nye medisinske behandlingsmetodar, teknologi og IKT kan gi både sentralisering og desentralisering av helsetenester. Nasjonal helse- og sjukehusplan peiker på at faga utviklar seg ulikt. Figur 3 Utvikling av fag (frå presentasjonen av Nasjonal helse- og sjukehusplan) Innanfor dei kirurgiske spesialitetane er det ei auka i spesialisering og sentralisering. Når det gjeld dei vanlege og lettare inngrepa, gjerne dagkirurgiske, kan desse likevel desentraliserast. Nasjonal helseog sjukehusplan legg opp til at meir av den elektive kirurgien kan desentraliserast der det ligg til rette for det, for å styrke den generelle kirurgiske kompetansen lokalt. Det er god dokumentasjon for at det er ein samanheng mellom pasientvolum og kvalitet, oftast målt som overleving, for ei rekke kirurgiske inngrep. Nasjonal helse- og sjukehusplan påpeiker at dei nasjonal kvalitetsindikatorane viser store forskjellar mellom sjukehus, men at det ikkje er systematiske forskjellar mellom små og store sjukehus. Dersom talet på pasientar ved eit sjukehus er svært lite, er det nærast umogleg å dokumentere kvalitet. 14

124 Ei kartlegging ( ) av 14 mindre lokalsjukehus viste at det i gjennomsnitt var tre øyeblikkeleg hjelp innleggingar i kirurgiske avdelingar og seks i medisinske avdelingar per døgn. I gjennomsnitt blei det gjort eitt akuttkirurgisk inngrep per døgn, og i løpet av eitt år blei det mottatt i gjennomsnitt éin pasient med alvorleg skade (signifikant multitraume) (arbeidsgruppe på oppdrag frå HOD) Innanfor indremedisinske fag har det også skjedd ei spesialisering, men samtidig er det framleis behov for breiddekompetanse. Det er mange eldre med kroniske sjukdommar, ulike diagnosar og mange medikament, som har behov for legar som kan forstå og behandle heilskapen. Nasjonal helse- og sykehusplan slår fast at: «pasientens behov skal være styrende for hvordan vi organiserer sykehusene og hva slags oppgavedeling det skal være mellom sykehus i framtiden. Pasienter med vanlige sykdommer, kroniske tilstander, psykiske helseproblemer og rusavhengighet skal få flest mulig tjenester lokalt. Det er regjeringens mål å videreutvikle den desentraliserte delen av spesialisthelsetjenesten med mer vekt på ambulante og polikliniske tjenester. Her vil samhandling med kommunenes helse- og omsorgstjeneste være avgjørende for at både primær- og spesialisthelsetjenesten kan gi et samlet, godt og lokalt basert tilbud.» Stadleg leiing Føretaksmøtet 4. mai 2016 viste til at tett samarbeid og faglege og organisatoriske nettverksfunksjonar mellom sjukehus er ein føresetnad for hensiktsmessig oppgåvedeling og krav til heilskaplege pasientforløp, og at organiseringa bør understøtte dette. Ved behandling av Nasjonal helse- og sjukehusplan gjorde Stortinget følgjande oppmodingsvedtak: "Stortinget ber regjeringen gjennom foretaksmøtet og/eller styringsdokumenter sørge for at stedlig ledelse bli hovedregelen ved norske sykehus". Vedtaket gir helseføretaka ein viss fleksibilitet til å utforme leiarmodellar tilpassa lokale behov, men stadleg leiing skal vere hovudregelen. Kravet om stadleg leiing er ikkje til hinder for bruk av tverrgåande klinikkar. I ein tverrgåande klinikkstruktur må klinikkleiaren passe på at det finst leiarar på dei ulike geografiske stadene som er gitt fullmakter til å utøve stadleg leiing. Helseføretaka må organisere verksemda slik at lovkrav til einskapleg leiing blir oppfylte. Det inneber mellom anna at alle tilsette i sjukehusa skal vite kven som er nærmaste leiar, jf. rundskriv I-2/2013 om leiaransvar i sjukehus. Uavhengig av organisering skal ein sikre god kommunikasjon og nærleik til næraste leiar. Omstillingsprosessar og endring av organisasjonsmodell skal skje i samarbeid og i god dialog med tilsette og organisasjonane Endringsbehov i helsetenesta Endringar i demografi, sjukdomsmønster og medisinsk-fagleg utvikling Nasjonal helse- og sjukehusplan, samhandlingsreforma og andre nasjonale meldingar og planar, beskriv eit behov for endring og omstilling i helsetenestene for å møte utviklinga i mellom anna demografi, sjukdomsmønster og medisinsk-fagleg utvikling. Viktige utviklingstrekk som krev endring og omstilling er mellom anna: Fleire eldre i befolkninga - eldre over 70 år bruker dobbelt så mykje helsetenester som 40-åringar. 15

125 Folketalet i dei store byane aukar, mens utfordringa i distrikta i første rekke er knytt til auken i delen eldre. Det blir fleire pasientar med kroniske og livsstilsrelaterte sjukdommar, psykiske lidingar og eldre som ofte har fleire diagnosar. Aukande behov for koordinering av helsetenester mellom ulike tenesteytarar internt i spesialisthelsetenesta og mellom forvaltningsnivåa. Aukande forventningar til helsetenestene i befolkninga. Mangel på helsepersonell, mellom anna pga. utfordringar med rekruttering. Ei rask medisinsk og teknologisk utvikling krev sentralisering av fleire tenester, men gir også potensiale for desentralisering av tenester. Mange nye behandlingsformer vil krevje spesialkompetanse og kostbart utstyr og føre til sentralisering. Men forbetra anestesi og nye kirurgiske metodar kan også gi forenkla behandling, betre resultat, mindre komplikasjonar og kortare postoperativ liggetid. Det blir mindre behov for døgnbehandling og auka bruk av poliklinikk og dagbehandling. Enklare og meir mobilt utstyr inneber at mange utgreiingar og behandlingar kan utførast nært pasienten i små sjukehus, eller i eigen heim i samhandling mellom pasienten, spesialisthelsetenesta og kommunehelsetenesta. Utviklinga innanfor dei prehospitale tenestene inneber at behandlingstiltak som tidlegare berre blei gitt i sjukehus, kan tas i bruk ved akutt sjukdom eller skadar utanfor sjukehus. Konfliktlinjer og historie Det er krevjande å endre og tilpasse tenestetilbodet i takt med utviklinga, og samtidig finne balansen mellom sentralisering og desentralisering av sjukehustenestene. Eit lokalsjukehusa er ein viktig tryggleiksbase for befolkninga i nærområdet, og endringar kan bli oppfatta som ein trussel, og skape utryggleik. I Noreg var lokaliseringa av sjukehusa relativt tilfeldig og følgde stort sett prinsippet om at alle byar skulle ha sjukehus. Små byar og tettstader med industriutvikling og store avstandar til nærmaste by, som Odda, Sauda, Rjukan, Høyanger og Kirkenes, blei også sjukehus etablert. Historia til Odda sjukehus går langt tilbake i tid. Keiser Wilhelm II som var glad i fjellvandring donerte pengar til sjukehuset «Keiserbrakka» i Etablering av kraftkrevjande industri i Odda starta med Odda Smelteverk som i 1908 tok til med produksjon av kalsiumkarbid. I 1916 blei det starta opp med aluminiumsproduksjon i Tyssedal, mens det på Eitreimsneset har vore produsert sink sidan For nokre av desse etableringane var det ein del av konsesjonsvilkåra at det var sjukehus i nærleiken. Odda sjukehuset har dei siste åra tilpassa seg fleire endringar som følgje av den faglege utviklinga. Fødetilbodet er her eit eksempel; frå fødeavdeling, fødestove og tilbodet som i dag er God startmodellen. Endringar i tilbodet ved lokalsjukehusa utløyser alltid eit sterkt engasjement. Det oppstår ofte eit spenningsfelt mellom faglege og politiske argument for endringar i tenestetilbodet. At det er ulike oppfatningar rundt endringar i sjukehusfunksjonar, er det mange eksempel på. Det er ein del av ein demokratisk prosess der ulike meiningar skal brytast. Usemje går ofte langs mange dimensjonar, frå usemje om prosessane og graden av involvering, til innhaldet i endringane og krav om at endringar ikkje blir gjennomførte. Motstridande verdiar og synspunkt her kan seiast å spegle ein kjent 16

126 konfliktdimensjon i norsk politikk - interessekonflikten mellom distrikta og sentrale strøk. Nokre av dei vanlege motsetningane kan forenkla summerast slik: Tema Distrikt Sentrum Kvalitet, pasientsikkerhet Små einingar skårar godt på t.d. pasienterfaringsundersøkingar og har ikkje fleire avvik enn store. Moderne medisinsk utvikling krev stadig meir spesialisert kompetanse på smalare felt. Tryggleik for lokalsamfunnet Samferdsel og prehospitale tenester Tabell 1 Konfliktlinjer - eksempel Kortast moglege avstandar og reisevegar til livreddande tenester. Ferjer, rasutsette vegar og vinterstengte fjellovergangar. Tåke og sterk vind som hindrar helikopter/flytrafikk. Sjeldne tenester må ein reise til, vanlege tenester (akutte og planlagde) skal gis nært vanleg er viktig for flest. Fleire betre og ferjefrie vegar med tunnelar og bruer. Beredskap med helikopter, fly og ambulansar. Endringar i sjukehusfunksjonar må så langt som rå, byggast på eit solid faktagrunnlag som sikrar at tilbodet svarar til endra behov i befolkninga, samtidig som den samfunnsøkonomiske berekrafta blir oppretthalden. På same tid må ein ikkje rokke ved tryggleiken i befolkninga og tilliten til helsetenestene. Skal innbyggarane vere sikre på at dei får dei tenestene dei treng framover, må kunnskapsgrunnlaget ein bygger på og innhaldet i endringane, bli kommunisert opent og tydeleg. Gjennom Nasjonal helse- og sjukehusplan vil regjeringa skape pasientens helseteneste. Det betyr trygge sjukehus og betre helsetenester uansett kvar du bur. Vidare står det i planen: «Å ruste spesialisthelsetjenesten til å møte framtidens behov i et så langstrakt og spredt befolket land som vårt, handler i stor grad om å finne god balanse mellom det som haster og det som kan planlegges, mellom det som må gjøres sentralt, og det som kan skapes lokalt. Når motstridende interesser gjør det vanskelig å bli enige om hva som er den beste løsningen, har regjeringen ett gjennomgående svar: Hensynet til pasienten skal alltid veie tyngst.» 3. Nå-situasjonen og utfordringar 3.1. Hovudtrekk - Helse Fonna Opptaksområde Figur 4 nedanfor viser oversikt over befolkningsgrunnlag for somatiske sjukehus med akuttfunksjonar i landet, m.a. for dei tre sjukehusa i Helse Fonna. Odda sjukehus er det minste i landet. Nasjonal helse- og sjukehusplan legg til grunn at eit stort akuttsjukehus med et breitt tilbod innan akuttkirurgi og andre medisinske spesialitetar, har eit befolkningsgrunnlag på minst innbyggarar. Denne størrelsen på opptaksområdet blir i planen diskutert som ei nedre grense for akuttkirurgi. Dersom opptaksområdet er under innbyggarar vil det vere få akuttinnleggingar per døgn. Nasjonal helse- og sjukehusplan stiller derfor spørsmål ved om det da er hensiktsmessig å oppretthalde ei døgnkontinuerleg vaktordning med spesialistar, eller om akuttberedskapen kan bli handtert betre i tett samarbeid mellom legevakt og ambulanseteneste. 17

127 Størrelsen på opptaksområdet er ein av mange faktorar som må vurderast. Andre faktorar er geografi og busettingsmønster, tilgjenge til bil-, båt og luftambulansetenester og vêrforhold. I Stortingets behandling av Nasjonal helse- og sjukehusplan blei det understreka at sjukehus som i dag har akuttkirurgiske tilbod framleis vil ha dette når omsynet til pasientane sine behov gjer det naudsynt, og kvalitet og pasientsikkerheit er ivaretatt. Figur 4. Befolkningsgrunnlag for somatiske sjukehus med akuttfunksjonar Helse Fonna yter spesialisthelsetenester til ei befolkning på (per ), og består av Haugesund sjukehus, Stord sjukehus og Odda sjukehus. Innanfor psykisk helsevern er det Valen sjukehus og fire distriktspsykiatriske senter (Folgefonn DPS, Haugaland DPS, Karmøy DPS og Stord DPS). Haugesund sjukehus dekker 10 kommunar (Haugesund, Utsira, Karmøy, Bokn, Tysvær, Suldal, Sauda, Vindafjord, Etne og Sveio). Stord sjukehus dekker 5 kommunar (Stord, Bømlo, Fitjar, Tysnes og Kvinnherad) med til saman innbyggarar. Odda sjukehus dekker 3 kommunar (Odda, Ullensvang og Jondal) med til saman innbyggarar. Sjukehusområda går fram av figur 5. I tillegg høyrer Eidfjord kommune til Helse Fonna, men innbyggarane får spesialisthelsetenester frå Helse Bergen, i hovudsak frå Voss sjukehus. Denne ordninga blei vedtatt av styret i Helse Vest i 2013, på bakgrunn av prosjektet «Føretaksgrenser i Indre Hardanger». Befolkninga i delar av Kvinnherad kommune nyttar i nokon grad Odda sjukehus (jf. omtale i kap. 3.3). 18

128 Figur 5. Sjukehus/opptaksområde i Helse Fonna Hovudfunksjonar ved Haugesund sjukehus Haugesund sjukehus har eit vidt spekter av spesialisthelsetenester, og er eit stort akuttsjukehus, jf. nasjonal helse- og sjukehusplan. Helse Fonna er likevel eit relativt lite helseføretak som skal ta hand om og stabilisere akutte sjukdoms- og skadetilfelle, og særleg gi eit tilbod til dei store sjukdomsgruppene som treng nærleik til tenestene. Dei mest spesialiserte tenestene blir dekt i Helse Bergen (Haukeland universitetssjukehus) og til dels i Helse Stavanger (Stavanger universitetssjukehus). Eksempel på dette er nevrokirurgi, kardiologisk intervensjon, større thorax kirurgi, spiserørskirurgi, kjevekirurgi og behandling for ei rekke kreftformer, t.d. strålebehandling og kirurgisk kreftbehandling av barn. Andre eksempel er rehabilitering etter traumatiske skadar som ryggmargsskade eller hovudskade. Det gjeld også nasjonale funksjonar, som t.d. avansert brannskadebehandling. For ein del nasjonale funksjonar reiser pasientane også til andre regionar. Helse Fonna (Haugesund sjukehus) har regionsfunksjon på fertilitetsklinikk/sædbank. Haugesund sjukehus har føretaksdekkande funksjonar innanfor følgjande spesialitetar: auge, habilitering, karkirurgi, brystkirurgi, nevrologi, pediatri, øyre-, nase- og hals. Fødetilbodet i Helse Fonna er delt slik at riskofødslar frå heile helseføretaket skal samlast ved Haugesund sjukehus, og fødande frå Hardanger føder i Haugesund eller på Stord, mens barselopphald (God Start) gis ved Odda sjukehus. 19

129 Hovudfunksjonar ved Odda sjukehus Odda sjukehus er eit akuttsjukehus som skal gi tilbod til dei store pasientgruppene i området. Meir spesialiserte tenester er lokalisert ved Haugesund sjukehus eller Haukeland universitetssjukehus, dette gjeld til dømes kreftforløp. Ved sjukehuset er det ein medisinsk sengepost med sju medisinske og to interkommunale akuttsenger og ein kirurgisk sengepost med fire kirurgiske senger og fem overvakingsplassar. Det er fire dagkirurgisenger (mogleg med sju). I tillegg er det ei operasjonsavdeling med to operasjonsstover og ei operasjon/skiftestove, dialyseavdeling og ei «god start» barseleining. Ved Odda sjukehus er det ved poliklinikken tilbod om spesialisthelsetenester for pasientar med diabetes, nyre-, mage/tarm, lunge- og hjartesjukdom. Poliklinikken gir vidare tilbod innan generell kirurgi, gastrokirurgi, karkirurgi, ortopedi, gynekologi og øyre-nase-hals. Sjukehuset har radiologisk eining med CT maskin, laboratorium for medisinsk biokjemi og blodbank. Odda sjukehus har føretaksdekkande funksjon innanfor smertebehandling, søvnforstyrringar og åreknutekirurgi. Folgefonn DPS held til både på Odda sjukehus og på Valen, og har poliklinikk og døgntilbod til vaksne med ulike psykiske lidingar, inkludert rusproblem. Odda sjukehus er organisert med eigen seksjonsleiar under medisinsk klinikk ved Haugesund sjukehus. Avtalespesialistar Lokalisert ved Odda sjukehus er det ein avtalespesialist som dekker fagområdet augesjukdommar. Avtalespesialisten har ikkje kirurgisk tilbod. Det er samarbeid med fleire av avtalespesialistane i Haugesund og i Bergen. I området til Haugesund sjukehus er det 22 avtalespesialistar, fordelt med 1 innanfor anestesi, 3 i augesjukdommar, 2 innanfor fødselshjelp og kvinnesjukdommar, 4 indremedisinarar, 3 psykiatrar, 4 psykologar, 1 urolog og 3 avtalespesialistar innanfor øyre-nase-halssjukdommar. Driftskostnader Helse Fonna I tabell 2 nedanfor er driftskostnader per somatiske sjukehus i Helse Fonna summert. Inkludert i summen er direkte driftskostnad, klinisk verksemd, løns- og pensjonskostnad, radiologitenester (legetenester som gjer analysearbeid er lagt til Haugesund sjukehus), laboratorietenester (utan patologi), prehospital teneste per område (kostnad ambulansebåt er lagt til Stord sjukehus) og fordeling av felleskostnader. I driftskostnadene er ikkje overheadkostnader inkludert. 20

130 Odda Stord Haugesund Total Driftskostnader per sjukehus % av totale driftskostnader Befolkning i opptaksområdet % av befolkninga i føretaket Driftskostnad per innbyggjar i opptaksområdet Driftskostnad per døgnopphald Driftskostand per vekta opphald Tabell 2 Driftskostnader. «Vekta opphald» er eit mål for samla aktivitet innan døgn, dag og poliklinikk. Døgnopphald har vekta 1, dagopphald 0,5, og poliklinikk 0,25. Odda sjukehus har 8 % av dei samla driftskostnadene i Helse Fonna, og 6 % av befolkninga. Odda sjukehus har føretaksfunksjon innan nokre område, men ein kunne likevel anta at delen driftskostnader skulle ha vore lågare enn del av befolkninga. Det er på bakgrunn av at: fleire av kostnadene ved Odda sjukehus er registrert på andre sjukehus, i hovudsak Haugesund sjukehus. Til dømes er legetenestene på radiologi som tolkar bilete for Odda sjukehus ført på Haugesund sjukehus oppgåvedeling mellom sjukehusa, gjer at meir spesialisert behandling føregår ved Haugesund sjukehus. Til dømes er kreftbehandling samla ved Haugesund sjukehus. Haugesund sjukehus behandlar mange pasientar frå Odda sjukehus sitt opptaksområde. Om ein ser på driftskostnadene opp mot aktivitet, finn ein at Odda sjukehus har høgast driftskostnad per døgnopphald med vel , mens Haugesund har vel Driftskostnad per vekta opphald er eit mål for samla aktivitet innan døgn, dag og poliklinikk ved sjukehusa (døgnopphald har vekta 1, dagopphald 0,5, og poliklinikk 0,25). Odda sjukehus har den høgaste driftskostnaden også når ein ser på samla aktivitet ved sjukehuset. Haugesund sjukehus har den lågaste kostnaden i føretaket, men differansen mellom sjukehusa er mindre når ein ser på samla aktivitet enn på berre døgnopphald. Ser ein på driftskostnader per innbyggar i opptaksområda, finn ein at kostanden er høgast i Odda sjukehusområde og lågast i Stord sjukehus sitt område Geografi og samferdsel Nasjonal helse- og sjukehusplan legg vekt på at busetting, avstand mellom sjukehus, bil-, båt- og luftambulansetenester og vêrforhold kan gjere det nødvendig å oppretthalde traumeberedskap og generelt akuttkirurgisk tilbod i akuttsjukehusa. I eit samferdselsperspektiv har Odda-området ein krevjande geografi/topografi med fjord og fjell som er utsett for snø-, jord- og steinras og flom frå elver. Kommunane byggar beredskapen sin på ROSanalysar. Folgefonntunellen, Jondalstunellen, Hardangerbrua, utbetringar på Rv13 mot Bergen og E134 mot Haugesund har dei siste åra betra vegstandarden og redusert reisetidene med bil frå Indre Hardanger både til Haugesund og til Bergen. Kollektivtilbodet er framleis avgrensa. 21

131 Nedanfor er det vist eit kartutsnitt over området og ein tabell med reisetider og -avstandar med bil. Figur 6. Kart over Hardanger, Sunnhordland, Haugalandet (kjelde Statens kartverk) Frå Til Odda Til Stord Til Haugesund Til Haukeland Til Voss sjukehus kommunesenter sjukehus sjukehus sjukehus universitetssjukehus Odda 162 km, 2 t km, 2 t 4 min 135 km, 2 t 46 min 91 km, 1 t 34 min min (ferje) Kinsarvik, 42 km, 47 min 204 km, 3 t km, 2 t 49 min 153 km, 2 t 19 min 50 km, 50 min Ullensvang min Jondal 40 km, 43 min 120 km, 3 t (ferje) 170 km, 2 t 45 min 97 km, 2 t 9 min (ferje) 78 km, 2 t 5 min (ferje) Rosendal, Kvinnherad 47 km, 49 min 68 km, 2 t 3 min (ferje)* 109 km, 2 t 42 min (ferje) 120 km, 2 t 27 min (ferje) 137 km, 2 t 21 min * Ambulansebåt frå Sunde tar 20 minutt, vidare transport til Stord sjukehus med ambulanse. Tabell 3 Kilometer og reisetid med bil (kjelde Google maps) Eksempel på kollektivtransport frå Odda-området til Haugesund og Bergen (kjelde er skyss.no): Jondal - Odda, buss om lag 45 minuttar (2-3 gongar dagleg) Jondal - Bergen, buss med meir om lag 2 timar (om lag 7 gongar dagleg) Jondal - Haugesund, buss via Seljestad 4 timar 30 minuttar Odda - Bergen, buss med meir om lag 3 timer ( ca. 4-5 gongar dagleg) 22

132 Odda - Haugesund, buss 2 timar 40 minuttar (ca. 4 gongar dagleg) Kinsarvik - Bergen, buss med meir om lag 3-4 timar (ca. 7 gongar dagleg) Kinsarvik - Odda, buss 55 minuttar (ca. 4 gongar dagleg) Figur 7 nedanfor viser ein oversikt over kor mange gongar utfartsårene frå Odda har vore stengt i 2014 og 2015, og kor lenge vegane i gjennomsnitt var stengt per gong (sjå også vedlegg 2). Det er vegen mellom Odda og Utne som har vore stengt flest gongar både i 2014 og 2015, mens det er vegen mellom Odda og Årsnes som i gjennomsnitt var lengst stengt kvar gong. Då Odda blei råka av ekstrem flaum i 2014, var vegen mellom Odda og Jøsendal stengt i 25 dagar i strekk. Figur 7 Oversikt over stengte vegar ut frå Odda i 2014 og 2015 Kortast reisetid til Bergen er via Jondal, og strekninga dit treng ikkje ha vore stengt når Odda-Årsnes har vore stengt. Statistikken frå 2014 og 2015 visar at ei av dei fire utfartsårene alltid har vore open når dei andre vegane har vore stengt på same tid. Ved ekstremsituasjonen i 2014, da Odda-Jøsendal var stengt over mange dagar, var også vegen Odda- Bu og Odda-Årsnes stengt samtidig i inntil 6,5 timar. Timeanslaget er ikkje heilt presist fordi vi ikkje har data på dei nøyaktige klokkesletta kvar veg har vore stengt. Vegen mellom Odda og Utne var open. I desember 2015 var det også ein situasjon der tre av utfartsårene var stengt samtidig i inntil 3,6 timar. Vegen mellom Odda og Jøsendal var då open. Statistikken over stengingane vil variere frå år til år, men den viser at vegane ut frå Odda er svært rasog flaumutsette. Det er stadig oftare ekstremvêr. Ved utarbeiding av kommunale ROS-analyser skal det 23

133 leggast til grunn % klimapåslag, jf. NVE. Ein kan ikkje sjå vekk frå at det kan kome situasjonar der alle vegane er stengt på same tid. Analysane baserar seg på strekningane frå Odda til Bu, Utne, Jøsendal og Årsnes. Vegane kan også ha vore stengt mellom desse stadene og dei større sjukehusa. Rasutfordringar gjentar seg år om anna. Nokre år har vore særs krevande, t.d. 1993, 1994, 2011 og Det ligg ingen tiltak i Nasjonal transportplan for som betrar vegtilhøva i opptaksområdet Befolkninga og bruken av spesialisthelsetenester For å sikre at tenestene ved Odda sjukehus treff behova til befolkninga i opptaksområdet, er det lagt stor vekt på å sikre eit korrekt faktagrunnlag. Målet har vore å fange opp behova, uttrykt som historisk forbruk av spesialisthelsetenester, for befolkninga i Odda, Jondal og Ullensvang og identifisere dei breie pasientgruppene Befolkningssamansetning og -utvikling Figur 8 er ei samla oversikt over tal innbyggarar og befolkningsutvikling i kommunane i Helse Fonnaområdet. Den viser at opptaksområdet til Odda sjukehus har eit lågare folketal og ein lågare forventa vekst enn dei andre sjukehusområda i Helse Fonna. Dei siste åra har det vore ein betydeleg auke i talet på turistar til Odda og Hardanger. Dette gjenspeglar seg i aukande mengd oppdrag hos Røde Kors og aukande traumeteam-utkallingar ved Odda sjukehus. Figur 8. Innbyggarar og befolkningsutvikling i Helse Fonna. SSB framskrivingsalternativ (MMMM) Tabell 4 viser befolkningssamansetninga i 2016 for kommunane i Odda-området. Det er relativt stor variasjon i innbyggartal mellom dei tre kommunane. Alle tre har ei eldre befolkning enn resten av fylket og landet, med ein høgare del innbyggarar over 67 år. Eidfjord kommune inngår ikkje lenger i opptaksområdet for Odda sjukehus, og er derfor utelatt. Innbyggarar i delar av Kvinnherad kommune, som høyrer til Stord sjukehus sitt opptaksområde, bruker i nokon grad Odda sjukehus (sjå kap , tabellar 9-12 om pasientstraumar). 24

134 0-66 år år år 90 år+ Totalt Odda 80 % 77 % 13 % 15 % 6 % 6 % 2 % 2 % Ullensvang 79 % 78 % 14 % 14 % 5 % 7 % 2 % 2 % Jondal 78 % 78 % 15 % 13 % 5 % 9 % 2 % 1 % Opptaksområdet 80 % 77 % 13 % 15 % 5 % 7 % 2 % 2 % Hordaland 86 % 84 % 9 % 11 % 3 % 5 % 1 % 1 % Noreg 86 % 83 % 10 % 12 % 3 % 5 % 1 % 1 % Tabell 4 Innbyggartal per kommune i Odda sjukehus sitt opptaksområde, 2016 (Kjelde SSB) Tabell 5 viser at det er forventa ein auke i innbyggartalet frå 2016 til 2030 for kommunane i Oddaområdet, men at auken er langt lågare enn i fylket og landet. Den største veksten er forventa i aldersgruppa år i alle tre kommunar, men ikkje like stor som i fylket og landet. Forventa endring i folketalet frå år år år 90 år + Totalt Odda 0 % 27 % 20 % -2 % 4 % Ullensvang 1 % 0 % 57 % -7 % 3 % Jondal 12 % -2 % 98 % -59 % 13 % Opptaksområde 1 % 15 % 37 % -11 % 5 % Hordaland 12 % 35 % 63 % 18 % 16 % Norge 10 % 32 % 68 % 16 % 14 % Tabell 5 Forventa endring i folketalet ( ) per kommune i Odda sjukehus sitt opptaksområde (Kjelde SSB. Innbyggartalet er framskrive med alternativ MMMM.) Forbruksmønster og pasientgrunnlag - grunnlag for planlegging og dimensjonering Dette kapittelet gir eit bilde av forbruket av somatiske spesialisthelsetenester i befolkninga i Odda sjukehus sitt opptaksområde, og grunnlaget for tenester ved Odda sjukehus. Forbruket blir vist gjennom døgnopphald, polikliniske konsultasjonar og dagkirurgiske inngrep som er generert av innbyggjarane i Odda-område i 2015, uavhengig av kor dei er behandla. Sjå også vedlegg 3 analyserapporten «Forbruk av somatiske spesialisthelsetenester i Odda sjukehus sitt opptaksområde». Analysen legg til grunn data frå Norsk pasientregister (NPR) som er den nasjonal kjelda for styringsdata i spesialisthelsetenesta. NPR er éi og same datakjelde som dekker heile opptaksområdet, uavhengig tenestestad. Arbeidet i prosjektet har vist avvik mellom NPR-data og data som blir henta ut lokalt ved Odda sjukehus frå DIPS/NIMES. Det kan vere mange årsaker til avviket, og temaet blir drøfta i kap. 5. Avviket vil ikkje ha innverknad på hovudkonklusjonane i analysane. Forbruksmønster Figur 9 viser at forbruket av innleggingar per 1000 innbyggjarar er høgare i Odda kommune enn i dei to andre kommunane i opptaksområdet, i Helse Vest og i landet. Odda kommune ligg spesielt høgt på akuttinnleggingar, men har òg høgast rate planlagde innleggingar. Ullensvang har også eit høgare forbruk samanlikna med Helse Vest og landet. 25

135 Sjukehusinnleggingar per 1000 innbyggjar per kommune Akuttinnleggingar per 1000 innb. Elektive innleggingar per 1000 innb. Figur 9 Sjukehusinnleggingar per 1000 innbyggar per kommune i Odda sjukehus sitt opptaksområde % av alle kirurgiske øh-prosedyrar (uavhengig av omsorgsnivå) for innbyggarane i Odda-området, er utført ved Odda sjukehus, 22 % ved Haukeland sjukehus, og 15 % ved Haugesund sjukehus. Om ein ser på døgnopphald som er knytt til kirurgisk øh er delen utført ved Odda sjukehus mindre (24 %). Figur 10 viser at forbruket av døgnopphald både i Odda sjukehusområde og i Helse Fonna i hovudsak gjeld medisinsk øyeblikkeleg hjelp. Gruppa som treng kirurgisk ØH utgjer ein liten del av det samla døgnforbruket. Forbruksratar per 1000 innbyggjar for medisinske og kirurgiske døgnopphald Odda sjukehus område Helse Fonna opptaksområde Kirurgisk ØH Medisinsk ØH Kirurgisk Elektiv Medisinsk Elektiv Figur 10 Forbruksratar per 1000 innbyggjar for medisinske og kirurgiske døgnopphald i Odda sjukehus og Helse Fonna sitt opptaksområde. Forbruksratane er aldersjustert for Odda sjukehusområde. Tala er frå

136 Figur 11 viser at det er eit større samla forbruk av polikliniske konsultasjonar i Odda-området enn i Helse Fonna. Det gjeld først og fremst elektive konsultasjonar. Variasjonane i forbruksratar kan forklarast med tilgang til helsetenester og forskjell i tilvisingsmønster hjå primærlegane Forbruksratar per 1000 innbyggjar -polikliniske konsultasjonar Odda sjukehusområde Helse Fonna Elektivt ØH Private avtalespesialistar Figur 11 Forbruksratar per 1000 innbyggjar for polikliniske konsultasjonar i spesialisthelsetenesta (elektiv og ØH) og private avtalespesialistar i Odda sjukehus og Helse Fonna sitt opptaksområde. Aldersjusterte forbruksratar Odda sjukehusområde Grunnlag for polikliniske tilbod For å rekne ut potensialet for framtidig poliklinisk tilbod ved Odda sjukehus for innbyggarane i Oddaområdet, er det nytta same metode som i rapporten «Nordfjord sjukehus Forbruk av somatiske helsetenester i kommunane rundt Nordfjorden». Utgangspunktet for berekningane er befolkninga sin bruk av spesialisthelsetenester, uavhengig av kor dei er behandla. Analysen (sjå vedlegg 3) har lagt til grunn at legespesialisten vil trenge 15 pasientar kvar dag for å fylle ein arbeidsdag (majoriteten av konsultasjonane er antatt å vere kontrollar). Vidare er det lagt til grunn at 50 % av konsultasjonane kan utførast lokalt ved Odda sjukehus. Som kapittel viser er pasientstraumane ut av sjukehusområdet store. Tala for potensiale føreset at ein lykkast med å snu ein del av desse straumane. Det er tatt utgangspunkt i at ambulering må skje minst kvar månad for at rutinar og logistikk skal bli stabile og varige. Dette svarar til ein stillingsbrøk (årsverkbehov) på 0,05 som ei nedre grense for å etablere ambuleringsordningar. Konsultasjonar hos private avtalespesialistar er inkludert, og tala gjeld innbyggjarane i Odda sjukehusområde, uavhengig av behandlingsstad. Det er lagt til grunn 240 arbeidsdagar i året og 20 arbeidsdagar per månad. Tabell 6 syner pasientgrunnlag og potensiale for Odda sjukehus innan kirurgiske fagområder. Berekninga viser at det er pasientgrunnlag for poliklinisk tilbod innan fagområdet auge. Dette er per i dag dekt av ein privat avtalespesialist, lokalisert ved Odda sjukehus. Vidare har Odda allereie eit poliklinisk tilbod innan generell kirurgi, og tala bekreftar at det er tilstrekkeleg pasientgrunnlag for dette (kirurg 6,3 dagar i månaden vil dekke 50 % av konsultasjonane). 27

137 Odda sjukehus har per i dag også eit poliklinisk tilbod innan gynekologi, øyre-nase-hals og ortopedi, og ut frå tala ser ein at det er grunnlag for det. Pasientstraumane ut frå Odda er store innan øyre-nasehals, og forbruket er stort blant eldre. For dei eldre kan det vere spesielt nyttig å sleppe lang reiseveg. Truleg vil befolkninga i området vere godt tent med ein høyresentral. Pasientgrunnlaget innan gyn/føde og ortopedi er også stort nok til å vurdere å styrke tilbodet innan desse fagfelta. Kirurgiske fagområde Total mengd konsultasjonar Konsultasjonar per dag 50 % av omfanget per dag Tal dagar per mnd. med 15 beh. per dag Anslag årsverk behov spesialist ved 15 beh. per dag Gastrokirurgi 524 2,18 1,1 1,5 0,07 Generell kirurgi ,50 4,7 6,3 0,32 Gyn/føde ,92 3,5 4,6 0,23 Ortopedi ,97 3,0 4,0 0,20 Urologi 488 2,03 1,0 1,4 0,07 Øyre-nase-hals ,47 3,2 4,3 0,22 Auge ,10 6,6 8,7 0,44 Tabell 6 Mogleg potensiale for kirurgiske spesialitetar ved Odda sjukehus Pasientgrunnlaget for polikliniske tilbod innan dei medisinske fagområda er mindre enn for dei kirurgiske (sjå tabell 7). Kardiologi har størst volum, og her tilbyr sjukehuset tenester. Hud er eit fagområde med pasientgrunnlag for eit poliklinisk tilbod litt oftare enn ein dag annakvar veke. Her er det ikkje tenester lokalt per i dag, og det kan vere potensiale for å bygge det opp. Dei andre medisinske fagområda har eit behov for om lag 0,05 årsverk, noko som svarar til ein dag i månaden. Pasientgrunnlaget ligg nær ei nedre grense for å etablere ambuleringsordningar, og ein må vurdere om det lar seg gjere å sikre stabile og varige rutinar og logistikk for at tilboda skal vere gode og trygge. Med eit slik volum kan ein til dømes organisere ein ambulerande poliklinikk ei veke kvar fjerde månad. Mange eldre nyttar tilbod innan revmatologi, endokrinologi og nevrologi, så dette er områda ein kan spare eldre for reiseveg. Medisinske fagområde Total mengd konsultasjonar Konsultasjonar per dag 50% av omfanget per dag Tal dagar per mnd. med 15 beh. per dag Anslag årsverk behov spesialist ved 15 beh. Per dag Pediatri 292 1,22 0,6 0,8 0,04 Endokrinologi 437 1,82 0,9 1,2 0,06 Gastromedisin 280 1,17 0,6 0,8 0,04 Kardiologi 955 3,98 2,0 2,7 0,13 Hud 843 3,51 1,8 2,3 0,12 Lunge 348 1,45 0,7 1,0 0,05 Nevrologi 336 1,40 0,7 0,9 0,05 Revma 452 1,88 0,9 1,3 0,06 Tabell 7 Mogleg potensiale for medisinske spesialitetar ved Odda sjukehus 28

138 Grunnlag for dagkirurgisk tilbod Forbruket av planlagt dagkirurgi per 1000 innbyggjar er forholdsvis likt mellom Odda sjukehusområde og Helse Fonna når ein ser på dei aldersjusterte ratane. Det er 43 dagkirurgiske inngrep per 1000 innbyggar i Odda-området, og 41 i Helse Fonna. På same måte som for polikliniske tilbod er pasientgrunnlaget og potensiale for dagkirurgisk tilbod ved Odda sjukehus analysert. Utgangspunktet for berekningane er befolkninga sin bruk av spesialisthelsetenester, uavhengig av kor dei er behandla. Det er lagt til grunn at ein må ha 5 dagkirurgiske inngrep for å fylle ein arbeidsdag (i staden for 15 polikliniske konsultasjonar). Tabell 8 viser at forbruket av dagkirurgi er lite i Odda sjukehusområde, og at pasientgrunnlaget for nye tilbod er lite. Ortopedi, auge og generell kirurgi er dei fagområda med størst pasientgrunnlag, og det er potensial for eit dagkirurgisk tilbod 1 dag i månaden. Dette ligg i grenseområdet for når stabile ambuleringsordningar kan etablerast (jf. ovanfor). Berekninga føreset at ein behandlar halvparten av inngrepa generert av befolkninga i Odda-område. Den største pasientstraumen innan ortopedisk dagkirurgi går til Voss sjukehus, ein del til Haukeland og til private sjukehus. Truleg vil eit breiare ortopedisk dagkirurgisk tilbod ved Odda sjukehus kunne hente heim ein del av desse pasientane. Det same gjeld innanfor auge, der eit lokalt tilbod vil kunne spare eldre for lang reiseveg. Truleg bør dagkirurgi ved Odda sjukehus kombinerast med andre tilbod innan same spesialitet. Om ein skal opprette nye tilbod innan dagkirurgi eller styrke eksisterande tilbod, bør det vurderast om pasientgrunnlaget bør utvidast til å dekke fleire område av Helse Fonna. Denne moglegheita til å etablere nisjekirurgi er til dels nytta, slik det går fram av tabellane i kapittel om pasientstraumar. Fagområde Dagkirurgiske inngrep Inngrep per dag 50% av omfanget per dag Dagar per mnd. med 5 inngrep per dag Anslag årsverk behov kirug ved 5 inngrep per dag Generell kirurgi 111 0,46 0,23 0,93 0,05 Gyn/føde 64 0,27 0,13 0,53 0,03 Ortopedi 139 0,58 0,29 1,16 0,06 Urologi 5 0,02 0,01 0,04 0,00 Øyre-nase-hals 31 0,13 0,06 0,26 0,01 Auge 120 0,50 0,25 1,00 0,05 Tabell 8 Mogleg potensiale for dagkirurgi ved Odda sjukehus 29

139 Pasientstraumar Dette kapittelet beskriv pasientstraumane frå kommunane i Odda sjukehusområde (også vedlegg 3). I tillegg ser vi på Kvinnherad kommune, som høyrer til Stord sjukehus, ettersom delar av kommunen har kort reiseveg til Odda (tabell 9-12). Pasientstraumane viser kor innbyggjarane i desse kommunane har blitt behandla i spesialisthelsetenesta. Det blir også vist pasientstraumar inn til Odda sjukehus, altså kor pasientane som blir behandla ved Odda sjukehus, er heimehøyrande. Norsk pasientregister er datakjelde. Pasientstraumar ut frå Odda sjukehus sitt opptaksområde Her viser vi kor, det vil seie på kva for sjukehus, innbyggjarane har blitt behandla. Figurane nedanfor viser pasientstraumane ut frå opptaksområdet samla for alle tre kommunane. Tabellane 9-12 nedanfor viser straumane frå kvar kommune. Ettersom Odda sjukehus ikkje har alle funksjonar, er ein stor del av pasientstaumane nødvendige. Når straumane i stor grad går til Helse Bergen, og i mindre grad til Haugesund sjukehus, heng det til ein viss grad saman med regionsfunksjonar ved Haukeland universitetssjukehus. Straumane er likevel først og fremst påverka av ønska til pasientane og av tilvisingspraksis hos fastlegane. Mangel på offentleg kommunikasjon mot Haugesund er også ein forklaringsfaktor. Mykje av pasientstraumane innan poliklinikk og dagbehandling ut av Helse Fonna er truleg unødvendige. Behandlinga kunne ha vore ivaretatt av eit sjukehus i Helse Fonna. 30

140 Pasientstraumane for elektiv døgnbehandling er størst til Haukeland universitetssjukehus for alle kommunane (sjå også tabell 9). Figur 12 Pasientstraumane ut frå Odda sjukehus sitt opptaksområdet samla for alle tre kommunane, 2015 Straumar knytt til ØH-innleggingar er størst til Odda sjukehus frå dei tre kommunane i opptaksområdet. Frå Kvinnherad reiser flest til Stord sjukehus (sjå også tabell 10). Figur 13 Pasientstraumane ut frå Odda sjukehus sitt opptaksområdet samla for alle tre kommunane,

141 Når det gjeld poliklinikk nyttar innbyggjarane i Odda kommune i størst grad Odda sjukehus, mens frå dei andre kommunane går den største pasientstraumen til Haukeland (sjå tabell 11). Figur 14 Pasientstraumane ut frå Odda sjukehus sitt opptaksområdet samla for alle tre kommunane, 2015 Innan dagbehandling ser ein det same, bortsett frå at Kvinnherad her nyttar Stord sjukehus mest (sjå tabell 12). Figur 15 Pasientstraumane ut frå Odda sjukehus sitt opptaksområdet samla for alle tre kommunane,

142 Opptaksområde Kommune Behandlingsstad Haugesund Odda Stord Haukeland Voss Førde Stavanger Andre Stord sjukehus Kvinnherad 18 % % % % % 11 1 % 9 1 % 6 9 % 83 Odda 23 % % 58 2 % 7 50 % % 10 0 % 0 1 % 6 10 % 44 Odda sjukehus Ullensvang 13 % 29 9 % 21 2 % 4 57 % % 20 1 % 2 0 % 0 9 % 19 Jondal 2 % 1 7 % 4 0 % 0 72 % 43 8 % 5 0 % 0 0 % 0 12 % 7 Tabell 9 Pasientstraumar elektive døgnopphald per kommune og sjukehus, Relative og absolutte tal. Opptaksområde Kommune Behandlingsstad Haugesund Odda Stord Haukeland Voss Førde Stavanger Andre Stord sjukehus Kvinnherad 10 % % % % % 5 0 % 3 0 % 8 0 % 2 Odda 13 % % % 7 10 % % 10 0 % 0 0 % 4 1 % 7 Odda sjukehus Ullensvang 7 % % % 4 27 % % 95 0 % 0 1 % 3 1 % 6 Jondal 6 % 8 44 % 61 0 % 0 36 % % 15 0 % 0 2 % 3 1 % 2 Tabell 10 Pasientstraumar ØH-døgnopphald per kommune og sjukehus, Relative og absolutte tal. Opptaksområde Kommune Behandlingsstad Haugesund Odda Stord Haukeland Voss Førde Stavanger Andre Stord sjukehus Kvinnherad 13 % % % % % 44 0 % 41 1 % 74 7 % 883 Odda 19 % % % % % % 8 1 % 59 4 % 343 Odda sjukehus Ullensvang 8 % % % % % % 13 0 % 14 3 % 143 Jondal 2 % % % 1 66 % % % 1 0 % 1 4 % 53 Tabell 11 Pasientstraumar polikliniske konsultasjonar per kommune og sjukehus, Relative og absolutte tal. Opptaksområde Kommune Behandlingsstad Haugesund Odda Stord Haukeland Voss Førde Stavanger Andre Stord sjukehus Kvinnherad 17 % % % % % 5 0 % 2 0 % 3 13 % 113 Odda 20 % % % 3 25 % % 14 0 % 0 0 % 1 10 % 49 Odda sjukehus Ullensvang 7 % % 75 0 % 1 42 % % 69 0 % 1 0 % 1 9 % 33 Jondal 3 % 2 16 % 12 0 % 0 57 % % 9 1 % 1 0 % 0 11 % 8 Tabell 12 Pasientstraumar dagbehandling per kommune og sjukehus, Relative og absolutte tal. 33

143 Pasientstraumar inn til Odda sjukehus Tabell viser kor pasientane som blir behandla ved Odda sjukehus, kjem i frå. Når det gjeld døgnopphald, kjem hovuddelen av pasientane frå eige opptaksområde, med unntak for planlagde døgnopphald med kirurgisk DRG. Her kjem dei fleste pasientane tilreisande utanfrå sjukehusområdet; 47 % av pasientane kjem frå andre kommunar i Helse Fonna og 28 % frå eit anna helseføretak. Dei absolutte tala her er små. Døgnopphald Medisinsk DRG Kirurgisk DRG ØH Elektiv ØH Elektiv Odda sjukehusområde (83%) 54 (75%) 29 (76%) 29 (25%) Helse Fonna eks. Odda 170 (13%) 18 (25%) 5 (13%) 55 (47%) Utanfor Helse Fonna 65 (5 %) 0 (0%) 4 (10%) 32 (28%) Totalt Tabell 13 Mengd døgnopphald ved Odda sjukehus, fordelt etter kvar pasientane knytt til døgnopphaldet er heimehøyrande, % av dei polikliniske konsultasjonane som er utført ved Odda sjukehus, gjeld innbyggjarar i eige opptaksområde (tabell 14). Det gjeld for både planlagde og akutte. Det er ein litt høgare del pasientar utanfrå Helse Fonna som kjem til akutte polikliniske konsultasjonar samanlikna med dei planlagde konsultasjonane. Det kan skyldast turismen i området, men merk at dei absolutte tala også her er små. Poliklinikk Elektiv ØH Totalt Odda sjukehusområde (73%) 808 (73%) (73%) Helse Fonna eks Odda (23%) 175 (16%) (22%) Utanfor Helse Fonna 312 (5%) 127 (11%) 439 (6%) Totalt Tabell 14 Mengd polikliniske konsultasjonar utført ved Odda sjukehus, fordelt etter kvar pasientane knytt til konsultasjonen er heimehøyrande, 2015 Når det gjeld planlagt dagkirurgi kjem dei fleste pasientane tilreisande utanfrå sjukehusområdet. 43 % av pasientane kjem frå ein annan Helse Fonna-kommune, og 28 % kjem frå eit anna helseføretak. Dette er same mønster som ein finn for planlagd døgnkirurgi. Odda sjukehus driv med nisjekirurgi innan åreknutar, dette kan truleg forklara den store pasientstraumen inn til sjukehuset frå kommunar som ikkje høyrer til Odda sjukehus sitt opptaksområde. ØH dagkirurgi er utelatt då det var svært lite omfang. Dagkirurgi Elektiv Odda sjukehusområde 145 (29%) Helse Fonna eks Odda 216 (43%) Utanfor Helse Fonna 143 (28%) Totalt 504 Tabell 15 Mengd planlagde dagkirurgiske inngrep utført ved Odda sjukehus, fordelt etter kvar pasientane knytt til inngrepa er heimehøyrande,

144 Storbrukarar av spesialisthelsetenester Ei analyse av storbrukarar av spesialisthelsetenester i Odda sjukehus sitt opptaksområde, viser at ein liten del av døgnpasientane står for ein stor del av sjukehusbruken (sjå vedlegg 4). Dei 10 % av pasientane med høgast liggedøgnforbruk, sto for heile 53 % av det totale forbruket. Figur 16 Lorenzdiagram over fordeling av liggedøgnsforbruket i Odda-området samla Talet på storbrukarar i Odda-området i perioden var totalt 268 personar, med stor variasjon mellom kommunane. Pasientar busette i Odda kommune har det største forbruket både i absolutte og relative tal, også etter justering for forskjellar i befolkning: Kommune Tal personar Tal opphald Faktisk rate personar/ 1000 innbuar Stand. rate personar (justert for alder og kjønn) / 1000 innbuar Jondal ,2 5,5 Odda ,5 22,1 Ullensvang ,8 10,1 Odda-området samla ,4 17,0 Tabell 16 Talet på storbrukarar i Odda-området i perioden Fordi analysane her ikkje inkluderer data for bruk av andre sjukehus utanfor Helse Fonna, kan det reelle omfanget av storbrukarar vere høgare. Førekomsten er likevel på same nivå som i liknande analysar andre stader; 1-2 % av befolkninga er storbrukarar. Funna viser at storbrukargruppa skil seg tydeleg frå resten av pasientane, både i form av ulike eigenskapar og ulikt forbruksmønster. Storbrukarane er, som gruppe: Eldre Har fleire ulike og kroniske lidingar Har i større grad opphald ved fleire ulike typar avdelingar/fagområde Har fleire ø-hjelpsinnleggingar, og fleire reinnleggingar innan ein månad Fleire døyr under eit sjukehusopphald Pasientane har i stor grad multiple kroniske lidingar med tilstandar som krev oppfølging frå fleire ledd i behandlingskjeda over tid. Gruppa utfordrar i høve til å tenkje meir på tvers og meir langsiktig, og til å sikre gode overgangar mellom ulike ledd i behandlingskjeda. Heilskaplege samhandlingstiltak burde derfor kunne gi gevinst både i form av forbetra kvalitet i den langsiktige oppfølginga, og kunne gje færre ø-hjelpsinnleggingar på sjukehus. 35

145 Vidare er det grunn til å legge vekt på at gruppa har eit handterleg volum med tanke på iverksetting av målretta tiltak. Det er også grunn til å tru at det kan vere særleg ønskjeleg for mange i denne gruppa å ha dei fleste tilboda tilgjengelege nær der dei bur Prehospitale tenester Ifølge akuttmedisinforskrifta delar kommunane ansvaret for den akuttmedisinske beredskapen utanfor sjukehus med spesialisthelsetenesta. Helse- og omsorgstenestene i kommunane har ei plikt til å yte nødvendige helse- og omsorgstenester til personar som oppheld seg i kommunen. Dette gjeld også øyeblikkeleg hjelp og er sterkt understreka i NOU 2015:17; Først og Fremst. Et helhetlig system for håndtering av akutte sykdommer og skader utenfor sykehus. Ambulansetenesta er ein viktig del av spesialisthelsetenesta. Dei siste åra er det utvikla prehospitale behandlingstiltak for akutte sjukdoms- og skadetilstandar som tidlegare berre blei gitt i sjukehus. På ei rekke område er det utvikla diagnostiske hjelpemidlar som hurtigtestar, ultralyd, videoassisterte teknikkar og mobile røntgen/ct-løysingar, som i framtida vil kunne tas i bruk ved akutt sjukdom eller skadar utanfor sjukehus. Ambulansetenesta i Odda-området Ambulansestasjonen som er lokalisert i Odda, er bemanna med 17 årsverk. Mannskapa oppheld seg på stasjonen heile døgnet, også i passiv vakttid (kasernering). Ambulansestasjonen har 2 biler i døgndrift, 1 dagbil og 1 beredskapsambulanse. I tillegg er det ein legebemanna bil med heile føretaket som nedslagsfelt. Denne blir drifta i Haugesund på dagtid kl fem dagar i veka. Bilen kan òg køyre i møte med ambulanse frå Odda ved behov. Figur 17 Ambulansestasjonar Det er ikkje båt/kystambulanse i Hardanger, men det er avtale med private drivarar om behov for båt (til dømes ved ras og stengde vegar). Helse Fonna og Helse Bergen samarbeider i grenseområda mellom føretaka, mellom anna ved at Helse Bergen kan ta over pasient på ferjekai for vidare transport. Helse Bergen kan også sende legebil i møte med ambulanse frå Helse Fonna. AMK-sentralane har oversikt over ambulansar frå andre føretak i sitt eige område, slik at dei kan nyttast til bistand ved «rød» respons ved å gå gjennom «modersentral». (Vedlegg 5.) 36

146 Odda ambulansestasjon køyrde i oppdrag. Av desse var det til saman 921 oppdrag der pasienten blei transportert til Odda sjukehus, fordelt på 262 akuttoppdrag, 353 hasteoppdrag og 306 vanlege oppdrag (utan hastegrad). Ambulansen gjekk frå Odda sjukehus til Bergen 10 gongar, og direkte utan å vere innom sjukehuset, 1 gong. Frå Ullensvang køyrde dei direkte til Bergen eller Voss 5 gongar. Ingen blei køyrd frå Jondal direkte til Bergen. Ambulansen gjekk frå Odda sjukehus til Haugesund 10 gongar, og direkte utan å vere innom sjukehuset, 4 gongar. Ingen pasientar vart køyrd direkte frå Ullensvang eller Jondal til Haugesund. Luftambulansedekning i Helse Fonna og Odda-området Luftambulansetenesta har ei spesiell rolle i den akuttmedisinske beredskapskjeda, samtidig som den er ein integrert del av den samla ambulansetenesta (sjå vedlegg 6). Luftambulansetenesta har ei overordna føring om at 90 prosent av befolkninga skal nåast av legebemanna ambulanse innan 45 minutt (jf. St.meld.nr.43 ( ) Om akuttmedisinsk beredskap). Luftambulansedekninga er framstilt i kartet under, der flysirklane representerer ca. 30 minutt flytid. Figur 18 Luftambulansedekning Helse Fonna. Statens kartverk Tilrettelagt av Nordeca AS for KoKom og Luftambulansetjenesten ANS Helse Fonna blir dekt av 3 ambulansehelikopter (Stavanger, Bergen og Ål) og 1 redningshelikopter (Sola). Kvar av desse har ei flytid til grensa i Helse Fonna på cirka minutt. Bergen-basen åleine kan nå mest heile området innan 30 minuttar flytid. Alle har same høge medisinske kapasitet. Dersom det går an å fly, kan ein altså nå 100 prosent av befolkninga i Helse Fonna av legebemanna helikopter innan 45 minutt med god margin. Ved ekstraordinære behov (større hendingar), kan ytterlegare 2 ambulansehelikopter (Førde og Arendal) og 1 redningshelikopter (Florø) nå Helse Fonna-området innan minuttars flytid. I tillegg kan Førde basen nå den nordaustlege delen av området innan dryge 30 minuttar flytid. Det er ein stor fordel at området kan nåast av helikopter frå ulike himmelretningar, dersom vêrforholda hindrar primærbasen. 37

147 Redningshelikopter frå Sola eller frå Florø er ein «dårlig vêr-ressurs» og har god gjennomføringsevne. Dette blir ytterlegere betra med nye redningshelikopter frå ca. 2017, då desse får av-isingsutstyr og dermed «all weather capacity». Dei vil også fly betydeleg raskare enn dagens Sea King. Helikopteroppdrag i Helse Fonna og Odda-området Ambulansehelikopter blir brukt både til primæroppdrag (utrykking til kommunar) og sekundæroppdrag (overføringsoppdrag mellom sjukehusa). I 2014 var det om lag 800 bestilte oppdrag frå Helse Fonna. Det blir i snitt utført knapt 1,5 oppdrag per døgn i Helse Fonna-området. Om lag 1/3 av oppdraga er overføringsoppdrag frå Haugesund, Stord og Odda. Manglande gjennomføring av oppdrag blir registrert som «avvik». Den viktigaste årsaka til avvik er vêrforhold. I tillegg til vêrforhold kan oppdrag bli avviste eller avbrotne fordi det ikkje er medisinsk behov, pga. samtidigheit mellom fleire oppdrag, pga. kviletidsbestemmelser eller av tekniske årsakar. Samtidigheitskonflikt ved éin base fører som oftast til at oppdraget kan overførast til ein annan base, sidan Helse Fonna kan spele på fleire basar. Dei fleste som blir avvist eller avbrotne av andre årsakar enn vêr og samtidigheit, blir avvist /avbrotne fordi det viser seg å ikkje vere medisinsk behov. Det kan til dømes vere at tilstanden til pasienten betrar seg eller at anna tilstrekkeleg hjelp (t.d. ambulanse) kjem fram først. At oppdrag blir «avvist» betyr ikkje at luftambulansetenesta ikkje arbeider med oppdraget medisinsk, men at saka blir løyst utan å rykke ut. Dette kan vere i form av rådgiving til AMK-sentralen, kontakt via telefon med innringar, kontakt med ambulansen, eventuelt lytte/følgje med på radio. Det er gjort ein gjennomgang av luftambulanseoppdrag i Odda-området, som blei avviste/avbrotne på grunn av vêr eller samtidigheitskonflikt, i 2014, 2015 og fram t.o.m. 13. november november 2016 Samla for Odda, Ullensvang, Jondal kommunar Herav Odda sjukehus Løyst av anna luftambulanse / Sea King Løyst av ambulanse/legevaktslege* Førespurnadar Løyst av luftambulansen Avviste/avbrotne pga. vêr Avviste/avbrotne pga. samtidigheit Tabell 17 avviste/avbrotne luftambulanseoppdrag på grunn av vêr eller samtidigheitskonflikt, 2014-november Tal frå Luftambulansebasen i Bergen. * I tillegg er 3 av dei avviste/avbrotne løyst av Røde Kors, 1 genererte ikkje andre løysningar (gjaldt bistand til politiet) og i 2 oppdrag er det ikkje journalført korleis oppdraget blei løyst. Gjennomgangen viste at det blant dei avviste/avbrotne oppdraga var fleire pasientar med alvorlege tilstandar. I perioden ein så på blei det funne ei tilfredsstillande løysing for alle pasientane, med unntak av ein, der alternativ transport med ambulanse til Haukeland medførte ein forseinking i oppstart av PCI-behandling. I 2015 var det samla 57 gjennomførte luftambulanseoppdrag frå Odda, Ullensvang, Trolltunga og Jondal. 48 av desse blei løyst av basen i Bergen, tre frå basen i Ål, tre frå basen i Stavanger og tre av Sea King redningshelikopter (tal frå prehospitale tenester i Odda). 38

148 Landingsforhold ved Odda sjukehus Luftambulansen landar som regel på Eitrheim når vêrforholda tillèt det, eventuelt direkte på skadestaden. Det er ca. 5 kilometer frå Odda sjukehus. Ved skydekke over Folgefonna landar helikopteret ofte på vestsida av Folgefonna i Gjerde, på Ænes eller på Torsnes i Jondal. Pasienten blir frakta med ambulanse gjennom den 11 kilometer lange Folgefonntunnelen, og eventuelt gjennom Jondalstunnelen, og vidare med helikopter til Bergen. Flytida til Bergen blir på den måten kortare. Kartet viser dei vanlege landingsplassane og ordinær reisetid frå sjukehuset med bil. Figur 19 Vanlege helikopterlandingsplassar og ordinær reisetid frå Odda sjukehus med bil Luftambulanse er ein avgrensa ressurs, også på grunn av vêrforhold, men ikkje i større grad enn at det sjeldan får alvorlege konsekvensar. Det vil alltid vere oppdrag som må løysast med hjelp av lokal ambulanse og legevaktslege dei er grunnmuren i all prehospital akuttmedisin Øyeblikkeleg hjelp utført ved Odda sjukehus I dette kapitelet beskriv vi omfanget av øyeblikkeleg hjelp utført ved Odda sjukehus, der fokuset er på kva øyeblikkeleg hjelp-aktivitet som føregår ved Odda sjukehus. I kapitla og var fokus på befolkninga sin bruk av spesialisthelsetenester, uavhengig av tenestestad. Ved Odda sjukehus er 73 % av den total aktiviteten planlagt, mens 27 % av aktiviteten er knytt til øyeblikkeleg hjelp. 88 % av døgnopphalda er øyeblikkeleg hjelp-innleggingar, primært er dette opphald med medisinsk DRG. Figur 20 gir ein indikasjon på variasjon mellom mindre akuttsjukehus i Noreg når det gjeld talet på ØH-innleggingar og kor mange av desse det er knytt operasjon til. Det kan vere ulik 39

149 registreringspraksis ved dei ulike sjukehusa, noko som inneber at tala må tolkast som ein indikasjon på kor mange ØH-pasientar som blir operererte kvar dag. I 2014 hadde Odda sjukehus i snitt få øyeblikkeleg hjelp-innleggingar i løpet av eit døgn, samanlikna med andre små sjukehus i landet. Av dei 4,27 innleggingane ved Odda sjukehus blir det utført 0,1 operasjonar per døgn. Det inneber at det i snitt går 10 dagar mellom kvar ØH-operasjon. Akutte innleggingar per døgn og mengd operasjon av desse ,5 0,7 0, ,5 1,6 10 0, ,4 1 0,5 14 1,9 16 1,2 14 1, ,9 1,6 4,27 0,1 Øhj total Operert Figur 20 Akutte innleggingar og mengd operasjon av desse (Kjelde NPR 2014) Tabell 18 viser at den øyeblikkelege hjelpa utført på Odda sjukehus i hovudsak dreier seg om medisinske prosedyrar og i mindre grad kirurgiske, 79 % medisinske og 21 % kirurgiske. Ser ein berre på døgnopphalda, er 89 % medisinske og 11 % er kirurgiske. Kirurgiske pasientar er ikkje berre pasientar som blir opererte, ofte krev den kirurgiske pasienten medikamentell behandling, og blir registrert som medisinsk pasient i tråd med vanleg prakis. Mesteparten av ØH-prosedyrane som blir utført poliklinisk, er derimot kirurgiske (79 %). Av desse er 71 % relatert til mindre kirurgiske inngrep og 25 % til hud. Av dei kirurgiske ØH-prosedyrane knytt til døgnbehandling gjeld 32 % mindre kirurgiske inngrep og 22 % transluminal endoskopi (kroppsopningsbasert kirurgi). ØH-prosedyrar per omsorgsnivå og type Medisinsk prosedyre Kirurgisk prosedyre Total mengd prosedyrar Døgnopphald % % 2116 Poliklinikk % % 403 Dagbehandling % % 105 SUM % % 2624 Tabell 18 Totalt mengd ØH-prosedyrar utført ved Odda sjukehus i 2015 fordelt på omsorgsnivå og type prosedyre Figur 21 viser døgnprofilen for ØH-innleggingar ved Odda sjukehus, både kirurgiske og medisinske, og innkomst av polikliniske ØH-konsultasjonar i I snitt kjem det 3,2 pasientar inn kvar dag til Odda sjukehus som treng øyeblikkeleg poliklinisk hjelp. Figur 21 viser at dei fleste pasientane kjem på dagtid, aller flest mellom kl. 07 og 12. På kveld og natt kjem det svært få. I snitt kjem det flest pasientar om måndagane (4,6 pasientar), og færrast laurdagen (2,1 pasientar) og søndagen (1,6 pasientar). 40

150 I 2015 var det 38 øyeblikkeleg hjelp-innleggingar (døgnopphald) med kirurgisk DRG ved Odda sjukehus, eller i snitt 0,1 per dag. Det vil seie at det i snitt går 10 dagar mellom kvar ØH-operasjon. Figur 21 viser at dei fleste kirurgiske akuttinnleggingane skjer mellom kl. 19 og 24, og sjeldan på natta. I snitt er det flest om måndagen (0,19 innleggingar) og tysdagen (0,17 innleggingar), og færrast om fredagen (0,02). I 2015 var det 1335 ØH-innleggingar (døgnopphald) med medisinsk DRG ved Odda sjukehus. Det vil seie at det i snitt var 3,66 ØH-innleggingar per dag. Dei fleste innleggingane skjer om dagen mellom kl. 13 og 18, i snitt 1,54 innleggingar. Det er færrast om natta, i snitt 0,19. Dei fleste ØHinnleggingane med medisinsk DRG skjer om torsdagane (4,3 innleggingar), fredagane og tysdagane (4,2 innleggingar i snitt). Det er færrast ØH-innleggingar laurdagen (i snitt 2,4). 1,6 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 Gjennomsnittleg ØH innleggingar ved Odda sjukehus per døgn 1,1 1,4 0,2 0,01 0,04 0,03 0,03 0, ,5 1,3 0,8 0,4 Døgnopphald ØH- Kirurgisk DRG Døgnopphald ØH - Medisinsk DRG Poliklinikk ØH -kirurgisk Figur 21 Døgnprofil akuttinnleggingar (døgnopphald) med medisinsk DRG, med kirurgisk DRG og innkomst av polikliniske konsultasjonar, hastegrad ØH ved Odda sjukehus i Journalgjennomgang av pasientar innlagt som øyeblikkeleg hjelp Det er gjort to utgreiingar av pasientar som blir tilvist Odda sjukehus som øyeblikkeleg hjelp. Den første er ein gjennomgang av alle journalar på øyeblikkeleg hjelp-opphald ved Odda sjukehus i Her er både medisinske og kirurgiske pasientar tatt med (sjå vedlegg 7). Den andre er ein gjennomgang av skadde pasientar tilvist Odda sjukehus i ein tre års periode frå juli 2013 til juni 2016 (sjå vedlegg 8), for å avdekke omfanget av alvorleg skadde pasientar ved sjukehuset. Gjennomgang av alle journalar på øyeblikkeleg hjelp opphald ved Odda sjukehus i 2015 Journalgjennomgang hadde som føremål å få fram kunnskap om korleis Odda sjukehus blir brukt som akuttsjukehus (vedlegg 7). Journalar på alle øyeblikkeleg hjelp opphald (pasientar tilvist Odda sjukehus) i 2015 er gått gjennom, i alt 1552 øyeblikkeleg hjelp opphald. 41

151 Ein har med utgangspunkt i rettleiar for SATS (South African Triage Scale) kategorisert pasientane etter klinisk prioriteringsliste. Dette vil peike på pasientar som har sjukdomsbilde der det er av avgjerande betydning at helsehjelpa startar raskt. SATS er meint å nyttast primært til vurdering og prioritering i akuttsituasjonar. Dei pasientane som dominerer i kategoriar med høgast klinisk prioritet (røde og oransje) er pasientar med infeksjonstilstandar, hjartesjukdom, mistanke om hjerneslag, forgiftingar og traumar. Ein har og registrert kva type og tal på kirurgiske inngrep gjort på pasientar innlagt som øyeblikkeleg hjelp. Dette er samanlikna med dei prosedyrekodane som er registrert i DIPS. Dei hyppigaste inngrepa er ortopediske inngrep. Det er ikkje funne pasientar der det er gjort hemostatisk nødkirurgi, det vil sei kirurgiske inngrep for å stoppe alvorlege blødningar, men det er to pasientar med særleg høg hastegrad. Tabellen under viser tal på akutte opphald, fordeling på klinisk prioritet og tal på akutt kirurgiske inngrep - fordelt på månad i Klinisk prioritet Månad N Ikkje ØH Faktisk ØH Raud N(%) Oransje N(%) Gul N(%) Grøn N(%) Kirurgisk inngrep innleggingsdag Januar (4) 36 (22) 44(28) 71(45) 1 2 Februar (8) 24(22) 29(28) 43(41) 2 1 Mars (9) 19(13) 56(38) 58(40) 7 4 April (18) 31 (22) 47(32) 40(27) 6 1 Mai (29) 23(17) 34(25) 37(28) 2 1 Juni (31) 21(13) 31(20) 54(36) 4 Juli (20) 24(19) 38(29) 38(31) 8 1 August (5) 25(21) 44(42) 37(31) 3 September (38) 9(9) 19(20) 30(33) 3 Oktober (34) 14(16) 26(18) 30(34) 2 1 November (27) 17(13) 33(18) 38(32) 4 Desember (38) 14(7) 26(16) 43(33) 1 1 Tabell 19 Tal akutte opphald, fordeling på klinisk prioritet og tal på akutt kirurgiske inngrep. Odda sjukehus, 2015 Kirurgisk inngrep under opphaldet Det er stor variasjon i fordeling mellom dei ulike kategoriane av klinisk prioriteringsgrad frå månad til månad i Dette skuldast mest sannsynleg ulik vurdering av dei som har gjort gjennomgangen. Om denne delen av gjennomgangen skal brukast til planlegging av øyeblikkeleg hjelp funksjonane ved Odda sjukehus, må kategoriseringa kvalitetssikrast. Delutgreiinga gir likevel ei deskriptiv skildring av pasientar innlagt som øyeblikkeleg hjelp. Ein ser at det er stor variasjon i type kirurgiske inngrep som blir gjort som øyeblikkeleg hjelp. Ein og same spesialitet kunne ikkje utført dei inngrepa som hasta mest. Vidare er det særleg pasientar med ulike infeksjonstilstandar, pasientar med forverring av kronisk obstruktiv lungesjukdom som peikar seg ut som grupper der ein kan sjå på samarbeidsmodellar mellom kommunehelsetenesta og spesialisthelsetenesta. Dette er også i tråd med funn i analysar av storforbrukarar av spesialisthelsetenester. Det er også stort volum av pasientar som blir lagt inn for observasjon etter skader. Rask avklaring med radiologisk undersøkingar, kortvarig observasjon og eventuelt smertelindring er det vanlegaste tilbodet til denne gruppa. Ein bør sjå på om og eventuelt korleis ein skadepoliklinikk kunne handtert denne pasientgruppa. Ein har i dag døgnkontinuerleg skadepoliklinikk som blir dekka av turnuslegar med oppfølging av kirurg i bakvakt. 42

152 Gjennomgang av traumepasientar - alvorleg skadde, i perioden juli 2013 til juni 2016 Det er gjort ein gjennomgang av pasientstraumen av skadde pasientar ved Odda sjukehus i perioden juli 2013 til juni Gjennomgangen blei gjort for å avdekke omfanget av alvorleg skadde pasientar som blir handtert ved sjukehuset (sjå vedlegg 8 - rapport frå Traumesenteret). Gjennomgangen viser at det i treårsperioden har vore: 1130 unike innleggingar for skadar, traumar og følgjetilstandar (ICD 10 kode S og/eller T). Dei aller fleste var lettare skadde (99 %) 11 pasientar var alvorleg skadde (alvorlegheitsgrad ISS 16-42). Det er i gjennomsnitt 4 pasientar per år, med ein variasjon frå 0 til 4 pasientar per halvår. Pasientar med alvorleg hypotermi (nedkjøling) er tatt med. Av dei 11 alvorleg skadde pasientane blei 5 ferdigbehandla ved Odda sjukehus, 1 døde under behandling i Odda og 5 blei flytta over til anna sjukehus (4 til HUS og 1 til Haugesund). Ingen av desse 11 pasientane hadde behov for hemostatisk naudkirurgi ved Odda sjukehus. Det vil seie at ingen av dei hadde behov for kirurgi med den intensjonen å stoppe alvorleg blødning. Det blei også gjort ein gjennomgangen av raude responsar, dvs. hendingar der det blei sendt ut ambulanse akutt med bakgrunn i skade eller mogleg alvorleg hending, og der Odda sjukehus var leveringsstad. Til saman var det 103 raude responsar i perioden frå juli 2013 til juni pasientar ble lagt inn på Odda sjukehus (3 hendingar resulterte i innlegging av meir enn ein pasient). Av dei 76 pasientane blei berre 1 pasient vurdert som alvorleg skadd. Dette er ein av dei 11 pasientane omtalt ovanfor. 17 pasientar blei berre behandla poliklinisk. For dei resterande 13 hendingane er det noko manglande koding, men truleg har pasienten blitt sendt heim etter poliklinisk konsultasjon. 5 av dei var utanlandske statsborgarar. I etterkant av perioden for journalgjennomgangen (dvs. frå juli og fram til slutten av november 2016) har det vore behov for å gjere 2 potensielt livreddande inngrep ved Odda sjukehus Kvalitetsindikatorar Tolking av kvalitetsindikatorar Ein kvalitetsindikator er eit indirekte mål, ein indikasjon på kvaliteten på det området som blir målt. Tolking av kvalitetsindikatorar kan vere komplisert og må gjerast med varsemd. Forskjell i resultat på enkelte indikatorar kan skyldast andre forhold enn forskjell i kvalitet, t.d. ulike oppgåver mellom sjukehusa ut frå funksjonsdeling. Små sjukehus kan ha lågt tal pasientar som gir usikre resultat. Det er avgrensa kva ein kan slutte ut frå resultata. Éin indikator åleine kan ikkje beskrive behandlingskvaliteten ved sjukehuset. Da må fleire indikatorar som beskriv relevante sider ved sjukehuset vurderast. Først da kan man få eit inntrykk av den generelle kvaliteten ved verksemda. Her blir det vist resultat for reinnlegging og pasienterfaringar. Resultat for alle indikatorane i det nasjonale kvalitetsindikatorsystemet blir publiserte på for sjukehus, helseføretak og helseregionar. 43

153 30 dagars reinnlegging av eldre etter sjukehusopphald Kvalitetsindikatoren «risikojustert sannsynlighet for reinnleggelse av eldre innen 30 dager etter utskrivning fra sykehus» blir berekna for pasientar som er 67 år og eldre og som blei lagt inn på sjukehus med ein av følgjande hovuddiagnosar (primærtilstand): astma/kronisk obstruktiv lungesjukdom (KOLS), hjartesvikt, lungebetennelse, hjerneslag, brot, dehydrering, forstopping, gastroenteritt, urinveisinfeksjon, mangelanemier og gikt. Ei reinnlegging blir definert som ei akutt innlegging, uavhengig av årsak til innlegging (med visse unntak) og kva for sjukehus innlegginga skjer på, og som inntreff mellom 8 timer og 30 dagar etter utskriving frå ei tidlegare sjukehusinnlegging. På grunn av eit lite tal tilfelle per sjukehus er det knytt utsikkerheit til tala, særleg for små sjukehus. Dei einaste sikre konklusjonane ein kan trekke, er om eit sjukehus har lågare eller høgare sannsyn for reinnlegging enn referanseverdien. Resultat for Odda sjukehus ( ) viser at det var signifikant høgare sannsyn for reinnlegging for diagnosegruppene hjartesvikt og lungebetennelse. ( Pasienterfaringar - pasientopplevd kvalitet og pasienttryggleik Kunnskapssenteret har sidan 2011 gjennomført årlege nasjonale pasienterfaringsundersøkingar blant vaksne døgnpasientar ved somatiske sjukehus ( I undersøkingane blir kvart sjukehus samanlikna med landssnittet på ni pasienterfaringsindikatorar. Resultata blir vist på ein skala frå 0-100, der 100 er best. Vidare blir det samanlikna med landssnittet, om sjukehuset skårar signifikant betre eller dårlegare enn landssnittet, og endringar frå tidlegare år. Tabell 20 viser at Odda sjukehus i 2015 ikkje skil seg signifikant frå landssnittet, og at det er signifikant betre resultat på organisering og standard i 2015 enn i Det er signifikant dårlegare resultat på ventetider i 2015 samanlikna med Tabellen viser også ei totalvurdering av pasienterfaringane ved sjukehuset. Ifølgje Kunnskapssenteret er den statistiske usikkerheten knytt til denne indikatoren stor på grunn av eit lågt tal svar ved Odda sjukehus. Derfor kan ein ikkje legge vekt på resultatet på denne indikatoren for Odda sjukehus. Tabell 20 Resultat på pasienterfaringsindikatorane for Odda sjukehus 2015 Kunnskapssenteret har også målt pasientopplevd pasienttryggleik ut frå svar på tolv spørsmål om førekomst av ulike negative hendingar. Pasienttryggleiksindikatoren varierer frå 0-100, der 100 er 44

154 best. Indikatoren kan berre brukast til å sjå på utviklinga for kvart enkelt sjukehus for seg. Tabell 21 viser at Odda sjukehus hadde signifikant betre resultat i 2015 enn i 2014, mens det frå 2011 til 2015 ikkje var nokon signifikant endring. Tabell 21 Vekta resultat på pasienttryggleiksindikatoren for Odda sjukehusa i 2015 Figur 22 viser utviklinga i indikatorane for Odda sjukehus frå På grunn av eit lågt tal svar ved Odda sjukehus vil resultata variere ein del frå år til år. Resultata på indikatorane var betre i 2013 og 2015 enn i Figur 22 Utvikling i pasienterfaringsindikatorane for Odda sjukehus Kommunale helse- og omsorgstenester Kommunane sitt ansvarsområde og oppgåver innan helse ble frå 1. januar 2012 regulert i «Lov om kommunal helse- og omsorgstenester m.m. (Helse og omsorgstenestelova). Gjennom samhandlingsreforma har kommunane fått eit større ansvar for befolkninga si helse. Kommunane skal sørgje for at innbyggarane og andre som oppheld seg i kommunen får eit tilbod om nødvendige helse- og omsorgstenester. Kommunane sitt ansvar omfattar alle pasient- og brukargrupper. Kommunane sitt tilbod skal mellom anna omfatte: helsefremjande og førebyggande tenester, svangerskaps- og barselsomsorgstenester, hjelp ved ulukker og andre akutte situasjonar, utgreiing, diagnostisering og behandling (fastlegeordning), habilitering og rehabilitering og andre helse- og omsorgstenester. 45

155 Legevaktsfunksjon i Odda sjukehus sitt opptaksområde Vekedagar, dagtid: Fastlegane har ansvar for augeblikkeleg hjelp på dagtid. Vekedagar, kl : Legevakta i Odda overtek ansvaret. Legevakta i Odda er lokalisert på Odda sjukehus. Det er 13-delt vaktsystem med 1 lege på vakt, og i tillegg hjelpepersonell frem til kvelden. Helger, døgnet rundt: Legevakta i Odda har ansvaret døgnet rundt. Kommunale akutte døgnsenger (KAD) Kommunane i Odda sjukehusområde har kommunale akutte døgnsenger: Kommune Senger/plassar Oppstart Lokalisert Interkommunale for Odda, Ullensvang og Jondal 2 (låg beleggsprosent) Med legevakta på sjukehuset Tabell 22 Kommunale akutte døgnsenger Odda sjukehus sitt opptaksområde Kommunale sjukeheimsplassar Jondal og Ullensvang har god dekningsgrad av kommunale sjukeheimsplassar. Odda kommune har låg dekningsgrad, og ligg under landsgjennomsnittet. Det er naturleg å sjå dette i samanheng med det høge forbruket av sjukehusinnleggingar frå Odda kommune, særleg ØH-innleggingar (kap ). Figur 23 Dekningsgrad, kommunale sjukeheimsplassar per innbyggar 80 år og over Odda kommune har omsorgsbustader med heildøgn pleie (Eide omsorgssenter). Det er her høgare pleiefaktor (1,2) enn ved sjukeheimane. Dette kan teljast med i den reelle dekningsgraden. Ullensvang har 54 plassar med heildøgn omsorg. Odda har dobbelt så mange innbyggarar og 105 plassar med heildøgn omsorg. Odda kommune har ei rehabiliteringsavdeling. Her kjøper andre kommunar også opphald, t.d. Kvinnherad kommune i stor grad. 46

156 3.6. Eksempel og erfaringar frå andre sjukehus og helseføretak Når Nasjonal helse- og sjukehusplan tilrår ei nedre grense for opptaksområdet for akutt kirurgi på innbyggarar som ei av fleire føringar i vurderinga av kva for sjukehus som skal ha akutt kirurgi, er dette ei tydeleggjering av tilrådingar som allereie har vore der i mange år. Til dømes peiker både Eriksteinutvalgets rapport «Lokalsykehusenes akuttfunksjoner i en samlet behandlingskjede, 2007» og den førre nasjonale helse- og omsorgsplanen på alternative løysningar utan akutt kirurgi for dei mindre sjukehusa. Desse alternativa, som svarer til «akuttsjukehus» i den nye nasjonale helse- og sjukehusplanen, skal ha indremedisinske akuttfunksjonar, anestesilege i døgnberedskap, elektiv kirurgi og kompetanse innanfor visse akuttkirurgiske prosedyrar. Dette har ført til at det gjennom åra er valt ulike løysningar i sjukehus og helseføretak rundt omkring i landet. Til tross for eit omfattande faktagrunnlag i denne rapporten og andre omfattande utgreiingsarbeid, faglege tilrådingar og retningslinjer, må vi erkjenne at ein ikkje kan analysere seg fram til eintydige svar på korleis løysingane skal sjå ut for akutt kirurgi ved Odda sjukehus. Faktagrunnlaget kan bidra langt på veg, men det vil òg vere nyttig å sjå til eksempel og erfaringar frå andre sjukehus og helseføretak. Innanfor regionen har Helse Fonna til dels dei same utfordringar som Helse Førde sto ovanfor med Fagmiljøa spreidde, sårbare/små Rekruttering er krevjande Lite samarbeid mellom sjukehusa Uklar kopling mellom «behov» og «tilbod» til befolkninga Utviklingsarbeidet i Helse Fonna kan dra nytte av erfaringane og framgangsmåten i utviklingsarbeidet i Helse Førde. Akutt generell kirurgi er samla ved Førde sentralsjukehus, mens Lærdal og Nordfjord sjukehus har akutt indremedisin på døgnbasis, anestesilege i vakt og vanlege støttefunksjonar som laboratorium og radiologi. Begge sjukehus har skadepoliklinikk og tett samarbeid med kommunane. Begge sjukehus driver også planlagt kirurgi. Det er ei klar oppgåvedeling og nært samarbeid mellom sjukehusa. Det polikliniske tilbodet er omfattande ved alle sjukehusa. Både Lærdal og Nordfjord har akutt-team som blir mobilisert ved akutt sjukdom. Det består av medisinsk bakvakt, turnuslege, anestesilege, spesialsjukepleiar, lab, røntgen og eventuelt skadepoliklinikklege. Akutte tilfelle er i hovudsak indremedisinske. Skadde pasientar kan bli stabilisert, men ikkje operert før vidare transport. Mosjøen sykehus i Helgelandssykehuset HF har berre akuttfunksjonar i indremedisin. Av større sjukehus utan akuttfunksjon i kirurgi, kan nemnast Lovisenberg Diakonale sykehus AS, Elverum sykehus i Sykehuset Innlandet HF og Kongsberg sykehus i Vestre Viken HF. Dei to siste har likevel akuttfunksjonar i ortopedi. Nokre sjukehus er gjort om til reine elektive sjukehus, og nokre av dei fungerer som dagsjukehus. Røros sykehus er ein del av St. Olavs hospital HF og leverer dagkirurgitenester, polikliniske tenester og laboratorie- og røntgenservice. Rjukan sykehus som er ein del av Sykehuset Telemark HF, er eit eksempel på eit sjukehus utan akuttfunksjonar. Rjukan-området har stor turisttrafikk. Sjukehuset gir polikliniske tenester innanfor kardiologi, lungesjukdommar, indremedisin, auge, øyre/nase/hals, urologi, ortopedi/kirurgi, enklare medisinsk kreftbehandling og radiologi- og laboratorietenester. Det finst også eksempel på at store folketette område har funne løysningar som fungerer bra, med spesialisthelsetenester i samarbeid med andre aktørar. Alta helsesenter ligger 14 mil frå Hammerfest sykehus og består av spesialisthelsetenester, kommunale helse- og omsorgstenester og fylkeskommunale og private helsetenester. 47

157 Hallingdal sjukestugu (HSS) blir driven av Vestre Viken HF som ei avdeling under Ringerike sykehus. HSS ligger 15 mil frå sjukehuset og består av somatisk sengeavdeling, spesialistpoliklinikkar, vaksenog barne- og ungdomspsykiatrisk poliklinikk, dialyseavdeling, laboratorium og blodbank, røntgenavdeling og legevakt. Eit av mange samhandlingstiltak er oppretting av ei felles døgnavdeling med 10 desentraliserte sjukehusplassar og 10 interkommunale plassar. Avdelinga vil bli driven med tre legestillingar, der to vil vere spesialistar i allmennmedisin og ein vil ha bakgrunn frå spesialisthelse-tenesta. Behov for legetilsyn kveld og natt vil skje frå den interkommunale legevakta i same bygg. Ål har basestasjon for luftambulanse. Nasjonal helse- og sjukehusplan omtaler Tynset sykehus i Sykehuset Innlandet HF som eit sjukehus med eit avgrensa befolkningsgrunnlag som likevel skal vidareføre akuttfunksjonen i kirurgi. Grunngjevinga er krevjande geografiske forhold og lange avstandar til næraste sjukehus. Befolkningsgrunnlaget for Tynset sykehus er vesentleg større enn for Odda sjukehus. Tynset har i utgangspunktet i opptaksområdet sitt, men det er styrevedtak både i Sykehuset Innlandet og St. Olavs hospital om at kommunane Røros og Holtålen i naboføretaket St. Olavs hospital i naboregion Helse Midt-Norge, skal få tenester frå Tynset som lokalsjukehus. Det betyr at det reelle opptaksområdet for Tynset er innbyggarar. Reisetida frå Tynset sykehus til næraste sjukehus, St. Olavs hospital i Helse Midt-Norge, er meir enn to timar. Kirurgisk akuttberedskap ved Tynset sykehus blir organisert med utgangspunkt i kompetansen som i dag ligg i generell kirurgi eller gastrokirurgi. Denne breiddekompetansen sikrar vurdering av pasientar, observasjon og behandling av enkelte tilstandar etter avklarte retningslinjer utarbeidd i samarbeid med overordna sjukehus. Sjukehuset profilerer sjølve verksemda si som distriktssjukehusmodellen. Terskelen for å gjere bukinngrep på vakttid er veldig høg, slik at den kirurgiske vaktordninga meir er å oppfatte som ein vurderingsberedskap. Kirurgi og ortopedi blir sikra elektivt volum (må ha eit tilstrekkeleg elektivt volum til å understøtte akuttverksemda). Det blir lagt til grunn at så langt som mogleg skal diagnostikk gjerast lokalt. Rekrutteringsmodellen for overlegar på Tynset er ei turnusordning med 2 veker aktiv teneste og 3-4 veker avspasering, fagleg påfyll, kurs, ferieavvikling med meir. Vidareføring av akuttkirurgi på Tynset føreset ifølgje nasjonal helse- og sjukehusplan, nært samarbeid med dei andre sjukehusa i Sykehuset Innlandet om tiltak for å utdanne og rekruttere fagfolk, ambulering, hospitering og overføring av planlagt kirurgi. 4. Moglege løysingar - tilrådingar 4.1. Sjukehus i nettverk - oppgåvedeling og samarbeid Nasjonal helse- og sjukehusplan understrekar behovet for betre oppgåvedeling og samarbeid mellom sjukehus, og rettar merksemda mot den desentraliserte sjukehusstrukturen i landet: «Dagens små lokalsykehus har kvaliteter som det er viktig å bevare. Deres rolle skal trygges og videreutvikles. Grunnleggende lokalsykehusfunksjoner er å ivareta pasienter som innlegges ofte, pasienter med kroniske sykdommer, eldre pasienter og pasienter som følges opp av spesialisthelsetjenesten over lang tid.» «Oppgavedeling mellom sykehus er nødvendig for å øke kvaliteten på behandlingen.[...] Hensiktsmessig oppgavedeling forutsetter godt samarbeid. Hver enkelt sykehusenhet må være del av et nettverk som samarbeider om pasientforløp, utdanning av helsepersonell, bemanning og hospiterings- og ambuleringsordninger.» 48

158 Samanhengande kjede med avklart oppgåvedeling Odda sjukehus er ein viktig brikke i eit større system. Alle sjukehusa i ein helseregion, både akuttsjukehus, stort akuttsjukehus og regionsjukehus, skal ha ein hensiktsmessig arbeidsdeling slik at dei samla utgjer eit heile som til saman sikrar spesialisthelsetenester som befolkninga har behov for. Det skal vere avklart kva for oppgåver som skal løysast på kvart nivå og når pasienten skal tilvisast til eit meir spesialisert nivå. Som figur 24 illustrerer, blir denne kjeda for Odda-området varetatt av sjukehusa i Helse Fonna og Helse Bergen. Det er det samla tilbodet, ikkje berre det einskilde sjukehuset, som sikrar pasientane eit godt spesialisthelsetenestetilbod. I det samla helsetilbodet til innbyggarane, er det likevel dei kommunale helse- og omsorgstenestene og fastlegane som er grunnmuren. Det er derfor viktig at arbeidet med å sikre eit heilskapleg tilbod til pasientane skjer i nært samarbeid med kommunane (sjå særleg kapittel 4.2 og 4.3). Den samla akuttmedisinske kjeda sørgjer for å ta vare på innbyggarane når det haster, og i denne kjeda er dei prehospitale tenestene (med ambulanse, lokalt akuttmedisinsk team og luftambulanse) vesentlege. Helseføretak og kommunar er saman om ansvaret for å sikre eit godt akuttmedisinsk tilbod (sjå kap. 4.5). Figur 24. Det samla helsetenestetilbodet til befolkninga i Odda-området Spesialisthelsetenestetilbodet ved Odda sjukehus skal utviklast innanfor denne ramma av det samla helsetenestetilbodet til befolkninga i Odda-området. Odda sjukehus skal ikkje vere ei autonom eining, men vere ein del av ei samanhengande teneste som bidrar til måloppnåing for Helse Fonna og for Helse Vest. Bygge kultur som fremjar samarbeid og kunnskapsdeling Å få på plass gjensidig forpliktande samarbeid om ei avklart oppgåvedeling, der det store sjukehuset i praksis er ei støtte for dei små sjukehusa, blir vesentleg framover. Det krev godt samspel og medverknad frå medarbeidarar og leiing på alle nivå, og er eit særleg ansvar for leiinga i Helse Fonna. Støtta frå det store sjukehuset må gis på ein måte som dei små sjukehusa opplever som positiv, ikkje som ein trussel. Dette vil krevje ei endring i ein kultur som ser sjukehusa i føretaket som åtskilde einingar som snarare arbeidar mot kvarandre, enn saman. Det blir viktig å arbeide for å utvikle ei «vi»-haldning i føretaket, der samarbeid om ei avklart oppgåvedeling er målet. 49

159 Den sterke vektlegginga av felles kulturbygging og gjensidig samarbeid i heile helseføretaket reflekterer Nasjonal helse- og sjukehusplan sitt fokus på at sjukehusa i eit helseføretak skal fungere i eit forpliktande nettverk. Framover blir det viktig med ei sterkt vektlegging av felles kulturbygging, felles fag- og kvalitetsutvikling, gjensidig hospitering og samarbeid i heile Helse Fonna. Helse Fonna skal arbeide vidare for at fleire fagområde skal ha felles mottak av tilvisingar og felles ventelister. På den måten blir alle tilvisingar vurderte slik at kapasiteten innanfor eit fagområde blir sett på samla for alle sjukehusa. Faglege retningslinjer og prosedyrar skal som hovudregel vere på føretaksnivå. Gjensidig hospitering og ambulerings- og rotasjonsordningar for personellet vil kunne virke kompetansehevande. At sjukehusa i føretaket samarbeider godt, er viktig for å oppretthalde eit godt fagmiljø. Tilråding sjukehus i nettverk Helse Fonna må framover legge stor vekt på å utvikle ein felles kultur - «vi-haldning» - i eit samla Helse Fonna. Sjukehusa i helseføretaket skal fungere saman i eit forpliktande nettverk både fagleg og organisatorisk. Innføring av felles ventelister er eit viktig tiltak i denne samanhengen. Odda sjukehus skal inngå i ei samla spesialisthelseteneste i Helse Fonna, og vareta eit trygt og godt tilbod til befolkninga i sjukehusområdet saman med Haugesund sjukehus, Haukeland universitetssjukehus og dei prehospitale tenestene Samarbeid mellom kommune og sjukehus innan somatikk, psykisk helsevern og rusbehandling Samhandling og endring i oppgåvedeling Utfordringsbilde for norsk helseteneste (kap. 2.4) krev nytenking og endring av måten ein fordeler og løyser oppgåvene på. Med den forventa aldersutviklinga i befolkninga, blir ikkje minst oppgåvefordelinga mellom kommune- og spesialisthelseteneste heilt sentral. Det er ein klar samanheng mellom alder og omfang av sjukehusinnleggingar. Ein av intensjonane i Samhandlingsreforma er at auka innsats og utvida tilbod på kommunalt nivå, skal redusere behovet for innleggingar i sjukehus. Auka satsing på langsiktige og førebyggande tiltak, saman med oppbygging av kommunale ØH-døgnplassar er døme på verkemiddel. Figur 25 illustrerer kva for endringar i samhandling og oppgåvedeling mellom kommunane og spesialisthelsetenesta som ein arbeidar for: spesialisthelsetenesta utvidar det desentrale tilbodet innanfor dagbehandling og poliklinikk, mens kommunane utvidar helsetenestetilbodet i tråd med Samhandlingsreforma. Målet er at tenestene skal utfylle kvarandre. 50

160 Figur 25 Endringar i samhandling og oppgåvedeling mellom kommunar og spesialisthelseteneste Kommunane og spesialisthelsetenesta deler på fleire oppgåver. Det stiller krav til å samarbeide om den konkrete ansvars- og oppgåvedelinga og kome fram til ei rasjonell arbeidsdeling med felles rutinar og klåre kommunikasjonslinjer. Samarbeidsavtalene mellom kommunane og Helse Fonna er nyttige verktøy i dette arbeidet. Det er eit mål å kunne sjå alle dei tilgjengelege ressursane i samanheng, og bruke dei fleksibelt for å oppnå gode og samanhengande tenester for pasientane. For å bidra til at kommunane kan gi gode og heilskaplege tenester, skal spesialisthelsetenesta gi råd, rettleiing og opplysningar som er nødvendige for at den kommunale helse- og omsorgstenesta skal kunne løyse oppgåvene sine, og dei skal bidra til kunnskaps- og kompetanseutveksling med kommunar og andre samarbeidspartnarar (jf. rettleiingsplikta). Samhandling innanfor somatikk Analysen av forbruksmønster (kap og vedlegg 3) viser eit høgt forbruk av medisinske ØHinnleggingar frå kommunane i Odda-området. Særleg ligg Odda kommune høgt. Storbrukaranalysen av somatiske døgnopphald (kap og vedlegg 4) viser at det er stor forskjell i førekomst av storbrukarar av sjukehustenester mellom dei tre kommunane, der pasientar busette i Odda kommune er dominerande både i absolutte tal og relativt i høve til befolkning. Dette kan vere ein effekt av at kommunar der eit sjukehus er lokalisert, ofte har eit høgare forbruksnivå. Kap. 3.5 viser at Odda kommune har ein låg dekningsgrad av sjukeheimsplassar til dei som er 80 år og eldre. Det kan bidra til at skrøpelege eldre blir kanaliserte til eit høgare nivå i 51

161 tenestekjeda enn nødvendig. I tillegg til sjukeheimsplasser har Odda kommune 32 omsorgsbustader med døgnbemanning og høgare pleiefaktor enn vanleg sjukeheim. Som del av prosjektet for Odda sjukehus har ei arbeidsgruppe sett nærare på samarbeid mellom kommunane Jondal, Ullensvang og Odda og Helse Fonna innan somatikk, psykisk helsevern og rusbehandling (sjå vedlegg 9). Å finne løysingar for god utnytting av dei kommunale øyeblikkeleg hjelp-senger (KAD-senger) lokalisert til Odda sjukehus, med utnytting av samla kapasitet og kompetanse, vil kunne vere eit av fleire bidrag for å oppnå den ønska utviklinga skissert i figur 25 over. Arbeidsgruppa har følgjande tilråding: Få på plass lege på dagtid, evt. kjøpe legetenester frå helseføretaket på dagtid. Arbeide aktivt for at fastlegar/legevaktslegar nyttar tilbodet Samarbeide om å inkludere psykiatri/rus i desse sengene frå Arbeide aktivt med kriterier for bruk av sengene Arbeide aktivt med eit tettare samarbeid mellom helseføretak og kommunar, for å sikre at begge partar har lik forståing av tilbodet og drifta av dette. Vidare tilrår arbeidsgruppa at: KAD-senger/legevaktstasjon/sentral (interkommunal legevakt) bør samlokaliserast, knytt opp mot ØH-tilbodet i sjukehuset. Ved å samkjøre legevakta meir med sjukehuset, i form av nærleik og tilbod, vil dette kunne gi eit utvida tilbod til pasientane. Legevaktspasientane kan få auka og nærare tilbod innan røntgen og laboratorium. Ved samlokalisering kan t.d. enkle kirurgiske problemstillingar handterast raskare og til beste for pasienten. Samlokalisering av tenester, dvs. samling av både spesialisthelsetenester og kommunehelsetenester geografisk, vil bidra til å forenkle samordninga av tenestene. Tett samarbeid mellom kommunane og sjukehuset/helseføretaket om utarbeiding av dei konkrete løysingane for drifta, er ein føresetnad. Samhandling innanfor psykisk helse og rusbehandling Rus- og psykiske lidingar har ofte langvarig karakter, og pasientane har stor risiko for somatisk tilleggssjukdom. Dette krev godt samarbeid mellom psykisk helsevern, somatikk og spesialisert rusbehandling. Nasjonale og regionale føringar tilseier at tenestene og kompetansen i større grad må vere tilgjengelege utanfor sjukehuset og nær pasienten. Det inneber større satsing på dei polikliniske og ambulante tenestene. Tenestene må organiserast med utgangspunkt i pasienten, med vekt på pasienten si eiga meistring, og ikkje med utgangspunkt i fag. Pasientar med samansette sjukdomsbilde skal møtast av tverrprofesjonelle team som kan skreddarsy behandling for den enkelte. Dette inneber krav om høg grad av fleksibilitet og elastisitet i tenestene (strategiplanarbeidet Helse Vest, Helse2030). Eit samhandlingsprosjekt mellom kommunane Ullensvang, Jondal, Odda, Helse Fonna (Folgefonn DPS) og FOUSAM (FoU-eining for samhandling) har sidan 2014 arbeidd med mål om å gi eit betre og meir samanhengande behandlingstilbod, til pasientar frå dei tre kommunane, som har rusavhengighet eller problematisk bruk av rusmiddel og/eller psykisk liding. 52

162 Prosjektet har oppretta eit samhandlingsteam med tilsette frå kommunane og spesialisthelsetenesta. Folgefonn DPS har 60 % stillingsressurs med ruskonsulentar, lege/psykiater og psykolog skal også vera tilgjengeleg. Kommunane stiller med personell som er relevant for aktuelle pasientsaker. Samhandlingsteamet har ei oppsøkjande tilnærming. Teamet koordinerer rus-/psykiatrisk-/somatisk behandling etter individuelle behov, med fokus på pasienten sin totale livssituasjon. Fastlege, pårørande eller pasienten sjølv kan ta kontakt med teamet. Rusprevalensen for Odda kommune er høgast av alle målte kommunar i landet, jf. brukarplankartlegginga. Folgefonn DPS har planar om å starte eit tilbod om gruppebehandling til personar med rus og psykisk liding i samarbeid med kommunen i Arbeidsgruppa som var sett ned av prosjektet for Odda sjukehus (jf. vedlegg 9) hadde også i oppgåve å «sjå på korleis ein kan betre tenestene, inkludert akuttenestene, for menneske med psykiske lidingar og rusproblem i Odda, Jondal og Ullensvang for å sikre pasientane betre tilpassa og meir heilskapleg tilbod lokalt. Samarbeid mellom kommunar og helseføretak og mellom somatikk og psykisk helsevern er vesentleg i denne samanheng. Endringsarbeid ved Folgefonn DPS, jf. styresak 88/15 til styret i Helse Fonna, skal tas omsyn til». I kulepunkta blir forslag frå arbeidsgruppa summerte opp. Arbeidsgruppa har sett på pasientgrupper som kan ha behov for eit forsterka tilbod lokalt: Etablering av eit tilbod om stabilisering og avrusing ved Odda sjukehus. Eit stabiliseringsopphald kan vere nødvendig etter avrusing, i påvente av behandling, i samband med poliklinisk oppfølging, eller ved behov for somatisk behandling. LAR-behandling ved Folgefonn DPS, med LAR-utlevering ved Odda sjukehus. Eit tilbod i Odda om stabilisering, og eventuelt også avrusing, vil vere aktuelt for pasientar med lettare og moderate rusproblem, ofte i kombinasjon med psykiske helseproblem og/eller somatisk sjukdom. Organiseringa av tilbodet må tilpassast det pågåande samhandlingsprosjektet som er nemnt ovanfor. Korleis tilbodet blir lagt opp må sjåast i samanheng dei nye krava om kommunale ØHdøgnopphald innan psykisk helse og rus frå Konkretisering av tilbodet må derfor gjerast i eit tett samarbeid mellom Folgefonn DPS, Odda sjukehus og kommunane. Retningsgivande for arbeidet er at pasientane skal få eit tilbod som er godt koordinert mellom somatikk, psykisk helsevern/rus, kommune- og spesialisthelseteneste. Det blir viktig å avklare korleis ein sikrar rett kompetanse knytt til tilboda, og korleis kommunane og sjukehuset kan samarbeide om fleksibel bruk av kompetansen. Tilråding samarbeid mellom kommune og sjukehus innan somatikk, psykisk helsevern og rusbehandling Kommunane og Helse Fonna må inngå eit forpliktande samarbeid for å sikre tilbodet til pasientane som har behov for tenester frå begge nivåa, innanfor både somatikk, psykisk helsevern og rusbehandling. Kommunale øyeblikkeleg hjelp-senger og interkommunal legevakt må vidareutviklast. Desse tenestene bør vere lokaliserte til Odda sjukehus. Vidareutviklinga må sjåast i samanheng med at dei kommunale ØH-sengene i 2017 også skal tas i bruk innan psykisk helse og rus. Ein forpliktande avtale mellom kommunane og Helse Fonna om desse tenestene bør vere på plass i 2017, og arbeidet må starte opp første halvår. Odda kommune bør vere initiativtakar. 53

163 4.3. Spesialisthelsetenester ofte, mykje og nært Storbrukarar av spesialisthelsetenester Storbrukaranalysen (kap og vedlegg 4) viser at 10 % av pasientane bruker 53 % av dei somatiske døgnopphalda. I storbrukargruppa er det mange multisjuke med høgt innslag av kroniske lidingar. Desse pasientane vil truleg ha behov for eit spesialisert tilbod i nokre fasar, og samtidig langsiktig, strukturert oppfølging frå kommunalt nivå, med vekt på eigen meistring. Analysen viser også at det blant storbrukarane er ein ikkje ubetydeleg del som døyr på sjukehus, slik at det truleg også er behov for palliativ kompetanse. Det er ganske få personar per kommune som er storbrukarar, slik at gruppa har eit handterleg omfang med tanke på nye målretta tiltak. Totalt for Odda-området i den analyserte tre-års perioden er gruppa på 268 personar, delt på frå 9 til 212 personar per kommune. Det inneber mellom 1 og 2 % av befolkninga. For mange i storbrukargruppa vil det truleg vere til særleg stor nytte å ha dei fleste tilboda tilgjengelege nær der dei bur. Sidan storbrukarane tar over halvparten av alle liggedøgna i området, kan ein forvente at målretta oppfølgingstiltak for gruppa, vil kunne føre til færre sjukehusopphald. Å få på plass kontinuitet og heilskap i utgreiing, behandling og oppfølging, med vektlegging av gode overgangar, vil vere særleg vesentleg for denne pasientgruppa. Utforming av standardiserte pasientforløp i eit samarbeid mellom sjukehus og kommunehelseteneste, kan bidra til å sikre at dei mest nødvendige tiltaka blir standardiserte for alle pasientane, og sørgje for gode vekslingar og godt samarbeid mellom ulike einingar og fagfolk ved at dei involverte veit kven som har ansvar for kva til rett tid. Pasientforløpa må leggje til rette for at pasienten kan få vere med og velje si eiga behandling og få betre høve til å meistre sitt eige liv og sin eigen sjukdom (strategiplanarbeidet Helse Vest, Helse2030). Forslag frå arbeidsgruppe og føresetnader Som del av prosjektet for Odda sjukehus har ei arbeidsgruppe sett nærare på styrking av tilbodet i Odda-området for pasientgrupper som har behov for spesialisthelsetenester ofte, mykje og nært (sjå vedlegg 9). Storbrukargruppa vil vere ein viktig målgruppe her, men tilbodet vil nødvendigvis strekke seg ut over denne gruppa. Arbeidsgruppa har mellom anna bygd på analysen av pasientgrunnlaget for polikliniske tenester (kap og vedlegg 3). Analysen legg til grunn at det trengs 15 polikliniske konsultasjonar for å fylle ein arbeidsdag for ein legespesialist. Dette er ein gjennomsnittsbetraktning, dvs. at talet på konsultasjonar vil kunne variere mellom fagområde. Ved faktisk etablering av tilbodet må det gjerast ei konkret vurdering, med gjennomsnittsbetraktningen som utgangspunkt. Analysen føreset vidare at 50 % av konsultasjonane i opptaksområdet blir gjort på Odda sjukehus. I 2015 blei høvesvis 46, 28 og 19 % av dei polikliniske konsultasjonane for pasientar frå Odda, Ullensvang og Jondal utført ved Odda sjukehus. Det inneber at for å ha tilstrekkeleg pasientgrunnlag, må ein arbeide for å snu pasientstraumar som i dag i stor grad går til Haukeland universitetssjukehus (jf. tabell 11, pasientstraumanalysen kap ). For å lykkast med dette peiker arbeidsgruppa på at det er viktig med tettare samarbeid mellom sjukehuset og fastlegane i området. Odda sjukehus må informere betre om tilboda sine både til 54

164 pasientar/ innbyggarar og andre sjukehus. Vidare blir det foreslått å tilsette t.d. ein lege i % stilling, for å forbetre pasientforløp og utvikle felles rutinar mellom fastlegar og sjukehuslegar. Nedanfor blir forslaga frå arbeidsgruppa knytt opp til å: Styrke tilbod til eldre med samansette psykiske og fysiske tilstandar Styrke tilbod til pasientar med behov for langvarige og koordinerte tenester Styrke og utvide andre polikliniske tilbod ved Odda sjukehus Styrke tilbodet til eldre med samansette psykiske og fysiske tilstandar Eldre med samansette psykiske og fysiske tilstandar er ei stor og aukande gruppe brukarar av helsetenester, og for mange av desse er det problematisk å reise. For å styrke tilbodet til denne gruppa, blir det foreslått å etablere ein geriatrisk/eldremedisinsk poliklinikk. Poliklinikken skal gi tilbod om demensutgreiing, fallførebygging, generell indremedisinsk utgreiing og alderspsykiatri. Kommunane og helseføretaket må sjå på ulike modellar for samarbeid om dette tilbodet. Odda kommune har i dag ein geriatar tilsett i 60 % stilling, og det bør vurderast om det er mogleg å samarbeid om denne fagkompetansen. Det kan etablerast tverrfagleg geriatrisk team, enten forankra i kommunen eller på sjukehuset. Ein må tilby eldre pasientar eit behandlingsløp som førebygger reinnleggingar. Det er viktig at pasienten kan kome til den same eldremedisinsk poliklinikken for både psykisk og somatisk utgreiing. Det finst i dag alderspsykiatrisk tilbod ved Odda sjukehus, med personell frå Haugesund. I ein eldremedisinsk poliklinikk ser ein for seg eit tverrfagleg samarbeid mellom geriatar, psykiater, indremedisinar/kardiolog, fysioterapeut, ergoterapeut, hjelpe-/sjukepleiar. Det blir foreslått å etablere ein fallklinikk, som eit tverrfagleg team med lege, sjukepleiar og fysioterapeut, knytt til den eldremedisinske poliklinikken. Fallklinikken skal tilby poliklinisk utgreiing, behandling og førebygging av fall for eldre menneske (65 år+) med svimmelhet, balanseproblem og falltendens. Styrke tilbodet til pasientar med behov for langvarige og koordinerte tenester Det må leggast opp til eit tettare samarbeid mellom helsepersonell i kommunane og på sjukehuset rundt tilbodet til pasientar med behov for langvarige og koordinerte tenester. Oppbygging av samhandlingsteam der ulike faggrupper samhandlar om pasienten, på tvers av linjene og uavhengig om pasienten er innlagt eller heime, kan gi positive effektar. Det bør etablerast felles samarbeidsrutinar (t.d. klinisk konferanse) på tvers av fagområde, m.a. knytt til utarbeiding av behandlingsplan som omfattar heile pasienten sin helsetilstand. Samhandlingsteama bør omfatte både fysisk og psykisk helse. Fokus på pasienten si eiga meistring av eigen sjukdom er særleg vesentleg for desse pasientane. Tilbod til personar med rus/psykiske lidingar og samansett problematikk, vil ofte trenge eit langvarig og koordinert tilbod. Styrking av dette tilbodet blir omtalt i kap Sjukehuset skal delta med kompetanse inn i oppfølgingsteam som kommunane etablerer for pasientar med langvarige og koordinerte tenester (jf. primærhelsemeldinga og forslag til ny rettleiar for kommunale helse og omsorgstenester). Dette kan dreie seg om palliative team, diabetes-team, KOLS-team, rehabiliterings/aktivitetsteam. Her må sjukehuset m.a. ivareta rettleiingsplikta (jf. rundskriv I - 3/2013) og medverke til utvikling av kompetanse i kommunane. 55

165 Pasientar med behov for dialyse får tilbod om dette ved Odda sjukehus. Tilbodet blir vidareført, og i tillegg blir kapasiteten til å ta imot pasientar utanfrå eige opptaksområde noko utvida. Dei pasientane med alvorlegast sjukdom kan ikkje handterast i Odda. Det bør vurderast om den etablerte ordninga med ambulering av lunge- og nyrespesialistar skal utvidast. Tilrettelegging av strukturerte lærings- og meistringstilbod skal i hovudsak bli gitt i kommunane. Dette gjeld ikkje individuelle tilbod som må skje tett integrert med den spesialiserte medisinske behandlinga (jf. rettleiar og opptrappingsplan for habilitering og rehabilitering). Odda sjukehus vil ha i oppgåve å legge til rette for oppfølging. Ein kan sjå for seg spesifikk kompetanseoverføring ved enkelt diagnosar frå Haugesund sjukehus. Område som kan vere særleg aktuelt for Odda sjukehus å utvikle, kan til dømes vere innanfor habiliteringstenesta med opplæring av barn og unge samt foreldre. Ved smertepoliklinikken bør ein også sjå på moglegheit for spesifikke lærings- og meistringsprogram, både diagnoserelaterte og meir generelle. Styrke og utvide andre polikliniske tilbod ved Odda sjukehus Arbeidsgruppa foreslår å forsterke det polikliniske tilbodet ved Odda sjukehus og utvide løysinga med ambulerande spesialistar. Til grunn for forslaga ligg mellom anna analysen av pasientgrunnlaget (kap og vedlegg 3). Innanfor generell kirurgi er det eit velfungerande tilbod ved Odda sjukehus i dag. Kap viser at det kan vere grunnlag for å utvide det polikliniske tilbodet til å omfatte urologi, tilsvarande om lag 1,4 dagar per månad. Også innanfor gyn/føde er det eit velfungerande poliklinisk tilbod i dag, men tilbodet kan styrkast. Analysen av pasientgrunnlaget viser eit behov tilsvarande om lag 4,6 dagar per månad. Eit tilbod innanfor øyre-nase-hals er det grunnlag for i om lag 4-5 dagar i månaden. Ein avtalespesialist innanfor fagområdet med arbeidsdagar i Odda, er ei aktuelt tilnærming. Eventuelt kan tilbodet forsterkast med ambulerande spesialist til Odda. Det bør etablerast ein høyresentral i Odda, med audiograf knytt til. Innanfor ortopedi er pasientgrunnlaget stort nok til at ein tilrår å styrke det polikliniske tilbodet. Brotskadar og muskel-skjelett utgjer ein stor del av ØH-aktiviteten, og ei styrking av den ortopediske kompetanse ville kunne brukast fleksibelt i sjukehuset. Tilbodet til kreftpasientar om å få cytostatika ved Odda sjukehus bør utvidast, og det bør etablerast tettare samarbeid med kommunehelsetenesta rundt denne pasientgruppa. Augepoliklinikk blir i dag dekka av ein 100 % avtaleheimel (privatpraktiserande spesialist) lokalisert til Odda sjukehus. Det bør i tillegg etablerast eit dagkirurgisk tilbod (til dømes kataraktoperasjonar). Dette blir drøfta i kap Pasientgrunnlaget innanfor kardiologi tilsvarar eit tilbod omtrent 2-3 dagar i månaden. Det blir foreslått etablering av ein hjartesviktpoliklinikk med kardiolog og sjukepleiar i tverrfagleg team. Tilbodet vil vere utgreiing, medisinering og vedlikehaldsbehandling. Poliklinikken må samarbeide tett med fastlege. Hudpoliklinikk/sårpoliklinikk: Det er pasientgrunnlag for eit tilbod innanfor hudsjukdommar tilsvarande om lag 2,3 dagar i månaden. Dette kan bli ivaretatt av ein avtalespesialist eller anna ambulerande spesialist innanfor hudsjukdommar, som kjem til Odda av og til. Tett samarbeid mellom 56

166 avtalespesialisten og sjukepleiarar med spesialutdanning i sårbehandling ved Odda sjukehus og i Odda kommune ville vere viktig (eksempelvis sårbehandling, lys- og tjærebehandling). Her bør det vurderast om det vil vere nyttig å gjere seg bruk av telemedisin og digitalt media arkiv (DMA). Etablering av ein somatisk rehabiliteringspoliklinikk, som hjelper pasienten til å gjenvinne funksjonsevne og bidrar til eiga meistring, kan vere aktuelt å sjå på. Tilbodet krev tverrfagleg samarbeid mellom lege (somatikk og psykiatri), sjukepleiar, fysioterapeut. Ein vil sjå på tilbodet på tvers av diagnose (t.d. hjarte, lunge og ortopedi). Etablering av nye rehabiliteringstilbod krev eit tett samarbeid med kommunane. Kommunane skal i tråd med samhandlingsreforma, og seinast i opptrappingsplan for feltet i 2017, ta eit større ansvar for tilbodet innanfor rehabilitering. Tilråding - spesialisthelsetenester ofte, mykje og nært Det ligg til rette for utvida poliklinisk tilbod ved Odda sjukehus. Basert på analysane av pasientane sine behov og gjennomgangen i prosjektet, må Helse Fonna utarbeide ein konkret plan for utviding av dei polikliniske tenestene. Det kan vere i form av ambulerande spesialistar eller privatpraktiserande avtalespesialistar. Det er ein føresetnad at polikliniske tenester innan øyrenase-hals, inkludert høyresentral, inngår i planen Dagkirurgiske tenester Den Nasjonale helse- og sjukehusplanen legg opp til desentralisert drift av sjukehus, og dette skal stimulerast. Dette gjeld også den dagkirurgiske aktiviteten. Ein desentralisert sjukehusstruktur betyr ikkje at alle sjukehus gjer alt, men at nokon oppgåver samlast på større sjukehus, og at andre oppgåver blir overført frå store til mindre sjukehus. Ansvar for dagkirurgi innan ulike fagområde er typiske oppgåver som kan overførast frå større sjukehus til små lokal sjukehus, som Odda. Dei seinare åra har bruken av dagkirurgi og mini-invasiv kirurgi auka kraftig, og det er ingen grunn til å tru at denne trenden ikkje vil bli forsterka dei neste åra. Ifølgje regional plan for kirurgi i Helse Vest har Helse Vest eit potensiale for å auke dagkirurgisk verksemd, og eitt av tiltaka det er peikt på er å utnytte potensiale for desentralisert dagbehandling. Ei arbeidsgruppe nedsett av prosjektet har vurdert dagkirurgiske tenester ved Odda sjukehus (sjå vedlegg 10). Gruppa har sett på dagens drift, forbruksratane per 1000 innbyggjar i Odda-område, observasjonar rundt pasientstraumar og kartlegging av årsaken til desse. Basert på gjennomgangen meiner arbeidsgruppa at befolkninga i Odda sjukehusområde kan ha nytte av dagkirurgiske tenester lokalt i Odda innan fagområda ortopedi, generell kirurgi, gynekologi og auge. Forbruket av dagkirurgi innan auge og generell kirurgi er høgast blant dei eldste aldersgruppene, og for dei vil det vere spesielt nyttig å unngå lang reisevei. Nærleik til tenestene gjev stor grad av opplevd tryggheit hjå befolkninga, og det å få behandling nært sine pårørande, og heimen sin, kan ofte vere ein stor fordel. Det er etterspurnad etter dagkirurgi innan både ortopedi og gynekologi i Odda. Pasientstraumane viser at pasientane reiser til andre sjukehus enn Odda for å få behandling innan desse fagområda. Fastlegane peiker på at dei gjerne skulle ha tilvist pasientar til Odda sjukehus for dagkirurgi innan ortopedi om det hadde vore eit tilbod der. Innan gynekologi ville dei gjerne også i større grad ha henvist til Odda, men som følgje av lang ventetid blir ofte andre sjukehus valt. Odda sjukehus har i stor grad lukkast med å byggje opp ein nisje innan variceoperasjonar. Meste parten av pasientane som nyttar dette tilbodet er heimehøyrande i andre kommunar enn dei som inngår i Odda sjukehusområde. Eksempelet viser at det også kan vere potensiale for å byggja opp andre dagkirurgiske nisjer i Odda. Om ein tek utgangspunkt i volumberekningane og potensiale for dagkirurgi i heile Helse Fonna ser ein at det er størst potensial for å drive dagkirurgi innan ortopedi 57

167 og auge. Det er også noko potensiale innan øyre-nase-hals og gynekologi. Volumberekningane tek utgangspunkt i at ein klarar å gjennomføre 5 dagkirurgiske inngrep per dag, per kirurg. Om denne føresetnaden held avheng i stor grad av korleis den dagkirurgiske aktiviteten er lagt opp ved sjukehuset, logistikken og organiseringa av denne aktiviteten. Tilboda innan dagkirurgi bør framleis kombinerast og koordinerast med poliklinisk tilbod innan dei same fagområda, for betre utnytting av legeressursane. Det å kome fram til gode driftsløysingar som ser legebemanning av poliklinikk og dagkirurgi i samanheng vil kunne redusere ei mogleg ambuleringsløysing. Uavhengig av om ein har akuttkirurgi eller ikkje, er hovudmålet å skape eit godt og solid tilbod til befolkninga i Odda sjukehusområde, som både er rasjonelt ut i frå økonomi og geografi. Det er viktig at det blir lagt opp til at sjukehusa i Helse Fonna utfyller kvarandre når det gjeld verksemda ein skal drive, og at ein optimaliserer den totale dagkirurgiske kapasiteten i Helse Fonna. Verksemda og tilbodet ved dei tre sjukehusa må vere avlastande og utfyljande, og ikkje konkurrerande. Arbeidsgruppa meiner at eit nødvendig tiltak for å få ei meir heilskapleg teneste i Helse Fonna, som tar omsyn til både ledig kapasitet og reiseavstand til tilbodet er innføring av felles ventelister i Helse Fonna. Dialogen og samarbeidet mellom sjukehusa har stort forbetringspotensial. Arbeidsgruppa har same tilråding for oppbygging og styrking av det dagkirurgiske tilbodet ved Odda sjukehus uavhengig av om det skal vere akuttkirurgisk beredskap der eller ikkje. Arbeidsgruppa er av den meining at Odda sjukehus skal ha akutt kirurgisk funksjon og at dette vil lette rekrutteringa av kirurgar til den dagkirurgiske aktiviteten. Konkret anbefaler arbeidsgruppa at det blir tilsett eitt årsverk innan ortopedi, fordelt på to stillingar. Dette for opprette eit god ortopedisk tilbod ved Odda sjukehus. 43% av ortopediske dagkirurgiske pasientar frå Odda opptaksområde blir i dag operert ved Voss sjukehus. Det vil likevel ikkje vere nok omfang innan ortopedisk dagkirurgi til eitt årsverk, så oppbygging må skje i samband med ei styrking innan ortopedisk poliklinikk og. Ein ortoped kan også vere ein god traumatolog som kan vere god å støtte seg til i traumesituasjonar, om ein ikkje har akuttkirurgisk beredskap ved Odda sjukehus. Innan generell kirurgi har ein tilstrekkeleg bemanning i dag. Moderne brokk-kirurgi (TEP) blir gjort ved Odda i dag, men det er moglegheiter for å behandla lang fleire enn det som det blir gjort. Tilbodet innan avansert proktologi kan også utvidast. Innan gynekologi har Odda sjukehus ein fast tilsett i dag, men han gjer også operasjonar innan andre fagområder. For å kunne oppnå betre kapasitet enn det ein har i dag, og redusera ventetidene kan denne kirurgen i større grad allokerast til kirurgi innan gynekologi. Forbruksanalysen som dannar grunnlag for mykje av arbeidet har nytta tal frå NPR. Gjennom prosjektet har ein funne til dels store forskjellar mellom NPR-tala og tala som Odda sjukehus sjølv tar ut frå DIPS/Nimes. Tala tatt ut frå DIPS/Nimes viser at det er utført ganske mange fleire dagkirurgisk inngrep ved Odda sjukehus enn kva NPR tala viser. Forskjellane i tala vil ikkje påverke arbeidsgruppa sine konklusjonar eller anbefalingar. Om NPR tala, som er dei nasjonale aktivitetstala viser seg å vere feil vil det bety at volumet og behovet for dagkirurgi er større enn det som er lagt til grunn for arbeidet i prosjektet, og dette vil dermed styrke argumenta for å byggje opp det dagkirugiske tilbodet. Det einaste som kan endrast er kva fagområde ein eventuelt skal satsa på. Ventelistedata for kvart einskild sjukehus i Helse Fonna verkar å vere noko upålitelege, og det bør dermed ikkje leggast stor vekt på desse tala i vurderinga av det dagkirurgiske tilbodet i Helse Fonna. Tilrådinga frå prosjektgruppa er at det skal vere dagkirugisk aktivitet ved Odda sjukehus. Helse Fonna bør gjere ein gjennomgang av den dagkirugiske verksemda i føretaket, gjerne i samband med utviklingsplanen. Det må vurderast og greiast ut kva tilbod det skal vere ved Odda sjukehus, kor stort omfanget skal vere og ikkje minst korleis tilbodet skal organiserast. Det må gjerast ein spesifikk vurdering av om nokon av dei dagkirurgiske tenestene som blir utført ved Stord sjukehus og ved Haugesund sjukehus kan gjerast ved Odda sjukehus, altså om meir elektiv dagkirurgi skal leggjast til Odda. Nisjekirurgi innan varicer kan fungera som ein modell. Det bør vurderast spesielt om det kan 58

168 vere hensiktsmessig å byggje opp eit ortopedisk tilbod ved Odda sjukehus. Ein ser at det innan dette fagområdet er det ganske stort volum i Helse Fonna, og det er etterspurt etter tenester i Odda sjukehusområde, med stor lekkasje til sjukehuset på Voss. Helse Fonna oppfordrast til å vurdere om felles ventelister kan vere eit tiltak som kan vere med å optimalisere den dagkirurgiske kapasiteten, for best mogleg utnytting. I vurderingane må volumet for Odda sjukehus først og fremst baserast på helsetenestebehovet i Odda sjukehusområde, men ein må også sjå på behovet i heile Helse Fonna når ein skal vurdere om ein kan flytte dagkirurgisk tilbod frå dei andre sjukehusa til Odda. Eitt av argumenta for å behalde og byggje opp dagkirurgisk aktivitet er å korte ned reisevegen til eldre, og det å kunne gi behandling nær heimen og pårørande. Dette argumentet er like gyldig for dei som eventuelt må reise til Odda for behandling, og det må tas omsyn til i vurderingane. Det er behovet og volumet av tenester knytt dei kommunane som ligg nærmast Odda sjukehus som vil vere mest interessant. Kvinnherad kommune er eit eksempel. Helse Fonna må vurdere bemanningssituasjonen, og kva personell det vil vere behov for i samband med den dagkirurgisk aktiviteten i Odda. Rutinar og organiseringa av dagkirurgitilbodet bør undersøkjast og tilpassast. Spesielt må det vurderast om det vil vere mogleg å få til ei ambuleringsordning. Bemanninga bør sjåast i samanheng med det polikliniske tilbodet, og bemanningsspørsmålet knytt den delen av sjukehusets verksemd. Det er viktig at den dagkirurgiske aktiviteten ved Odda sjukehus følgjer nasjonale normer med omsyn til bemanning, slik at ein kan drive dagkirurgi kostnadseffektivt. Tilråding dagkirurgiske tenester Analysane og gjennomgangen i prosjektet viser at det er aktuelt å utvide den dagkirurgiske aktiviteten ved Odda sjukehus innanfor fleire fagområde, til dømes ortopediske inngrep (m.a. kneog skulderinngrep) og grå stær-operasjonar og augelokkoperasjonar. Helse Fonna må sjå samla på den dagkirurgisk aktiviteten innan alle fagområda, og på fordelinga av dagkirurgitilbodet mellom sjukehusa i helseføretaket Den akuttmedisinske kjeda Den akuttmedisinske kjeda er samfunnets samla organisatoriske, personellmessige og materielle beredskap for å kunne yte befolkninga akutt helsehjelp. Den akuttmedisinske kjeda består av fastlege, legevakt, kommunal legevaktsentral, akuttmedisinsk kommunikasjonssentral (AMK-sentral), bil-, båt- og luftambulanse, samt akuttmottak i sjukehus. (Kjelde: Helse- og omsorgsdepartementet, Høring til Nasjonal helseplan, «Fremtidens helsetjeneste: Trygghet for alle. 2011). Kjeda representerer ei samanhengande rekke av tiltak for å sikre akutt helsehjelp frå hendelsestad, inkludert publikums innsats, fram til definitiv behandling. Helseføretak og kommunar har saman eit ansvar for å sikre eit godt akuttmedisinsk tilbod. Sjukehusa i Helse Vest utgjer til saman eit trygt og godt akuttilbod for innbyggarane og vil ta vare på dei akutt skadde og sjuke pasientane. Traumesystemet i Helse Vest er bygd opp slik: 1. Den prehospitale delen med ambulanse, lokalt akuttmedisinsk team og luftambulanse 2. Traumesjukehusfunksjon 3. Traumesenter 4. Rehabilitering 59

169 Figur 26 Traume- /skadeomsorg plan for akutt skadde. Traumesystem Prehospitale tenester som del av den akuttmedisinske kjeda Det viktige første trinnet i den akuttmedisinske kjeda, er publikums førstehjelp og meldingsrutinar til AMK (113). Deretter blir grunnsteinen i all prehospital akuttmedisin, nemleg den lokale ambulansetenesta og den kommunale legevakta, mobilisert. I omtalen av alvorlege skadar fastslår Nasjonal helse- og sjukehusplan at rask tilgang til kompetent bil-, båt- eller luftambulanse, vil vere det viktigaste tiltaket for å redusere risiko for død og varig skade i dei mest tidskritiske situasjonane. Det er ikkje etablert nasjonale krav til responstid for ambulansetenesta, men Stortinget vedtok i 2000 følgjande rettleiande responstider for akuttoppdrag: Tid frå 113-oppringning til ambulanse er på hendelsesstad skal vere innan 12 minuttar (tettbygde strøk) eller innan 25 minuttar (grisgrendte strøk) i minst 90 prosent av oppdraga. Det er heller ikkje etablert nasjonale krav til legevakttenesta, men det er foreslått at 90 prosent av befolkninga i legevaktdistrikta skal ha maksimalt 40 minuttar reiseveg til ein LV stasjon og 95 prosent skal ha maksimalt 60 minuttar. Vidare at det bør settas som nasjonal norm at legevakta rykker ut ved minst 75 prosent av raude responsar (dette er så langt forslag). Det er ei sterk tilråding i Nasjonal traumeplan at dersom det er meir enn 45 minutt transporttid til traumesenter, skal ein pasient som er fysiologisk påverka bli transportert til næraste akuttsjukehus med traumefunksjon. Dette er ikkje ein norm for at pasienten skal nå eit akuttsjukehus innan 45 minutt. Ein slik norm finst ikkje i Noreg. Men dersom ein har eit akuttsjukehus med traumefunksjon nærare enn traumesenteret, pasient er alvorleg skadd og transporttida til traumesenteret er over 45 minutt, skal ein prioritere stabilisering på næraste akuttsjukehus med traumefunksjon dersom dette er betydeleg nærmare. Ambulansetenesta er ein viktig del av det heilskaplege tilbodet av offentlege helsetenester til befolkninga. Stadig meir avanserte behandlingstiltak blir utført prehospitalt, noko som medfører strengare krav til medisinsk fagleg forankring av både tenestetilbodet og personellet. Tenestene skal ivareta befolkninga sine behov for oppdatert prehospital behandling og transport til rett behandlingsnivå i tråd med moderne behandlingsprinsipp. Utviklingstrekk i ambulansetenesta peikar klart i retning av høgare kompetanse og større stasjonar med fleire oppdrag. Det har vore ei god utvikling av ambulansetenesta i vår region over mange år, og det blir satsa mykje på vidare utdanning og profesjonalisering av tenesta. Ambulansetenesta er utstyrt med fleire diagnostiske hjelpemidlar og medisinsk teknisk utstyr for behandling på skadestaden. Luftambulansetenesta har ei spesiell rolle i den akuttmedisinske beredskapstenesta samtidig som den er ein integrert del av den samla ambulansetenesta. Helse Fonna generelt og Hardanger spesielt er relativt godt dekka av luftambulanseteneste. Frå 2017 startar innfasing av nye redningshelikopter på seks basar i Noreg (i Vest på Sola og i Florø). Desse store helikoptra vil ha ein allvêrskapasitet med 60

170 av-ising, betraktelig auka rekkevidde, forbetra medisinsk kabin med lasterampe og redningskapasitet i forhold til dagens Sea King helikopter. Dette vil vere luftambulansetenesta sin dårleg-vêrsressurs. Det er likevel viktig at også bilambulansetenesta, i samarbeid med sjukehus, har beredskap for pasienttransportar med behov for medisinsk kompetanse utover vanleg ambulansenivå og over på intensivtransportar. For mange sjukehus i landet vil bruk av ein slik bakkebasert intensivtransport vere vel så egna som bruk av luftambulanse. Det styrker også robustheten i den samla tenesta, sidan bilambulanse er mindre operativ sårbar enn luftambulanse. Intensivambulanse er ein ny modell som det er gjort positive erfaringar med fleire stader i landet. Dette er ein større og meir utstyrt ambulanse som etter behov kan vere bemanna med intensivsjukepleiar, paramedic eller lege i tillegg til vanleg ambulansearbeidar. Fleirbårebilar og «kvite ambulansar» kan avlaste for meir krevjande oppdrag med høgare prioritet. Kvite ambulansar er det også svært gode erfaringar med fleire andre stader i landet. Desse kan ta oppdrag som ikkje hastar og som har mindre krav til personellet. Det kan vere heimtransportar av liggande pasientar som ikkje treng eit fullverdig ambulansepersonell, men som må ha hjelp til å fraktast mellom sjukehus eller heim. Det blir arbeidd med elektronisk pasientjournal også for ambulansetenesta. I Helse Fonna ved Haugesund sjukehus er det frå 2011 etablert legebil som ved utrykking blir bemanna med lege frå anestesiavdelinga samt redningsmann. Legebilen blir også brukt til å køyre i møte med ambulansar frå distriktet. Prosjektgruppa tilrår at det blir arbeidd med ytterlegare utviding av denne ressursen. Tiltak for å styrke prehospitale tenester i Hardangerområdet bør inn i denne samanhengen for å understøtte det akuttmedisinske tilbodet lokalt. Samarbeid og samtrening med legevakt og primærhelsetenesta er heilt sentralt og har eit stort potensiale for prehospitale tenester i Odda-området. Helse Fonna vurderer å skaffe ein intensivambulanse stasjonert i Haugesund. Intensivambulansen skal driftast på dagtid. Intensivambulansen kan køyre i møte med andre ambulansar, til dømes frå Odda. Akuttkirurgi og traumebehandling Etter førstehjelp og behandling på skadestaden, skal alle pasientar i utgangspunktet raskast mulig til det sjukehuset som kan ferdigbehandle dei. For Odda sjukehusområde er det Haukeland sjukehus som er traumesenter. Før avreise må det gjerast ei vurdering om reiseavstand, klinisk tilstand eller veg og føreforhold gjer at vegen skal gå om Odda sjukehus for stabilisering. Eit avgjerande spørsmål er om Odda sjukehus skal ha ein akutt-kirurgisk funksjon med tanke på blant anna slike situasjonar. Nasjonal helse- og sjukehusplan legg til grunn at mindre sjukehus ikkje skal ha akuttfunksjon i kirurgi. Det blir peika på at det er utfordrande å oppretthalde den faglege kvaliteten innanfor det kirurgiske område på dei mindre sjukehusa. I den faglege rådgivingsgruppa for sjukehusstruktur til Nasjonal helse- og sjukehusplan er bekymringa knytt til den akutt-kirurgiske funksjonen ved dei mindre sjukehusa oppsummert slik: Lite pasientvolum gir liten trening og gjer det vanskeleg å halde ved like kunnskap, kvalitet og praktisk ferdighet. Det gjeld alle diagnosar som ikkje førekjem ofte, men i særleg grad alvorlege akutte tilstander og kirurgi Medisinsk spesialisering innan diagnostikk og behandling har gitt betre kvalitet og betre overleving, men krev meir spesialisert kunnskap, utstyr og organisering. Dette er særleg tydeleg innan kirurgiske fag og avansert akuttmedisin. 61

171 For at kirurgar og teama rundt skal ha tilstrekkeleg trening og erfaring, har ulike fagmiljø og utgreiingar peika på eit befolkningsgrunnlag på som eit minimum dersom ein baserer seg på reint faglege kriterier. Nasjonal helse- og sjukehusplan legg 60 til til grunn som ei nedre grense for akutt kirurgi. Det blir også peika på at det ikkje er klart kor mykje av samanhengen mellom volum og kvalitet som skuldast den enkelte kirurgens erfaring, kor mykje som skuldast kompetansen i det samla behandlingsteamet, og kor mykje som skuldast medisinske og andre støttefunksjonar. Odda har med andre ord i utgangspunktet eit befolkningsgrunnlag som skulle tilseie at sjukehuset ikkje skal ha ein akuttfunksjon i kirurgi. Det er også slik i dag at berre 15 % av akuttkirurgi som blir utført på innlagte pasientar frå Oddas sjukehusområde, blir utført ved Odda sjukehus. Det er i samsvar med prosedyrar om fordeling og handtering av pasientar innlagt som øyeblikkeleg hjelp Sannsynlegheita er svært liten for at ein enkelt pasient skal kome i ein situasjon der akuttkirurgi ved eit mindre sjukehus kan vere livreddande. Det er i så fall då gjerne snakk om hemostatisk naudkirurgi ved blødingar i buken. Det er i dag ingen dokumentasjon som viser at det å oppretthalde akuttkirurgi ved mindre sjukehus reddar liv, ei heller at det blir redda fleire liv ved å sentralisere akuttkirurgi til større sjukehus. Fordi volumet av akuttkirurgi ved lokalsjukehus er så lite, vil det ta svært lang tid å ha mange nok pasientar til å trekke ein konklusjon om effekten av akuttkirurgi ved små sjukehus. Det inneber at det ikkje vil vere realistisk å avvente eintydige konklusjonar på spørsmålet. Det er neppe tvil om at akuttkirurgi ved dei mindre sjukehusa i nokre tilfelle faktisk er livreddande. Dette må likevel sjåast i forhold til at sjukehusa i nokre tilfelle også kan forsinke livreddande behandling i meir spesialiserte sjukehus. Det må påreknast at begge desse situasjonane vil kunne førekome ved Odda sjukehus. Begge situasjonar vil likevel vere sjeldne. Det er verken i dei gjennomførte journalgjennomgangane eller analysane av raude responsar frå prehospitale tenester funne eksemplar på gjennomført livreddande hemostatisk naudkirurgi ved Odda sjukehus i dei undersøkte tidsperiodane. I etterkant av kartleggingsperioden har det vore gjort 2 potensielt livreddande inngrep ved Odda sjukehus. At desse situasjonane vil vere sjeldne, samsvarar med funn i andre tilsvarande kartleggingar. Til tross for at Odda i utgangspunktet ikkje har eit stort nok befolkningsgrunnlag til å skulle ha ein akuttfunksjon i kirurgi, er det likevel forhold som gjer det relevant å vurdere om Odda tross alt skal ha akuttkirurgi. Nasjonal helse- og sjukehusplan seier nemleg at faktorar som geografi og busetjingsmønster, tilgjengelegheit til bil-, båt- og luftambulansetenester og vêrforhold må tilleggas stor vekt. I regionar der vêrforhold og geografi gjer at avstanden blir altfor lang, kan det måtte gjerast unntak slik at ein har akuttkirurgi ved mindre befolkningsgrunnlag. Som det går fram av kapitel 3.2 er avstandane frå Odda sjukehus lange til andre sjukehus, ikkje minst til nærmaste traumesenter. I tillegg gir dei klimatiske tilhøva stor usikkerheit når det gjeld det å kome fram både med bil og helikopter i regionen. Prehospitale tenester har eit godt samarbeid med båt- og fergjetenester, men det er ikkje til å unngå at det skaper isolasjonsfrykt i regionen når uveret set inn. Spørsmålet er om dette er grunnlag nok til å kome inn under unntaksbestemmelsen i Nasjonal helse- og sjukehusplan. Det er tross alt andre tettsteder med utfordrande lange reiseavstandar som ikkje har akuttfunksjon i kirurgi, eksempelvis Lærdal og i nokre tilfelle heller ikkje sjukehus, eksempelvis Alta og Hallingdal. Samanlikningar mellom Odda sjukehus og Tynset sykehus, Sykehuset Innlandet HF, er relevant. Tynset sykehus er omtalt i Nasjonal helse- og sjukehusplan som eit eksempel på eit sjukehus der avstandar og klimatiske forhold gjer at sjukehuset skal oppretthalde akuttfunksjonen i kirurg i betydinga at det alltid skal vere tilgjengeleg kirurgisk vurderingskompetanse. På den eine sida har Tynset sjukehus eit større opptaksområde ( innbyggarar) og større klinisk aktivitet enn Odda, ikkje minst når det gjeld elektiv innlagt kirurgi. På den andre sida har Tynset sykehus kortare veg til 62

172 nærmaste traumesenter (St. Olavs hospital HF) enn det Odda sjukehus har til sitt traumesenter i Bergen. Nasjonal helse- og sjukehusplan held fram at vidareføring av akuttkirurgi ved Tynset sykehus har som vilkår at det er eit nært samarbeid med dei andre sjukehusa i Sykehuset Innlandet om tiltak for å utdanne og rekruttere fagfolk, ambulering, hospitering og overføring av planlagt kirurgi. Så langt har vi i denne drøftinga hatt fokus på dei faglege sidene ved akuttfunksjonen i kirurgi ved Odda sjukehus. Nasjonal helse- og sjukehusplan peikar på at det er fleire utfordringar for dei små akuttsjukehusa: Mange sjukehus har for lite pasientgrunnlag til å gi eit trygt og føreseieleg akuttilbod 24/7 Mange mindre sjukehus har vanskeleg for å rekruttere og er avhengige av vikarstafettar Utfordringane er størst innan kirurgifaget på grunn av aukande krav til spesialiserte ferdigheter og spesialisert utstyr og støttepersonell Mange pasientar som treng akutt kirurgi blir i dag sendt forbi små lokalsjukehus til større sjukehus med breiare tilbod Den generelle kirurgen med brei og allsidig kompetanse vil forsvinne over tid fordi arbeidet blir meir spesialisert For å oppretthalde døgnkontinuerleg vaktordning trengs det 6-8 generelle kirurgar. Det er vanskeleg å bemanne små sjukehus med så mange kirurgar allereie i dag. I åra som kjem, blir det enda vanskelegare fordi det blir færre generelle kirurgar Årleg kostnad for 6 overlegeårsverk med ei døgnkontinuerleg vaktordning, er på om lag 8-9 mill. kr. Dersom sjukehuset har berre dagkirurgi, det vil seie at operasjonsstua ikkje har vakt kveldar og helger, er det vanleg å rekne ein årleg kostnadsreduksjon på om lag 10 mill. kr. Frå Odda sjukehus si side er det spesielt peika på utfordringa med eit lite volum og ein svært avgrensa breidde på den planlagde kirurgien, spesielt når det gjeld innlagte pasientar. Sjukehuset har mista spesialistkompetanse innan både urologi og ortopedi. Denne kompetansen er ikkje erstatta. Nasjonal helse- og sjukehusplan peiker på at sjukehus utan akuttfunksjon i kirurgi, skal ha planlagt kirurgi og at overføring av planlagt kirurgi til dei små sjukehusa vil sikre aktivitet ved mindre lokalsjukehus og samtidig frigjere kapasitet på større sjukehus til å handtere ei auka tilstrømming av akuttpasientar. Denne utfordringa må kunne løysast på føretaksnivå, for eksempel ved innføring av felles ventelister. Nasjonal helse- og sjukehusplan peiker altså på «akuttsjukehus» som eit alternativ for dei mindre lokalsjukehusa. Akuttsjukehus skal som eit minimum ha akuttfunksjon i indremedisin, anestesilege i døgnvakt og planlagt kirurgi. Arbeidsgruppa, nedsett av prosjektet, som har arbeidd med «Akuttilbod for innbyggjarane i området til Odda sjukehus» ser på ei slik løysing utan akuttfunksjon i kirurgi som fagleg sett heilt uforsvarleg gitt dei lange avstandane og den usikre framkomelegheita til andre sjukehus. Arbeidsgruppa har derfor ikkje ønska å medverke til å beskrive eller vurdere eit slikt uforsvarleg tilbod. Arbeidsgruppa har peika på stor fare for at nøkkelpersonell i sjukehuset vil forsvinne og at ny rekruttering vil bli svært krevjande. I tillegg vil eit slikt alternativ skape utryggheit både i befolkninga og den samarbeidande primærhelsetenesta. Desse utfordringane er nærmare gjort greie for i vedlagte sluttnotat frå arbeidsgruppa (sjå vedlegg 11). Eit akuttsjukehus må ha ein stabiliseringsfunksjon både i forhold til innlagte pasientar og omverda. Dette er løyst noko ulikt av andre sjukehus, men løysinga i Lærdal er eit godt eksempel. Her består stabiliseringsteamet av anestesilege, medisinsk bakvakt, turnuslege, spesialsjukepleiar, laboratorium, røntgen og eventuelt lege ved skadepoliklinikken. Det betyr at teamet er i stand til å stabilisere også skada pasientar med eksempelvis respirasjonsstøtte, transfusjonsbehandling, stabilisering av brot, og enklare kirurgiske prosedyrar. Hemostatisk naudkirurgi ved blødingar i buken kan ikkje bli gjennomført utan kirurg. 63

173 Ifølge Nasjonal traumeplan har slike sjukehus utan akuttfunksjon i kirurgi/traumefunksjon i utgangspunktet ingen plass i traumebehandlinga. Sjukehus utan traumefunksjon kan vere gode stader å undersøke og behandle pasientar med mistenkt alvorleg skade i påvente av transport. Behandlingstiltak kan bli gjort avhengig av tilgjengeleg kompetanse, men i samråd med traumeleiar på det traumesenter/sjukehus pasienten venter på å kome til. Diagnostikk og behandling skal ikkje forsinke transport. Nasjonal helse- og sjukehusplan påpeikar at mange er bekymra for at det blir vanskeleg å rekruttere anestesilegar til sjukehus utan akuttkirurgi. Det framføres derfor at det blir viktig å sikre at desse stillingane fylles med innhald. Sjukehuset må ha planlagt kirurgi av tilstrekkeleg omfang. Det vil også vere nødvendig med vidareutdanningstiltak og hospiterings- og ambuleringsordningar for å vedlikehalde kompetansen i akuttmedisin. Andre oppgåver for anestesilegen kan vere smertebehandling og preoperative vurderingar, også for pasientar som skal opererast ved andre sjukehus. Også for andre personellgrupper vil det vere nødvendig å sette i verk spesielle tiltak for å bevare nøkkelpersonell og sikre ny rekruttering. Tynset sykehus har valt ein utradisjonell modell der fast tilsette legar jobbar såkalla «nordsjøturnus». Modellen har sikra god stabilitet på overlegesida. Rekrutteringsmodellen for overlegar på Tynset er en turnusordning med 2 veker aktiv teneste og tre til fire vekers periode med avspasering, fagleg påfyll, kurs, ferieavvikling med meir. Legane blir lønna etter totallønnprinsippet. Akutt indremedisin Det akutte indremedisinske tilbodet ved Odda sjukehus dekker det volummessig største behovet for akuttinnleggingar frå Odda sjukehus til opptaksområde. Eldre og kronikarar utgjer den største pasientgruppa her. Dersom akuttkirurgien blir avvikla, peiker Nasjonal helse- og sjukehusplan på akuttsjukehus med minimum akuttfunksjon i indremedisin, anestesilege i døgnvakt og planlagt kirurgi, som alternativet. Denne modellen har vore trekt fram som ei løysing for dei mindre sjukehusa gjennom mange år, og helseføretak har tilpassa seg dette alternativet på ulike måtar (jf. kap. 3.6). Modellen har likevel ingen støtte i Legeforeningen som meiner at alle akuttsjukehus skal ha både akutt kirurgi og indremedisin. Dersom Odda sjukehus skal ha akuttfunksjon i indremedisin utan akuttfunksjon i kirurgi, vil det ha konsekvensar for pasientselekteringa til sjukehuset. Visse indremedisinske pasientar der kirurgi kan bli nødvendig, skal da ikkje ligge på Odda sjukehus. Det kan for eksempel dreie seg om pasientar med gastrointestinale blødningar. Indremedisinske pasientar som treng ordinært tilsyn av kirurg, kan få dette frå kirurgar som er til stades på dagtid i samband med poliklinikk og dagkirurgi. Dersom det er tilsyn som hastar og der problemstillinga ikkje kan avklarast med eit videomøte, må pasienten sendast vidare til Haugesund sjukehus. Nasjonal helse- og sjukehusplan påpeiker også at når det gjeld ei eventuell nedre grense for akuttfunksjon i indremedisin, må mange forhold leggast vekt på. Størrelsen på opptaksområdet er berre eitt. På generelt grunnlag blir det peika på at dersom opptaksområdet er under , vil det vere så få akuttinnleggingar per døgn at ein kan stille spørsmål ved om det er hensiktsmessig å oppretthalde ein døgnkontinuerleg vaktordning med spesialistar, eller om akuttberedskapen kan bli betre handtert i eit tett samarbeid mellom legevakt og ambulanseteneste. Storbrukaranalysen viser at det er ei lita pasientgruppe som utgjer halvparten av alle liggedøgna ved Odda sjukehus. Dette er pasientar som går inn og ut av sjukehuset, og som vil vere tent med eit svært nært samarbeid mellom spesialisthelsetenesta og kommunehelsetenesta. Det er viktig at det 64

174 finst gode fellesløysningar for denne pasientgruppa (jf. kap. 4.2 og 4.3). Det gjeld både dersom Odda sjukehus blir vidareført som akuttsjukehus (til dømes slik det er gjort i Nordfjord), og dersom spesialisthelsetenestetilbodet ved Odda sjukehus blir vidareført utan akuttfunksjonar (til dømes slik det er gjort i Alta og Hallingdal). Alta er Finnmarks største kommune med ca innbyggarar, men har ikkje akuttsjukehus. Reisetida til det næraste akuttsjukehuset i Hammerfest er 115 minutt. Driftskonseptet liknar mykje på Hallingdal sjukestugu, jf. nedanfor. Når det gjeld den generelle helsetilstanden, skårar befolkninga i Alta betre enn, eller likt med, gjennomsnittet for Helse Nord på dei fleste parameter. Unntaket er voldelege dødsfall (kjelde: Utredning av spesialisthelsetilbudet i Alta/Vest-Finnmark, mars 2014, Helse Nord RHF). Hallingdal sjukestugu (HSS) blir driven av Vestre Viken HF som ei avdeling under Ringerike sykehus. HSS ligg 15 mil frå sjukehuset og består av somatisk sengeavdeling, spesialistpoliklinikkar, vaksen- og barne- og ungdomspsykiatrisk poliklinikk, dialyseavdeling, laboratorium og blodbank, røntgenavdeling og legevakt. Eit av mange samhandlingstiltak er oppretting av ei felles døgnavdeling med 10 desentraliserte sjukehusplassar og 10 interkommunale plassar. Avdelinga vil bli driven med tre legestillingar, der to vil vere spesialistar i allmennmedisin og ein vil ha bakgrunn frå spesialisthelsetenesta. Behov for legetilsyn kveld og natt vil skje frå den interkommunale legevakta i same bygg. Skadepoliklinikk Dagens skadepoliklinikk blir i stor grad tatt hand om av turnuslegen med støtte frå vakthavande overlege i kirurgi. Det kjem i snitt 3 øyeblikkeleg hjelp polikliniske pasientar per døgn. Desse kjem i hovudsak i tidsrommet mellom kl. 7 og 18. Enkle skadar blir også til ein viss grad behandla av den kommunale legevakta, avhengig av erfaringa til legevaktslegen. Dagens ordning fungerer godt og det vil derfor vere naturleg å vidareføre denne dersom akuttfunksjonen i kirurgi blir oppretthalden. Dersom akuttfunksjonen i kirurgi ikkje blir vidareført, kan det vere aktuelt å ha ein skadepoliklinikklege etter modell frå Lærdal og Nordfjord. Det kan til dømes vere ein ortoped som kombinerer skadepoliklinikkarbeidet med elektiv poliklinikk og dagkirurgi. Det kan også vere aktuelt at skadepoliklinikklegen dekker delar av døgnet/veka, mens legevaktslegen dekker resten av døgnet/veka. Til dømes er natta ein perioden der aktiviteten på skadepoliklinikken er minimal, slik at tilleggsarbeidet for legevaktslegen som uansett allereie har legevakt, vil bli ubetydeleg (sjå også nedanfor). Det kan også vere aktuelt med ei løysning der skadepoliklinikkarbeidet blir tatt hand om av den kommunale legevakta. Det er svært variabelt kor mykje erfaring legane i primærhelsetenesta har med skadebehandling, slik at opplæringsprogram kan bli nødvendig. Det er ein føresetnad at laboratorium og røntgenservice ved sjukehuset er tilgjengeleg for legevaktslegen. Det vil likevel vere avgrensa kva for oppgåver legevaktslegane kan ta over. Alternativa vil då vere enten å sende pasienten til Haugesund eller Voss sjukehus, eller å konferere med kirurg/ortoped i Haugesund, eller å gi pasienten time på poliklinikken ved Odda sjukehus dagen etter når kirurg/ortoped kjem til elektiv poliklinikk/dagkirurgi. Om nødvendig må pasienten få tilbod om ei seng fram til den polikliniske konsultasjonen neste dag. Tilråding om akuttilbodet ved Odda sjukehus Sjukehusa i Helse Vest utgjer til saman eit trygt akuttilbod for innbyggarane og vil ta vare på dei akutt skadde og sjuke pasientane gjennom det etablerte traumesystemet. Traumesystemet og den 65

175 akuttmedisinske kjeda er nærare omtalt i innleiinga til kapittel 4.5 og i kapittel 4.1. Denne samanhengande rekka av tiltak for å sikre akutt helsehjelp, gjeld også i akutte situasjonar i Oddaområdet. Ei vidare utvikling som sikrar rask tilgang til kompetent bil-, båt- eller luftambulanse, vil vere det viktigaste tiltaket for å redusere risiko for død og varig skade i dei mest tidskritiske situasjonane. For å sikre innbyggarane i Odda-området eit trygt, godt og breitt tilbod i akutte traumesituasjonar, er ein del av prosjektgruppa av den oppfatning at dette best blir tatt hand om ved primært å bruke traumesenteret ved Haukeland universitetssjukehus, alternativt å bruke Haugesund sjukehus som akuttsjukehus med traumefunksjon. Denne delen av prosjektgruppa er av den oppfatning at volumet av akuttkirurgien ved Odda sjukehus er så lågt at det for framtida ikkje vil vere mogleg å oppretthalde den nødvendige kompetansen hos kirurgar, behandlingsteam og medisinske og andre støttefunksjonar. Avstandar og framkomelegheit er ei utfordring i regionen. Det understrekar at det er viktig med den framtidige utbygginga og utviklinga av dei prehospitale tenestene. Denne delen av prosjektgruppa vil derfor tilrå at Odda sjukehus blir vidareført i samsvar med definisjonen av akuttsjukehus i Nasjonal helse- og sjukehusplan. Det vil seie med indremedisin, anestesilege i døgnkontinuerleg vakt og elektiv kirurgi, men utan akuttfunksjon i kirurgi. Med tanke på alle pasientar uavhengig av fagområde, må det etablerast eit stabiliseringsteam som kan mobiliserast i akutte situasjonar og stabilisere pasientar for vidare transport der det er aktuelt. Det blir også tilrådd at det indremedisinske og skadepolikliniske tilbodet blir vidareutvikla i eit nært samarbeid med kommunane i Odda-området. Ein annan del av prosjektgruppa er av ei anna oppfatning. Eit trygt tilbod til innbyggarane i Oddaområdet avhenger av at sjukehuset framleis har ein akutt-kirurgisk funksjon. Avstanden til næraste sjukehus er lang, og erfaringa viser at det i av og til kan vere vanskeleg å ta seg fram pga. rasutsette vegar og dårleg flyvêr. Samla sett meiner denne delen av prosjektgruppa at dette gir ei uforsvarleg lang transporttid til alternativt sjukehus. For slike situasjonar må det vere eit akutt-kirurgisk tilbod som til dømes kan stoppe store blødningar i buken. Denne delen av prosjektgruppa meiner også at å oppretthalde Odda sjukehus som akuttsjukehus med traumefunksjon, vil vere i tråd med intensjonen i tilrådinga i Nasjonal traumeplan, om at dersom det er meir enn 45 minuttar transporttid til traumesenter, skal ein pasient som er fysiologisk påverka transporterast til nærast akuttsjukehus med traumefunksjon. Denne delen av prosjektgruppa tilrår derfor at Odda sjukehus blir vidareført med dei same akuttfunksjonar som i dag. Dersom akuttkirurgien blir avvikla fryktar denne delen av prosjektgruppa at det blir vanskeleg/umogleg å rekruttere nøkkelpersonell til sjukehuset, og at det kan bety at sjukehuset etterkvart bukkar under. Samla sett vil dette skape stor uro både blant befolkninga og den samarbeidande primærhelsetenesta. Samla sett vil dette skape stor uro både blant befolkninga og den samarbeidande primærhelsetenesta. Odda sjukehus har funne pragmatiske løysingar på mange av dei utfordringane Nasjonal helse- og sjukehusplan peiker på ved dei mindre sjukehusa. Ein klarer til dømes i dag å oppretthalde døgnkontinuerleg vaktordning med 3-4 kirurgar ved Odda sjukehus. Denne delen av prosjektgruppa forventar også at Helse Fonna legg til rette for at det i tråd med Nasjonal helse- og sjukehusplan blir overført meir elektiv kirurgi til Odda sjukehus slik at sjukehuset blir stabilisert med ein større breidde. Det blir tilrådd at ein etablerer felles ventelister i føretaket og at Odda sjukehus blir representert i leiargruppa i føretaket på same måte som Stord sjukehus. Denne delen av prosjektgruppa ser også positivt på eit nært samarbeid med primærhelsetenesta i den vidare utviklinga av sjukehuset. 66

176 Tilråding avvikling av akuttkirurgi Desse medlemane støttar denne tilrådinga: Prosjektleiar Helge Bryne, Ingvill Skogseth, Haldis Økland Lier, Berit Haaland: Ut frå størrelsen på opptaksområdet til Odda sjukehus, er det ikkje grunnlag for å oppretthalde døgnkontinuerlege akuttfunksjonar ved sjukehuset. Odda sjukehus skal likevel ha akuttfunksjon i indremedisin, anestesilege i døgnvakt, planlagt dagkirurgi og skadepoliklinikk. Dette blir grunngitt med lang avstand til næraste større sjukehus, og at dei aller fleste som treng ei akuttinnlegging ved Odda sjukehus, har behov for eit akutt indremedisinske tilbod. Nasjonal helseog sjukehusplan peiker på dette som alternativet, dersom akuttkirurgien blir avvikla. Den akuttkirurgiske verksemda ved Odda sjukehus blir avvikla. Analysane i prosjektet viser at Odda sjukehus sjeldan behandlar alvorleg skadde pasientar. Øyeblikkeleg hjelp skal tas vare på gjennom den etablerte akuttmedisinske kjeda i Helse Vest. Alvorleg skadde pasientar skal få tilbod ved Haukeland universitetssjukehus/haugesund sjukehus. Mindre alvorlege skadar skal framleis bli behandla ved Odda sjukehus. Skadepoliklinikken skal styrkast i samarbeid med legevakta. Befolkninga i Odda-området er godt dekt med dagens ambulanse- og luftambulansetenester. Helse Fonna må kontinuerleg utvikle den prehospitale tenesta i samsvar med nasjonale retningslinjer slik at ein alvorleg skadd pasient kjem raskt fram til traumesenter. Ressursar som i dag blir brukte for å oppretthalde akuttkirurgien, skal brukast til å utvide tilbodet ved Odda sjukehus til dei store pasientgruppene som treng spesialisthelsetenester ofte, mykje og nært. Dette vil vere særleg viktig for å vareta dei aukande behova til eldre pasientar, dei med mange samtidige sjukdommar og dei med kroniske sjukdommar. Å ivareta behovet for langvarige og koordinerte tenester, føreset tett og forpliktande samarbeid mellom sjukehus og kommunar, jf. forslaga prosjektgruppa har til slike tiltak. Dette vil gi eit breiare spesialisthelsetenestetilbod til befolkninga i Odda-område. Tilråding vidareføring av akuttkirurgi Desse medlemane støttar denne tilrådinga: Roald Aga Haug, Daniela Brühl, Ingunn-Olin Haugen, Trond Dyngeland, Hans Burchardt, John Olav Digranes, Else Berit Ingvaldsen, Kåre Ystanes, Randi Guddal, Anne Cathrine Skaar, Arvid Storgjerde. Odda sjukehus skal ha akuttkirurgisk tilbod, akuttfunksjon i indremedisin, anestesilege i døgnvakt, planlagt kirurgi, beredskap for kirurgisk vurdering og stabilisering, og handtering av akutte hendingar. Dette blir grunngitt med lang avstand til næraste traumesenter. Ein finn det medisinsk uforsvarleg med Odda sjukehus som akuttsjukehus utan akutt kirurgisk beredskap. Tilrådinga har bakgrunn i Odda sjukehus sin plass i behandlingskjeda ved akutte tilstandar, den aukande turismen i området, den aukande mengda av traumealarmar, og opptaksområdets spesielle utfordringar når det gjeld avstandar, klimatiske forhold og transportmogligheiter/innskrenkingar. Det er få om nokon stader det er så store utfordringar med geografi, topografi, vêrtilhøve og stengde vegar som i opptaksområde til Odda sjukehus. Odda sjukehus er eit alternativ ved akutte hendingar for delar av Kvinnherad kommune som har kort avstand til Odda. 67

177 Ei avvikling av akuttkirurgien vil: vanskeleggjere rekrutteringa av legespesialistar og turnuslegar til Odda sjukehus. gi eit tap av tryggleik i kommunehelsetenesta og svekke rekruttering av fastlegar. Døgnkontinuerleg akuttkirurgisk beredskap ved Odda sjukehus skaper tryggleik for kommunelegane. gi eit tap av moglegheit for livreddande kirurgisk stabilisering når det ikkje let seg gjere å transportere pasienten direkte til traumesenter. ikkje kunne erstattast av prehospitale tenester gi eit tap av tryggleik for befolkninga i Odda-området. Innbyggarane vil kjenne uro dersom den akuttkirurgisk beredskapen blir avvikla. Det må stillast spørsmål om innbyggjarane skal finne seg i å ha dårlegare akuttberedskap enn resten av befolkninga. Dagens akuttkirurgiske tilbod fungerer godt og er tilpassa utfordringane i regionen. Det gir ein tilpassa robust akuttkirurgisk beredskap Bemanning, rekruttering, kompetanse Nasjonal helse- og sjukehusplan, Helse 2030 og planar som er vedtekne for utvikling av Stord og Odda sjukehus vil vere førande for Helse Fonna sitt arbeid med eigen utviklingsplan. Det vil her vere vesentleg å styrke arbeidet med å sikre rett og tilstrekkeleg kompetanse for å kunne gi gode og forsvarlege tenester ved alle sjukehusa i føretaket. Spiss- og breiddekompetanse - og fleksibilitet For å ivareta behova til dei store pasientgruppene som i framtida skal få tilbod ved Odda sjukehus, treng helsepersonellet både høg spisskompetanse og breidde i kompetansenivået sitt. Nasjonal helse- og sjukehusplan og utgreiingsarbeid som til dømes storbrukaranalysen for Odda sjukehus peiker på at det er særleg viktig å legge til rette for breiddekompetanse. Den nye ordninga for legespesialisering som trer i kraft i 2017 legg opp til ein spesialitetsstruktur som betre skal vareta behovet for både breiddekompetanse og spisskompetanse. Styrkinga av breiddekompetanse er særleg viktig for å møte utfordringar som mindre og mellomstore sjukehus har, og for å ivareta dei store gruppene pasientar i sjukehusa med fleire og samansette sjukdommar. Nye arbeidsformer for å understøtte intensjonane i samhandlingsreforma inneber fleksibel bruk av personellressursar mellom kommune- og spesialisthelsetenesta. Ved Odda sjukehus er det eit sjukepleiepersonale tilsett ved sjukehuset som driftar både spesialisthelsetenesta sine indremedisinske senger og dei kommunale øyeblikkeleg hjelp sengene. Ein vil vurdere å utvikle dette vidare, til dømes ein samarbeidsmodell for skadepoliklinikk. Det vil då vere trong for systematisk opplæring/kursing av legar og anna helsepersonell frå begge forvaltningsnivåa, til dømes kompetansekurs i høve skadeortopedi tilpassa kommunelegane med fokus på dei vanlegaste skadane/prosedyrane. Eksempel på tiltak for å oppnå fagutvikling i alle sjukehusa er gjensidige hospiterings- og rotasjonsordningar, og legge til rette for vidareutdanning. Rekruttering og vedlikehald av kompetanse heng saman. Økt bruk av gjensidig hospitering for å få betre kjennskap til kvarandre sine arbeidsoppgåver og utfordringar, kan bidra til betre samhandling mellom sjukehusa. 68

178 Ny oppgåvedeling mellom helsepersonell Oppgåvedeling/ jobbgliding kan vere eit nyttig verkemiddel for å kunne desentralisere fleire tenester til lokalsjukehuset, men også for å veie opp for rekrutteringsproblem og mangel på helsepersonell. Jobbgliding inneber overføring av oppgåver frå ein helseprofesjon til ein annan ved at også kompetansen blir utvikla tilsvarande. Område som er særleg aktuelle for Odda sjukehus er prøvetaking. Rekrutteringsvanskar ved laboratorium for medisinsk biokjemi, gjer at ein bør sjå på moglegheiter innanfor pasientnære analysar og at sjukepleiar utfører prøvetaking. Rekruttering ved dei minste sjukehusa Vedtak når det gjeld utvikling av Odda sjukehus vil ha store konsekvensar for korleis ein skal planlegge bemanning. Om sjukehuset framleis skal ha både akutt og elektivt tilbod innan kirurgi og indremedisin, må føretaket arbeide for å rekruttere: kirurgar med spesialitet innan gastrokirurgi. Spesialist i gastrokirurgi skal, etter plan for ny spesialistutdanning av legar, ha vaktberande funksjon innan kirurgi. Det vil vere trong for fire til seks spesialistar for å dekkje kirurgiske vaktfunksjonar ved kvart sjukehus. Både å rekruttere og å ha nok elektiv verksemd for fire til seks spesialistar innan gastrokirurgi ved kvart av dei tre somatiske sjukehusa i Helse Fonna vil by på store utfordringar. Gastrokirurgar held oppe si kompetanse og breidde mellom anna ved å operere krefttilstandar. Det er ikkje kreftoperasjonar ved Odda sjukehus og vil ikkje bli det i framtida. Dette vil gjere det vanskelig å rekruttere ferdige gastrokirurgar og sjå til at dei opprettheld kompetansen. gastrokirurgar vil ikkje ha kompetanse i ortopedi. Ortopediske inngrep er i dag den vanlegaste årsaken til operasjonar på vakttid. Om ein skal sikre ortopedisk kompetanse i framtida vil det såleis vere naudsynt med eit parallelt vaktlag innan ortopedi på 4-6 overlegar. personell som er viktig for å sikre forsvarleg utgreiing og oppfølging av behandling. Radiografar og laboratoriepersonell vil måtte ha eit særskilt fokus. I dag er det til dømes vanskeleg å rekruttere tilstrekkeleg med personell til å sikre godkjent turnus ved laboratorium for medisinsk biokjemi (jf. tidlegare punkt) Eit element som vil gjere det vanskelegare i framtida å oppretthalde akuttkirurgi ved dei små og mellomstore sjukehus i Noreg, deriblant Odda sjukehus, er at det etter kvart truleg vil bli slutt på generelle kirurgar, i alle fall med dei utdanningsplanane som vi i dag kjenner. Det verkar vanskeleg å skulle drifte eit sjukehus med akuttkirurgisk beredskap utan desse, sjølv om gastroenterologiske kirurgar i framtida vil ta over den vaktbærande funksjonen. På sikt må vi forvente endringar i arbeidsmarknaden, noko som kan bety både moglegheiter og utfordringar i forhold til rekruttering ved dei minste sjukehusa. Det kan vere vanskeligare å rekruttere faste tilsette kirurgar ved eit sjukehus utan akutt kirurgisk beredskap. Rekruttering av nye kirurgar til utlukkande dagkirurgisk teneste kan vere krevjande. Om ein har akuttkirurgi ved sjukehusa vil dei faste tilsette kirurgane kunne dekke den dagkirurgiske aktivteten og samtidig sikre eit fungerande vaktsystem med full vurderingskompetanse og begrensa operativ aktivitet. Ei eventuell rotasjonsordning med andre sjukehus kan vere av stor interesse for å auke det lokale tilbodet og for fagleg utvikling av helsepersonell på sjukehusa. Det å kome fram til gode driftsløysingar som ser legebemanning av poliklinikk og dagkirurgi i samanheng vil kunne redusere ambuleringsbelastninga noko. 69

179 Tilråding bemanning, rekruttering, kompetanse Helse Fonna må delta aktivt i arbeidet med å implementere ny ordning for spesialistutdanning for legar, og i eit langsiktig perspektiv styrke utviklinga av breiddekompetanse, som er særleg viktig for dei mindre sjukehusa. Tiltak for å sikre anna helsepersonell vil også vere viktig. Det er viktig for den framtidige spesialisthelsetenesta ved Odda sjukehus at det blir lagt til rette for ambuleringsordningar innan dei spesialitetane der befolkninga har eit avgrensa behov for tenester. Gjensidige hospiterings- og rotasjonsordningar, og å legge til rette for vidareutdanning, er viktige verkemiddel for fagutvikling og betre samhandling mellom sjukehusa i Helse Fonna. For å utvikle måten å rekruttere på til Odda sjukehus, bør Helse Fonna vidareføra det gode arbeidet som blir gjort lokalt i dag, og i tillegg sjå til eksempel frå andre små sjukehus Stadleg leiing På bakgrunn av Stortingets behandling av helse- og sjukehusplanen, gav føretaksmøtet 4. mai 2016 føringar for at stadleg leiing skal vere hovudregelen, men at dette ikkje er til hindre for bruk av tverrgåande klinikkar (jf. kap ). Det er ein viss fleksibilitet i å utforme leiarmodellar tilpassa lokale behov. Ytterpunkta i leiingsmodellar er tverrgåande klinikkar, det vil sei at ein organiserer dei medisinske disiplinane innafor eit helseføretak i felles einingar, og overordna stadleg leiing der ulike avdelingar rapporterer til den stadlege leiaren. Fordeler og ulemper med dei to reindyrka leiingsmodellane figur 27: Figur 27 Leiingsmodellar styrkar og svakheiter Ved Odda sjukehus er det element frå begge modellane. Psykisk helsevern, prehospital teneste, radiologi, laboratorium for medisinsk biokjemi og blodbank er klinikkorganisert i heile føretaket. Medisinsk og kirurgisk eining, og «godt start» barseleining er samla under den stadlege leiaren ved Odda sjukehus. Stadleg leiar er seksjonsleiar og rapporterer til klinikkdirektør for medisinsk klinikk. 70

180 Organiseringa ved Odda sjukehus speglar såleis organiseringa elles i føretaket, kor somatikken ved dei tre sjukehusa er samla under ein stadleg leiar, medan psykisk helsevern, prehospitale tenester, internservice (bygg, vedlikehald osb.), laboratorie og røntgen er gjennomgåande klinikkorganisert. Føretaket hadde ei brei evaluering og gjennomgang før noverande organisasjonsform blei avgjort. Tillitsvalde, vernetenesta og styret i Helse Fonna meiner det er mange fordeler med den valte modellen for Odda sjukehus. Helse Fonna blei informert undervegs og deltok i prosessen. Sjukehuset har eit godt internt samarbeid og arbeidsmiljø. Rapporten frå akuttgruppa understrekar dette ved å skildre korleis medarbeidarane stiller opp ved behov. Odda sjukehus er lite og har eit nært samarbeid med kommunane i opptaksområdet, som stadleg leiar fasiliterer. Ved å organisere Odda sjukehus i medisinsk klinikk har ein forsøkt å kompensere for moglege svakheiter ved å ha lokal stadleg leiar. Helse Fonna meiner dette er eit godt tiltak for å hindre at dei administrative linjene «kuttar» fagmiljøet i føretaket. I tillegg er det kontaktpunkt mellom kirurgiske fag slik at leiar ved Odda sjukehus (funksjonsleiar) kan delta på leiarmøta i kirurgisk klinikk. Tilråding stadleg leiar Ordninga med stadleg leiar ved Odda sjukehus må vidareførast. Det blir tilrådd at stadleg leiar skal inngå i leiargruppa i helseføretaket. Organiseringa av gjennomgåande klinikkstruktur vidareførast Teknologiske løysingar - digital kommunikasjon Ta i bruk potensialet i IKT for å knytte sjukehusa saman i nettverk Helse Fonna må ha fokus på å ta i bruk og utnytte dei IKT moglegheiter som finst for å få til effektivt og trygt samarbeid og nettverksbygging innanfor føretaket. Blir datakjeldene betre og felles, kan måling, tiltak og læring av kvaliteten på tenestene bli meir effektive. Her ligg òg eit viktig grunnlag for at pasienten kan få meir innsyn, enklare dialog med tenestene og større sjanse til å delta, og for utviklinga av tilpassa velferdsteknologi (strategiarbeidet Helse2030). I dei regionale IKT-satsingane blir det arbeidd med å betre utveksling av pasientinformasjon mellom helseføretaka og mellom spesialisthelsetenesta og kommunehelsetenesta. Dette inkluderer å betre prosessen for deling av pasientinformasjon mellom Helse Bergen og Helse Fonna, og gi pasientar som får behandling i begge helseføretaka enklare tilgang til eigne pasientopplysningar, og lette samarbeidet mellom kommunehelsetenesta og spesialisthelsetenesta. Dette arbeidet pågår for fullt i regionen og det er i ferd med å bli enklare å utveksle informasjon om pasienten på tvers av sjukehus og på tvers av føretak: Innføring av elektronisk kurve, Meona. Det er planlagt innføring ved Odda sjukehus i Etter dette vil helsepersonell ha tilgang til pasienten si kurve same kor pasienten er i føretaket. Utvalt helsepersonell vil også ha tilgang til andre føretak i Helse Vest. Digitalt media arkiv (DMA) vil gi god tilgang til å studere alle typar bildemateriell på tvers av sjukehusa. 71

181 Telemedisinske løysingar som verkemiddel Bruken av telemedisinske løysingar i pasientbehandlinga kan vidareutviklast og aukast i Helse Fonna. Telemedisin vil vere eit verkemiddel for å kunne tilby meir heilskaplege tenester nærmare der pasienten bur. Det vil også vere eit verkemiddel for å knytte stort og lite sjukehus saman. Aktuelle løysingar å vidareutvikle er til dømes teleslag, teledialyse mm. Vidare kan telemedisinløysingar vere nyttig i samhandlinga med kommunane og kan tas i bruk t.d. i samband med rettleiing til sjukeheimane i kommunane. Erfaringane frå Helse Førde kan vere nyttige å bygge vidare på. Det er ofte utfordringar knytt til dei organisatoriske sidene ved innføring av telemedisinske løysingar. For å lykkast er det viktig i samband med implementering å sørgje for: Forankring og eigarskap blant alle dei involverte partane, ved å vise at bruk av telemedisin gir meirverdi knytt til konkrete oppgåver for alle involverte. Bygge opp solide organisatoriske løysingar. Etablere driftsstøtte slik at alle involverte kan stole på at den tekniske løysinga til ein kvar tid fungerer. Tilråding teknologiske løysingar og digital kommunikasjon Dei store regionale IKT-satsingane skal mellom anna sikre effektiv og trygg utveksling av pasientinformasjon mellom einingane internt i spesialisthelsetenesta, mellom spesialist- og kommunehelsetenesta og med pasientane. Dette legg grunnlaget for betre samarbeid og nettverk på tvers av einingar. Alle sjukehusa skal bidra aktivt i utviklings- og implementeringsarbeidet knytt til IKT-satsingane. Helse Fonna vidareutviklar bruken av telemedisinske løysingar. 5. Vidare arbeid Premiss for det vidare arbeidet i Helse Fonna Alle helseføretak skal utarbeide utviklingsplanar, i tett dialog med kommunane og andre aktuelle aktørar, jf. mellom anna føretaksmøtet 4. mai. Utgreiingane og tilrådingane i dette prosjektet vil vere viktige premiss i Helse Fonna sitt arbeid med utviklingsplan for føretaket. Det blir vesentleg for den vidare utviklinga av Odda sjukehus at det blir lagt stor vekt på å utvikle ein felles kultur - «vi»-haldning - i eit samla Helse Fonna. Sjukehusa i Helse Fonna skal saman sikre eit godt spesialisthelsetenestetilbod til befolkninga. Det er også sentralt å vidareutvikle samarbeidet mellom Helse Fonna og kommunane for å sikre det heilskaplege tilbodet til pasientane og den akuttmedisinske kjeda som skal gi befolkninga eit trygt akuttilbod. Tenestene i Helse Fonna må understøtte primærhelsetenesta. Kva for spesialisthelsetenestetilbod som finst i Helse Fonna, må kommuniserast til innbyggarane og fastlegane på ein betre måte enn i dag. Behovet for endring og omstilling i helsetenestene vil vare ved. Nasjonale utgreiingar og planar har understrekt behovet for å møte den demografiske utviklinga og endringar i sjukdomsmønster og 72

182 medisinsk-fagleg utvikling. Utviklinga av tenestetilbodet skal så langt som råd, bygge på eit omfattande faktagrunnlag. Vi må likevel erkjenne at vi i arbeidet vil møte vanskelege avvegingar og dilemma der vi ikkje kan analysere oss fram til eintydige svar på korleis løysingane skal sjå ut. Behovet for å utvikle og tilpasse tenestene krev medarbeidarar og leiarar som er innstilte på kontinuerlege forbetrings- og endringsprosessar. Vellukka endringsprosessar krev eit godt samspel og god informasjonsflyt mellom medarbeidarar, tillitsvalde og leiing. Samspel er ein nødvendig føresetnad for å lukkast med å vidareutvikle ei berekraftig spesialisthelseteneste for framtida. Medarbeidarar og leiarar på alle nivå må spele på lag. Dette er illustrert i figur 28. Ledelse STRATEGISK TAKTISK OPERATIVT Medvirkning Forslag til løsninger Krav om endringer Oppmerksomhet Medarbeidere Figur 28 Samspel og forankring av endringsarbeid i leiinga og blant medarbeidarane Datagrunnlag for analysar av forbruksmønster og pasientgrunnlag Eit viktig grunnlag for arbeidet i prosjektet har vore forbruksanalyser (vedlegg 3 og kap. 3.3). Gjennom heile prosjektarbeidet har det blitt stilt spørsmål til datagrunnlaget, og vist til at lokalt uttrekk av data gir andre tal. Analysen har kartlagt behova til befolkninga i Odda-området, uttrykt som forbruk av spesialisthelsetenester, uavhengig av kor tenestene er utført. For å gjere analysar som ivaretar dette befolkningsperspektivet, er det behov for ha ei datakjelde som legg same definisjonar til grunn, uavhengig av tenestestad. Norsk pasientregister (NPR) gjer det. NPR-data er nasjonale tal som mellom anna er grunnlaget for sjukehuset si finansiering, og som blir nytta i nasjonale samanlikningar av spesialisthelsetenesta, mellom anna Samdata. Data henta ut frå sjukehusa sine eigne system (DIPS, NIMES) kan vere eigna for å gjere analysar av eiga sjukehusdrift. Ved uttrekk av data frå sjukehuset sitt system, er det ei rekke forhold som påverkar korleis uttrekket blir gjort (definisjonar, nivå, filter, organisasjonsoppsett). Dersom ein på ulike plassar vel ulike måtar å gjere uttrekket på, blir resultata ulike. Sjukehusa sine eigne system er med andre ord ikkje lagt opp til å kunne brukast i analyser som involverer fleire tenestestader. Data henta frå NPR og data henta frå DIPS eller NIMES vil kunne vise ulike resultat. Hovudårsakar til ulikheiter er: Ulike definisjonar på omsorgsnivå (døgn, dag/dagkirurgi, poliklinikk): NPR-data nyttar nasjonale definisjonar på omsorgsnivå som er bestemt av Helsedirektoratet, og som ligg til grunn for finansieringssystemet til spesialisthelsetenesta. DIPS kan ha eit anna oppsett på korleis dei ulike omsorgsnivå er definert, og NIMES kan ha ein tredje definisjon på omsorgsnivå. Dette inneber at opphald som er registrert som dagopphald i DIPS eller NIMES kan bli talt opp som døgnbehandling eller poliklinikk i NPR-data. Eit dagkirurgisk inngrep som ikkje er utført på 73

183 operasjonsstue med anestesi, gir ikkje DRG-type Kirurgisk. Derfor blir desse kirurgiske inngrepa telt som poliklinikk etter DRG-grupperingen og i NPR-data. Ulikt aggregerings-nivå, dvs. om data viser kva som skjer på sjukehusnivå eller avdelingsnivå: I DIPS vil ein unik pasient kunne vere registrert med fleire polikliniske konsultasjonar innan same poliklinikk, og kvar av desse konsultasjonane vil teljast. Data viser mao kva som skjer på den enkelte avdeling/poliklinikk. Medan i NPR vil desse bli slått saman til ein episode for kvar unike pasient, og viser dermed kva som skjer på sjukehuset som ei eining. Gjennom prosjektperioden har det ikkje lykkast å få klargjort kva for definisjonar som ligg til grunn i uttrekket av data frå DIPS/NIMES. Definisjonane i NPR-data og forbruksanalysen er omtalt i analyserapporten (vedlegg 2). Sjølv om det er til dels store forskjellar mellom NPR-tal for Odda sjukehus og lokale tal frå DIPS/NIMES, er vurderinga at dette ikkje har innverknad på hovudkonklusjonane i prosjektrapporten. Det er likevel svært uheldig dersom det er diskrepans mellom datakjeldene. Derfor bør Helse Fonna gå gjennom rutinar for registrering av data og registreringspraksis. Ein bør: Verifisere Odda sin aktivitet i verksemds rapporten som ligg i styringsportalen, og avstemme med DIPS-rapportar for å avklare om det er slik at Helse Fonna/Odda sjukehus går glipp av store inntekter. Verifisere organisasjonsoppsettet i DIPS med RESH struktur (seksjon/fageining og avdeling/tenesteeining). Kartlegge registreringspraksis i DIPS med omsyn til avdeling, seksjon og lokalisering. Avstemme mot NPR-meldinga for Helse Fonna som er brukt i analyse av storbrukarar. Erfaringar frå prosjektgjennomføringa I arbeidet med prosjektet har det vore ulike interesser, til dels sterkt engasjement, og ulike erfaringar og arbeidsform. For eit prosjekt er det konstruktivt og utviklande med ulike innfallsvinklar og problemforståing, men det kan også vere krevjande dersom motsetningane blir store. I det utvida prosjektmandatet het det at «prosjektet blir utvida til å gjelde heile verksemda ved Odda sjukehus.» Arbeidsgruppa som blei sett ned for å sjå på akuttilbodet for innbyggarane i området til Odda sjukehus, fekk derfor m.a. i oppgåve å «vurdere ulike modellar for tilbodet, med og utan vidareføring av akuttilbodet i kirurgi ved Odda sjukehus». Fleirtalet i arbeidsgruppa ønska ikkje å utgreie denne oppgåva. Utgreiinga som går fram av prosjektrapporten, har sekretariatet utført basert på analysar og journalgjennomgang gjort for prosjektet. Arbeidsgruppa hadde i tillegg følgjande oppgåve: «Dimensjoneringa av og innhaldet i akuttilbodet i indremedisin må vurderast på grunnlag av analysar av pasientgrunnlag og forbruksmønster og journalgjennomgang av akuttinnleggingar.» Gruppa har ikkje drøfta problemstillingane. Det har heller ikkje sekretariatet. Dette heng delvis saman med knappe tidsfristar. Prosjektet har så langt som råd, forsøkt å balansere mellom dei ulike interessene. Ein har søkt å belyse ulike dilemma, vere opne om avvegingar som er gjort og synleggjort dei ulike synspunkta. 74

184 6. Vedlegg 1. Prosjektdirektiv 2. Samferdsel og vegdata 3. Forbruk av somatiske spesialisthelsetenester i Odda sjukehus sitt opptaksområde 4. Storbrukarar av spesialisthelsetenester i Odda-området. 5. Prehospitale tenester i Helse Fonna HF og i Odda sjukehusområde 6. Luftambulansetenesta 7. Journalgjennomgang Odda sjukehus, januar-desember Pasientstrøm traumepasientar Odda sjukehus, juli juni Rapport frå arbeidsgruppene «Ofte, mykje og nært» og «Samarbeid kommunar og Helse Fonna - somatikk, psykisk helsevern og rusbehandling» 10. Tilråding frå arbeidsgruppe «Dagkirurgisk tilbod ved Odda sjukehus» 11. Tilråding frå arbeidsgruppe «Akuttilbod for innbyggjarane i området til Odda sjukehus» 75

185 Odda sjukehus i lys av føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan ( ) Vedlegg til prosjektrapport desember Prosjektdirektiv 2. Samferdsel og vegdata 3. Forbruk av somatiske spesialisthelsetenester i Odda sjukehus sitt opptaksområde 4. Storbrukarar av spesialisthelsetenester i Odda-området. 5. Prehospitale tenester i Helse Fonna HF og i Odda sjukehusområde 6. Luftambulansetenesta 7. Journalgjennomgang Odda sjukehus, januar-desember Pasientstrøm traumepasientar Odda sjukehus, juli juni Rapport frå arbeidsgruppene «Ofte, mykje og nært» og «Samarbeid kommunar og Helse Fonna - somatikk, psykisk helsevern og rusbehandling» 10. Tilråding frå arbeidsgruppe «Dagkirurgisk tilbod ved Odda sjukehus» 11. Tilråding frå arbeidsgruppe «Akuttilbod for innbyggjarane i området til Odda sjukehus»

186 Vedlegg 1

187 Odda og Stord sjukehus i lys av føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan ( )

188 Prosjektdirektiv Dokumentkontroll Godkjenning Versjon Dato Namn Organisasjon/Tittel Kommentarar Herlof Nilssen Adm.dir. Helse Vest RHF Godkjent Endringslogg Versjon Dato Tillegg/Endring Endra av Prosjektgruppa for Stord sjukehus er tatt ut av dette prosjektdirektivet da prosjektet for Stord sjukehus leverte sluttrapport i juni 2016 Prosjektleiar Helge Bryne Vedlegg # Namn 9.1 Bakgrunnsdokument Dokumentkontroll 20-des-16 Side 2 av 12 Prosjektdirektiv Utviklingsprosjekt Odda og Stord sjukehus

189 Prosjektdirektiv Innhald 1 Prosjektinformasjon Mandat Bakgrunn Kva medfører planar og vedtak for utviklingsprosjektet Prosjektets målsetting Mål Kritiske suksessfaktorar Prosjektgjennomføring Overordna framdriftsplan Hovudmilepælar Prosjektorganisering Prosjekteigarskap Prosjektgrupper (Stord sjukehus og Odda Sjukehus) Arbeidsgrupper Sekretariat Rapportering og statusmøte Vedtak og implementering av løysing Budsjett Kommunikasjonsstrategi Målgrupper Kommunikasjonstiltak Vedlegg Bakgrunnsdokument Innhald 20-des-16 Side 3 av 12 Utviklingsprosjekt Odda og Stord sjukehus

190 1 Prosjektinformasjon Prosjektnamn Odda og Stord sjukehus i lys av føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan ( ) Organisasjon / eining Prosjektet er eigd av Helse Vest RHF. Prosjektet blir gjennomført som to delprosjekt i Helse Fonna HF: Stord sjukehus Odda sjukehus Prosjektnummer Prosjektkategori Utviklingsprosjekt Prosjekteigar Ansvar for avklaringar Prosjektleiar Helse Vest RHF Herlof Nilssen Helse Fonna HF Olav Klausen Prosjektgruppa er ansvarleg for å leggja fram tilråding til prosjekt eigar. Dersom det er behov for avklaringar med prosjekteigar undervegs, er det prosjektleiar som har ansvaret for at dette blir tatt opp med prosjekteigarane. Helge Bryne, seniorrådgivar, Helse Vest RHF Side 4 av 12 Prosjektdirektiv Utviklingsprosjekt Odda og Stord sjukehus

191 2 Mandat Mandat Arbeidet skal bygge på omtale av lokalsjukehusa og deira rolle i Nasjonal helse- og sjukehusplan ( ). Prosjektet skal medverke til å utvikle eit framtidsretta og trygt tenestetilbod ved Odda og Stord sjukehus der nærleik, tilgjengelegheit, at ein blir møtt med omsorg og respekt og at tenestene er trygge og av høg kvalitet, står sentralt. Prosjektet skal også fokusere på korleis dei ressursane som er lokalisert til sjukehuset blir effektivt utnytta. Nasjonal helse- og sjukehusplan er ein viktig del av regjeringa sitt arbeid for å skape pasientens helseteneste. Planen skal sikre trygge sjukehus og betre helsetenester, uansett kvar du bur. Nasjonal helse- og sjukehusplan gjeld for perioden , men beskriv og drøftar utviklingstrekk fram mot Nasjonal helse- og sjukehusplan har sju hovudområder og mål: - Styrke pasienten - Prioritere tilbudet i psykisk helse og rusbehandling - Fornye, forenkle og forbedre helsetjenesten - Nok helsepersonell med riktig kompetanse - Bedre kvalitet og pasientsikkerhet - Bedre oppgavedeling og samarbeid mellom sykehusene - Styrke akuttmedisinske tjenester utenfor sykehus Alle måla har eige kapittel i sjukehusplanen I Protokoll frå føretaksmøte i Helse Vest RHF, krav og rammer for 2016, heiter det: Forslaga som er lagt fram i Meld.St. 11 ( ) Nasjonal helse- og sjukehusplan ( ) vil få stor innverknad på helseføretaka. Stortinget skal behandle meldinga våren Styra i dei regionale helseføretaka må gjere seg kjent med innhaldet og starte arbeidet med å førebu verksemdene på forslaga som ligg i Nasjonal helse- og sjukehusplan, mellom anna ved å samle inn data og førebu dialog med kommunane. Målet er at prosjektet skal vera avslutta til sommaren Prosjektorganisering Prosjektet blir organisert med ei prosjektgruppe for Stord sjukehus og ei prosjektgruppe for Odda sjukehus. Begge prosjektgruppene får same mandat. Prosjekteigar er Administrerande direktør i Helse Vest RHF og Helse Fonna HF. Prosjekteigar har ansvar for godkjenning av prosjektdirektiv og omfang behandling og godkjenning av endringar i prosjektets omfang Prosjektgrupper Det blir oppretta ei prosjektgruppe for Stord sjukehus leia av Helge Bryne med følgjande deltaking: 3 representantar frå Helse Fonna HF (1 representant frå Stord sjukehus) 2 representantar frå kommunane 1 representant frå vernetenesta 2 representantar frå dei tillitsvalde (Haugesund og Stord) 1 brukarrepresentant 1 representant frå Helse Vest RHF Side 5 av 12 Prosjektdirektiv Utviklingsprosjekt Odda og Stord sjukehus

192 Det blir oppretta ei prosjektgruppe for Odda sjukehus leia av Helge Bryne med følgjande deltaking: 3 representantar frå Helse Fonna HF (1 representant frå Odda sjukehus) 2 representantar frå kommunane 1 representant frå vernetenesta 2 representantar frå dei tillitsvalde (Haugesund og Odda) 1 brukarrepresentant 1 representant frå Helse Vest RHF Sekretariat/ekstern bistand Til prosjektgruppa skal det etablerast eit sekretariat som blir utpeika av Helse Vest RHF. Det kan også bli nytta ekstern bistand til strategisk rådgiving og analyse av talgrunnlag ved behov. 3 Bakgrunn Dei nasjonale føringane ligg til grunn for oppfølginga regionalt og lokalt. Nedanfor er vedtak og dokument lista opp. Føretaksmøte for Helse Vest RHF 12. januar 2016 Meld. St. 11 Nasjonal helse- og sjukehusplan ( ) NOU 2015:17 Først og fremst. Et helhetlig system for håndtering av akutte sykdommer og skader utenfor sykehus St.meld. nr. 47 ( ), Samhandlingsreforma 3.1 Kva medfører planar og vedtak for utviklingsprosjektet Utforminga av tenestetilbodet ved sjukehusa i Odda og Stord skal gjerast innanfor rammene i føringane som er omtalte over. Utviklingsprosjektet skal og vere med å bidra til at utforminga av tenestetilbodet blir framtidsretta og at løysingane ein finn er utviklingsorienterte. Veksten i ei samla helseteneste skal først og fremst skje i kommunane, og kommunane skal sørgje for ei heilskapleg tenking rundt førebygging, tidleg intervensjon, tidleg diagnostikk, behandling og oppfølging. Utviklinga av eit framtidsretta lokalsjukehus må difor ha ei rolle som understøttar kommunehelsetenesta og utviklast i samarbeid med kommunehelsetenesta. 4 Prosjektets målsetting 4.1 Mål Finne løysingar som sikrar eit framtidsretta og trygt tenestetilbod, med god fagleg kvalitet og pasienttryggleik, samtidig som ein sikrar effektiv ressursutnytting innanfor dei økonomiske rammer som gjeld for helseføretaket. 4.2 Kritiske suksessfaktorar Dei som bur i Sunnhordland og Indre Hardanger skal kjenne seg trygge på at dei har eit godt spesialisthelsetenestetilbod. Medarbeidarane skal være trygge for at det er behov for dei og den kompetansen dei tilfører sjukehusa. Helse Vest og Helse Fonna vil legge til rette for gode prosesser etter at Nasjonal helse- og sjukehusplan er vedtatt. Samhandling og gjensidig respekt - sikre involvering og framdrift. Prosjektet skal gjennomførast med deltakarar som representerer ulike interesser og institusjonar (føretak, kommunar, tilsette (verneombod og tillitsvalte), brukarar). Skal ein nå måla som er satt for prosjektet er det viktig å vise respekt for dette, og vere einige i felles spelereglar og korleis diskusjonar, eventuelle konfliktar og kommunikasjon handterast. Side 6 av 12 Prosjektdirektiv Utviklingsprosjekt Odda og Stord sjukehus

193 Kommunikasjon og informasjon eksternt. Prosjektet må på ulike vis bidra til informasjon om arbeidet i prosjektet og prosessane må gjerast tilgjengeleg for lokalbefolkning og kommunane i regionen. Koordinering og samhandling med tilstøytane prosjekt som for eksempel Strategiplanen for Helse Vest, Helse Prosjektgjennomføring 5.1 Overordna framdriftsplan Prosjektet blir gjennomført med fem hovudfasar: 1. Planlegging 2. Innsamling av faktagrunnlag, analyse av data, delutgreiingar, avklaring av premissar 3. Vurdere alternative løysingar 4. Vurdere konsekvensar og risiko 5. Prioritering og anbefaling av løysing. Fase 1 og 2 i prosjektet startar opp februar 2016 og skal vere ferdigstilt og presentert seinast mars Fase 3, 4 og 5 blir gjennomført i perioden mars - juni Framdriftsplanen er svært stram, og det er behov for at dei som deltar har høve til å arbeide intensivt gjennom våren 2016 om ein skal klare denne stramme framdriftsplanen. Prosjektgruppene (Stord og Odda) arbeider parallelt. Tidsrammene for dei ulike tema og område innanfor prosjektet vil vere ulike. Prosjektfasar og hovudaktivitetar: 1) Planleggingsfasen Formål: Etablere prosjektdirektiv, prosjektorganisasjon og sikre god forankring Hovudaktivitetar: - Få på plass prosjektorganisering - Sikre eit omforent direktiv og tilnærming - Framdriftsplan, kven skal gjere kva, når - Sikre godt samarbeid med kommunane i Sunnhordland og Indre Hardanger - Møteplan og involvering - Kommunikasjonsplan, sikre naudsynt informasjon kring prosjektet 2) Datainnsamling og analyse Formål: Skaffe naudsynt informasjon for vidare utgreiingar Hovudaktivitetar: - Behovsframskriving - Aktivitetsanalysar og analysar av pasientstraumar - Kartlegge ø-hjelp aktivitet - Innhente andre relevante data 3) Vurdere forslag til løysing Formål: Utarbeide og dokumentere alternative løysingar som dannar grunnlag for val Hovudaktivitetar: - Omtale innhaldet i pasienttilbodet - Vurdere mogeleg organisering av tilbodet 4) Vurdere konsekvensar og risiko Side 7 av 12 Prosjektdirektiv Utviklingsprosjekt Odda og Stord sjukehus

194 Formål: Vurdere konsekvensar av aktuelle løysingar Hovudaktivitetar: - Vurdere konsekvensar (risiko og sårbarheitsvurdering) ved dei ulike løysingane o Kvalitet og pasienttryggleik o Kostnadseffektivitet o Samarbeid med kommunehelsetenesta og fastlegane o Heilskaplege koordinerte tenester tilpassa lokalbefolkninga sine behov 5) Prioritering og anbefaling av løysing Formål: Konkretisere og prioritere anbefalte løysingar og forslag til tiltak Hovudaktivitetar: - Anbefaling av forslag til løysing - Plan for implementering av løysing - Sluttrapport 5.2 Hovudmilepælar Milepælar for prosjektet vil bli fastsette når arbeidsgrupper er nedsett. Førebels er følgjande hovudmilepælar etablert for fase 1 og 2 i prosjektet Milepæl Fase Dato Vedteke prosjektdirektiv 1 Februar 2016 Presentasjon av data for no situasjon 2 Februar 2016 Presentasjon av alternative løysingar innanfor ulike 3 Mai 2016 område Presentasjon av konsekvensanalyse av ulike løysingar Sluttrapport med prioriterte og anbefalte løysingar Prosjektorganisering 6.1 Prosjekteigarskap Prosjekteigar har ansvar for: Godkjenning av prosjektdirektiv og omfang Behandling og godkjenning av endringar i prosjektets omfang Godkjenne bruk av midlane etter tilråding frå prosjektleiar 6.2 Prosjektgrupper (Stord sjukehus og Odda Sjukehus) Prosjektgruppene og prosjektleiar har ansvar for å: Oppnå målsetjingane for prosjektet i tråd med prosjektdirektiv frå prosjekteigar. Planleggje og sikre framdrift i prosjektet Motivere og gjennomføre o Skape eit godt samarbeidsmiljø o Handtere eventuelle konfliktar o Tenkje nytt og framtidsretta Sikre intern kommunikasjon i prosjektet o Kommunisere prosjektets målsettingar og arbeidsoppgåver i prosjektgruppa og til eventuelle underliggande arbeidsgrupper o Ta i vare interessentar og deira forventningar til prosjektet Side 8 av 12 Prosjektdirektiv Utviklingsprosjekt Odda og Stord sjukehus

195 Følgjande prosjektgruppe er etablert for Odda sjukehus: Rolle Stilling Namn Representerer Prosjektleiar Tidlegare viseadm dir Helse Vest RHF, Helge Bryne Helse Vest RHF Prosjektdeltakar Fagdirektør Haldis Økland Lier Helse Fonna HF Prosjektdeltakar Klinikkdirektør Berit Haaland Helse Fonna HF Prosjektdeltakar Seksjonsleiar Ingunn Olin Haugen Odda sjukehus Prosjektdeltakar Ordførar Roald Aga Haug Odda kommune Prosjektdeltakar Ordførar Arne-Christian Mohn Haugesund kommune Prosjektdeltakar Kommunelege i Ullensvang Daniela Brüel Ullensvang herad Prosjektdeltakar Føretaksverneombod Randi Guddal Vernetenesta Fonna Prosjektdeltakar Tillitsvald Anne Cathrine Skaar FTV DNLF Prosjektdeltakar Tillitsvald Arvid Storgjerde HTV Fagforbundet Prosjektdeltakar Brukarrepresentant Else Berit Ingvaldsen Regionalt brukarutval Prosjektdeltakar Brukarrepresentant Kåre Ystanes Eldrerådet Prosjektdeltakar Seniorrådgjevar Ingvill Skogseth Helse Vest RHF 6.3 Arbeidsgrupper For delar av arbeidet kan det vere aktuelt å opprette eigne arbeidsgrupper for å løyse konkrete arbeidsoppgåver. Arbeidsgruppene vil levere eigne leveransar til prosjektgruppa undervegs i prosjektarbeidet. Arbeidsgruppene kan peikast ut av prosjektgruppa. 6.4 Sekretariat Prosjektet har eit sekretariat beståande av: Ingvill Skogseth, seniorrådgjevar Helse Vest RHF Hilde Rudlang, seniorrådgivar Helse Vest RHF Analyseavdelinga Helse Vest RHF, ved Terje Beck Nilsen Informasjonsrådgjevar Eventuell prosjektbistand frå Rammeavtalen med Deloitte 6.5 Rapportering og statusmøte Førebels er følgjande plan for rapportering og statusmøte sett opp, denne vil endrast og vidareutviklast ved behov. Aktivitet Frekvens Ansvar Kommentar Prosjektgruppeleiar rapportering til prosjekteigar Anna kvar veke eller ved behov Helge Bryne 6.6 Vedtak og implementering av løysing Prosjekteigar, Helse Vest RHF Herlof Nilssen og Helse Fonna HF Olav Klausen, har ansvar og mynde i høve vedtak og implementering av desse. 7 Budsjett Dei driftsmessige konsekvensane av prosjektet skal etter prosjektperioden kunne løysast innanfor dei økonomiske rammene som gjeld for Helse Fonna HF. Side 9 av 12 Prosjektdirektiv Utviklingsprosjekt Odda og Stord sjukehus

196 8 Kommunikasjonsstrategi Kommunikasjon og informasjon er viktig for sikre lokal forankring, vere proaktiv i høve eventuelle konfliktar og søkje å unngå desse. Prosjektet sitt kommunikasjonsmål er aktivt å informere og opplyse om arbeidet prosjektet gjennomfører, og sikre alle interessentar enkel tilgang til slik informasjon. Kommunikasjon i og frå prosjektet skal vere tufta på fakta, og i hovudsak omhandle konkrete avgjerder og konkret framdrift i prosjektarbeidet. Kommunikasjonen kring prosjektet skal kjenneteiknast av at den er: Pedagogisk, formidle aktivt og lettfatteleg Tilgjengeleg, informasjon om prosjektet skal med kortast mogleg tidstap gjerast offentlig Hyppig, det skal søkast å svare på alle spørsmål Konkret, svare konkret og lettfatteleg på spørsmål Ærleg, ubehagelege nyheiter skal kommuniserast på lik linje med positive nyheiter 8.1 Målgrupper Viktige målgrupper for prosjektet vil vere: Befolkninga og kommunane i Sunnhordland og Indre Hardanger Helse- og omsorgstenesta i kommunane og fastlegane i Helse Fonna området Medarbeidarar i Helse Fonna HF, særleg dei ved Odda og Stord sjukehus Lokale media 8.2 Kommunikasjonstiltak Prosjektet skal fortløpande søke ulike måtar å kommunisere med omgjevnadene. Deltakarane i prosjektet må vurdere kommunikasjonsbehovet for dei ulike målgruppene, og temaet kan drøftast på møta i dei ulike prosjekt- og arbeidsgruppene. Når det er mogleg bør prosjektet søke å nytte allereie etablerte informasjonsarenaer og møtestrukturar. Døme på aktuelle kommunikasjonstiltak på er: Informasjonsmøte for dei tilsette på Odda og Stord sjukehus Informasjonsseminar/pressekonferanse med lokale journalistar og redaktørar Opprette eigen nettside som sikrar allment tilgjengeleg informasjon og tener som bibliotek om prosjektet 9 Vedlegg Direktivet vil få fleire vedlegg når arbeidet i prosjektet kjem i gang. 9.1 Bakgrunnsdokument A. Føretaksmøte for Helse Vest RHF 12. januar 2016 I Protokoll frå føretaksmøte i Helse Vest RHF, krav og rammer for 2016, heiter det: Forslaga som er lagt fram i Meld.St. 11 ( ) Nasjonal helse- og sjukehusplan ( ) vil få stor innverknad på helseføretaka. Stortinget skal behandle meldinga våren Styra i dei regionale helseføretaka må gjere seg kjent med innhaldet og starte arbeidet med å førebu verksemdene på forslaga som ligg i Nasjonal helse- og sjukehusplan, mellom anna ved å samle inn data og førebu dialog med kommunane. B. Nasjonal helse- og sjukehusplan ( ) Planen omtalar lokalsjukehusa si rolle i helsetenesta slik (kapitel 12): Bedre oppgavedeling og samarbeid mellom sykehusene Skal bygge på disse prinsippene: Side 10 av 12 Prosjektdirektiv Utviklingsprosjekt Odda og Stord sjukehus

197 Det skal fortsatt være en desentralisert og differensiert sykehusstruktur i Norge. En ryggrad av akuttsykehus er nødvendig for å sikre beredskap og øyeblikkelig hjelp. Funksjoner skal samles når det er nødvendig av hensyn til kvalitet, men samtidig desentraliseres når det er mulig for å gi et bredest mulig tilbud med god kvalitet i nærmiljøet. For pasienter med behov for mer spesialiserte akutte tjenester, vil behandlingstilbudet som hovedregel være ved store akuttsykehus. Dette betyr at over tid vil færre sykehus enn i dag ha akutt kirurgi. Anbefalt nedre grense for opptaksområdet for akutt kirurgi på innbyggere tas inn som en av flere føringer i denne vurderingen. Faktorer som geografi og bosettingsmønster, avstand mellom sykehus, tilgjengelighet til bil-, båt- og luftambulansetjenester og værforhold skal også tillegges stor vekt. Andre akuttsykehus skal behandle pasienter med vanlige tilstander som har behov for øyeblikkelig hjelp i sykehus. De nasjonale kvalitetskravene til fødetilbudet som er nedfelt i stortingsmeldingen En gledelig begivenhet ( ) og i Helsedirektoratets veileder Et trygt fødetilbud fra 2011, ligger fast. Ved endringer i tjenestetilbudet må det sikres at fødeavdelingenes behov for faglige støttefunksjoner er dekket. Vesentlig endring i oppgavedeling mellom sykehus må avklares i lokale prosesser der kommunene også skal høres. Det skal utarbeides et eget kvalitetssikringssystem for helseforetakenes arbeid med utviklingsplaner, i form av en veileder, for å understøtte at endringer i virksomheten er i tråd med nasjonale føringer, og sikre at det er gjennomført gode lokale prosesser. Stille krav om forpliktende nettverk mellom sykehus og helseforetak i helseregionene. Nettverkene skal sikre hensiktsmessig oppgavedeling. De skal også sikre samarbeid om pasientforløp, bemanning, utdanning av helsepersonell og hospiterings- og ambuleringsordninger. Sykehusstruktur og ambulansetjenester må sees i sammenheng. Endret oppgavedeling må følges av nødvendig styrking av ambulansetjenesten. Desentraliserte spesialisthelsetjenester, gjerne samlokalisert med kommunale helse- og omsorgtjenester, skal videreutvikles for å gi gode tjenester i nærmiljøet og helhetlige pasientforløp. C. NOU 2015:17 Først og fremst. Et helhetligsystem for håndtering av akutte sykdommer og skader utenfor sykehus Utgreiinga slår fast at Noreg har ein god akuttberedskap, men meiner det er behov for eit nasjonalt løft for å auke kapasitet, kompetanse og kvalitet i akuttkjeda. Det har vore viktig for akuttutvalet å fremje forslag som kan bidra til å redusere geografiske forskjellar i tilgjenge til akuttmedisinske tenester. Det blir foreslått ei rekke tiltak for å forbetre dei prehospitale tenestene; fastlegar, legevakt, heimebaserte tenester, kommunale øyeblikkeleg hjelp døgntilbod, medisinsk naudmeldeteneste og ambulanseteneste. Utvalet ser også på rolla til frivillig sektor og til skolar, idrettslag, arbeidsplassar og andre etatar, og foreslår tiltak for å sette befolkninga i stand til å hjelpe seg sjølv og andre ved akutt sjukdom og skade. «Utvalget mener det er god samfunnsøkonomi å møte akutt sykdom og skade tidligst mulig med høy fagkompetanse og en effektiv transporttjeneste. Tidlig prehospital undersøkelse og behandling og rask transport til rett nivå i helsetjenesten kan være livreddende og fører også til raskere rehabilitering, mindre funksjonstap og bedre helse på sikt. Ved siden av forebyggende tiltak, innebærer investering i tiltak før sykehusinnleggelsen store besparelser i pleie- og omsorgssektoren og på trygdebudsjettet. Hjerneslag, psykiske lidelser og rus er områder som spesielt trekkes fram i rapporten, og der utvalget ser et stort potensial for bedre helse for pasientene og en lavere ressursbruk for samfunnet.» Utvalet peiker på at ei funksjonsendring og differensiering av akuttilbodet ved små og store sjukehus føreset ei styrking av kapasiteten og kompetansen i dei akuttmedisinske tenestene utanfor sjukehus. Side 11 av 12 Prosjektdirektiv Utviklingsprosjekt Odda og Stord sjukehus

198 D. St.meld. nr. 47 ( ), Samhandlingsreforma, Rett behandling på rett sted til rett tid Stortingsmeldinga peikar på at hovudutfordringane for framtidas helsevesen er knytt både til eit pasientperspektiv og eit samfunnsøkonomisk perspektiv. Sett i lys av begge desse perspektiva byggjer stortingsmeldinga på at betre samhandling bør vere eit av helse- og omsorgssektorens viktigaste utviklingsområde framover. Vektlegging av eit utviklingsbehov, står ikkje i motsetning til ein oppfatning av at dagens tenester har mange kvalitetar og at de fleste pasientane blir tatt hand om på ein god måte. Det er ei god helse- og omsorgsteneste som skal gjerast betre. Det peikast i stortingsmeldinga på tre hovudutfordingar i høve dagens helsetenestetilbod: 1. Pasientane sitt behov for koordinerte tenester blir ikkje godt nok teke i vare fragmenterte tenester 2. Tenestene er prega av for liten innsats for å avgrense og førebyggje sjukdom 3. Demografisk utvikling og endringar i sjukdomsbilete gjer utfordringar som vil kunne truge samfunnets økonomiske bæreevne Stortingsmeldinga føreslege fem ulike hovudgrep som skal imøtekomma utfordringa som er skissert: 1. Tydelegare pasientrolle Gode heilheskapelege pasientforløp bør i større grad enn i dag bli ei felles referanseramme for alle aktørane i helse- og omsorgstenesta 2. Ny framtidig kommunerolle Kommunane si rolle i den samla helse- og omsorgspolitikken vurderast endra slik at dei i større grad enn i dag kan oppfylle ambisjonane om førebygging og innsats i ein tidleg fase av sjukdomsforløpet. Det blir lagt til grunn at den forventa veksten i behov for ei samla helseteneste i størst mogleg grad må finne si løysing i kommunane, fleira av helsetenesteoppgåvene skal takast hand om i kommunehelsetenesta. Kommunane skal sørgje for en heilskapleg tenking med førebygging, tidleg intervensjon, tidleg diagnostikk, behandling og oppfølging slik at heilskaplege pasientforløp i størst mogleg grad kan takast i vare innan beste effektive omsorgsnivå (BEON). Det blir lagt opp til eit forpliktande avtalesystem mellom kommunar/samarbeidande kommunar og helseføretak om blant anna oppgåvefordeling og samarbeid. 3. Etablering av økonomiske insentiv Dei økonomiske insentiva skal understøtte den ønska oppgåveløysninga og gje grunnlag for gode pasienttilbod og kostnadseffektive løysningar. Kommunal medfinansiering av spesialisthelsetenesta og kommunalt økonomisk ansvar for utskrivingsklare pasientar er de viktigaste virkemidla på dette området. 4. Spesialisthelsetenesta skal utviklast slik at den i større grad kan bruke sin spesialiserte kompetanse. Det er ein ambisjon å styrkje spesialisthelsetenesta si føresetnad for å kunne levere gode spesialiserte helsetenester til befolkninga. Dette kan primært skje på to måtar. For det første vil ein meir riktig oppgåvedeling mellom kommunane og spesialisthelsetenesta leggje til rette for at spesialisthelsetenesta i større grad kan konsentrere seg om oppgåver der dei har sitt fortrinn, dei spesialiserte helsetenestene. For det andre kan eit sterkare søkelys på heilskaplege pasientforløpa leggje betre til rette for at pasientar med behov for spesialiserte tenester finn fram til tenestestader som har den aktuelle kompetansen. 5. Leggje til rette for tydelegare prioriteringar Framtidige prioriteringsavgjerder skal rettast inn mot heilskapen i dei pasientforløpa som svarer på dei aktuelle behov. Ein må unngå at prioriteringsavgjerd blir knytt til deltenester av det samla forløp, med risiko for at desse er dårleg tilpassa kvarandre. Side 12 av 12 Prosjektdirektiv Utviklingsprosjekt Odda og Stord sjukehus

199 Vedlegg 2

200 Samferdsel og vegdata Odda

201 Raskaste veg frå Odda til dei næraste sjukehusa Det er kortast reisetid til Voss frå Odda, deretter til Haugesund Odda Bergen 134 km 2t 40 min Odda Voss 89,2km 2t 4 min Odda Voss 93km 1t 29 min Det er berre 2 km lengre til Bergen enn til Haugesund, men reisetida er likevel lengst på grunn av ferje Stord ligg lengst unna målt i km, men det er kortare reisetid dit enn til Bergen Odda Bergen 147 km 2t 45 min Odda Stord 159 km 2t 13 min Odda Haugesund 132 km 1t 55 min Reisetida er henta frå googlemap og er berekna utan å ta høgde for trafikk. Ferjetid er inkludert, men ikkje eventuell ventetid knytt til ferjetransporten.

202 4 Utfartsårar ut frå Odda Fv 550 Odda Utne Rv 13 Odda Butunnelen Fv 551 Odda Årsnes Eller Odda- Jondal Rv 13 Odda Jøsendal

203 Vegen mellom Odda og Utne var stengt flest gongar både i 2014 og Stengte vegar til dei nærmaste sjukehusa Odda Voss 93km 1t 29 min Odda- Jøsendal var i 2014 stengt i 25 dagar i strekk Haukeland sjukehus kan nås både ved Odda- Årsnes, og Odda- Jondal eller Odda- Voss. Kortast reisetid til Bergen er via Jondal, og strekninga dit trenger ikkje ha vore stengt når Odda-Årsnes var stengt Voss sjukehus kan nås både ved å køyre Odda Bu og Odda-Utne. Via Utne må ein med ferje Odda Bergen 147 km 2t 45 min Odda Stord 159 km 2t 13 min Odda Bergen 134 km 2t 40 min Odda Årsnes Odda Utne Odda Voss 89,2km 2t 4 min 2014: 5 gangar stengt (1,2 t/g) 2015: 9 gangar stengt (9,9 t/g) 2014: 3 gangar stengt (13,1 t/g) 2015: 8 gangar stengt (11 t/g) Odda Bu 2014: 3 gangar stengt (3,83 t/g) 2015: 4 gangar stengt (1,35 t/g) Odda Jøsendal 2014: 2 gangar stengt (25 dagar i strekk den eine gongen) 2015: 7 gangar stengt (3,5 t/g) Om Odda-Jøsnedal blir stengt er det lang omkøyring til Haugesund. Odda Haugesund 132 km 1t 55 min Kjelde til vegdata og stengingar er datauttrekk levert av Statens vegvesen

204 Fv 551 Odda - Årsnes 2015 Timar stengt Januar 23.jan 0,4 29.jan-31.jan 49,9 Juni 25.jun 2,5 Desember 05.des-6. des 17,5 Februar 01.feb 13,5 Mai 05.mai 1,5 September 01.sep 2,3 07.sep 0,2 Totalt , Timar stengt November 06.nov 0,1 23.nov 0,2 Oktober 27.okt-28.okt 39 Totalt ,3 I 2015 var vegen mellom Odda og Årsnes stengt i totalt 87,8 timar, medan den i 2014 var stengt i totalt 39,9 timar. Vegen var stengt over fleire dagar to gangar i 2015, og ein gong i 2014 Dei fleste stengingane skyldast flaum og ras

205 Rv 13 Odda - Butunnelen 2015 Timar stengt Desember 05.des 3,6 12.des 0,2 Juli 13.jul 0,9 Mars 11.mar 0,7 Totalt i , Timar stengt Februar 10.feb 1,0 11.feb 4,0 Oktober 29.okt 6,5 Totalt i ,5 I 2015 var vegen mellom Odda og Butunnelen stengt i totalt 5,4 timar, medan det var stengt i totalt 11,5 timar i Målt i total mengd timar er det denne vegen som har vore minst stengt av dei fire utfartsårene Dei fleste stengingane skyldast trafikkuhell og oppryddingsarbeid

206 Rv 13 Odda Jøsendal 2015 Timar stengt Januar 10.jan 0,2 14.jan 2,1 17.jan 11,2 18.jan 8,7 27.jan 0,7 18.des 0,5 August 13.aug 1,3 Totalt i , Timar stengt Oktober/November 28.okt-21.nov 577 Desember 16.des 2,6 Totalt i ,6 I 2015 var vegen mellom Odda og Jøsendal stengt i totalt 24,7 timar, medan det var stengt i totalt heile 579,6 timar i I 2014 var vegen mellom Odda og Jøsendal stengt 25 dagar i strekk i forbindelse med ekstrem flaumen Målt i mengd timar er det denne vegen som har vore mest stengt av dei fire utfartsårene 2015 var hovudårsaka til stenging bilberging og oppryddingsarbeid

207 Fv 550 Odda - Utne 2015 Timar stengt April 21.apr 4,3 Juni 18.jun 0,5 November 25.nov 14 April 22.apr-23.april 39 Desember 05.des-6.des 34,8 Februar 26.feb 0,3 Mars 14.mar 1,1 15.mar 0,1 November 24.nov 4,8 Totalt i I 2015 var vegen mellom Odda og Utne stengt i totalt 99 timar, medan det i 2014 var stengt i totalt 5,9 timar, I 2015 var vegen stengt over to dagar to gonger Dei fleste stengingane skyldast fare for ras, ras og oppryddingsarbeid 2014 Timar stengt Juni 03.jun 0,1 November 06.nov 0,2 August 14.aug 0,7 Mars 14.mar 1,9 September 23.sep 3,0 Totalt i ,9

208 29.10 var tre av utfartsårene ut av Odda stengt same dag (Odda-Årsnes, Odda- Jøsendal og Odda-Bu) Vegane kan ha vore stengt samtidig i 6,5 timar var to av utfartsårene stengt samtidig (Odda- Årsnes, Odda-Bu) var også tre av utfartsårene stengt på same dag (Odda-Årsnes, Odda- Jøsendal og Odda-Bu). Det var berre 10 minuttar alle tre vegane var stengt samtidig Dagar når vegen har vore stengt samtidig i : stengt 33,2 timar 6.11: Stengt 0,1 timar : stengt 35,2 timar 6.11: Stengt 24 timar 29.10: stengt 6,5 timar 6.11: Stengt 0,2 timar Vegen til Utne var open under desse stengingane Vegen til Jondal kan ha vore open, sjølv om Odda-Årsnes var stengt Vi har dessverre ikkje klokkeslett for stengingane og kan derfor ikkje med 100% sikkerheit sei at vegane har vore stengt samtidig

209 var tre av utfartsårene ut av Odda stengt same dag (Odda- Årsnes, Odda Utne og Odda-Bu). Alle vegane kan ha vore stengt samtidig i 3,6 timar den 5.12 Dagar når vegen har vore stengt samtidig i var to av utfartsårene stengt på same dag (Odda-Årsnes, og Odda- Utne). Vegane kan ha vore stengt samtidig i 5,5 timar : stengt 34,8 timar : stengt 17,5 timar 5.12: stengt 3,6 timar Vegen til Jøsendal var open under desse stengingane, så det var fri ferdsel til Haugesund sjukehus Vegen til Jondal kan ha vore open, sjølv om Odda-Årsnes var stengt Vi har dessverre ikkje klokkeslett for stengingane, og kan derfor ikkje med 100% sikkerheit sei at vegane har vore stengt samtidig

210 Vedlegg 3

211 Odda sjukehus -Forbruk av somatiske spesialisthelsetenester i Odda sjukehus sitt opptaksområde Oktober 2016 Member of Deloitte Touche Tohmatsu Limited

212 Endringar gjort i dokumentet Fotonote endra på side 5, dialysebehandling er å rekne som poliklinikk og ikkje dagbehandling slik det tidligare stod. 2. Figur 19 side 25, stjerne i tabell ved nevrologi er flytta til Revma (var plassert feil). 3. Figur 25 side 34, Odda sjukehus stod oppført med 14 dagkirurgiske inngrep, dette er retta til 144 som er det riktige talet. 4. Figur 27 side 36, urologi var utelatt frå grafen, det er no teken med. Lista med behandlingsstad står i motsett rekkefølgje i forhold til tidlegare. 2

213 Innhald SAMANDRAG INNLEIING FORBRUK AV DØGNOPPHALD I SPESIALISTHELSETENESTA FORBRUK AV DØGNOPPHALD PASIENTSTRAUMAR DØGNOPPHALD ULIK ALDER, ULIKT BEHOV PASIENTGRUPPER MED RELEVANS FOR ARBEIDSDELINGA MELLOM PRIMÆRHELSETENESTA OG SPESIALISTHELSETENESTA FORBRUK AV POLIKLINISKE KONSULTAJONAR I SPESIALISTHELSETENESTA FORBRUK AV POLIKLINISKE TENESTER PASIENTSTRAUMAR POLIKLINISKE KONSULTASJONAR FORBRUK AV POLIKLINISKE KONSULTASJONAR FORDELT PÅ FAGOMRÅDE VURDERING AV VOLUMGRUNNLAGET FOR POLIKLINISKE TILBOD VED ODDA SJUKEHUS FORBRUK AV DAGBEHANDLING OG DAGKIRURGI I SPESIALISTHELSETENESTA FORBRUK AV DAGBEHANDLING OG DAGKIRURGI PASIENTSTRAUMAR DAGBEHANDLING SAMLA FORBRUKSRATAR OG PASIENTSTRAUMAR FOR DAGKIRURGI FORDELT PÅ FAGOMRÅDE VURDERING AV VOLUMGRUNNLAGET FOR DAGKIRURGISK TILBOD VED ODDA SJUKEHUS

214 Samandrag På oppdrag frå prosjektgruppa for prosjektet for Odda sjukehus i lys av føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan har ein i denne analyserapporten sett på forbruksratar av somatiske spesialisthelsetenester i Indre Hardanger, og potensialet for mogleg utviding av det polikliniske tilbodet ved Odda sjukehus. Rapporten viser analyser av dei aldersjusterte forbruksratane for befolkninga i Odda sjukehusområde uavhengig av kor tenestene blir mottatt. Rapporten viser pasientstraumar for både elektive og øyeblikkeleg hjelp opphald og kontaktar, for å sjå kor pasientane blir behandla. Helse Fonnas opptaksområde er brukt som samanlikningsgrunnlag for forbruksratane. Forbruket av døgnopphald for innbyggjarane i Odda sjukehusområde er svært likt som forbruket blant innbyggjarane i Helse Fonna sitt opptaksområde. Blant innbyggjarane i Odda sjukehusområde er det størst forbruk av øyeblikkeleg hjelp døgnopphald i aldersgruppa år. Det er eit noko høgare forbruk av polikliniske tenester blant innbyggjarane i Odda sjukehusområde samanlikna med forbruket knytt til innbyggjarane i Helse Fonna (inkl. Odda sjukehusområde). Per 1000 innbyggjar i Odda sjukehusområde finn ein høgast forbruk av polikliniske tenester innan fagområdet generell kirurgi, medan det innan medisinske fagområder er høgast forbruk innan kardiologi. Innan dagkirurgi er det omtrent likt forbrukt blant innbyggjarane i dei to opptaksområda. Begge stader er det høgast forbruk dagkirurgi innan ortopedi. Samlege kommunar i Odda sjukehusområde nyttar Haukeland sjukehus mest når det gjeld planlagde døgnopphald. Analysane viser også at Haugesund sjukehus er meir nytta enn Odda sjukehus når det kjem til planlagde døgnopphald. Odda sjukehus blir av samlege kommunar i opptaksområdet nytta mest når det kjem til øyeblikkeleg hjelp døgnopphald. Haugesund sjukehus blir i svært liten grad er nytta til dette. Trenden er den same for både polikliniske tenester og dagbehandling. Både Jondal og Ullensvang nyttar Haukeland i størst grad, deretter Odda sjukehus og så Haugesund sjukehus. På områder der det ikkje er tilbod ved Odda sjukehus, vel ein betydelig del av innbyggjarane å reise ut av eige helseføretak til Haukeland sjukehus i staden for å nytta tilbodet i eige føretak ved sjukehusa i Haugesund og Stord. Når mengd utførte polikliniske konsultasjonar ligg til grunn for vurderinga om det kan vere potensiale for å oppretta nye poliklinisk tilbod ved Odda sjukehus, finn ein at det truleg vil vere pasientgrunnlag stort nok for å ha ambulerande polikliniske tilbod. Innan kirurgiske fagområder går det klart fram av tala at det er pasientgrunnlag for polikliniske tenester innan auge, generell kirurgi, gynekologi, ortopedi og øyre-nase-hals. Eit lokalt tilbod innanfor fleire av desse fagområda vil kunne spara mange eldre for lang reiseveg til behandling. Innan fleire av områda har ein allereie eit tilbod, og det vil vere stort nok pasientgrunnlag til å styrke desse tilboda. Det er mindre potensial for nye polikliniske tenester innan medisinske fagområder. Hud framhevar seg likevel som eit område med tilstrekkelig pasientgrunnlag for å kunne byggja opp eit tilbod. Det er lite volum innan dagkirurgi, men tilbod kan byggjast opp om det kombinerast med eit tilbod innan poliklinikk, innanfor same fagområde. 4

215 1 Innleiing Denne analysen er laga på bakgrunn av Helse Vest RHF sitt prosjekt: «Odda sjukehus i lys av føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan». Analysen er utført av Deloitte i samarbeid med analyseenheten i helse Vest RHF, som begge inngår i sekretariatet for prosjektet. Analysen av pasientgrunnlaget og forbruksmønsteret i Odda sjukehusområde skal vere grunnlag for planlegging og dimensjonering av tilbodet i Odda sjukehus. Analysen skal gje grunnlag for å vurdera framtidig desentraliserte spesialisthelsetenestetilbod innan ulike fagområde ved Odda sjukehus for innbyggjarane i kommunane Odda, Ullensvang og Jondal. Analysen behandlar døgnbehandling, polikliniske tenester og dagbehandling (med særskilt fokus på dagkirurgi) kvar for seg i eigne bolkar. Det er gjennom stort sett heile analysen brukt tall frå Helse Fonna sitt opptaksområde som eit samanlikningsgrunnlag og referansepunkt for tala som gjeld for Odda sjukehusområde. Ver merksam på at i tala for Helse Fonna inngår også tala for Odda sjukehusområde sine kommunar som er Odda, Ullensvang og Jondal. Eidfjord høyrer eigentleg til Helse Fonna, men har avtale om å nytta Helse Bergen som sjukehus. Eidfjord er derfor ikkje med i nokon av tala i denne analysen. Datagrunnlaget som analysen byggjer på er det samla forbruket av sjukehustenester for befolkninga i Odda sjukehusområde og Helse Fonna, uavhengig av kva sjukehus som har utført tenestene. Det betyr at forbruket ved alle norske sjukehus er med i forbruksdata, så lenge nokon av innbyggjarane i dei aktuelle opptaksområda har nytta tenester der. Data som nyttast i analysen er henta ut av Analyseenheten i Helse Vest, og det er NPR konsesjonsdata for sjukehusopphald som er kjelda. Alt datagrunnlag som er nytta i analysane er frå For å kunne skilja medisinsk og kirurgisk behandling frå kvarandre er det nytta medisinsk og kirurgisk DRG. Det må takast med i betraktning at kirurgisk DRG type nødvendigvis ikkje er heilt dekkande for kirurgiske prosedyrar. DRGen blir betrakta som kirurgisk om aktiviteten som er utført krev oppsett av operasjonsstove, med blant anna anestesi. Det finnes derfor mange episodar (opphald eller kontaktar) med kirurgiske prosedyrar (kirurgiske inngrep) som ikkje vil få kirurgisk DRG. Disse episodane blir telt som anten døgnopphald, dagopphald eller poliklinikk, men aldri som dagkirurgi. Det er også slik at mange pasientar er innlagt i kirurgisk avdeling utan å bli operert. Desse vil heller ikkje få en kirurgisk DRG. Ein kan oppleva at datauttrekk via for eksempel Nimes/DIPS kan gje tall som er annleis enn uttrekket frå NPR. Det kan skyldas ulik bruk av definisjonar for omsorgsnivå, eller generelle forskjellar i oppsettet av rådata i dei to kjeldene. I data som er brukt for analysane i denne rapporten er det for omsorgsnivå brukt same definisjonar 1 som NPR nytta i I nokon tilfelle er det i analysen snakk om relativ små tall, og på grunn av faren 1 Døgnopphald: Omsorgsnivå døgn (med overnatting) pluss dagopphald med overnatting. Dagbehandling: Dag- og døgnopphald med liggetid=0 dagar, poliklinisk dagbehandling, poliklinisk konsultasjon gruppert til kirurgisk DRG. Omsorgsnivå dag eller poliklinikk. Poliklinikk: Vanlige polikliniske konsultasjonar, dvs. episodar som er registrert med omsorgsnivå poliklinikk (inkludert strålebehandling og DRG 317O (dialysebehandling) ekskludert kirurgisk DRG, og episodar registrert med omsorgsnivå dag som er kjemoterapi og rehabilitering. 5

216 for identifisering er førekomstar med mindre enn fem anonymisert. Desse tala er då ikkje tatt med i analysen, det kan derfor i nokon tilfelle sjå ut som det er noko færre førekomstar enn det som det eigentleg er. Innan poliklinikk og dagbehandlling er det analyser som ser på ulike fagområder. Det finnes fleire måtar å trekke ut konsultasjonar og behandlingar på fagområder på, og tidligare rapportar har vist at tala vil kunne variere etter kva metode som er brukt for å skilja ut mengd per fagområde. I denne analysen er det talt opp mengd konsultasjonar som er registrert per fagområde i DIPS. «Fagområde» blir først og fremst registrert for elektive henvisningar og gjev starten på ein henvisningsperiode i eit pasientforløp med fleire episodar (opphald, kontaktar). Henvisningane knytast til fagseksjonen som mottar henvisninga og som gjev grunnlag for vurdering av utredning og behandling. Fagområde blir også registrert for episodar. Episoden arvar fagområdet for henvisninga, eller knytast til eininga sitt fagområde ved ØH-henvisning eller dersom det registrerast ein internhenvisning til eit anna fagområde. Fagområdet for sjukehusopphaldet er fagområdet for vinnande episode dersom det er snakk om eit fleiravdelingsopphald. Det er noko usikkerhet rundt datakvaliteten på registrert fagområde for episodane versus fagområde for henvisningane. Innan private avtalespesialistar er fagområde hovudsakeleg spesialistane sin spesialitet/fag. Avtalespesialistane har ikkje rettighet til å vurdere ut i frå henvisningen om pasienten har rett på behandling. Pasientadministrative system har derfor ingen god funksjonalitet for å registrere fagområde. Datauttrekket som nyttast i denne analysen for private avtalespesialistar er derfor basert på fag og ikkje fagområde. Fag seier noko om spesialitet eller grensespesialitet. Det kan difor vere noko skilnad på kategoriseringa av fagområda som nyttast i analysen av poliklinikk og dagbehandling. I rapporten frå Nordfjord sjukehus kor metodikken for denne analysen er henta frå blei data for fagområde tatt ut på ein annan måte. Utvalet blei den gang gjort i følgjande sekvensielle rekkefølgje: 1) omsorgsnivå (poliklinikk), 2) avdelingskode der den var tilgjengelig, 3) hovuddiagnosegruppe i DRG-systemet 4) eventuelt ei ytterlegare spesifisering i høve til DRG type. Vi meiner måten data er tatt ut på til denne analysen gjev like godt grunnlag som i Nordfjord prosjektet. Når ein les analysen må ein sjølvsagt ha i bakhovudet dei svakhetane som er påpeikt knyta til datagrunnlaget. Men nå det er sagt vil ikkje denne usikkerheta vera avgjerande for dei grunnleggjande diskusjonane i denne rapporten rundt moglegheitene til å oppretta nye polikliniske tilbod ved Odda sjukehus. Vi kan heller ikkje sjå at usikkerheten i data er med på å endre konklusjonane om forbruket av spesialisthelsetenester i Odda sjukehusområde. 6

217 2 Forbruk av døgnopphald i spesialisthelsetenesta 2.1 Forbruk av døgnopphald Tabell 1 viser mengd døgnopphald per kommune (Jondal, Odda og Ullensvang) i Odda Sjukehus sitt opptaksområde kvar for seg, samla og for heile Helse Fonna 2 samla. I Odda sjukehusområde inngår Odda kommune, Jondal og Ullensvang. Opphalda er fordelt etter DRG-type og hastegrad. Opphalda generert av innbyggjarane i Odda sjukehusområde utgjer ein relativt låg del (7-8%) av total mengd opphald generet av innbyggjarane i Helse Fonna sitt opptaksområde. Når ein ser på opphald med medisinsk DRG er flesteparten øyeblikkeleg hjelp (ØH) innleggingar. For Odda sjukehusområde samla er det meir enn fire gongar meir ØH som det er planlagt behandling når ein ser på opphald med medisinsk DRG. Dette er noko høgare enn i Helse Fonna kor det er tre og ein halv gang meir ØH enn elektiv medisinsk behandling. Bilete er annleis når ein ser på kirurgisk DRG, her er det omlag dobbelt så mange opphald som er knytt til elektiv verksemd, samanlikna med ØH. Forholdstalet mellom elektiv verksamd og ØH er likt i Helse Fonna sitt opptaksområde og Odda sjukehus sitt opptaksområde. Både for Fonna som ein heilheit og for Odda sjukehusområde er det om lag 3 gangar meir medisinsk behandling enn kirurgisk. Tabellen gjev også ein oversikt over mengd døgnopphald med blank DRG. Desse opphalda har DRG, men er ikkje kategorisert i type (jfr. Innsatsstyrt finansiering 2016). Dei aller fleste av desse opphalda er knytt til nyfødde barn (DRG385-DRG391). Medisinsk DRG Kirurgisk DRG Blank DRG Heildøgnsopphald ØH Elektiv ØH Elektiv ØH Elektiv Jondal kommune Odda kommune Ullensvang kommune Odda sjukehusområde Helse Fonna Tabell 1. Mengd døgnopphald 2015, fordelt på kommune, DRG-type og hastegrad Tabell 2 viser nøyaktig kor mange døgnopphald som er knytt til Odda sjukehus i Tabellen gjev også ein oversikt over kor pasientane som er behandla der er heimehøyrande. Hovudparten av pasientane er innbyggjarar frå Odda sjukehus sitt opptaksområde. Dette gjeld vel og merke ikkje elektive døgnopphald med kirurgisk DRG. Her kjem 47% av pasientane frå andre kommunar i Helse Fonna sitt opptaksområde enn dei som inngår i Odda 2 I tala for Helse Fonna inngår desse kommunane: Stord, Bømlo, Fitjar, Tysnes, Kvinnherad, Odda, Ullensvang, Jondal, Bokn, Etne, Haugesund, Karmøy, Sauda, Suldal, Sveio, Tysvær, Utsira, Vindafjord 7

218 sjukehus sitt opptaksområde. Så mange som 28% av døgnopphalda ved Odda sjukehus innan planlagt kirurgi er knytt til pasientar som ikkje er heimehøyrande i Helse Fonna eller Oddas sjukehusområde, berre 25% av planlagde døgnopphald med kirurgisk DRG kan knytast til innbyggjarar frå Odda sjukehusområde. Dette tyder på at Odda sjukehus fungerer som meir enn eit lokal sjukehus innan planlagt kirurgi. Merk at dei absolutte tale her er små. Det er truleg variseoperasjonane, som har blitt ein nisje for Odda sjukehus som speilas i desse tala. Medisinsk DRG Kirurgisk DRG ØH Elektiv ØH Elektiv Odda sjukehusområde 1124 (83%) 54 (75%) 29 (76%) 29 (25%) Helse Fonna eks. Odda 170 (13%) 18 (25%) 5 (13%) 55 (47%) Utanfor Helse Fonna 65 (5 %) 0 (0%) 4 (10%) 32 (28%) Totalt Tabell 2. Mengd døgnopphald ved Odda sjukehus, fordelt etter kvar pasientane knytt til døgnopphaldet er heimehøyrande, 2015 Forbruket av døgnopphald i Odda sjukehusområde ligg samla tett opp til ratane for forbruket i opptaksområdet til heile Helse Fonna (Figur1). I Odda sjukehusområde er det totalt 176 døgnopphald per 1000 innbyggjar, medan det er 173 i Helse Fonna. Det er størst forbruk, og stor dominans av ØH-døgn med medisinsk DRG både i Odda sjukehus sitt område og i Helse Fonna sitt opptaksområde. Forbruket av desse døgnopphalda er noko høgare i Odda sjukehusområde enn i Helse Fonna. Eitt av måla ved samhandlingsreforma har vore å byggja opp eit kommunalt tilbod til gruppa som treng medisinsk ØH, og denne grafen viser at volumet her er stort Forbruksratar per 1000 innbyggjar for medisinske og kirurgiske døgnopphald Odda sjukehus område Helse Fonna opptaksområde Kirurgisk ØH Medisinsk ØH Kirurgisk Elektiv Medisinsk Elektiv Figur 1. Forbruksratar per 1000 innbyggjar for medisinske og kirurgiske døgnopphald i Odda sjukehus og Helse Fonna sitt opptaksområde. Forbruksratane er aldersjustert for Odda sjukehusområde. Tala er frå

219 I denne analysen ser vi primært på Odda sjukehusområde som ein heilheit, og vi har ikkje laga aldersjusterte forbruksratar per kommune. I tidligare analyser det funne at Odda kommune har eit høgare forbruk av sjukehusinnleggingar enn dei andre kommunane i opptaksområdet, og også høgare forbruk enn resten av kommunane i Helse Vest og Noreg som ein heilheit. Mengd akuttinnleggingar per 1000 innbyggjar er spesielt høgt i Odda kommune. Dette er interessant med tanke på at forbruksratane for heile opptaksområdet til Odda sjukehus omtrent er lik som forbruket i opptaksområdet til Helse Fonna. Ein finn ofte at vertskommunar for sjukehus har høgare forbruk av tenestene enn kommunar som ligg rundt sjukehusa. For meir informasjon om forbruksratar per kommune kan ein sjå rapporten for «Odda og Stord sjukehus i lys av føringane i Nasjonal helse og sjukehusplan », frå prosjektet Stord sjukehus i lys av føringane av Nasjonal helse og sjukehusplan, juni Pasientstraumar døgnopphald Innbyggjarane i Jondal kommune nyttar i all hovudsak Haukeland sjukehus (HUS) når det kjem til planlagde døgnopphald (Figur 2). Berre 7% av elektive døgnopphald knytt til innbyggjarane i Jondal er ved Odda sjukehus. Bilete ser annleis ut når ein ser på ØH. Denne pasientstraumen er størst til Odda sjukehus (46%), medan Haukeland sjukehus også vert nytta i stor grad (36%). Det er verdt å merka seg at Haugesund sjukehus i svært liten grad vert nytta, verken for planlagd behandling eller for ØH. JONDAL KOMMUNE Figur 2. Pasientstraumar frå Jondal kommune 2015, døgnopphald 9

220 ODDA KOMMUNE Figur 3. Pasientstraumar frå Odda kommune 2015, døgnopphald Ein ser noko av det same mønsteret når ein ser på Odda kommune (Figur 3). 50% av dei planlagde døgnopphalda skjer ved HUS og 13 % ved Odda sjukehus. Pasientstraumen til Haugesund sjukehus er større frå Odda (23%) enn frå Jondal og Ullensvang. Når det gjeld ØH nyttar Odda kommune i stor grad Odda sjukehus (74%), og Haugesund sjukehus vert også nytta meir enn Haukeland sjukehus. ULLENSVANG KOMMUNE Figur 4. Pasientstraumar frå Ullensvang kommune 2015, døgnopphald 10

221 Pasientstraumane frå Ullensvang kommune går også i hovudsak mot HUS når det gjeld planlagde døgnopphald. For elektiv behandling er også pasientstraumen mot Haugesund sjukehus større enn straumen mot Odda sjukehus. Odda sjukehus vert nytta mest når det kjem til ØH, dernest HUS. Voss sjukehus vert også nytta ein del her (17%), Når ein ser på pasientstraumar er det viktig å få med seg at nokon av straumane er nødvendig, då Odda sjukehus på langt nær har alle funksjonane som befolkninga har behov for. Straumane går i stor grad til Helse Bergen, og i mindre grad til Haugesund sjukehus. For mange diagnosar vil dette vere naturleg, sidan Haukeland sjukehus er regionssjukehus. Men det er ikkje naturleg at Haugesund sjukehus nyttast i så liten grad. Ein skulle tru at mesteparten av pasientane kunne vore behandla der, Haugesund sjukehus ligg nærmast, og innbyggjarane i Odda sitt opptaksområde høyrer til Helse Fonna og ikkje Helse Bergen. Pasientstraumane vil også naturlegvis vera påverka av tilvisingspraksis hjå fastlegane i kommunane som inngår i sjukehusa sine opptaksområder. I eit prosjekt frå 2012 då føretaksgrensene i indre Hardanger blei utgreia, vart det gjort ein eigen analyse på bakgrunn av intervju med fastlegar. Truleg kan denne analysen også tas med i betraktning når ein no ser på pasientstraumane i Det som er nytt no i forhold til i 2012 er at legane i indre Hardanger i større grad enn tidlegare tilviser til ortoped i Haugesund. Elles er det ofte pasientane som sjølv bestemmer kvar han eller ho ynskjer å bli tilvist. Talgrunnlag for pasientstraumar tar ikkje omsyn til avdelingsoverflyttingar mellom einingar i Helse Fonna HF; for eksempel overføring av ØH-pasientar mellom Odda sjukehus og Haugesund sjukehus. Internoverføringar innan Helse Fonna HF blir talt som eitt sjukehusopphald. Kilden er NPR konsesjonsdata for sjukehusopphald; kor det mest ressurskrevjande avdelingsopphald / behandlingssted blir det gjeldane. 11

222 2.3 Ulik alder, ulikt behov Dei ulike aldersgruppene har ulike helsetenestebehov. Figur 5 viser ein oversikt over ØH- døgnopphald som er generert av befolkninga i Odda sjukehus sitt opptaksområde, etter aldersgrupper. Merk at døgnopphalda er her framstilt uavhengig av behandlingsstad. Det er i gruppa frå år det blir generert flest ØH-døgnopphald totalt sett, og mengd opphald knyta medisinsk DRG er også størst i denne aldersgruppa. Gruppa frå år har nest flest ØH-opphald, og har høgast forbruk av opphald med kirurgisk DRG av alle aldersgruppene, og nest høgast forbruk av opphald med medisinske DRG. Mengd døgnopphald med kirurgisk DRG er aukande frå år og oppover, og vert redusert frå år og oppover. 350 ØH-døgnopphold generert av befolkninga i Odda sjukehus sitt opptaksområde, fordelt etter aldersgruppe år år år år år år år år år 90+ Kirurgisk Medisinsk Figur 5. ØH-døgnopphald generert av befolkninga i Odda sjukehus sitt opptaksområde i 2015, fordelt etter aldersgruppe og DRG I følgje SSB si befolkningsframskriving fram til 2030 er det forventa størst befolkningsauke i aldersgruppa år. Denne gruppa vil auke med 37% i kommunane som inngår i Odda sjukehusområde. Dette er ein god del lågare enn i Hordaland i sin heilheit (63%), og i Noreg generelt (68%). Det totale innbyggjartalet i Odda opptaksområde er forventa å auke med 5% i følgje SBB sine framskrivingar. Dette til svarar ein auke på 538 personar. Dette er også ein god del lågare enn landgjennomsnittet (14%), og snittet for Hordaland (16%). På bakgrunn av målsettingane i samhandlingsreforma og mandatet for arbeidsgruppa i prosjektet som ser nærmare på pasientgrupper som har behov for spesialisthelsetenester ofte, mykje og nært ser vi i neste avsnitt nærmare på forbruket av helsetenester og medfølgande pasientstraumar knytt til befolkninga som er 70 år og eldre, og 80 år og eldre. 12

223 2.3.1 Forbruksratar og pasientstraumar for pasientar 70 år og eldre Det er liten forskjell mellom det totale forbruket av ØH-døgnopphald per 1000 innbyggjar for dei som er 70 år eller eldre i Odda sjukehus område og i Helse Fonna sitt opptaksområde. Når ein ser på forbruket av ØH-døgnopphald som er kategorisert medisinsk DRG er det større skilnad. Innbyggjarane i Odda kommune har eit noko høgare forbruk av desse døgnopphalda samanlikna med innbyggjarane i Fonna. I Fonna er det noko større forbruk av elektive døgnopphald, både med medisinsk og kirurgisk DRG, og også litt høgare forbruk av ØH-døgnopphald med kirurgisk DRG enn det er i Odda sitt opptaksområde. Forbruket av døgnopphald hos dei som er 70 år eller eldre er 3 gongar høgare enn i befolkninga generelt. Forbruksratar per 1000 innbyggjar 70 år og eldre, for medisinske og kirurgiske døgnopphald Odda sjukehus område Helse Fonna opptaksområde Medisinsk Elektiv Kirurgisk Elektiv Medisinsk ØH Kirurgisk ØH Figur 6. Forbruksratar per 1000 innbyggjar, 70 år og eldre for døgnopphald med medisinsk og kirurgisk DRG for innbyggjarar i Odda sjukehus og Helse Fonna sitt opptaksområde. Ratane er aldersjusterte. Tala er frå Halvparten av ØH-døgnopphald med kirurgisk DRG som er generert av befolkninga som er 70 år eller eldre i Odda sjukehusområde skjer ved Haugesund sjukehus, 19% av opphalda i Odda, og 30% ved Haukeland sjukehus (Figur 7). Figuren viser også kor mange døgnopphald det er snakk om på kvar behandlingsstad i absolutte tal. At Odda sjukehus er minst nytta kan skyldast at det trengs meir spesialisert kirurgi enn det som ein kan tilby ved Odda sjukehus. Oddas sjukehus har den seinare tid lagd ganske klare retningslinjer for når ein skal senda pasienten til eit anna sjukehus og ikkje. Bilete ser ein god del annleis ut når ein ser på ØH-døgnopphald med medisinsk DRG (Figur 8), her kjem lokalsjukehusfunksjonen til Odda tydelig fram. Heile 88% av døgnopphalda knytt til dei som er 70 år eller eldre skjer ved Odda sjukehus, medan berre 3% av dei skjer ved Haugesund sjukehus. Haukeland sjukehus blir brukt i noko større grad enn Haugesund sjukehus. Figuren viser også her mengd døgnopphald ved kvar stad i absolutte tal. Bruken av Odda sjukehus er høgare blant dei som er 70 år eller eldre samanlikna med heile befolkninga uavhengig av alder. 76% av ØH-døgnopphalda med medisinsk DRG skjer ved Odda sjukehus når ein ser på heile befolkninga. Både Haugesund sjukehus, Haugesund sjukehus og Voss sjukehus nyttast meir av den 13

224 generelle befolkninga enn av dei som er 70 år eller eldre. Det kan indikera at reiseavstand har noko å sei for ØHinnleggingane for den eldre delen av befolkninga. Pasientstraumar 70+, ØH-døgnopphald kirurgisk DRG Odda sjukehus % Haukeland sjukehus % Haugesund sjukehus % Figur 7. Pasientstraumar for innbyggjarar 70 år og eldre i Odda sjukehus sitt opptaksområde, ØH-døgnopphald kirurgisk DRG, 2015 Pasientstraumar 70+, ØH-døgnopphald medisinsk DRG Voss 19 3 % Andre 11 1 % Haukeland sjukehus 33 5 % Haugesund 19 3 % Odda % Figur 8. Pasientstraumar for innbyggjarar 70 år og eldre i Odda sjukehus sitt opptaksområde, ØH-døgnopphald medisinsk DRG,

225 2.3.2 Forbruksratar og pasientstraumar for pasientar 80 år og eldre Det er så godt som ingen forskjell mellom det totale forbruket av døgnopphald for pasientar som er 80 år eller eldre i Odda sjukehusområde og i Helse Fonna (Figur 9). Det er derimot større forskjell i forbruket når ein ser på ØHdøgnopphald med medisinsk DRG, her er forbruket i Odda sjukehusområdet ein del høgare enn i opptaksområdet til Helse Fonna. Dette kan ikkje forklarast med at det er fleire eldre i Odda sjukehusområde enn det er i Fonna, sidan forbruksratane er aldersjustert. Det er eit noko høgare forbruk av både ØH- og planlagde opphald med kirurgisk DRG, samt elektive opphald med medisinsk DRG i Helse Fonna samanlikna med Odda sjukehusområde. 800 Forbruksratar per 1000 innbyggjar 80 år og eldre, for medisinske og kirurgiske døgnopphald Odda sjukehus område Helse Fonna opptaksområde Medisinsk Elektiv Kirurgisk Elektiv Medisinsk ØH Kirurgisk ØH Figur 9. Forbruksratar per 1000 innbyggjar 80 år og eldre for døgnopphald med medisinsk og kirurgisk DRG for innbyggjarar i Odda sjukehusområde og Helse Fonna sitt opptaksområde. Ratane er aldersjusterte. Tala er frå Mesteparten av ØH-døgnopphalda som er knytt til kirurgisk DRG, generert i Odda sjukehusområde av dei som er 80 år eller eldre (figur 10) skjer ved Haugesund sjukehus (55%). 21% skjer i Odda, medan 24% ved Haukeland sjukehus. Pasientstraumane for dei som er 80 år eller eldre er mykje lik på pasientstraumane for dei som er 70 år eller eldre. Skilnaden er ein noko lågare straum til Haukeland sjukehus for dei som er eldre enn 80, medan straumen til Odda og Haugesund sjukehus er litt høgare. Figur 11 viser pasientstraumane når ein ser på ØHopphald med medisinsk DRG. Dette bilete forsterkar Odda sjukehus sin lokalsjukehusfunksjon. Når det gjeld medisinsk akutt behandling skjer heile 93% av opphalda ved Odda sjukehus. Del opphald ved Odda sjukehus er noko høgare for dei som er 80 år eller eldre enn dei som er 70 år eller eldre. Stord sjukehus, Haukeland sjukehus og Haugesund sjukehus vert nytta i like stor grad. Vi har tidligare kommentert at Odda sjukehus i større grad nyttast av dei som er 70 år og eldre enn når ein ser på befolkninga som ein heilheit, og delen som nyttar Odda Sjukehus aukar altså ytterlegare for dei som er 80 år eller eldre. Bruken av Oddas sjukehus er aukande med alderen i befolkninga både for ØH-opphaldsdøgn med medisinsk- og kirurgisk DRG. 15

226 Pasientstraumar 80+, ØH-døgnopphald kirurgisk DRG Odda sjukehus 9 21 % Haukeland sjukehus % Haugesun d sjukehus % Figur 10. Pasientstraumar for innbyggjarar 80 år og eldre i Odda sjukehus sitt opptaksområde, ØH-døgnopphald kirurgisk DRG, 2015 Pasientstraumar 80+, ØH-døgnopphald medisinsk DRG Stord 6 2 % Andre 5 1 % Haukeland 9 Haugesund 2 % 9 2 % Odda % Figur 11. Pasientstraumar for innbyggjarar 80 år og eldre i Odda sjukehus sitt opptaksområde, ØH-døgnopphald medisinsk DRG,

227 2.4 Pasientgrupper med relevans for arbeidsdelinga mellom primærhelsetenesta og spesialisthelsetenesta Vi har no sett at det er eit høgt forbruk av akutte døgnopphald med medisinsk DRG både i Odda sjukehusområde, og i Helse Fonna. Forbruket er aukande med alder, og høgast for dei som er 80 år eller eldre. Tabell 3 gjev ein oversikt over mengd sjukehusopphald per 1000 innbyggjar knytt til eit utval diagnosar som Helsedirektoratet i 2012 meinte har ekstra relevans for arbeidsdelinga mellom kommunehelsetenesta og spesialisthelsetenesta i lys av samhandlingsreforma. Bilete er ikkje komplett då dette berre viser forbruket av sjukehusopphalda, og ikkje kva som har skjedd hos fastlegen. Truleg vil fleire av desse diagnosane i stor grad vere relatert til både bruk av fastlegetenester og spesialisthelsetenester, og det vil vere ein positiv korrelasjon mellom desse. Det går klart og tydelige fram av tabellen at det er eit høgt forbruk per 1000 innbyggjar av sjukehusopphald knyta til brotskadar, samanlikna med dei andre tilstandane. I Odda sjukehus område er det av dei utvalde diagnosane brotskadar som i 2015 genererte flest sjukehusopphald, medan det i opptaksområdet til Helse Fonna var lungebetennelse. Det er også eit høgt forbruk av sjukehusopphald knyta lungebetennelse i Odda sjukehus område samanlikna med andre tilstandar, medan det er enda høgare forbruk forbunde med tarminfeksjonar. Det at det er noko variasjon i forbruksratane mellom Odda sjukehus og Helse Fonna kan forklarast med at det er forskjell i alder samansetninga (desse ratane er ikkje aldersjustert), men det kan også forklarast ved at det kan vere ulik praksis på korleis pasientar med desse diagnosane vert handtert frå kommune til kommune. Altså om det vert nytta eit kommunalt tilbod, eller om ein i hovudsak nyttar spesialisthelsetenesta for behandling av desse problema. Mange av pasientane får nok truleg behandling både i primærhelsetenesta og i spesialisthelsetenesta. Det er spesielt innan brotskadar og tarminfeksjon det er variasjon i forbruket mellom dei to sjukehusområda. Innan fleire av dei andre diagnosane er forbruket likt eller omtrent heilt lik per 1000 innbyggjar. Sjukehusopphald med diagnose relevant for samhandlingsreforma Odda Helse Fonna Brotskadar 10,5 7,2 Brystsmerter 6,2 6,3 Forstopping 1,3 1,0 Kols 1,7 1,7 Lungebetennelse 8,9 8,5 Mangel anemiar 1,0 0,5 Parkinson eller Alzheimers 0,6 0,4 Tarminfeksjonar 9,6 7,1 Urinvegsinfeksjonar 0,3 0,3 Tabell 3. Opphald ved somatiske sjukehus for diagnosar som er relevante for samhandlingsreforma. Tal per 1000 innbyggjar,

228 3 Forbruk av polikliniske konsultajonar i spesialisthelsetenesta 3.1 Forbruk av polikliniske tenester Tabell 4 gjev ein oversikt over mengd polikliniske konsultasjonar generert av befolkninga i Odda sjukehusområde totalt, per kommune, og av innbyggjarane i opptaksområdet til Helse Fonna totalt. Konsultasjonene er fordelt på ØH, planlagt og utført hos privat avtalespesialist. Polikliniske konsultasjonar som er knytt til innbyggjarane i Odda sjukehusområde utgjer mellom 6-7% av alle konsultasjonane som er utført i Helse Fonna. 26% av konsultasjonane knytt til innbyggjarane i Odda sjukehusområde er utført hos private avtalespesialistar. I Helse Fonna er dette talet noko høgare (29%). Det aller meste av polikliniske konsultasjonar er naturlegvis planlagt. Det er verdt å merke seg at polikliniske tenester som inneheld kirurgiske inngrep og kirurgisk DRG, blir telt som dagkirurgi og ikkje som poliklinisk konsultasjon (Ny NPR/SAMDATA definisjon for 2015). ØH Elektiv Private avtalespes. Totalt Jondal Odda Ullensvang Odda sjukehusområde Helse Fonna Tabell 4. Mengd polikliniske konsultasjonar per kommune, for Odda sjukehusområde totalt og Helse Fonna, 2015 Ein stadig større del av tenestene i spesialisthelsetenesta blir tilbydt poliklinisk eller ved dagbehandling. I Odda sjukehusområde er det nesten 6 gongar meir polikliniske kontaktar enn det er døgnopphald (sett vekk frå konsultasjonar hos private avtalespesialistar) I Helse Fonna er det også om lag 6 gongar meir polikliniske tenester enn døgnbehandling. Det er eit noko større forbruk av polikliniske konsultasjonar i Odda sjukehusområde samanlikna med Helse Fonna, når ein ser på dei aldersjusterte forbruksratane per 1000 innbyggjar (Figur 12). Forbruket av private avtalespesialistar per 1000 innbyggjar er noko høgare i Helse Fonna enn i Odda sjukehusområde. Samtidig er det eit noko høgare forbruk av elektive konsultasjonar i spesialisthelsetenesta for innbyggjarane i Odda sjukehusområde, samanlikna med Helse Fonna sitt opptaksområde. Variasjon i forbruksratar kan vere tilgang til helsetenester (mykje forsking tydar på at tilbod styrar etterspørselen etter helsetenester) og forskjellar i tilvisningsmønster hjå primærlegane. 18

229 1600 Forbruksratar per 1000 innbyggjar -polikliniske konsultasjonar Odda sjukehusområde Helse Fonna Elektivt ØH Private avtalespesialistar Figur 12. Forbruksratar per 1000 innbyggjar for polikliniske konsultasjonar i spesialisthelsetenesta (elektiv og ØH) og private avtalespesialistar i Odda sjukehus og Helse Fonna sitt opptaksområde. Forbruksratane er aldersjustert for Odda sjukehusområde. Tala er frå 2015 Tabell 5 viser ein oversikt over kor mange polikliniske konsultasjonar som er utført ved Odda sjukehus, og kor pasientane som har hatt ein poliklinisk kontakt er heimehøyrande. 73% av konsultasjonane som er utført ved Odda sjukehus er knytt til innbyggjarar i Odda sjukehus sitt opptaksområde. Dette gjelder både planlagde og akutte. Elektiv ØH Totalt Odda sjukehusområde (73%) 808 (73%) (73%) Helse Fonna eks Odda (23%) 175 (16%) (22%) Utanfor Helse Fonna 312 (5%) 127 (11%) 439 (6%) Tabell 5. Mengd polikliniske konsultasjonar utført ved Odda sjukehus, fordelt etter kvar pasientane knytt til konsultasjonen er heimehøyrande For planlagde konsultajonar kjem 23% frå Helse Fonna (eksklusiv Odda sjukehusområde), medan 5% kjem i frå kommunar utanfor Helse Fonna sitt opptaksområde. Del pasientar som kjem utan frå Helse Fonna sitt opptaksområde er høgare når det gjeld akutte polikliniske konsultasjonar (11%), 16% kjem frå Helse Fonna. At det er ein relativt høgare del pasientar utanfrå Helse Fonna som kjem til akutte polikliniske konsultasjonar samanlikna med dei planlagde konsultasjonane kan skyldast turismen i området (Trolltunga og Røldal ski mellom anna). 19

230 3.2 Pasientstraumar polikliniske konsultasjonar Figur viser dei polikliniske pasientstraumane samla (elektiv og ØH) høvesvis frå Jondal, Odda og Ullensvang kommune (Konsultajonar hos private avtalespesialistar er ikkje inkludert her). Pasientstraumen frå Jondal er størst til Haukeland sjukehus, dette gjelder også for Ullensvang kommune. I Odda kommune er pasientstraumen størst til Odda sjukehus. Felles for alle kommunar er at Haugesund sjukehus som eigentleg er det sjukehuset som skulle vore nytta, om ikkje Odda sjukehus har eit adekvat tilbod, ikkje blir brukt i særleg grad. Odda kommune har størst straum av polikliniske pasientar til Haugesund sjukehus av desse tre kommunane. 19% av tenestene for innbyggjarane i Odda kommune har blitt uført ved Haugesund sjukehus. Jondal kommune har berre nytta Haugesund sjukehus 2%, medan Ullensvang 8%. JONDAL KOMMUNE Figur 13. Pasientstraumar frå Jondal kommune Polikliniske konsultasjonar samla 2015 ODDA KOMMUNE Figur 14. Pasientstraumar frå Odda kommune Polikliniske konsultasjonar samla

231 ULLENSVANG KOMMUNE Figur 15. Pasientstraumar frå Ullensvang kommune Polikliniske konsultasjonar samla Forbruk av polikliniske konsultasjonar fordelt på fagområde Per 1000 innbyggjar i Odda sjukehusområde finner ein innan kirurgiske fagområder 3 størst forbruk innan auge, generell kirurgi, og gyn/føde (tabell 6). Medan i Fonna innan kirurgiske fagområder per 1000 innbyggjar er det også størst forbruk innan auge, deretter øyre-nase-hals og så ortopedi. Forbruket innan generell kirurgi er lågt samanlikna med Odda sjukehusområde. Variasjonar i forbruk kan forklarast med variasjon i alderssamansetning (desse ratane er ikkje aldersjustert). Men registreringspraksis ved kvart sjukehus kan også verke inn. Til dømes blir det meste av gastrokirurgi som blir utført ved Odda sjukehus registrert som generell kirurgi. Det er mogleg at ein har ein anna registreringspraksis ved for eksempel Haugesund sjukehus. Merk at også konsultasjonar frå private avtalespesialistar er inkludert i tala her. Kirurgiske fagområder Odda Fonna Gastrokirurgi Generell kirurgi Gyn/føde Ortopedi Øyre-nase-hals Auge Urologi Tabell 6. Polikliniske konsultasjonar per 1000 innbyggjar i sjukehusområda for utvalde kirurgiske fagområder Ratane er ikkje aldersjusterte. Medisinske fagområder Odda Fonna Pediatri Endokrinologi Gastromedisin Kardiologi Hud Lunge Nevrologi Revmatologi Tabell 7. Polikliniske konsultasjonar per 1000 innbyggjar i sjukehusområda for utvalde kirurgiske fagområder Ratane er ikkje aldersjusterte 3 Merk at ortopedisk kirurgi er inklusiv revmakirurgi, gyn og føde er kvinnesjukdommar og elektiv fødselshjelp 21

232 Per 1000 innbyggjar innan medisinske fagområder (tabell 7) finner ein i Odda sjukehusområde størst forbruk av polikliniske tenester innan kardiologi, og deretter innan hud. I Helse Fonna er det høgast forbruk av polikliniske tenester innan fagområdet hud, og deretter kardiologi. I Odda sjukehusområde er det lågast forbruk av tenester innan gastromedisin og pediatri, medan det i Helse Fonna er lågast forbruk innan endokrinologi og lunge. Konsultasjonar hjå private avtalespesialistar er inkludert i talgrunnlaget. Det er høgast total forbruk av polikliniske tenester innan dei kirurgiske fagområda i aldersgruppa år og år (Figur 16). Konsultasjonar hos private avtalespesialistar er inkludert i tala, merk at ein del konsultasjonar er anonymisert som følgje av lav førekomst. Det er store innslag av konsultasjonar innan generell kirurgi (mest i gruppa år), og innan auge. Det er spesielt stort forbruk innan auge i frå 60 år og oppover. Det er også verdt å merke seg at det er eit relativt høgt forbruk av tenester innan øyre-nase-hals, saman med generell kirurgi i dei eldre aldersgruppene. POLIKLINISKETENESTER FORDELT PÅ KIRURGISKE FAGOMRÅDER OG ALDERSGRUPPER I ODDA SJUKEHUSOMRÅDE Auge Øyre-nase-hals Urologi Ortopedi Gyn/føde Generell kirurgi Gastrokirurgi Figur 16. Polikliniske tenester fordelt på kirurgiske fagområder og aldersgrupper i Odda sjukehusområde, 2015 Når ein ser på dei medisinske fagområda (figur 17) kjem det fram at også her er det størst total forbruk knytt til aldersgruppa år. Nest høgast forbruk finn ein i gruppene år og år. All desse gruppene i tillegg til dei som er 80 år eller eldre har eit relativt stort forbruk av tenester innan kardiologi. 22

233 POLIKLINISKE TENESTER FORDELT PÅ MEDISINSKE FAGOMRÅDER OG ALDERSGRUPPER I ODDA SJUKEHUSOMRÅDE Revma Nevrologi Lunge 1048 Hud Kardiologi Gastromedisin Endokrinologi Pediatri Figur 17. Polikliniske tenester fordelt på medisinske fagområder og aldersgrupper i Odda sjukehusområde, Pasientstraumar knytt til fagområde Innan gastrokirurgi, generell kirurgi, gyn/føde og ortopedi er pasientstraumen frå Odda sjukehusområde størst til Odda sjukehus (Figur 18). Merk at i desse tala inngår ikkje private avtalespesialistar. Innan generell kirurgi, gyn/føde og øyre-nase-hals er pasientstraumen større til Haugesund sjukehus enn den er til Haukeland sjukehus. Innan urologi går det omtrent like store straumar til Haugesund sjukehus og Haukeland sjukehus. Innan øyre-nasehals går den største pasientstraumen mot Haugesund sjukehus, medan den innan auge er størst mot Haukeland sjukehus. Voss sjukehus vert mest nytta for polikliniske konsultasjonar innan ortopedi og også ein del innan gyn/føde. Bruken av ortopediske tenester ser elles ut til å vere ganske godt sprett mellom dei ulike sjukehusa. 23

234 Pasientstraumar frå Odda sjukehusområde - Kirurgiske fagområder 100 % 90 % 80 % 70 % 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % 0 % Gastrokirurgi Generell kirurgi Gyn/føde Ortopedi Urologi Øyre-nasehals Odda sjukehus Haukeland sjukehus Haugesund sjukehus Voss sjukehus Andre Figur 18. Pasientstraumar for polikliniske konsultasjonar innan utvalde kirurgiske fagområder for innbyggjarar i Odda sjukehusområde (eksklusiv private avtalespesialister) Dei andre sjukehusa som høyrer til i Helse Vest som ikkje er lista opp inngår i kategorien andre, saman med andre sjukehus i resten av landet. Tale er svært små for alle desse. Auge Når ein ser på dei medisinske fagområda ser ein at innan kardiologi og lunge går den største pasientstraumen frå Odda sjukehusområde mot Odda sjukehus innan kardiologi og lunge. (figur 19). Merk at tala for private avtalespesialistar ikkje inngår i grunnlaget. Innan endokrinologi, gastromedisi, hud, nevrologi og revma går den største straumen av pasientar til Haukeland sjukehus. Innan pediatri er det om lag like store straumar til Haukeland sjukehus og Haugesund sjukehus. Voss sjukehus blir i størt grad nytta innan gastromedisin. Det er berre Haukeland sjukehus og Haugesund sjukehus som nyttast innan revmatolgi. Pasientstraumane innan kvart enkelt fagområde vil sjølvsagt vere påverka av kva tilbod som finnes ved kvart enkelt sjukehus. Odda sjukehus er ikkje nytta i det heile tatt innan fagområda hud og revma. 24

235 Pasientstraumar frå Odda sjukehusområde -Medisinske fagområder 100 % 90 % 80 % 70 % 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % 0 % Pediatri Endokrinologi Gastromedisin Kardiologi Hud Lunge Nevrologi Revma Odda sjukehus Haukeland sjukehus Haugesund sjukehus Voss sjukehus Andre Figur 19. Pasientstraumar for polikliniske konsultasjonar innan utvalde medisinske fagområder for innbyggjarar i Odda sjukehusområde (eksklusiv private avtalespesialister). Dei andre sjukehusa som høyrer til i Helse Vest som ikkje er lista opp inngår i kategorien andre, saman med andre sjukehus i resten av landet. Tale er svært små for alle desse. Konsultasjonane merka med er utført ved revmatisme sjukehuset i Haugesund. 3.4 Vurdering av volumgrunnlaget for polikliniske tilbod ved Odda sjukehus For å rekna ut om det er potensiale for nokre nye polikliniske tilbod ved Odda sjukehus, og kva behov for årsverk dette eventuelt vil føre med seg har vi nytta same metode som vart brukt i rapporten «Nordfjord Sjukehus Forbruk av somatiske helsetenester i kommunane rundt Nordfjorden». Arbeidet i denne rapporten tar igjen utgangspunkt i metodikk som vart nytta i rapporten «Desentralisering av spesialisthelsetjenester i Helse Nord» frå I samband med Helse Nord rapporten vart det gjennomført intervju med både sjukehuslegar og kommunelegar med tanke på kva for tenester som egna seg for desentralisering, og kva som må vere minimumsaktiviteten for å kunne etablera eit slikt tilbod. Terskelverdien for kontaktgrunnlaget var definert som det minste årlige talet konsultasjonar innan ein spesialitet som kunne gje grunnlag for ei regelmessig ambulering. Verdien for dette avhenger av 1) kor mange pasientar ein spesialist treng for å fylla ein arbeidsdag. For dei fleste fag kom ein i Helse Nord fram til at dette må vere mellom pasientar. For nokre fagfelt kan det være snakk om mindre. Til dømes vil barnelegar ofte sette av ein heil klokketime til nye pasientar. Kor mange pasientar ein klarer i løpet av ein dag vil sjølvsagt vere avhengig av kor mange nyhenviste pasientar det er snakk om, og kor mange kontrollar ein snakkar om. Vi antar at ein stor del av konsultasjonane vil vere kontrollar, og legg til grunn for berekningane at ein må ha 15 konsultasjonar for å fylla ein arbeidsdag. Terskelverdien for kontaktgrunnlaget som er nødvendig for å ha ei regelmessig og fornuftig ambulering vil 2) avhenge av kor stor del av det total mengde konsultasjonar som kan behandlast desentralt. Dette vil variere frå fag til fag. Det verkar rimeleg å anta at for dei fleste fag vil andelen liggje mellom 20 og 50%. I 25

236 berekningane tek vi utgangspunkt i at 50% av konsultasjonane kan utførast lokalt i Odda. Føresetnaden om 50% blei også gjort i følgeforskningsrapporten «Nordfjord Sjukehus Forbruk av somatiske helsetenester i kommunane rundt Nordfjorden». Føresetnaden vart i den prosessen fagleg forankra, men den kan alltid diskuterast. Det er ein ganske stor pasientstraum frå Odda sjukehusområde til Helse Bergen når det gjelder poliklinisk behandling. Noko av pasientstraumen er nødvendig på grunn av organiseringa av tilboda, mens noko av straumen er unødvendig. Kor realistisk det er at 50% av konsultasjonane kan skje i Odda avhenger litt av kor mange av pasientane ein klarer å «hente heim». Pasientstraumen ut frå Odda er lågare frå Odda kommune enn for Ullensvang og Jondal kommune. Per dags dato blir det aktivt jobba med å styrka samarbeidet mellom sjukehuset og kommunelegane, og for å få ut god informasjon om kva tilbod ein eigentleg har ved Odda sjukehus. Om ein lukkast i dette arbeidet, og tilbodet ved Odda sjukehus samtidig styrkast vil det vere rimelig å anta at 50% av konsultasjonane kan utførast i Odda. 3) Det siste elementet som terskelverdien for kontaktgrunnlaget er avhengig av er kor ofte ambuleringa kan gjennomførast. Ved arbeidet i Helse Nord blei det gitt tilbakemelding frå faggruppene om at ambulering minst må skje kvar månad for at rutinar og logistikk blir stabile og varige. Vi har tatt utgangspunkt i dette. Grunnlaget for brekningane av potensiale og volumgrunnlaget ved Odda sjukehus er gjort inkludert konsultasjonar som har gått føre hos private avtalespesialistar. Desse konsultasjonane utgjer som vi tidligare har sett 26% av konsultasjonar.i berekningane er det vidare gjort føresetning om at det per år vil vere 240 arbeidsdagar der ein kan ha poliklinikk, og at det per månad er 20 arbeidsdagar. Med alle føresetnadane som er lagt til grunn kan vi i tabell 8 og 9 sjå mogleg potensiale for kirurgiske og medisinske polikliniske spesialitetar ved Odda sjukehus. Per dags dato tilbyr Odda sjukehus polikliniske tenester innan desse kirurgiske fagområda: Generell kirurgi (karkirurgi inngår her), gynekologi, ortopedi, øyre-nase-hals, sår, plastikk og gastrokirurgi og endoscopiske undersøkingar. Berekningane gjort her kan vere med i vurderinga av om det er potensiale for å oppretta nye polikliniske tilbod, eller om det kan vera grunnlag for å styrka noko av dei tilboda ein allereie har. Når ein ser på polikliniske tenester innan gastrokirurgi og urologi tilsvarar forbruket i 2015 at ein må ha poliklinikk 1,5 og 1,4 dagar i månaden for å dekkje 50% av behovet. Det er stort sett godt vaksne og eldre som har behov for tenester innan gastrokirurgi og urologi, og eit argument for å tilby tenester innan desse områda kan vere å redusera reisetida for desse pasientane til og frå behandling. Pasientstraumanalysane viser at mesteparten av pasientane innan gastrokirurgi behandlast ved Odda sjukehus, men at i overkant av 30% behandlast ved Haukeland sjukehus. Urologi er eit tilbod ein ikkje har i Odda per dags dato, og pasientane er stort sett enten behandla ved Haukeland eller Haugesund. Ein kunne her spara mange pasientar for lang reiseveg om man tilbyr tenester innan urologi. Spørsmålet blir om 1,4 dagar i månaden er mykje nok til å organisera eit godt tilbod der rutinar og logistikk blir stabile og varige. Ein kan ha poliklinikkar med lavt volum der legane i kombinasjon arbeidar med inneliggande pasientar, slik truleg tilbodet innan gastrokirurgi er løyst no. Det går heilt klart fram av tala at det er potensiale for å bygge opp eit tilbod innan auge ved Odda sjukehus. Dette vil krevje bemanning i meir enn 2 heile dagar i veka. Vi veit frå tidligare at store deler av dei polikliniske konsultasjonane som er utført i 2015 innan auge skjedde hos private avtalespesialistar. Vi veit vidare at det er mange eldre som har behov for tenester innan fagområdet auge, så reiseavstand blir også eit argument her. Om ein berre ser på pasientstrauamen innan spesialisthelsetenesten i 2015 reiste dei fleste pasientane til Haukeland sjukehus for å få behandling innan auge. Det er mange som har reist langt for å få behandling innan fagområde auge, men det er også mange som nyttar privat avtalespesialist som er lokalisert i Odda. Potensielle nye 26

237 polikliniske tilbod kan til dømes organiserast med ei rotasjonsordning der de det kjem lege frå Haugesund eller Bergen å har poliklinikk, eller det kan løysast ved at private avtalespesialistar kjem til sjukehuset og har poliklinikk. Odda sjukehus driver allereie poliklinikk innan generell kirurgi, og berekningane visar det det også er potensiale for det. Per dags dato er det også eit tilbod ved Odda sjukehus innan både gynekologi, øyre-nase-hals og ortopedi. Ut i frå tala er det også grunnlag for det, og det kan og vurderast om det er tilbod som bør styrkast. Med utgangspunkt i 50% av konsultasjonane i 2015 tilseier dette poliklinikk rundt ein dag i veka innan desse fagområda. Vi har tidlegare sett at det er eit ganske stort forbruk av tenester innan øyre-nase-hals hos eldre, og at pasientstraumen ut er stor innan dette fagområde. Det skulle tilsei at det er eit godt potensiale for å styrka øyre-nase-hals drifta ved sjukehuset. Innan dette fagområdet ser det også ut til at ein då kan spare mange eldre for lang reiseveg. Kirurgiske Fagområde Total mengd konsultasjonar Konsultasjonar per dag 50% av omfanget per dag Tal dagar per mnd. med 15 beh. per dag Anslag årsverk behov spesialist ved 15 beh. per dag Gastrokirurgi 524 2,18 1,1 1,5 0,07 Generell kirurgi ,50 4,7 6,3 0,32 Gyn/føde ,92 3,5 4,6 0,23 Ortopedi ,97 3,0 4,0 0,20 Urologi 488 2,03 1,0 1,4 0,07 Øyre-nase-hals ,47 3,2 4,3 0,22 Auge ,10 6,6 8,7 0,44 Tabell 8. Mogleg potensiale for kirurgiske spesialitetar ved Odda sjukehus Per i dag blir det innan medisinske fagområder tilbydt polikliniske tenester innan indremedisin, kardiologi, nefrologi, smerte, diabetes og lunge. Tabellen under viser mogleg potensiale for dei medisinske spesialitetane det har handla om i denne analysen. Volumet innan dei medisinske fagområda er noko mindre enn innan dei kirurgiske fagområda. Kardiologi har det største volumet, og her tilbyr sjukehuset allereie tenester. Hud framhevar seg som eit område kor det kan vere potensiale for å byggja opp tenester. Basert på 2015 tala svarar dette til poliklinikk 2,2 dagar i månaden, altså litt meir enn ein dag annan kvar veke. Om anslaget for årsverksbehovet er på 0,05 til svarar dette 1 arbeidsdag i månaden. Mange av dei andre fagområda ligg rundt dette sjiktet. Det vil ved ambulering vere mogleg å organisere eit poliklinisk tilbod med eit slik volum slik at ein har poliklinikk for eksempel ei veke i månaden kvar fjerde månad. Men det bør diskuterast om dette er ordningar og volum stort nok til å sikre gode rutinar, og god nok logistikk for å kunne sikra gode og trygge tilbod. Vidare må det vurderast i kva grad ein kan kombinera arbeidet på poliklinikken med andre ting på sjukehuset som dagbehandling og arbeid med inneliggande pasientar. Om ein skal tenkja på å spara eldre for reiseveg er revamtologi eit fagfelt som dei godt vaksne og eldre har eit litt høgare forbruk av, det same gjelder endokrinologi og nevrologi. Ein god del av pasientane innan endokrinologi blir alt behandla ved Odda sjukehus, men det er lite innan nevrologi, og ingenting innan revmatologi. 27

238 Medisinske fagområde Total mengd konsultasjonar Konsultasjonar per dag 50% av omfanget per dag Tal dagar per mnd. med 15 beh. per dag Anslag årsverk behov spesialist ved 15 beh. Per dag Pediatri 292 1,22 0,6 0,8 0,04 Endokrinologi 437 1,82 0,9 1,2 0,06 Gastromedisin 280 1,17 0,6 0,8 0,04 Kardiologi 955 3,98 2,0 2,7 0,13 Hud 843 3,51 1,8 2,3 0,12 Lunge 348 1,45 0,7 1,0 0,05 Nevrologi 336 1,40 0,7 0,9 0,05 Revma 452 1,88 0,9 1,3 0,06 Tabell 9. Mogleg potensiale for medisinske spesialitetar ved Odda sjukehus 28

239 4 Forbruk av dagbehandling og dagkirurgi i spesialisthelsetenesta 4.1. Forbruk av dagbehandling og dagkirurgi Totalt blei det i Odda sjukehusområde generert 817 dagbehandlingar 4 i 2015, dagkirurgi inkludert (Tabell 10). Dette utgjer 7% av alle dagbehandlingane som er generert i Helse Fonna. Mengd ØH innan dagbehandling er liten, og utgjer i Odda sjukehusområde 21% av totalen. I denne delen av analysen vil det vere eitt spesielt fokus retta på dagkirurgi, då det er ei eigen arbeidsgruppe som skal sjå på dagkirurgisk tilbod ved Odda sjukehus. Tabell 11 viser dagkirurgisk aktivitet som er generert av innbyggjarane i Odda sjukehusområde og innbyggjarane i Helse Fonna. Ut i frå desse tabellane er det tydeleg at mesteparten av hjelpa som blir gitt øyeblikkeleg er knytt til dagbehandling og ikkje dagkirurgi. Totalt var det berre 6 dagkirurgiske inngrep generert av befolkninga i Odda sjukehus område som i 2015 var kategorisert som ØH, Samtidig var det 539 planlagde dagkirurgiske inngrep. Dagbehandling totalt ØH Elektiv Totalt Jondal Odda Ullensvang Odda sjukehusområde Helse Fonna Tabell 10. Total mengd dagbehandlingar per kommune, for Odda sjukehusområde og Helse Fonna totalt, 2015 Dagkirurgi ØH Elektiv Totalt Jondal Odda Ullensvang Odda sjukehusområde Helse Fonna Tabell 11. Total mengd dagkirurgi per kommune, for Odda sjukehusområde og Helse Fonna totalt, Dagbehandling er definert som: Dagopphald og døgnopphald med liggetid = 0 dagar Poliklinisk dagbehandling Poliklinisk konsultasjon gruppert til kirurgisk DRG DRG 317O (dialysebehandling) og omsorgsnivå dag eller poliklinikk Følgande inngår ikkje: Kjemoterapi (DRG 410%, DRG856%), rehabilitering (DRG 462 og 462O, 862), og strålebehandling (DRG 409%, 850A-C,851%, 852%) 29

240 Forbruket av planlagt dagkirurgi er per 1000 innbyggjar forholdsvis likt mellom Odda sjukehusområde og Helse Fonna når ein ser på den aldersjusterte rata for Odda (Figur 20). Ein ser at om ein ikkje aldersjusterer så er rata høgare for Odda. Figur 21 viser kor mykje planlagt dagkirurgi som var utført i Odda i 2015, og kor pasientane som blei behandla er heimehørande. I 2015 blei det totalt utført 504 dagkirurgiske inngrep. 43% av pasientane kjem frå Helse Fonna (ikkje frå Jondal, Odda, og Ullensvang). Det er behandla nesten like mange pasientar som ikkje bur i Helse Fonna sitt opptaksområde (28%) som det er behandla pasientar frå Odda sjukehusområde (29%). Fleste parten av pasientane kjem frå Helse Fonna eksklusiv Odda sjukehusområde. Dagkirurgiske forbruksratar per 1000 innbyggjar Aldersjustert Odda sjukehusområde Helse Fonna Figur 20. Forbruksratar per 1000 innbyggjar i Oddas sjukehusområde og Helse Fonna, elektiv dagkirurgi,

241 Planlagt dagkirurgi ved Odda sjukehus 2015 Utanfor Helse Fonna % Helse Fonna ekskl. Odda sjukehus % Odda sjukehusområde % Figur 21. Mengd planlagt dagkirurgi utført ved Odda sjukehus i 2015, fordelt etter kvar pasienten er heimehøyrande 4.2. Pasientstraumar dagbehandling samla Figur viser pasientstraumar knyt til dagbehandling samla (altså både dagkirurgi og dagbehandling) frå Jondal, Odda og Ullensvang kommune. Den største straumen av pasientar frå Jondal kommune går mot Haukeland sjukehus (58%). 16% går mot Odda sjukehus. Innbyggjarane i Jondal nyttar Haugesund sjukehus i liten grad (3%), medan det er ein større straum som går til Voss sjukehus (12%). Den største straumen frå Odda kommune går til Odda sjukehus (42%). Oddingane nyttar Haugesund sjukehus i mykje større grad (20%) enn det Jondal gjer, men nyttar Haukeland sjukehus (25%) meir enn Haugesund sjukehus. Ullensvang kommune har størst pasientstraum mot Haukeland sjukehus (42%), og nyttar Odda sjukehus og Voss sjukehus omtrent like mykje (21% og 20%). 31

242 JONDAL KOMMUNE Figur 22. Pasientstraumar frå Jondal kommune 2015 Dagbehandling samla ODDA KOMMUNE Pasientstraumar frå Odda kommune 2015 Dagbehandling samla Figur

243 ULLENSVANG KOMMUNE Figur 24. Pasientstraumar frå Ullensvang kommune 2015 Dagbehandling samla Pasientstraumar dagkirurgi Den største pasientstraumen innan dagkirugi frå Odda sjukehusområde samla går mot Odda sjukehus (29%) (Figur 25), dernest er det Haugesund sjukehus. Det er relativt like delar pasientar som blir behandla ved Haukeland sjukehus, Voss sjukehus og andre. I samband med prosjektet vart det i oktober 2016 undersøkt kva som påverkar pasientstraumane knytt til dagkirurgi. Ein fastlege frå kvar av kommunane i Odda sjukehusområde, inkludert Kvinnherad kommune blei spurt om deira inntrykk rundt dette. Desse legane seier at det er ein hovudregel at dei som vil blir henvist til Odda sjukehus. Om pasienten ikkje har preferansar for behandlingsstad og Odda sjukehus tilbyr behandlinga blir også pasienten henvist dit. Pasientane er som regel bestemte på kor dei vil ha behandling, og rettigheten til fritt sjukehusval råder. Ventetid er ein avgjerande faktor, men også andre sine erfaringar med ulike sjukehus, media oppslag og liknande spelar ei rolle. I forhold til om pasientane blir henvist til Odda sjukehus for det som kan gjerast dagkirurgisk avhenger også mykje av allmennlegenes kunnskap om tilbodet ved Odda sjukehus. Det manglar ein del kunnskap grunna noko ustabil bemanning. Få veit for eksempel at Odda sjukehus kan tilby dagkirurgisk behandling innan plastisk kirurgi, sterilisering, behandling for phimose og hernier. Ein annan årsak til at pasientar ikkje vert henvist til Odda sjukehus er manglande spesialistdekning/tilbod. Det er mangelen på tilbod innan ortopedi som blir nemnt oftast. 33

244 PASIENTSTRAUMAR FRÅ ODDA SJUKEHUSOMRÅDE, DAGKIRURGI Andre 18% Odda sjukehus 29% Voss sjukehus 16% Haukeland sjukehus 17% Haugesund sjukehus 19% Figur 25. Pasientstraumar for Odda sjukehusområde innan planlagt dagkirurgi Forbruksratar og pasientstraumar for dagkirurgi fordelt på fagområde Det er størst forbruk av dagkirurgi innan ortopedi, generell kirurgi og auge per 1000 innbyggjar i Odda sjukehusområde (Tabell 12). Det er ikkje registrert noko forbruk knyt til gastrokirurgi og urologi. Det er mogleg at det kan ha vore gjort gastrokirurgiske inngrep på dag, men at desse er registrert som generell kirurgi. I Helse Fonna er det også størst forbruk av ortopedi per 1000 innbyggjar, og det er nest størst forbruk innan auge. Som i Odda er det også lite forbruk innan gastrokirurgi og urologi i Helse Fonna. Fagområde Odda Helse Fonna sjukehusområde Gastrokirurgi 0 2 Generell kirurgi 10 4 Gyn føde 6 5 Ortopedi Urologi 0 1 Øyre-nase-hals 3 5 Auge 10 8 Tabell 12. Forbruksratar per fagområde innan dagkirurgi per 1000 innbyggjar. Ratane er ikkje aldersjusterte. Tala er henta frå

245 120 Forbruk av dagkirurgi i Odda sjukehusområde fordelt på aldersgrupper og fagområde Auge Øyre-nase-hals Ortopedi Gyn/føde Generell kirurgi Figur 26. Forbruk av dagkirurgi i Odda sjukehusområde fordelt på aldersgrupper og fagområder, 2015 Figur 26 viser at det er størst forbruk av dagkirurgi i aldersgruppa år. Innan denne aldersgruppa er det høgast totalforbruk innan auge. Forbruket av dagkirurgi er nest høgast i aldersgruppa år, i denne gruppa er det høgast totalt forbruk innan fagområdet generell kirurgi, og ortopedi. Det er den godt vaksne delen av befolkninga som primært nyttar dagkirurgi. Mengda er også høg for aldersgruppene år og år. Ortopedi er dominerande fagområde. Figur 27 viser pasientstraumane frå Odda sjukehusområde innan dagkirurgi per fagområde. Innan generell kirurgi er pasientstraumen størst til Odda sjukehus, og dernest er det Voss sjukehus som blir nytta. Innan ortopedi er pasientstraumen aller størst til Voss sjukehus, og dernest Haugesund sjukehus. Men nesten dobbelt så mange som behandlas i Haugesund blir behandla på Voss. Øyre-nase-hals inngrep skjer berre ved Haugesund sjukehus og Haukeland sjukehus. Innan auge er straumen størst til Haukeland sjukehus og til private aktørar. Når det gjeld gyn/føde er det størst pasientstraum til Odda sjukehus, så Haugesund sjukehus, og Voss. Haukeland sjukehus vert nytta minst innan dette fagområdet. 35

246 PASIENTSTRAUMAR FRÅ ODDA SJUKEHUSOMRÅDE PER FAGOMRÅDE 100 % 90 % 80 % 70 % 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % 0 % Auge Generell kirurgi Gyn/føde Ortopedi Urologi Odda sjukehus Øyre-nasehals Haugesund sjukehus Haukeland sjukehus Voss sjukehus Privat Vest HF 5 Privat Figur 27. Pasientstraumar frå Odda sjukehusområde per fagområde innan dagkirurgi, Under private inngår private sjukehus utan avtale, men som er godkjente for fritt behandlingsvalg. Dei private ideelle som har avtale med Helse Vest kjem inn under Privat Vest HF. Eksempel kan vere Haraldsplass, Betanien eller Revmatisme sjukehuset i Haugesund Vurdering av volumgrunnlaget for dagkirurgisk tilbod ved Odda sjukehus Tabell 13 viser kva som er volumgrunnlaget for dagkirurgi ved Odda sjukehus, når ein legg til grunn same metode ein nytta når ein vurderte det polikliniske volumgrunnlaget ved Odda sjukehus. Ved dagkirurgi antek vi 5 inngrep per dag. Forbruket av dagkirurgi er lite i Odda sjukehusområde, og grunnlaget for å byggja opp nye tilbod er derfor også lite om vi berre tek utgangspunkt i befolkninga i Odda sjukehusområde. Om ein skal oppretta nye tilbod innan dagkirurgi eller om ein skal styrkja dei tilboda som allereie er bør det vurderast om pasientgrunnlaget som ligg til grunn bør utvidast til å gjelde fleire områder av Helse Fonna. Dette for å få til ei nisje innan dagkirurgi Dagkirugi innan ortopedi, auge og generell kirurgi er dei fagområda som ser ut til å ha størst potensial. Desse tre områda vil krevje om lag 1 dag i månaden med dagkirurgi. Dette er gitt at ein berre behandlar halvparten av potensialet i Odda sjukehusområde. Ein ser at den største pasientstraumen innan ortopedisk dagkirurgi går mot Voss sjukehus, ein del går mot Haukeland og private sjukehus også. Truleg vil ein ved eit breiare ortopedisk tilbod innan dagkirurgi ved Odda sjukehus kunne hente heim ein del av desse pasientane. Det same gjelder også for auge. Det er også den eldste delen av befolkninga som nyttar dagkirurgi innan auge, ved å oppretta eit tilbod vil ein kunne spara mange eldre for lang reiseveg. Det må vurderast om ein dag i månaden med dagkirurgi per fagområde er nok til å sikre gode rutinar, logistikk og pasientsikkerhet. Truleg bør dagkirurgien ved Odda sjukehus kombinerast med kirurgi på inneliggjande pasientar, og eit polikliniske tilbod innan same spesialitet. Ein har tidlegare i denne analysen sett at det er potensiale for eit poliklinisk tilbod innan auge, så her er det tenkeleg at ein kunne kombinera drifta. Dette verkar som ei naturleg løysing også for ortopedi og generell kirurgi. 36

247 Fagområde Dagkirurgiske inngrep Inngrep per dag 50% av omfanget per dag Dagar per mnd. med 5 inngrep per dag Anslag årsverk behov-kirug ved 5 inngrep per dag Generell kirurgi 111 0,46 0,23 0,93 0,05 Gyn/føde 64 0,27 0,13 0,53 0,03 Ortopedi 139 0,58 0,29 1,16 0,06 Urologi 5 0,02 0,01 0,04 0,00 Øyre-nase-hals 31 0,13 0,06 0,26 0,01 Auge 120 0,50 0,25 1,00 0,05 Tabell 13. Mogleg potensiale for dagkirurgi ved Odda sjukehus 37

248 Vedlegg 4

249 Storbrukarar av spesialisthelsetenester i Oddaområdet Befolkninga i området sin bruk av somatiske døgnopphald i Helse Fonna HF i perioden Bergen, November

250 2

251 Innhald 1 Samandrag Bakgrunn Formål Organisering av analysearbeidet Materiale og metode Resultat Oversikt over heile pasientpopulasjonen i Helse Fonna og deira sjukehusbruk samanlikna med pasientar busette i Odda-området Storbrukarar i Odda-området trekk ved opphald og pasientar Storbrukarar i Odda-området fordelt etter bustadkommune Drøfting Litteraturliste Vedlegg

252 1 Samandrag Analyserapporten er bestilt av Helse Vest RHF som ein del av utviklingsprosjektet ved Odda sjukehus: «Odda sjukehus i lys av føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan». Arbeidet er eitt av fleire for å bringe fram kunnskapsunderlag som kan beskrive aktiviteten og pasientstraumane knytt til bruk av sjukehustenester i området. Bakgrunnen er kommande utfordringar og behov som gjer det naudsynt å tenkje nytt og løyse oppgåvene saman på nye måtar. På bakgrunn av befolkningsutviklinga og krava til framtidig behandlingskapasitet og kompetanse, er analysar av dagens storbrukarar av sjukehus interessante. Det er grunn til å tru at denne gruppa har særleg samansette og langvarige behov, og at intervensjonar i grenseflata mellom kommunane og lokalsjukehuset vil ha særlig relevans. Gruppa vil truleg også ha eit handterleg omfang med tanke på nye målretta tiltak. Den tiltenkte effekten vil vere tosidig: både eit kvalitativt betre langsiktig og meir koordinert tenestetilbod, og ein sannsynleg gevinst i form av færre liggedøgn på sjukehus. Det er også grunn til å tru at det kan vere særleg ønskjeleg for mange i denne gruppa å ha dei fleste tilboda tilgjengelege nær der dei bur. Formålet med analysane i denne rapporten er meir konkret: å studere korleis sjukehusforbruket i området fordeler seg i pasientpopulasjonen å karakterisere nærare pasientane med det høgaste døgnforbruket både kva som skil dei ut medisinsk sett, og kva som karakteriserer deira bruk av sjukehus. Utgangspunktet er analyse av sjukehusbruken til befolkninga som er busett i Odda-området med kommunane Jondal, Odda og Ullensvang. For å få eit betre inntrykk av behovet i eit område, er det viktig ikkje berre å vite totalomfanget av sjukehusforbruket, men korleis bruken fordelar seg i pasientpopulasjonen. Storbrukarane er her definert som dei 10% av pasientane med flest liggedøgn i den definerte perioden. Denne storbrukargruppa er gjennomgåande samanlikna med resten (dei andre 90% av døgnpasientane). Det materialet vi har hatt tilgang til, omfattar opphald ved ulike somatiske einingar i Helse Fonna. Grunnlaget er pasient-administrative data i form av ein kopi av den såkalla NPRmeldinga for perioden Analysane i rapporten krev at ein kan følgje pasientforløp over tid og mellom ulike einingar men der data er av-identifisere. For dette formålet blei data strukturert i ein eigen «forløpsdatabase». Resultatet viser at sjukehusbruken er svært skeivt fordelt blant døgnpasientane i området, der dei 10% av pasientane med høgast liggedøgnforbruk, sto for heile 53 % av det totale. Talet på storbrukarar i Odda-området i tre-årsperioden var totalt 268 personar, med ein variasjon frå personar per kommune, m.a. avhengig av befolkningsmengde og alderssamansettinga. Pasientar busette i Odda kommune har både i absolutte og relative tal det høgaste nivået, med samme tendens også etter justering for forskjellar i befolkning. Fordi analysane her ikkje inkluderer data for bruk av andre sjukehus enn Helse Fonna, kan det reelle omfanget av storbrukarar vere høgare. Samanliknar ein med førekomsten i dei områda der det har vore utført liknande analysar tidlegare, nemleg Bergen og Nordfjord, ligg 4

253 funna i om lag samme størrelsesorden med mellom 1-2 % storbrukarar rekna i høve til standardisert befolkning. Funna frå alle områda viser også samme hovudtendens: at storbrukargruppa skil seg tydeleg frå resten av pasientane, både i form av ulike eigenskapar og ulikt forbruksmønster. Storbrukarane er, som gruppe: Eldre Har fleire ulike (og kroniske) lidingar Har i større grad opphald ved fleire ulike typar avdelingar/fagområde Har fleire ø-hjelpsinnleggingar, og fleire reinnleggingar innan ein månad Fleire døyr under eit sjukehusopphald Ein kan med bakgrunn i analysane slutte at det finst ei storbrukargruppe som skil seg klart frå resten av pasientane. Gruppa let seg rimeleg lett avgrense analytisk. Pasientane har i stor grad (multiple) kroniske lidingar med tilstandar som krev oppfølging frå fleire ledd i behandlingskjeda over tid. Gruppa utfordrar i høve til å tenkje meir på tvers og meir langsiktig, og til å sikre gode overgangar mellom ulike ledd i behandlingskjeda. Heilskaplege samhandlingstiltak burde derfor kunne gi gevinst både i form av forbetra kvalitet i den langsiktige oppfølginga, og kunne gje færre ø-hjelpsinnleggingar på sjukehus. Vidare er det grunn til å legge vekt på at gruppa har eit handterleg volum med tanke på iverksetting av målretta tiltak. 5

254 2 Bakgrunn 2.1 Formål Denne analyserapporten er bestilt av Helse Vest RHF som ein del av utviklingsprosjektet «Odda sjukehus i lys av føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan». Både dette overordna dokumentet og tidlegare utsegner knytt til Samhandlingsreforma, peikar på ulike typar framtidige behov med utfordringar som gjer det naudsynt å tenkje nytt og løyse oppgåvene saman på nye måtar (1,2): Fleire eldre i befolkninga Aukande førekomst og betre overleving ved alvorlege og kroniske sjukdommar Ny teknologi og nye diagnostiske og terapeutiske muligheiter Kommande ressursinnskrenkingar m.a. i høve til kvalifisert personell Ikkje optimal handtering av heilskapelege pasientforløp i dag Nasjonal helse- og sjukehusplan understrekar behovet for betre oppgåvedeling og samarbeid mellom sjukehus, og rettar merksemda mot den desentraliserte sjukehusstrukturen i landet (1). Medan ein slik struktur gir god tilgang til spesialisthelseteneste nær der folk bur, er det utfordringar knytt til å oppretthalde god ressursutnytting og kompetanse, og vidare gjere små fagmiljø robuste. Særleg gjeld dette innanfor dei kirurgiske fagområda. Ut frå dei kriteriene som er sette i meldinga, er Odda sjukehus mellom dei med eit for lite befolkningsunderlag for å oppretthalde døgnbaserte akuttfunksjonar som i dag. Samstundes blir det understreka at det skal gjerast ei totalvurdering, der både geografi og reiseavstandar, klima, og ikkje minst kapasitet og kompetanse i dei pre-hospitale akutt-tenestene som ambulanse, skal gjennomgåast. Slik er det ikkje berre sjukehusstrukturen som er i endring, men det samla utfordringsbiletet for norsk helseteneste som krev nytenking og endring av måten ein fordeler og løyser oppgåvene på. Med den forventa aldersutviklinga i befolkninga, blir ikkje minst oppgåvefordelinga mellom kommune- og spesialisthelseteneste heilt sentral. Samhandlingsreforma understrekar dette behovet, og søkjer å vise veg mot nye, heilskaplege løysingar (2). Sidan det er ein velkjent samanheng mellom alder og omfang av sjukehusinnleggingar, skaper aldersutviklinga uro med tanke på framtidig sjukehuskapasitet. Ein av intensjonane i Samhandlingsreforma er at auka innsats og eit utvida tilbod på kommunalt nivå, skal redusere behovet for innleggingar i sjukehus. Auka satsing på langsiktige og førebyggande tiltak, blir også sett på som naudsynte verkemiddel. Med oppbygginga av kommunale ø- hjelps døgnplassar, blir grenseflata mellom dei to nivåa endå meir synleg (3). I fleire ulike statlege dokument og utgreiingar blir det påpeika at måten ein handterer pasientforløp som går mellom ulike einingar og nivå, ikkje er god nok i dag (4). Ein erkjenner altså behovet for forbetring av tilbodet til pasientar som treng langvarige og samansette tenester frå ulike typar einingar og omsorgsnivå. Her finst det eit stort potensiale for å betre kontinuiteten, og gi meir strukturert og langsiktig oppfølging (5). Denne typen pasientar har ofte eit høgt forbruk av sjukehustenester, slik at betre sekundærførebyggande tiltak vil kunne ha relativt stor sjanse for å redusere behovet for innleggingar, og ikkje minst med lengre stabile periodar utanfor institusjon. 6

255 På bakgrunn av denne stoda er analysar av dagens storbrukarar av sjukehus interessante. Det synest rimeleg å anta at denne gruppa kan vere éitt av fleire naturlege utgangspunkt for utvida samhandling mellom kommunane og lokalsjukehuset. Det er grunn til å tru at denne gruppa har særleg store og samansette behov, og at intervensjonar i grenseflata vil kunne ha effekt. Den tiltenkte effekten vil vere tosidig: både eit kvalitativt betre langsiktig tenestetilbod, og ein sannsynleg gevinst i form av færre liggedøgn på sjukehus. Det er også grunn til å tru at det kan vere særleg ønskjeleg for mange i denne gruppa å ha eit tilbod tilgjengeleg nær der dei bur. Formålet med analysane i rapporten er altså: å studere korleis sjukehusforbruket i området fordeler seg i pasientpopulasjonen å karakterisere nærare pasientane med det høgaste døgnforbruket både kva som skil dei ut medisinsk sett, og kva som karakteriserer deira bruk av sjukehus. 2.2 Organisering av analysearbeidet Analysane er bestilte av Helse Vest RHF som leiar utviklingsprosjektet ved Odda sjukehus: «Odda sjukehus i lys av føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan». Arbeidet er eitt av fleire for å bringe fram kunnskapsunderlag som kan beskrive aktiviteten og pasientstraumane knytt til bruken av sjukehustenester. Analysane av storbrukarar byggjer på erfaringar med tilsvarande problemstillingar i Helse Bergen, og liknande analysar blei også utførte i samband med utviklingsprosjektet for Nordfjord sjukehus (6,7). Ansvarleg for analysearbeidet har vore Seksjon for helsetenesteutvikling ved FoU-avdelinga i Helse Bergen ved Torhild Heggestad. Birger Skilbrei har lagt til rette for organisering av data i ein forløpsstruktur, og elles utført analysar. Grunnlagsmaterialet som analysane tek utgangspunkt i, er pasientadministrative data i form av ein kopi av den såkalla NPR-meldinga frå Helse Fonna. NPR-meldinga er eit dataformat som Norsk Pasientregister har etablert som obligatoriske uttrekk frå sjukehusa sine pasientadministrative system, i dette tilfellet Dips (8). Datasettet inneheld eit breitt utval av variablar: både karakteristika om behandla pasientar, om behandlings-episodane (opphald, kontaktar), og om utført diagnostikk/-behandling og resultata av desse. Informasjonen inneheld altså personsensitive data, og kjem under eit omfattande regelverk for personvern. Analysane her krev tilgang til personeintydige, men ikkje personidentifiserbare data. For å kunne få tilgang til desse datafilene i av-identifisert form er følgjande prosedyrar følgde: Godkjenning av formålet ved systemeigar for Dips i Helse Fonna Melding til Helse Fonna sitt Personvernombodet som er NSD (Norsk Samfunnsvitenskapelige Datatjeneste) med utfyllande omtale av formål med analysane, kva data som trengst, korleis ein har tenkt å handsame data mm Sikker lagring av datafiler på eitt bestemt og tilgangsstyrt sikra område på Helse Fonna sin Kvalitetsservar Godkjenning av oppretting og elektronisk tilgang til dette lagringsområdet Databehandlaravtale mellom Helse Fonna og Helse Bergen 7

256 3 Materiale og metode Utgangspunktet er analyse av sjukehusbruken til befolkninga som er busett i Odda-området. Opptaksområdet for lokalsjukehuset i Odda er definert som kommunane Jondal, Odda og Ullensvang. Det materialet vi har hatt tilgang til, omfattar opphald ved ulike somatiske einingar i Helse Fonna. Vi har altså ikkje hatt tilgang til data over befolkninga sin bruk av andre sjukehus. Sidan det er kjent at ein også har ein ikkje uvesentleg pasientstraum til andre område, som Bergen, kan det følgjeleg vere storbrukarar som ikkje er identifiserte i våre analysar. Analysar av sjukehusbruk kan ha to ulike hovudperspektiv: å analysere aktiviteten ved eit gitt sjukehus, eller såkalla befolkningsbaserte der ein analyserer korleis personar busette i eit definert område brukar sjukehus. Det er altså det sistnemnde perspektivet som er aktuelt her. Ofte har også analysar av sjukehusaktiviteten form av å telle omfanget av ulike typar behandlings-episodar eller opphald. I denne samanhengen er det andre måle-perspektiv, der pasientnivået står meir sentralt. For å få eit betre inntrykk av behovet i eit område, er det viktig ikkje berre å vite totalomfanget av sjukehusforbruket, men korleis bruken fordeler seg i pasientpopulasjonen. Eit gitt forbruksnivå kan vere fordelt på mange måtar eller ha ulike profilar: det kan t.d. vere ei mindre pasientgruppe som har særleg store behov, og dermed står for ein uforholdsmessig høg del av forbruket. Analysane i rapporten krev personeintydige data slik at ein kan følgje pasientar over tid, og mellom ulike einingar. For å utføre dette, har vi oppretta ein eigen datastruktur i form av ein såkalla «forløpsdatabase». I denne er informasjonen strukturert slik at ein kan følgje kontaktane til den einskilde pasienten kronologisk over tid. Materialet inneheld altså fleire typar «ein-til-mange relasjonar»: t.d. at ein og samme pasient kan ha mange suksessive opphald i ein valt periode, kvart med fleire ulike diagnosar. I dette tilfellet er vi primært interesserte i innleggingar ved sjukehusa eller bruken av døgnopphald. Forbruksnivået er talt som omfanget av liggedøgn i løpet av ein tre-års periode her Vanlegvis har vi tatt utgangspunkt i ein to-årsperiode, med fordi talet på pasientar er såpass lågt i området, har vi valt å utvide observasjonsperioden til tre år. Det er altså tale om eit tidsvindauge der vi har ekskludert frå tellinga av samla døgn dei 8

257 delane av opphalda som fell utanfor den definerte perioden (dvs. døgn før og etter ). For å gje ei framstelling av korleis døgnforbruket fordeler seg mellom pasientane, er det nytta Lorenz diagram. Her er pasientane sortert etter forbruksnivået sitt målt i sum døgn per person i perioden (x-aksen), medan y-aksen viser samla døgnnivå for dei ulike forbruksgruppene framstelt som kumulativ prosent. For å karakterisere pasientane har vi analysert: alder, talet på (ulike) diagnosar, førekomst av kroniske lidingar definert som: diabetes, hypertensjon, hjertesvikt, angina pectoris, kronisk ischemisk hjartesjukdom, kronisk sjukdom i nedre luftvegar eller systemiske bindevevssjukdommar (9). Dessutan er førekomst av registrerte diagnosar for psykiske lidingar og rusmisbruk analysert. For å karakterisere utfall er sjukehusmortalitet målt saman med førekomst av reinnleggingar definert som gjeninnlegging som øyeblikkeleg hjelp innan 30 dagar etter førre utskriving (føreset utskriving i live) (10). Opphald er definert som sjukehusopphald og ikkje avdelingsopphald. For å karakterisere sjukehusbruken er det nytta følgjande mål: omfanget av ulike typar innleggingar (øyeblikkeleg hjelp/elektive), talet på polikliniske kontaktar og fordelinga av diagnosar (hovudtilstandar) for alle opphalda. Det er utskrivingsdiagnose frå kvart sjukehusopphald som er valt, og dersom det er fleiravdelingsopphald, er det utskrivingsdiagnose frå siste episode. Vi har valt å definere storbrukarar som dei 10% av pasientane som bruker flest døgn. Denne storbrukargruppa er samanlikna med resten (dei andre 90% av døgnpasientane). 9

258 4 Resultat 4.1 Oversikt over heile pasientpopulasjonen i Helse Fonna og deira sjukehusbruk samanlikna med pasientar busette i Odda-området Som bakgrunnsinformasjon og referanse for vidare analysar, viser tabellane nedanfor nokre karakteristika ved alle døgnpasientar og døgnopphald i Helse Fonna, samanlikna med dei for pasientar busette i dei tre kommunane i Odda-området. Tabell 1 Eigenskapar ved alle døgnpasientar i Helse Fonna, samanlikna med dei som høyrer til Odda-området. Døgnpasientar Pasientkarakteristika Helse Fonna totalt (N=42 588) Odda-området (N=2 676) Gj.snittleg alder i år Andel pasientar > 70 år (%) Gj.sn. ulike diagnosar i perioden 3,8 4,0 Andel m/ kronisk liding som bidiagnose (%) 20,8 30,3 Andel som døyr under eit sjukehusopphald (%) 2,7 4,2 Ein finn nokre forskjellar mellom pasientane i Odda-området samanlikna med totalpopulasjonen i Helse Fonna. Pasientane frå Odda-området er noko eldre, og har noko fleire ulike diagnosar med særleg høgare førekomst av kroniske tilstandar. Dei døyr også i større grad på sjukehus. Nokre hovudtrekk ved døgnopphalda for desse to pasientpopulasjonane, er vist i tabell 2 nedanfor. Tabell 2 Eigenskapar ved sjukehusbruken for alle pasientar innlagde i Helse Fonna samanlikna med dei som høyrer til Odda-området. Sjukehusopphald for døgnpasientar Forbrukskarakteristika Helse Fonna totalt (N=75 143) Odda-området (N=5 102) Gj.sn tal liggedøgn i perioden 7,4 7,6 Gj.sn tal innleggingar i perioden 1,7 1,9 Gj.sn tal ø-hjelps-innleggingar i perioden 1,5 1,6 Reinnleggings-rate innan 1 mnd (%) 10,2 11,7 Gj.sn tal polikliniske kontaktar i perioden 6,9 6,4 Som tabellen viser et det også mindre forskjellar mellom gruppene når ein ser på forbruksprofilane. Befolkninga i Odda-området har tendens til noko lengre opphald og særleg noko fleire reinnleggingar. På den andre sida finn ein ein tendens til litt lågare bruk av poliklinikk. Figur 1 viser korleis liggedøgna i treårs-perioden fordelar seg for alle pasientar i Helse Fonna. Resultatet er framstelt i eit såkalla Lorenz-diagram for å få fram den relative fordelinga av døgnbruken. Samla døgnbruk per person er altså vist kumulativt på y-aksen, medan pasientane er sorterte etter forbruksnivå langs x-aksen. 10

259 Figur 1 Fordelinga av døgnforbruket for alle pasientar i Helse Fonna i høve til kor mykje kvar enkelt pasient har brukt av døgn i tre-års-perioden Somatiske einingar. Figuren viser ei sterk skeivfordeling av liggedøgnsbruken, der dei 10% av pasientane som bruker mest, står for over halvparten av dei totale sjukehusdøgna i perioden. 4.2 Storbrukarar i Odda-området trekk ved opphald og pasientar Som figuren ovanfor viser, er det ein liten del av alle døgnpasientar som står for ein stor del av sjukehusbruken målt i talet på opphaldsdøgn. Tilsvarande Lorenz-diagram for pasientane i Odda-området, er vist i figur 2 nedanfor. Figur 2 Fordelinga av døgnbruken for pasientane frå Odda-området i høve til kvar pasient sin bruk av liggedøgn i perioden Somatiske einingar i Helse Fonna. 11

260 Resultatet viser at fordelinga av døgnbruken for pasientane frå Odda-området, liknar den for totalpopulasjonen i Helse Fonna men er ennå meir skeivfordelt, sidan dei 10 % av pasientane med det høgaste forbruksnivået av døgn, står for heile 53 % av alle sjukehusdøgna. På grunnlag av dette kan ein slutte at det i området finst ei mindre gruppe pasientar som skil seg tydeleg ut som storbrukarar av døgntenester frå sjukehus. Vi finn også at for storbrukarane frå Odda-området, var om lag 30 % av liggedøgna i 2015 lokalisert til sjukehuset i Odda. Sidan denne pasientgruppa tek så stor del av døgnressursane, er det av interesse å analysere nærare kven dei er, om dei har eigenskapar og forbruksmønstre som skil seg frå resten av døgnpasientane i Odda-området. Tabellen nedanfor samanliknar eit sett av relevante karakteristika mellom storbrukarane og resten av døgnpasientane frå området. Tabell 3 Eigenskapar ved døgnpasientane som høyrer til Odda-området. Dei 10 % som brukar flest liggedøgn er samanlikna med resten. Døgnpasientar Pasientkarakteristika Dei høgaste 10 % (N=268) Resten (90%) (N=2 408) Andel > 70 år (%) Gj.sn. tal ulike diagnosar i perioden 11,6 3,1 Andel m/psyk lidelse/rusmisbruk som hovud/bidiag (%) 9,7 3,0 Andel m/ kronisk liding som bidiagnose (%) Andel med opphald innanfor fleire ulike fagområde (%) Andel som døyr under eit sjukehusopphald (%) 15,7 2,9 Storbrukarpasientane frå Odda-området skil seg klart frå resten i retning av å vere eldre, og ha mange ulike diagnosar i perioden. Eit gjennomsnitt på 11,6 ulike diagnosar, er svært høgt. Det kan vere dei i stor grad har samansette tilstandar, og/eller førekomst av ulike kombinerte diagnosar over tid. Tabellen viser at dei også i større grad har psykiske lidingar, og i langt større grad kroniske sjukdommar. At det dreier seg om pasientar med samansette tilstandar eller såkalla «multisjuke», blir også understøtta av funnet som viser at dei i stor grad er innlagde ved ulike typar avdelingar/fagområde. At det er mange med alvorlege tilstandar, blir også bekrefta av ein mortalitet på heile 15,7 %. Det kan vidare bety at dei i stor grad døyr på sjukehus. Eit anna poeng er at det samla talet på personar i storbrukar-gruppa ikkje er høg, men berre 268. Det er altså ei relativt lita gruppa å sette inn utvalde målretta tiltak for. Aldersfordelinga er vist i større detalj i figuren nedanfor. 12

261 Figur 3 Fordelinga av storbrukarar frå Odda-området etter aldersgruppe. Døgnpasientar ved somatiske einingar i Helse Fonna Fordelinga reiser spørsmål om denne storbrukargruppa i hovudsak representerer geriatriske problemstellingar. Sjølv om eldre, og særleg dei eldste mellom 80 og 90 år, har det høgaste nivået, er altså 22 % av pasientane under 65 år. Om ein går vidare med trekk ved forbruksmønsteret eller opphalda, viser tabell 4 nedanfor samanlikningar med dei for resten av døgnpasientane i området. Tabell 4 Eigenskapar ved forbruket for pasientane busette i Odda-området. Dei 10% som brukar flest liggedøgn er samanlikna med resten. Døgnpasientar Forbrukskarakteristika Dei høgaste 10% (N=268 pasientar/ 1476 opphald) Restgruppa (90%) (N=2408 pasientar/ 3626 opphald) Gj.sn tal liggedøgn i perioden 35,5 4,5 Andel med >3 innleggingar i perioden (%) 81,3 12,0 Andel med >3 øhjelps-innleggingar i perioden (%) 70,2 8,7 Reinnleggings-rate innan 1 mnd (%) 22,7 7,3 Gj.sn tal polikliniske kontaktar i perioden 10,9 5,8 Det er også klare forskjellar mellom forbruksprofilane for dei to gruppene. Storbrukarane har sjølvsagt fleire liggedøgn, men dei skil seg ut med også å ha mange opphald, og særleg mange ø-hjelpsopphald. Dette mønsteret blir understreka av ei svært høg reinnleggings-rate på 22,7 % mot 7,3 % for resten av pasientane. At dei er alvorleg sjuke pasientar med behov for langvarig oppfølging, blir også understreka av eit høgare tal polikliniske kontaktar. Det er ønskjeleg å få eit endå klarare bilete av storbrukarpasientane reint medisinsk, og derfor er hovudtilstandane for døgnopphalda analysert. 13

262 Figur 4 Fordeling av døgnopphalda for storbrukarane etter hovudtilstand for pasientane som er busette i Odda-området. Utskrivingsdiagnose for alle døgnopphalda Figuren viser samansettinga av hovudtilstandar for sjukehusopphalda til storbrukarane delt etter hovud-kapittel i ICD-10. Det er dei to kapitla «Sykdommer i sirkulasjonssystemet», og «Sykdommer i åndedrettssystem» som er dominerande, dei utgjer i alt 32 %. Skader, svulstar og sjukdom i førdøyelsesorgan, er også blant dei hyppigast førekommande saman med meir uspesifikke tilstandar. Det kan vere grunn til å minne om at eitt opphald kan ha fleire diagnosar, og at ein pasient over tid kan ha ulike diagnosar. For å vise meir detaljert kva tilstandar det dreier seg om, viser tabell 5 dei hyppigast førekommande enkeltdiagnosane på 3-siffernivå i ICD-10 for hovudtilstandane. For desse opphalda til storbrukar-gruppa, har vi valt å vise alle enkeltdiagnosar som har eit volum på 15 opphald eller meir. Fordelinga viser ei stor spreiing i type tilstandar, men hyppig førekommande er ulike lungesjukdommar som kronisk obstruktiv lungesjukdom (KOLS) og pneumoniar. Hyppige er også hjartesjukdommar som hjartesvikt, infarkt og angina. Vidare finn ein lårbeinsbrot og maligne tilstandar, men også meir uspesifikke tilstandar som kvalme, funksjonsforstyrringar i tarm og observasjonsdiagnosar. 14

263 Tabell 5 Registrert hovudtilstand ved døgnopphalda for storbrukarane i Odda-området. Tilstandar med eit volum over femten på tre-siffer nivå i ICD-10, er vist. Utskrivingsdiagnose for sjukehusopphald ICD-10 kode på tre siffer-nivå for hovudtilstanden Tal opphald J44 Annen kronisk obstruktiv lungesykdom 79 I50 Hjertesvikt 64 J18 Pneumoni, uspesifisert mikroorganisme 59 J15 Bakteriell pneumoni, ikke klassifisert annet sted 55 N39 Andre forstyrrelser i urinsystemet 40 S72 Brudd i lårben (femur) 37 I21 Akutt hjerteinfarkt 33 I20 Angina pectoris 29 C34 Ondartet svulst i bronkie og lunge 28 Z03 Medisinsk observasjon/vurdering ved mistanke om sykdom 26 R11 Kvalme og oppkast 23 D64 Andre anemier 22 K50 Crohns sykdom 21 I70 Aterosklerose 19 A49 Bakterieinfeksjon med uspesifisert lokalisasjon 18 I63 Hjerneinfarkt 18 K59 Andre funksjonelle forstyrrelser i tarm 18 T81 Komplikasjoner til kirurgiske/medisinske prosedyrer 18 N18 Kronisk nyresykdom 18 C61 Ondartet svulst i blærehalskjertel 18 M46 Andre inflammatoriske lidelser i ryggsøylen 17 I48 Atrieflimmer og atrieflutter 17 K92 Andre sykdommer i fordøyelsessystemet 15 Uansett kva gruppe av opphald ein analyserer på denne måten, får ein ikkje eit fullstendig bilete av situasjonen reint medisinsk. Som nemnt ovanfor har mange av desse pasientane fleire bi-diagnosar i tillegg. Dessutan kan samme person vere innlagt fleire gonger med ulike diagnosar eller variasjon over kva som er hovud- og bidiagnose. Typiske vekslingar vil vere mellom pneumoni, kronisk obstruktiv lungesjukdom, hjartesvikt, angina pectoris og lårhalsbrot. Sjå elles vedlegget for ei oversikt over dei vanlegaste bi-diagnosane ein finn kombinert med kvar av dei fem hyppigaste hovudtilstandane vist i tabell Storbrukarar i Odda-området fordelt etter bustadkommune Resultata ovanfor viser at sjølv om omfanget av storbrukarar talt som personar ikkje er høgt, blir sjukehusforbruket for gruppa høgt. Likevel er talet på personar såpass lågt at vi av personvernomsyn har valt ikkje å gå vidare med å karakterisere tilstandar etter pasientane sin bustadkommune. Men når det gjeld totaltalet for personar karakteriserte som storbrukarar og deira opphald, er dei delte etter kommune i tabellen nedanfor. 15

264 Tabell 6 Omfanget av storbrukarar og deira opphald etter bustadkommune i Odda-området. Dei 10% av døgnpasientane som brukte flest liggedøgn Kommune (kommunenr) Tal personar Tal opphald Faktisk rate personar/ 1000 innbuar Stand. rate personar/ 1000 innbuar 1 Jondal (1227) ,2 5,5 Odda (1228) ,5 22,1 Ullensvang (1231) ,8 10,1 Odda-området samla ,4 17,0 Som tabellen viser, er det relativt få personar det er tale om i storbrukargruppa sett per kommune. Men desse få personane genererer altså mange døgnopphald til saman over tid. Vidare kan det vere store tilfeldige variasjonar mellom kommunane sidan ein enkelt person med store behov kan medføre eit svært høgt sjukehusforbruk. Sjølv om ein skal tolke såpass små tal med varsemd, er det stor forskjell i førekomst kommunane imellom, der pasientar busette i Odda er dominerande både i absolutte tal og relativt i høve til befolkning. Ein del av variasjonane kan også vere knytte til ulik alderssamansetting i befolkninga, sidan førekomsten av alvorleg sjukdom aukar med alder. Den faktiske førekomsten per 1000 innbuar, er derfor justert i høve til «normalbefolkninga». Som den siste justerte kolonna i tabellen viser, vil ei standardisering her føre til reduksjon i ratene fordi kommunane har ein relativt eldre befolkning enn snittet i landet. Likevel endrar dette ikkje vesentleg på det relative forholdet mellom kommunane internt, der Odda kommune framleis ligg klart høgast. Her ser ein truleg effekt av det nærleiks-fenomenet som er kjent frå andre samanhengar: at dei kommunane der sjukehus er lokalisert, ofte har eit høgare forbruksnivå. Og det kan vidare ha samanheng med det kommunale tilbodet. Ut frå tala som er kalkulerte her, ser det ut til at førekomsten av storbrukarar ligg i om lag samme nivået som er funne i dei tidlegare analysane våre for områda i Nordfjord og Bergen kommune (1-2% av befolkninga) (6,7). 1 Ratene er alders- og kjønnsstandardiserte i høve til «normalbefolkninga» i Norge. Sidan kommunane her har ei eldre befolkning enn snittet for landet, vil ratene bli lågare etter standardisering. 16

265 5 Drøfting Analyseresultata viser at bruken av somatiske sjukehusdøgn er svært skeivdelt i pasientpopulasjonen. Dette gjeld heile Helse Fonna generelt, og pasientar busette i Odda-området spesielt. Fordelingane ligg på om lag samme nivå at dei 10% av pasientane som bruker mest, står for over 50 % av alle liggedøgna i ein tre-års periode. Sjukehusbruken blant pasientane i Odda-området er vidare ennå meir skeivdelt enn det som gjeld generelt for Fonna-området. Ei slik fordeling der ei mindre gruppe av dei mest alvorleg sjuke pasientane står for hovudtyngda av sjukehusforbruket, er eit kjent fenomen både internasjonalt og i Norge, og også innan psykisk helsevern (6,7,11,12). Sidan vi har gjennomført liknande analysar for andre område tidlegare, kan det vere av interesse å samanstille nokre av dei mest sentrale resultata med dei aktuelle frå Oddaområdet, slik ein finn presentert i tabell 7 og 8 nedanfor. Her må det nemnast at forskjellar i observasjonsperiode kan påverke og gje ulike resultat på grunn av eit lågt volum har vi nytta ein observasjonsperiode på tre år i Odda-området, medan vi nytta to år for Bergen kommune og for Nordfjord. Tabell 7 Samanlikning av eigenskapar ved storbrukarpasientane busette i Odda-området, i Nordfjord-området og i Bergen kommune. Dei 10% som brukar flest liggedøgn er samanlikna. 2 Pasientkarakteristika Storbrukarar i Oddaområdet Storbrukarar i Nordfjordområdet Storbrukarar i Bergen kommune Andel > 70 år (%) Gj.sn ulike diagnosar i perioden 11,6 9,2 10,0 Andel m/ kronisk liding som bidiagnose (%) Andel som døyr i sjukehus (%) 15,7 11,5 11,5 Når det gjeld eigenskapar ved storbrukarane i dei tre områda, finn ein mange like trekk i retning av den typiske eldre pasient med mange ulike og samansette tilstandar. Samstundes kan det verke som pasientane i Odda-området peikar seg ut i den retninga i endå større grad enn dei i dei to andre områda, og med ein høgare andel som døyr på sjukehus. Likevel er det vanskeleg å trekkje sikre slutningar fordi desse pasientane også har ei noko lengre observasjonstid i analysane, og dermed meir tid til å utvikle kompleksitet. Tabellen nedanfor viser tilsvarande samanlikning for sjukehusbruken til storbrukarane. Her viser samanlikninga eit noko meir blanda bilete der førekomsten av reinnleggingar i dei tre områda ligg på om lag samme nivå, medan ein langt høgare del av pasientane i Odda området har tre eller fleire innleggingar som øyeblikkeleg hjelp. 2 Tala er ikkje heilt samanliknbare fordi ein i Odda området har nytta ein observasjonsperiode på tre år, medan ein i dei andre områda har nytta to år. Med tre år får pasientane høve til å samle relativt fleire opphald (og ev. diagnosar) over tid. 17

266 Tabell 8 Samanlikning av eigenskapar ved sjukehusbruken for storbrukarpasientane busette i Odda-kommunane, i Nordfjord-området og i Bergen kommune. Dei 10% som brukar flest liggedøgn er samanlikna. 3 Forbrukskarakteristika Storbrukarar i Oddaområdet Storbrukarar i Nordfjordområdet Storbrukarar i Bergen kommune Gj.sn tal liggedøgn i perioden 35,5 29,4 37,4 Andel med >3 øhjelps-innleggingar i perioden (%) 81,3 53,7 42,6 Reinnleggings-rate innan 30 dg (%) 22,7 23,2 23,7 Uansett mindre forskjellar blant storbrukarane i dei tre områda, er hovudbiletet det samme: Det er mange multisjuke med høgt innslag av kroniske lidingar. Slik er det grunn til å tru at desse har sjukdomsfasar der dei vil trengje eit spesialisert tilbod, samstundes som det vil vere vesentleg å tenkje meir langsiktig med strukturert oppfølging og vekt på kontinuitet mellom ulike behandlingsledd, og sterk vekt på eigen meistring. Å få til ei heilskapleg tilnærming med vektlegging av gode overgangar, vil vere relevant både for handtering internt på sjukehusa, og i pasientforløpet mellom ulike nivå og oppfølgjande instansar. Mange er opptekne av betre tilrettelegging av helsetenester for gruppa ein gjerne kallar multisjuke, både internasjonalt og lokalt, til dømes i arbeidet med det regionale strategiarbeidet knytt til Helse2030 (13-18). Strukturen i dagens helseteneste med svært utvikla subspesialisering kan gjere det krevjande for slike pasientar å få samordna utgreiing og behandling på tvers av ulike fagområde. Å få til kontinuitet og heilskap i oppfølging kan også vere særleg utfordrande. Resultata viser også at det blant storbrukarane er pasientar med maligne tilstandar, og at ein ikkje ubetydeleg del av pasientane døyr på sjukehus. Slik er det grunn til å tru at det er behov også for palliativ kompetanse. Utforming av standardiserte pasientforløp i eit samarbeid mellom sjukehus og kommunehelseteneste, kan vere eitt tenleg verktøy for mange av desse pasient gruppene. Gevinstane ved godt samanhengande pasientforløp med heilskapleg og langsiktig planlegging, kan vere mange: som auka tryggleik, betre tilpassa medikasjon og klare kriterier for kva stadium av sjukdommen som skal behandlast kvar. I tillegg til betre livskvalitet, kan ein ha von om å oppnå lengre periodar med betre meistring utanfor sjukehus. Heilskaplege pasientforløp vil også bidra til å synleggjere problemstellingar i grenseflata mellom spesialist- og kommunehelseteneste. Særleg aktualisert og utfordra blei slike grenseflater ved etablering av dei kommunale døgnplassane for øyeblikkeleg hjelp. På nasjonalt nivå viser statistikken jamt over ein svært låg beleggsprosent (35 % i 2015) (19). Slik vi har forstått det, er også belegget tilsvarande lågt på den kommunale eininga som er etablert i Odda-området. Det er vesentleg å finne tilpassa løysingar som tek omsyn til dei lokale utfordringane, og samstundes gir god utnytting av samla kapasitet og kompetanse. Samhandlingsreforma uttrykkjer klare intensjonar om at tiltaka i grenseflata mellom dei to nivåa også skal resultere i færre innleggingar på sjukehus. Særleg har det vore store forventningar til at dei kommunale ø-hjelps døgnplassane skulle bidra sterkt her. Den store forskningsbaserte evalueringa av Samhandlingsreforma viser likevel at ein generelt ikkje kan 18

267 påvise sikre effektar på sjukehusbruken så langt (19). Den samme konklusjonen finn ein i Riksrevisjonen sin gjennomgang (20). Det er grunn til å merke seg at volumet av storbrukargruppa ikkje er særleg stort talt som personar per kommune. Følgjeleg er omfanget rimeleg handterleg om ein vil sette inn spesifikke intervensjonar ovanfor denne gruppa. Totalt for Odda-området i den analyserte tre-års perioden er gruppa på 268 personar, delt på frå 9 til 212 personar per kommune. Reknar ein i høve til befolkninga, ligg førekomsten i dei områda vi har analysert på mellom 1 og 2 % (6,7). Fleire helsetenestesystem har sett i verk tiltak knytt til storbrukargruppa blant sine pasientar, og nokre rapporterer svært god effekt (21). Om ein ser meir generelt på intervensjonar i grenseflata mellom sjukehus og primærhelseteneste for å betre overgangane og hindre nye innleggingar, finn ein eit godt litteraturtilfang. Talet på prosjekt og variasjonen i type tiltak er stort, men litteraturen er så langt ikkje eintydig i høve til kva intervensjon som har best effekt for kva pasientgruppe (22,23,24). Ei utfordring med større internasjonale litteratursamanfatningar er at effektane kan vere sterkt kontekst-avhengige det som verkar godt i nokre områder, har ikkje nødvendigvis like god effekt andre stader og i andre helsesystem. Likevel gir litteraturen eit stort tilfang på idear og ulike måtar å utforme tiltak på. Det finst også mange norske relevante prosjekt ein kan dra nytte av erfaringar frå. Til dømes er det nå aktive samhandlingsprosjekt knytt til storbrukarar både i Helse Førde og i Helse Bergen i samarbeid med kommunane deira. Ein annan innfallsvinkel er å dreie merksemda i retning tidleg identifisering av risikopasientar og førebyggjande tiltak. I Storbritannia har det vore utforma komplekse risikomodellar for å predikere kor sannsynleg det er at ein gitt pasient vil bli ein storbrukar (25). Uansett om ein ikkje har tilgang til slik kompleks risikomodellering, gir analysane i denne rapporten eit sett av eigenskapar og mønstre for storbrukarane som kan gi ein type «varsel» - til dømes ved fleire påfølgjande innleggingar som øyeblikkeleg hjelp og eit samansett tilstandsbilete. Sidan storbrukarane tek over halvparten av alle liggedøgna i området, er dei følgjeleg ei gruppe der ein kan forvente at målretta oppfølgingstiltak, vil kunne føre til færre sjukehusopphald. Dei kriteriene som blei sette som utgangspunkt for analyserapporten, var å søkje å finne grupper der samhandlingstiltak både kunne A) ha stor sjanse for å betre kvaliteten i det langsiktige tenestetilbodet, og B) at tiltak ovafor gruppa kunne ha stor sjanse for å redusere sjukehusbruken. Resultata kan stadfesta at storbrukargruppa vil vere relevant for utvikling og forbetringsarbeid i grenseflata mellom spesialisthelsetenesta og kommunane. Om ein vel å gå vidare med problemstellinga, må ein konkretisere nærare kva tiltak som er aktuelle, og som også kan gi god gevinst både for pasientane og for samfunnet. 19

268 6 Litteraturliste 1) St.meld. nr 11. Nasjonal Helse- og sykehusplan ( ). Helse- og omsorgsdepartementet. 2) St.meld. nr. 47 ( ). Samhandlingsreformen Rett behandling på rett sted til rett tid. Helse- og omsorgsdepartementet. 3) Kommunenes plikt til øyeblikkelig hjelp døgnopphold. Veiledningsmateriell. Revidert 2/2014. Rapport fra Helsedirektoratet. 4) NOU 2005:3. Fra stykkevis til helt En sammenhengende helsetjeneste. Helse- og omsorgsdepartementet ) Helsetilsynet: «Informasjonen var mangelfull og kom ofte for sent». Oppsummering av landsomfattende tilsyn i 2015 med samhandling om utskrivning av pasienter fra spesialisthelsetjenesten til kommunen. Rapport 1/2016 Helsetilsynet. 6) Storbrukarar av somatiske spesialist-helsetenester i Nordfjord-området. Helse Vest ) Heggestad T og Skilbrei B. Storbrukarar av somatiske helsetenester pasientar busette i Bergen kommune. Bruk av døgntenester i Helse Bergen i perioden Rapport fra Seksjon for helsetenesteutvikling, FoU-avd i Helse Bergen Nov ) Norsk Pasient Register, NPR-meldingen. [ ( ) 9) Jensberg H, Huseby BM, Kalseth B et al. Analyse av pasienter med kroniske sykdommer i somatiske sykehus i perioden Sintef rapport A588. Trondheim: SINTEF-Helse, ) Heggestad T, Lilleeng SE. Measuring readmissions: focus on the time factor. Int J Qual Health Care 2003; 15: ) Building a health service - fit for the future. Edinburgh: Scottish Executive St Andrew s House, ) Heggestad T, Lilleeng SE, Ruud T. Patterns of mental health care utilisation distribution of services and its predictability from routine data. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 2011; 46 (12): ) Helse2030. Oppsummering av rapporten frå temagruppe 3 [ ( ) 14) Salisbury C. Multimorbidity: Redesigning health care for people who use it. Lancet 2012; 380 July 7: ) Martin D, Heath I, Jamoulle M. Beyond diagnosis: rising to the multimorbidity challenge. BMJ 2012; 344: e ) Barett K, Mercer MN, Watt G et al: Epidemiology of multimorbidity and implications for health care, research, and medical education: a cross-sectional study. Lancet 2012; 380:

269 17) Grembowski D, Scaefer J, Johnson KE et al. A conseptual model of the role of complexety in the care of patients with multiple chronic conditions. Medical Care 2014;52 (3):Suppl 2, 18) Samhandlingsstatistikk Rapport IS Helsedirektoratet ) Evaluering av samhandlingsreformen. Sluttrapport fra styringsgruppen for forskningsbasert følgeevaluering av Samhandlingsreformen (EVASAM). Forskningsrådet ) Riksrevisjonens undersøkelse av ressursutnyttelse og kvalitet i helsetjenesten etter innføringen av samhandlingsreformen. Dokument 3:5 ( ). Riksrevisjonen ) Improving Care Hospital Admission Risk Program. Melbourne: Public report State of Victoria, ) Smith S, Soubhi H, Fortin M et al. Managing patients with multimorbidity: systematic review of interventions in primary care and community settings. BMJ 2012; 345: e ) Purdy E. Avoiding hospital admissions. What does the research evidence say? [ ( ) 24) Predicting and preventing avoidable hospital admissions: a review. Journal of Royal College Physicians Edinburgh 2013;43: ) NHS, Department of Health, New York University, King s Fund and Health Dialog UK. Combined Predictive model Final report. [ ( ) 21

270 7 Vedlegg Tabell v1 a-f Kombinasjonar av hovud- og bi-diagnosar for dei hyppigast førekommande tilstandane for storbrukarar i Odda området. Utskrivingsdiagnosar for døgnopphald i Helse Fonna Hovudtilstand: J44 Annen kronisk obstruktiv lungesykdom (79 sykehusopphold) Dei tre hyppigaste bi-diagnosane for desse: I25 Kronisk iskemisk hjertesykdom I48 Atrieflimmer og atrieflutter I10 Essensiell (primær) hypertensjon J96 Respirasjonssvikt, ikke klassifisert annet sted Hovudtilstand: I50 Hjertesvikt (N=64 sykehusopphold) Dei tre hyppigaste bi-diagnosane for desse: I48 Atrieflimmer og atrieflutter I10 Essensiell (primær) hypertensjon J44 Annen kronisk obstruktiv lungesykdom Hovudtilstand: J18 Pneumoni, uspesifisert mikroorganisme (N=59 sykehusopphold) Dei tre hyppigaste bi-diagnosane for desse: J44 Annen kronisk obstruktiv lungesykdom I48 Atrieflimmer og atrieflutter I10 Essensiell (primær) hypertensjon Hovudtilstand: J15 Bakteriell pneumoni, ikke klassifisert annet sted (N=55 sykehusopphold) Dei tre hyppigaste bi-diagnosane for desse: I10 Essensiell (primær) hypertensjon J44 Annen kronisk obstruktiv lungesykdom I48 Atrieflimmer og atrieflutter Hovudtilstand: N39 Andre forstyrrelser i urinsystemet (N=40 sykehusopphold) Dei tre hyppigaste bi-diagnosane for desse: I10 Essensiell (primær) hypertensjon R65 Systemisk inflammatorisk responssyndrom E11 Diabetes mellitus type 2 Hovudtilstand: S72 Brudd i lårben (femur) (N=37 sykehusopphold) Dei tre hyppigaste bi-diagnosane for desse: I10 Essensiell (primær) hypertensjon I48 Atrieflimmer og atrieflutter J44 Annen kronisk obstruktiv lungesykdom 22

271 23

272 Vedlegg 5

273 Prehospitale tenester i Helse Fonna HF og i Odda sjukehusområde Odda sjukehus i lys av føringane av Nasjonal helse og sjukehusplan Møte i arbeidsgruppa for akuttkirurgisk tilbod Odda

274 Prehospitale tenester i Helse Fonna HF Helse Fonna HF Tal Kommentar Ambulansestasjonar 12 Haugesund, Karmøy, Ølen, Odda, Sauda, Suldal, Stord, Bømlo, Tysnes, Husnes* Døgnbil 16 2 døgnbilar på dei største stasjonane Dagbil 2 Haugesund og Odda AMK sentral Luftambulanse/ Legebil Ambulansebåt Lokalisert i Haugesund Dekkjer heile opptaksområdet Legebil dagtid, lokalisert i Haugesund Dekkjer deler av opptaksområdet Døgnbasis, i Sunnhordalandsbassenget (Innleigd) *Eidfjord var tidligare drifta av Helse Fonna, men driftast no av Helse Bergen. Jondal blei lagt ned i 2012 som følge av Jondalstunellen

275 Ambulansetenesta i Helse Fonna HF Organisert i tre områder (Haugesund, Stord, Odda) Nøkkeltal 160 faste tilsette + 30 vikarar Ca oppdrag per år Ca. 1,2 mill km per år 25 % akutt, 35 % hast, 40 % vanleg Tal på vanlege oppdrag er aukande Kompetansekrav frå 2005 Døgnvakter med kombinasjon av aktiv og passiv tid Kasernert vakt Rekruttering Behandling startar prehospitalt Tek inn 7-10 nye lærlingar per år Fokus dei siste 10 åra Overgang frå transportteneste til del av kjerneverksemda i føretaket Kompetanseheving, leiing, organisering No: Gjennomgåande teneste med høg kvalitet

276 Døgnambulanse Dagambulanse Beredskaps ambu. 2 båre ambulanse Ambulansebåt Lege-bil Helseekspress

277 Prehospitale tenester for kommunane i indre Hardanger per ambulansestasjon i Helse Fonna er lokalisert i Hardanger, kasernert vakt* I Helse Fonna totalt hadde ambulansen turar totalt i 2015, og km Odda (føretaket eig stasjonsbygget) 2022 oppdrag i 2015 ( km) Bemanna med 17 årsverk To biler i døgndrift 1 dagbil 1 Beredskapsambulanse (driftreserve) Sjukehus Ambulansestasjonar *mannskapa oppheld seg på stasjonen heile døgnet, også i passiv vakttid

278 Prehospitale tenester for kommunane i indre Hardanger per Næraste ambulansestasjon mot Haugesund for Hardanger er Ølen Bil frå Ølen kan køyre i møte med bil frå Odda, og overta pasient til Haugesund slik at beredskap i Hardanger kan halde fram Anestesi Legebemanna bil driftas i Haugesund på dagtid kl fem dagar i veka Køyrer innover mot Odda og oppover mot Stord om behov, har heile føretaket som nedslagsfelt Helse Fonna HF har ikkje eigen luftambulanseteneste Luftambulanse frå Bergen eller Stavanger, eller «seaking»- helikopter frå Sola Det er Ikkje kystambulanse i Hardanger Avtale med rutefergje eller privat om behov for båt (til dømes ved ras og stengde vegar) Sjukehus Ambulansestasjonar

279 Avstandar med ambulanse for innbyggarane i Odda sjukehusområde 7 Ambulanse frå Odda: - Til Haugesund min - Til Bergen min - Til Voss min (via Bu) Ambulanse frå Ullensvang (Kinsarvik): - Til Odda min - Til Haugesund min - Til Bergen min - Til Voss min Ambulanse frå Ullensvang (Utne): - Til Odda min - Til Haugesund min - Til Bergen min - Til Voss min Ambulanse frå Jondal: - Til Odda min - Til Haugesund min - Til Bergen min - Til Voss min Reisetida er rekna med og utan trafikk, det er ikkje tatt høgde for venting på ferje. Det er lagt til reisetid frå Odda til Kinsarvik, Utne og Jondal sidan ambulansen er stasjonert i Odda.

280 Samarbeid mellom Helse Fonna HF og Helse Bergen HF Føretaka samarbeider mest i grenseområda Ferje : Odda, Stord, Jondal, og delar av Ullensvang (Utne) er avhengig av ferje for å nå Haukeland sjukehus (Ikkje om ein veljar vegen om Hardangerbru) Det fungerer godt når Helse Bergen HF tek over pasient på ferjekai for vidare transport Effekt: 1) Sikrar beredskap i eige område 2) Reduserer utgifter til beredskapsferje Legebil: Helse Bergen HF kan sende legebil i møte med ambulanse frå Helse Fonna HF for å bidra i den prehospitale behandlinga av pasienten Luftambulanse: Ein fast kontaktperson ved luftambulanse basen i Bergen varetek dialog/ samarbeid med leiinga i Seksjon Ambulanse Hardanger Mannskap tek ekstravakter på tvers av føretaksgrenser Desse blir invitert til fagsamlingar mv Karta i AMK har ein «plotte» funksjon, slik at dei «ser» bilar frå andre føretak i sitt eige område Kan nyttes til bistand ved «rød» respons ved å gå gjennom «modersentral» RAKOS Samarbeid om leiing, fag og utvikling for dei prehospitale tenestane i Helse Vest RHF

281 Tiltak som kan settast i verk ved ekstraordinære vær tilhøve eller stengde vegar Beredskapsambulansar kan bemannast og eventuelt flyttast Mannskap som bur i ramma områder utstyres med medisinsk utstyr Det kan leiast inn båt eller gjerast avtaler med ferjene

282 Vedlegg 6

283 Luftambulansetjenesten Odda 16. nov 2016 Bjarne H Vikenes Overlege Akuttmedisinsk avdeling, Haukeland Universitetssykehus Medisinsk rådgiver AMK Bergen

284 Luftambulansetjenesten Momentliste Luftambulansetjenesten: noen operative aspekt Luftamb Bergen: noen aktivitetstall Odda sykehusområde

285 Akuttmedisin Kjeden som redder liv: Publikum AMK Ambulanse Primærlege/LV-lege Luftambulanse Akuttmottak Rtg/CT Operasjons avd Intensiv avd Rehabiliteringsavd

286 Luftambulansetjenesten (LAT) i Norge Nasjonal tjeneste, 1988: Statens Luftambulansetjeneste Spesialisthelsetjeneste Lov om spesialisthelsetjenester (2001) Akuttmedisinforskriften (2015) Retningslinjer for bruk av luftambulanse (1. april 2009)

287 LAT i Norge Ambulansehelikoptertjenesten = Rotor Wing = RW. Flyambulansetjenesten = Fixed Wing = FW. Redningshelikoptertjenesten, SAR, SeaKing, Forsvaret: 330 skvadron.

288 Organisering LAT RHF: sørge for ansvar Selskapet Helseforetakenes Nasjonale Luftambulansetjeneste ANS operative ansvar forvaltes som en nasjonal tjeneste fastsettelse av felles retningslinjer for rekvirering av tjenesten Medisinsk systemansvar for tjenesten og ansvar for legebemanningen ligger hos det lokale helseforetak hvor den enkelte base er lokalisert Helikopteroperatørene har det flyoperative ansvaret Norsk Luftambulanse AS (NLA) Lufttransport

289

290 LAT i Norge

291 LAT i Helse Vest

292

293 7: Retningslinjer: I:..sykdom eller skade som krever rask og/eller spesialisert overvåking, akuttmedisinsk behandling og transport.. II:..tidsfaktor ikke avgjørende.... hvor bruk av ambulansebil eller ambulansebåt vurderes å representere en uakseptabel fysisk eller psykisk belastning for pasienten.. III:..unntaksvis tilbakeføringer.. IV:..medisinsk utstyr, medikamenter, organer, blod og helsepersonell.

294 7: Retningslinjer: V:..enkle søk- og redningsoppdrag (SAR). VI:..ikke benyttes til andre politioppdrag enn SAR.. Nå endret: LA kan transportere Politiet ved PLIVO situasjoner (Rundskriv IS-5/2016) VII:..redningshelikopter kan benyttes til ambulanseoppdrag.. VIII:..legebil..,..samme kriterier som luftambulanse..,..skal ikke erstatte varsling og bruk av kommunal legevakt.

295 8: Varsling og iverksettingsmyndighet 8.2: Ambulansehelikopter lokal AMK AMK-LA LA..den best egnede/nærmeste tilgjengelige luftambulanseressursen.. vakthavende LA-lege har endelig beslutningsmyndighet uenighet: vakthavende AMK-lege beslutningsmyndighet lege eller jordmor rekvirerer: LA-lege konfereringsplikt før oppdraget evt avvises fartøysjef har beslutningsmyndighet ift flyoperative vurderinger 8.4: Redningshelikopter AMK LA HRS HRS har endelig beslutningsmyndighet

296 Luftambulansen Bergen 3 crew: anestesilege redningsmann pilot Akuttmedisinsk avdeling HUS: medisinsk systemansvar legene Norsk Luftambulanse AS: operatør (hkp, pilot, rdm) kontrakt med LAT ANS Norges nest største base

297 EC 135 i bruk fra 2004 to motorer marsjfart 230 km/t største lengde 12,16 m fuel for 90 min

298 Oppdrag- og aktivitetsprofil 2000 henvendelser 1370 iverksatte oppdrag 1070 gjennomførte 100 avvist pga dårlig vær 100 avvist pga samtidighet 7 utflydd

299 Oppdragstyper Primæroppdrag: LA benyttes til utrykning til pasienter som befinner seg utenfor sykehus Sekundæroppdrag: LA benyttes til overføring av pasienter fra et sykehus til et annet i den hensikt å gi pasienten et mer spesialisert behandlingstilbud/heve omsorgsnivået SAR oppdrag: søk- og redningsoppdrag Tilbakeføringsoppdrag

300 Målsetning for LA Bergen være på de riktige oppdragene ikke flest mulig oppdrag ikke være vanskelig å få ut være på legitime oppdrag defineres av Akuttmedisinforskriften (2015) og Retningslinjer for bruk av luftambulanse (2009) primært medisinsk grunn for bruk av LA forvalte offentlig medisinsk ressurs tilgjengelig for de som skulle trenge det

301 Operative aspekt

302

303 Noen aktivitetstall for LA Bergen Henvendelser Gjennomførte oppdrag Avviste oppdrag ikke behov, vær, samtidighet, tjenestetid, teknisk Avbrutte oppdrag ikke behov, vær, samtidighet, tjenestetid, teknisk

304 Avviste oppdrag Avvist kan være et opprinnelig akseptert oppdrag (jmf Rapportskjema definisjonskatalogen) Avvist betyr ikke at en ikke arbeider med saken medisinsk, men at saken løses uten å rykke ut: rådgivning AMK ringe innringer ringe amb lytte/følge med på radio

305 Avvist: ikke medisinsk behov Jondal 2016: 8 henvendelser, 5 gjennomførte, 3 avviste: ikke medisinsk behov. 1) Melding om 2 år gammelt barn i Jondal med pustevansker og bevisstløs. Får så kontrabeskjed rett etter alarm at det er våkent og trenger ikke oss. 2) Melding fra AMK om ett barn i Jondal som har hatt kramper i en time, går ikke ferge så får henne ikke med amb. Ringer amb, de sier de er hos barnet, går ferge, barnet har ikke kramper, hatt kramper tidligere, men ikke etter amb kom. Ikke behov for oss. 3) Melding om kvinne funnet livløs inne. Lagt ca en time. Mannen startet HLR. Ambulanse vil være der før oss, og med pessimistisk prognose avventer vi. Primærrytme AS, avsluttes, mors.

306 2014 Odda Ullensvang Jondal Henvendelser Gjennomførte Avvist vær Avbrutt vær Avvist samtidighet Avbrutt samtidighet 0 1 0

307 2014 Odda Ullensvang Jondal Henvendelser Avvist vær Avbrutt vær Avvist samtidighet Avbrutt samtidighet 0 1 0

308 2014 Odda Ullensvang Jondal Henvendelser Avvist vær Avbrutt vær Avvist samtidighet Avbrutt samtidighet 1 1 0

309 2015 Odda Ullensvang Jondal Henvendelser Gjennomførte Avvist vær Avbrutt vær Avvist samtidighet Avbrutt samtidighet 0 0 1

310 2015 Odda Ullensvang Jondal Henvendelser Avvist vær Avbrutt vær Avvist samtidighet Avbrutt samtidighet 0 0 1

311 2015 Odda Ullensvang Jondal Henvendelser Avvist vær Avbrutt vær Avvist samtidighet Avbrutt samtidighet 0 0 1

312 2016 Odda Ullensvang Jondal Henvendelser Gjennomførte Avvist vær Avbrutt vær Avvist samtidighet Avbrutt samtidighet 3 1 0

313 2016 Odda Ullensvang Jondal Henvendelser Avvist vær Avbrutt vær Avvist samtidighet Avbrutt samtidighet 3 1 0

314 2016 Odda Ullensvang Jondal Henvendelser Avvist vær Avbrutt vær Avvist samtidighet Avbrutt samtidighet 3 1 0

315 Samlet O/U/J Henvendelser 263 Løst annen LA/SK Løst amb/lvlege Avvist/avbrutt vær 29 (25+4) Avvist/avbrutt samtidighet 17 (10+7) 11 4

316 Konklusjon Lokal amb + LV-lege er grunnsteinen i all prehospital akuttmedisin Luftamb er en nasjonal offentlig tjeneste Luftamb er en supplerende spesialistressurs i hele sitt operasjonsområde Luftamb er en begrenset ressurs, også pga vær, men ikke i større grad enn at det sjelden får alvorlige konsekvenser

317 Spørsmål?

318 Vedlegg 7

319 Journalgjennomgang Odda sjukehus, Helse Fonna HF I perioden 1. januar -31. desember Delutgreiing i prosjektet «Odda sjukehus i lys av føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan»

320 Innhald 1. Samandrag Bakgrunn Materiale og metode Resultat Drøfting Referansar

321 1. Samandrag Journalgjennomgangen er ei delutgreiing i utviklingsprosjektet ved Odda sjukehus: «Odda sjukehus i lys av føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan». Arbeidet er eitt av fleire for å få fram kunnskap om korleis sjukehuset blir brukt som akuttsjukehus. Slik kunnskap, og særleg kunnskap om kva stabiliseringsbehandling som er gitt ved sjukehuset, er interessant. Det vil kunne peike på område med auka risiko om tilbodet ved sjukehuset skulle bli endra. Journalar på alle øyeblikkeleg hjelp opphald (pasientar tilvist Odda sjukehus) i 2015 er gått gjennom. Pasientane er kategorisert etter klinisk prioriteringsgrad. Dette vil peike på pasientar som har sjukdomsbilde der det er av avgjerande betydning at helsehjelpa startar raskt. Dei pasientane som dominerer i kategoriar med høgast klinisk prioritet (røde og oransje) er pasientar med infeksjonstilstandar, hjartesjukdom, mistanke om hjerneslag, forgiftingar og traumer. Ein har og registrert kirurgiske inngrep på pasientar innlagt som øyeblikkeleg hjelp. Dette er samanlikna med dei prosedyrekodane som er registrert. Dei hyppigaste inngrepa gjort på pasientar innlagt som øyeblikkeleg hjelp er ortopediske inngrep. Det vanlegaste er reponering av beinbrot eller luksasjonar i narkose. Det er ikkje funne pasientar der det er gjort hemostatisk nødkirurgi, det vil sei kirurgiske inngrep for å stoppe alvorlege blødningar, men det er to pasientar med særleg høg hastegrad, der den eine er transportert til Haukeland universitetssjukehus og den andre er operert ved Odda sjukehus. 2. Bakgrunn Helse- og sjukehusplanen definerer fire typar sjukehus; regionsjukehus, stort akutt sjukehus, akuttsjukehus utan akutt kirurgi og sjukehus utan akutt funksjonar. Innhald i sjukehus er dels relatert til størrelse på opptaksområde: Hvis opptaksområdet er under innb. vil det være så få akuttinnleggelser pr døgn at det kan stilles spørsmål ved om det er hensiktsmessig å opprettholde en døgnkontinuerlig vaktordning med spesialister eller om akuttberedskapen kan håndteres bedre i tett samarbeid mellom legevakt og ambulansetjeneste. I behandling av planen blei det slått fast at sjukehus skal ha akutt-kirurgi om geografi, busetnad, avstand mellom sjukehus, bil-, båt-, og luftambulanse-tenester og værtilhøve gjer det nødvendig. Odda sjukehus sitt opptaksområde er lite, men i periodar av året oppheld mange turistar seg i dette området. Befolkningstalet er altså i periodar av året mangedobla. Odda og omkringliggande kommunar tiltrekk seg turistar av mange årsaker, men aktivitetar med ski og fjellturar er ein viktig grunn. Det kan altså vere sesongvariasjon i kva og kor mykje som blir etterspurt av tenester ved 2

322 sjukehuset. For å få så korrekt bilete som mogleg av årstidsvariasjonar, vil det vere viktig å sjå på øyeblikkeleg hjelp innlegging og akutt stabiliseringsbehandling ved sjukehuset gjennom eit heilt år. Odda sjukehus ligg i eit område med utfordringar samferdselsmessig grunna værtilhøve. Det kan ta tid før pasientar kan transporterast til større sjukehus. Dette er det gjort nærare greie for i rapporten frå arbeidsgruppa Akuttilbod og i utgreiinga frå luftambulansetenesta. Journalgjennomgangen må søkje svar på kva akutt stabilsieringsbehandling som er gitt ved Odda sjukehus, og ei vurdering av om denne behandlinga kunne vore gitt prehospitalt, eventuelt om det ville hatt alvorlege konsekvensar for pasienten om behandlinga hadde blitt utsett. Utviklingsprosjektet skal også sjå på samarbeid mellom kommunale helsetenester og spesialisthelsetenesta. Eit av tiltaka for å handtere auka etterspørsel etter spesialisthelsetenester er oppretting av kommunale akutt døgnplasser. Kunnskapssenteret si kunnskapsoppsummering frå 2014 gir ikkje svar på om innlegging i kommunale akuttilbod samanlikna med sjukehus reduserer trong for innlegging i sjukehus, men ein studie viser at pasientane er meir tilfredse med innlegging i kommunale akuttilbod samanlikna med innlegging i sjukehus (1). Dette er i tråd med funn i undersøking av pasienterfaringar med kommunale øyeblikkeleg hjelp plassar i Helse Fonna sitt opptaksområde. Pasientane gir også i denne undersøkinga svært gode tilbakemeldingar på dette tilbodet. Føringar for kva pasientar som kan behandlast i kommunale akuttilbod er generelle. Journalgjennomgang vil kunne peike på pasientgrupper som kan blir handtert i kommunale tilbod. Med denne bakgrunnen for journalgjennomgang, vil formålet med denne delutgreiinga vere: Å studere korleis sjukehuset blir brukt som akuttsjukehus Å gi ei oversikt over kva type og i kor stort omfang det blir gjort akutt kirurgiske inngrep Å gi ein oversikt over kva type og kor ofte det blir gitt akutt stabiliseringsbehandling Å peike på pasientgrupper, som kan bli handtert i kommunale tilbod eventuelt i samarbeid med spesialisthelsetenesta 3

323 3. Materiale og metode Journalgjennomgangen er ei delutgreiing i utviklingsprosjektet for Odda sjukehus. Datasettet er henta av Helse Fonna sitt EPJ senter frå det pasientadministrative systemet DIPS. Uttrekket er på alle pasientar registert som akuttinnlagte ved Odda sjukehus i perioden 1. januar til 31.desember Informasjonen inneheld NPR id, inn- og utskrivingsdato, kjønn, alder, diagnosekodar og prosedyrekodar. Informasjonen inneheld personsensitive data. Administrerande direktør, som er databehandlaransvarleg i Helse Fonna, har gitt oppdraget til delutgreiinga journalgjennomgang (oppdragsdokument er datert 3. oktober 2016). Det er sendt melding til og mottatt godkjenning frå Helse Fonna sitt personvernombod som er NSD (Norsk Samfunnsvitenskaplege Datateneste, prosjektnummer 49997). Det er oppretta sikkert lagringsområde med tilgangstyring på Helse Fonna sin kvalitetsserver. Tilgang til området er gitt seksjonsleiar ved Odda sjukehus Ingunn Olin Haugen, fagdirektør i Helse Fonna Haldis Økland Lier (begge har gjort journalgjennomgang) og kvalitet og pasientsikkerhetssjef i Helse Fonna Thomas Jonsson, sistnemnde har deltatt i oppsett og analyse. Utval og metode for delutgreiinga/journalgjennomgangen har vore lagt fram for klinikkoverlegane i Helse Fonna, prosjektgruppa for utviklingsprosjektet og for spesialistar ved Odda sjukehus. Delutgreiinga blei lagt fram i eit av dei faste møta fagdirektør har med klinikkoverlegane i Helse Fonna (kirurgisk klinikk, medisinsk klinikk, klinikk for medisinsk service og beredskap og klinikkoverlege ved klinikk for somatikk, Stord. Klinikkoverlege ved Stord var ikkje tilstade i det aktuelle møte). Tilbakemeldingane var å undersøkje ein heil års populasjon og ha eit verktøy som inneheldt vurdering av vitale parametre og som var symptombasert. Dette i tråd med føremål for denne utgreiinga som var å få ei oversikt over akuttmedisinske vurderingar og prioriteringar som blir gjort ved Odda sjukehus. I journalgjennomgangen har tatt utgangspunkt i vurderings- og prioriteringsverktøyet som er innført i Helse Vest (SATS- South African Triage Scale, versjon 2.01, september 2015). Denne gir pasienten ei hastegrad basert på vurdering av symptom/tilstand og måling av vitale parametre. I rettleiaren til SATS er det tilrådd ein trinnvis bruk: sjukehistorie, klinisk prioriteringsliste, vitale parametre (respirasjon, puls, systolisk blodtrykk, temperatur, bevissthet: våken, reagerer på tiltale, reagerer på smerte og bevisstlaus), skade og mobilitet (går sjølv, går med støtte, sengeliggande). Klinisk prioriteringsliste og skåring av vitale parametre er inkludert i rettleiar for SATS. For nokre kategoriar er det gjort ei redigering etter at ny versjon av brukarrettleiing for SATS (juli 2017) kom. Blant anna er det gjort ei endring for korleis ein skal vurdere tid frå symptomdebut etter symptom på hjerneslag (2). I dette arbeidet har altså hastegrad blitt sett ved ei retrospektiv gjennomgang av journalopplysningar; lab svar, intensivkurve, innkomstjournal, kopi av vurderingsskjema og epikrise. 4

324 Datasettet for heile 2015 blei delt opp i delsett, med 100 opphald i kvart sett. Desse setta blei delt mellom dei to som gjorde journalgjennomgangen. Det har ikkje vore høve til å undersøkje konsistens i vurderingane til dei som har gjort journalgjennomgangen. Det er berre gjort nokre stikkprøvar i etterkant. I fastsetting av klinisk prioritet er det ei vurdering av om pasienten fyller bestemte kriterier i dei ulike kategoriane. Det er ikkje ein eintydig definisjon av kva som er akutt kirurgi. I denne utgreiinga er kirurgiske inngrep utført på pasientar som er innlagt akutt registrert. Det er også registrert om inngrepet er gjort innleggingsdagen. Naudkirurgi for å stoppe stor blødning er særleg undersøkt. Ein har gått gjennom registrerte prosedyrekodar i etterkant med mål om å få registrere alle kirurgiske inngrep. 4. Resultat Uttrekket frå det pasientadministrative systemet på akutt innlagte pasientar ved Odda sjukehus i 2015 gav 1844 opphald. I dette uttrekket er det tatt med pasientar som er overført frå andre sjukehus (Haugesund sjukehus og Haukeland sjukehus), interne overføringar i Odda sjukehus (mellom kirurgisk og medisinsk avdeling) av pasientar innlagt som øyeblikkeleg hjelp og barselkvinner overført frå Haugesund sjukehus. Når desse blir trekt frå, er det 1552 øyeblikkeleg hjelp opphald igjen. Gjennomsnittsalder på pasientane er 62,9 år (variasjon år). Tabellen under viser tal på akutte opphald, fordeling på klinisk prioritet og tal på akutt kirurgiske inngrep- fordelt på månad i Klinisk prioritet Månad N Ikkje ØH Faktisk ØH Raud N(%) Oransje N(%) Gul N(%) Grøn N(%) Kirurgisk inngrep Innleggingsdag * Januar (4) 36 (22) 44(28) 71(45) 1 2 Februar (8) 24(22) 29(28) 43(41) 2 1 Mars (9) 19(13) 56(38) 58(40) 7 4 April (18) 31 (22) 47(32) 40(27) 6 1 Mai (29) 23(17) 34(25) 37(28) 2 1 Juni (31) 21(13) 31(20) 54(36) 4 Juli (20) 24(19) 38(29) 38(31) 8 1 August (5) 25(21) 44(42) 37(31) 3 September (38) 9(9) 19(20) 30(33) 3 Oktober (34) 14(16) 26(18) 30(34) 2 1 November (27) 17(13) 33(18) 38(32) 4 Desember (38) 14(7) 26(16) 43(33) 1 1 Kirurgisk inngrep under opphaldet* 5

325 *spesifikasjon av dei ulike inngrepa: Januar: Innleggingsdag: forsøkt reponering av humerusfraktur i generell anestesi, overført Haugesund sjukehus etterpå. To inngrep under opphaldet: appendectomi (dagen etter innkomst), tynntarmsileus (tre dagar etter innkomst) Februar: Innleggingsdag: lårhalsbrot, framandlekam i lår (spinalanestesi). Ankelbrot operert etter fleire dagars innlegging. Mars: Innleggingsdag: operasjonssår i magen som revnar, ileus (dårleg flyvær, dårleg pas, HUS neste dag), tre brot reponert (to i narkose), suturering i narkose, (naseblødning, tamponade). Inngrep utanom Innleggingsdag: evakuering hematom, senesutur dagen etter innkomst, parafimose, dren pga ascites April: Innleggingsdag: fire reponering av brot eller skulderluksasjon i narkose, to brot i leggbein operert med syndesmoseskrue, ein operert dagen etter innkomst (lårhalsbrot) Mai: Innleggingsdag: to reponering i narkose (begge skulderluksasjon), ein drenering av analabcess dagen etter innkomst Juni: Innleggingsdag: innlagt suprapubisk kateter på grunn av urinretensjon, to reponering beinbrot i narkose, ein hastesectio Juli: Innleggingsdag: ustabil bekkenfraktur- reponert og tornique før luftambulanse til HUS, to reponering beinbrot i narkose, operert leggbrot, ein akutt appendicitt, ein kuttskade underarm, ein kateter (suprapubisk), eit eksplorativt inngrep utan funn på grunn av smerter i scrotum, ein operasjon dagen etter innkomst (lårhals) August: Innleggingsdag: ein appendicitt (ikkje perforert), ein fimose (begynnande hudnekrose), ein reponering av hofteluksasjon i narkose September: Innleggingsdag: fingerskade, alvorleg kuttskade (overf HUS dagen etter innkomst), drenert abcess abdomen dagen etter innkomst. Oktober: Innleggingsdag: operert lårhalsbrot, thoraxdren. Innlagt PEG (ikkje innleggelsesdag) November: Innleggingsdag: Appendicitt, ankelfraktur, kuttskade, drenert abcess Desember: kompartmentsyndrom arm (lagt i strekk), perianal abcess I tillegg er det registrert tre pasientar som er lagt inn på grunn av ein matbit som hadde satt seg fast i spiserøret. Ingen hadde pusteproblem. Ein har ved gastroscopi henta opp matbitane (ein pasient i juli, to pasientar i august). Figuren under viser fordeling mellom dei fire hastegradene basert på vurdering av vitale parametre (TEWS). 6

326 TEWS score Raud Oransje Gul Grøn Raud Oransje Gul Grøn Tal på pasientar Det er stor variasjon i fordeling mellom dei ulike kategoriane for klinisk prioritet mellom ulike månadar (sjå diskusjonsavsnittet).figuren under viser tal på pasientar i dei ulike kategoriane for kvar månad: 7

327 Tabellane under viser kva diagnosekategoriar det er som gir raud og oransje klinisk prioritet i eit utval av dei månadane som er gått gjennom: Klinisk prioriteringsgrad -raud Infeksjon TIA/ Hjerneinfarkt/blødning Forgiftning Hypoglykemi Hjartesjukdom Akutt abdomen Januar Mars Mai August Traume Klinisk prioriteringsrad-oransje Akutt abdomen TIA/ hjerneinfarkt Forgiftning Hyperglykemi Infeksjon Hjartesjukdom Traume Januar Mars Mai August Det er mange indremedisinske pasientar som har fått øyeblikkeleg hjelp utgreiing og behandling ved Odda sjukehus. Nokre tiltak er gjort svært få gonger som til dømes respiratorbehandling og elektrokonvertering av alvorlege hjerterytmeforstyrringar. Pasientar med kort varighet av symptom på hjerneslag har fått rask avklaring med CT undersøking. Etter konferering med Haukeland Universitetssjukehus eller Haugesund sjukehus har ein kunna gitt actilyse til fleire pasientar. Det er mange pasientar som blir lagt inn med spørsmål om hjartesjukdom. Rask avklaring og eventuelt transport til større sjukehus er viktige oppgåver for Odda sjukehus for denne pasientgruppa. Pasientar med forgiftingar er også relativt hyppige i gruppa med høg prioriteringsgrad. Behandling med motgift er tiltak ved Odda sjukehus. Likevel er det pasientar med infeksjonstilstandar som dominerer gruppa med høg hastegrad. Tiltak er diagnostisering av blodforgiftning og tidleg igangsetting av antibiotikabehandling. Mange pasientar innlagt som øyeblikkeleg hjelp har låg hastegrad. Typisk for denne kategorien er smertelindring etter lettare skader. Men i desse kategoriane finn ein også mange pasientar med kjende og langvarige sjukdomsbilde. Ein legg merke til at utilstrekkelege kommunale tenester kan bli oppgitt som grunn for øyeblikkeleg hjelp innlegging (til dømes Heimesjukepleien orkar ikkje meir. Pasienten ventar på sjukeheimsplass). 8

328 5. Drøfting Akutt kirurgi hjå pasientar innlagt ved Odda sjukehus: Ved journalgjennomgang er det ikkje funne pasientar der det er gjort hemostatisk nødkirurgi. Det er to pasientar med høg hastegrad, der den eine er transportert til Haukeland universitetssjukehus og den andre er operert ved Odda sjukehus. Dei hyppigaste inngrepa er ortopediske inngrep, der det vanlegaste er reponering av beinbrot eller luksasjonar i narkose. Det er også utført inngrep med innsetting av osteosyntesemateriell av nokre få lårhalsbrot, ankelbrot og brot i leggbeinet. Suturering av skader er også gjort på nokre få av dei innlagte pasientane. Ved Odda sjukehus er det ikkje tilsett ortoped. I fleire av journalane er det tydeleg at det er konferert med ortopedisk seksjon ved Haugesund sjukehus før inngrepet er utført. Seksjonsleiar ortopedi ved Haugesund sjukehus opplyser at bak ei eventuell tilråding om at inngrep kan utførast ved Odda sjukehus, ligg kjennskap til den enkelte kirurg si erfaring og kompetanse. Det ortopediske miljøet ved Haugesund sjukehus har god kjennskap til nokre av legane ved Odda sjukehus. Det er stor variasjon i fordeling av kategoriar klinisk prioritet. Dette skuldast låg reliabilitet eller konsistens mellom dei som har gjort journalgjennomgangen. Det er framleis stor, men noko mindre variasjon om hastegrad raud og oransje blir summert. Bildet under viser kor mange pasientar dei to som har gjort journalgjennomgang (A og B) har i dei ulike kategoriane for klinisk prioritet. 300 Klinisk prioriteringsliste A B 50 0 Raud Oransje Gul Grøn Det har ikkje vore kapasitet i denne delutgreiinga til arbeid for å auke konsistens i kategorisering. Men det er gjort ei vurdering av nokre opphald av begge to i tillegg til ein tredje «rater» som er oppsummert i tabellen under: 9

329 Innleggelsesdiagnose Medisinske opplysingar Rater 1 Rater 2 Rater 3 Hjernesrystelse? GCS=15 Raud Gul Gul Brystsmerter Smertefri ved innkomst, normalt EKG, vurdert Raud Gul Gul som øvre luftveisinfeksjon Brystsmerter Brystsmerter ved innkomst, normalt EKG Raud Oransje Oransje Fall frå eigen høgde Ikkje bevissthetstap, vondt i kne, god Raud Grønn Grønn allmenntilst Brystsmerter Normalt EKG på legevakt, kjem gåande til Raud Gul Gul sjukehus, smertefri ved innkomst TIA? Ordleitingsvanskar kl 10, ankomst sjukehus Raud Raud Raud 15.20* Brystsmerter Symptom i to døgn, også ved innkomst. Raud Oransje Oransje Normalt EKG Brystsmerter Ingen plager ved innkomstundersøking, grønn Raud Gul Gul TEWS Fall frå eigen høgde Pasienten meiner det ikkje har vore bevissthetstap. GCS =15 ved innkomst Raud Gul Grønn *denne er i tråd med ny SATS brukarrettleiing gitt raud hastegrad. Tidsrommet frå symptomdebut er utvida frå 4,5 til 6 timar. Denne gjennomgangen gir sannsynlegvis noko av forklaringa på den store variasjonen: Pasientar innlagt med brystsmerter/mistanke om hjartesjukdom utgjer ei nokså stor gruppe. Lite konsistens i kategorisering av desse pasientane vil gi store utslag på variasjon mellom ulike kategoriar. Traumer/fall er også ei relativt stor pasientgruppe som er blitt kategorisert forskjellig. Når det gjeld TEWS skår, basert på vitale parametre fordeler dette seg rimeleg likt mellom dei to som har gjort journalgjennomgang: 300 TEWS score A B 50 0 Raud Oransje Gul Grøn Pasientar med høgast klinisk prioritet (raud og oransje) er infeksjonstilstandar, hjartesjukdom (brystsmerter, hjertesvikt), mistanke om hjerneslag, forgiftingar og traumer. Odda sjukehus gir 10

330 utgreiing og oppstart av behandling for desse pasientane. Det er grunn til å diskutere om fleire av desse pasientgruppene kunne vore handtert i kommunale helsetenester, i eit samarbeid mellom kommunal- og spesialisthelseteneste eller ved prehospitale tenester. Kategoriseringa i denne delutgreiinga bør i så fall kvalitetssikrast før den blir brukt som grunnlag for vidare utgreiing. Det er særleg pasientar med ulike infeksjonstilstandar, pasientar med forverring av kronisk obstruktiv lungesjukdom som peikar seg ut som grupper der ein kan sjå på samarbeidsmodellar mellom kommunehelsetenesta og spesialisthelsetenesta. Dette er også i tråd med funn i analysar av storforbrukarar av spesialisthelsetenester. Det er også stort volum av pasientar som blir lagt inn for observasjon etter skader. Rask avklaring med radiologisk undersøkingar, kortvarig observasjon og eventuelt smertelindring er det vanlegaste tilbodet til denne gruppa. Delutgreiinga gir ei deskriptiv skildring av pasientar innlagt som øyeblikkeleg hjelp. Ein ser at det er stor variasjon i type kirurgiske inngrep som blir gjort, blant anna ville ikkje ein og same spesialitet kunne utføre dei inngrepa som hastar mest. I dag er det forskjellege spesialisingsløp og vaktlag for ortopedi og blautdelskirurgi («generell kirurgi») ved sjukehus. Dette vil frametter krevje 4-6 spesialistar i kvar disiplin for å tilfredstillande kunne dekke kirurgiske vaktfunksjonar. I ny modell for spesialisering av legar som startar i 2017 blir det lagt opp til at spesialistar i mage- tarmkirurgi skal dekke blautdelsvakta («generell kirurgi»). I vurderingar av utvikling framover må ein ta omsyn til mellom anna Nasjonale føringar for prioritering av ressursar, der både nytte, alvorlegheitsgrad og ressursbruk må telje med. Ny struktur for legespesialistane med auka subspesialisering vil gi større utfordringar i å gi eit tilbod til dei ulike pasientkategoriane. 6. Referansar erveiledning.pdf 11

331 Vedlegg 8

332 Bergen Pasientstrøm traumepasienter Odda Sjukehus På oppdrag fra Helse Vest RHF utførte Traumesenteret i oktober 2016 en gjennomgang av pasientstrømmen av skadde pasienter ved Odda Sjukehus. Perioden er begrenset fra juli -13 til og med juni -16. En gjennomgang av en treårsperiode antas å fange opp sesongvariasjoner og andre påvirkende faktorer. Gjennomgangen er gjennomført som et retrospekt journalsøk samt søk i administrative systemer (AMIS og DIPS) ved Helse Fonna HF. Data er supplert med data fra DIPS Helse Bergen samt Traumeregisteret HUS ( ). Målet var å avdekke forekomsten av alvorlig skadde håndtert ved Odda Sjukehus. Som grense for alvorlig skadd benyttes ISS (Injury Severity Score) >15. Dette er en nasjonal og internasjonal anerkjent grense mellom lettere skadde og alvorlig skadde. I mangel av et eget traumeregister i Odda har pasientutvalget vært hentet fra DIPS som søk etter S og T koder samt at dette har vært sammenstilt med AMK Haugesund sitt styringsdata program (AMIS). Søk etter slike koder benyttes av større sykehus for å gjenfinne undertriage av traumepasienter. Traumesenteret har i fremstillingen ikke vurdert systemrelaterte forhold som beredskap for mottak av traumer eller andre forhold beskrevet i traumesystemrapporten. Traumesenteret anbefaler at alle sykehus arbeider for at forhold som er beskrevet i traumeplanen følges. Traumeplanen er tilgjengelig på traumeplan.no. Resultat: Det har i den omhandlede perioden blitt håndtert 1130 unike innleggelser med ICD 10 kodene S og/eller T. Dette inkluderer alle skader, traumer og følgetilstander av dette. Opprinnelig materiale inneholdt ca isolerte poster men pga. at koder av samme gruppe også ble funnet i bidiagnosefeltet var det en del duplikater. Søket i AMIS ga 103 hendelser der det var sendt ut ambulanse (Ressurser) på Rød respons (Akutt) med bakgrunn i skader eller mulige alvorlige hendelser. I perioden er det funnet 11 alvorlig skadde pasienter med en ISS i området I snitt gir dette ca. 4 pr år. Variasjonen er her 0 4 pr. halvår. Regionalt traumesenter Haukeland universitetssykehus, Kirurgisk klinikk, Jonas Liesvei 65, 5021 Bergen Tlf traumesenteret@helse-bergen.no

333 Av de 11 alvorlig skadde er 5 ferdigbehandlet ved Odda(ISS 16-21). Noen av disse er også konferert med HGS/ HUS. En pasient døde (ISS 42) under behandling ved Odda og 5 er overflyttet til annet sykehus. Fire til HUS og en til HGS (ISS 16-27). Det ble funnet to pasienter med alvorlig hypotermi, noe som for dem ga ISS 16. Vi har valgt å inkludere dem begge i dette utdraget da de er kodbare i AIS. Det anmerkes at kun en av dem hadde en ulykkeshendelse forut for hypotermien. AMIS søket avdekket 103 hendelser med 73 hendelser (76 pasienter) som er gjenfunnet og inkludert i DIPS søket. 17 er handtert som polikliniske. Resterende 13 pasienter gjenfinnes ikke med samsvarende data i DIPS. Dette kan være pasienter som også er avklart som polikliniske, men først etter avlevering ved Odda Sjukehus. Dersom en ønsker å utrede dette vil en måtte foreta et mye mer omfattende søk som inneholder alle henvendelser. Det antas ikke at dette vil avdekke alvorlig skadde pasienter. Ut fra AMIS finner en bare 1 av 76 pasienter med alvorlig skade innlagt ved Odda Sjukehus etter Rød Respons. Dette bildet er etter all sannsynlighet rett da mange av dem som har hatt alvorlig skade ikke har oppfylt kriterier for rød respons (Livstruende), men oppfylt kriterium for gul respons (Haster). Vedlagte figur viser periodisert fordeling av røde responser med leveringssted Odda. Som det fremkommer er dette tallet nokså jevnt. Regionalt traumesenter Haukeland universitetssykehus, Kirurgisk klinikk, Jonas Liesvei 65, 5021 Bergen Tlf traumesenteret@helse-bergen.no

334 Metode: Da det ikke er ført eget register for traumemottak (traumeregister) ved Odda Sjukehus, er det gjennomført et omfattende søk som omfatter alle pasienter som ble innlagt ved Odda med ICD -10 koder i S og T kodegruppene. Både hoveddiagnose og bidiagnose ble inkludert i søket. Søket ble gjennomført av EPJ senteret i Helse Fonna. Totalt 1397 pasientlinjer ble trukket ut i søket. Som søkekriterium ble det satt at pasienten måtte bli innlagt og at S/ T kode måtte finnes enten i hoved- eller bidiagnosefeltet. Det finnes forskning som viser at ICD 10 kode søk kan være unøyaktig og at dette alene ikke bør brukes som kvalitetssikring eller administrativt verktøy. Som et supplement til ICD 10 kodesøket har AMK Haugesund også utført et søk ut fra AMIS der søkekriteriet har vært Akutt (Rød Respons) med skadekriterium og med leveringssted Odda Sjukehus. I dette utdraget ble det funnet 103 hendelser med passende kriterium. Dette materialet kunne inneholde inntil 135 pasienter da enkelte hendelser omhandlet flere pasienter. Når søket fra AMIS og søket via ICD 10 sammenstilles, finnes 3 hendelser som ender med innleggelse av mer enn 1 pasient (2+2+3). Funn ICD 10 kode søk: Etter fjerning av duplikater og sammenhengende innleggelse med flere linjer ble 1130 pasienter tatt med i materialet. Pasienter med isolerte ICD 10 koder som ut i fra AIS kodesystemet (Abbreviated Injury scale) ikke ville oppnå høyere AIS alvorlighetsgrad enn 3 (ISS =9) ble uten videre journalgjennomgang vurdert til ikke alvorlig skadd. Det ble foretatt journalgjennomgang på pasienter med aktuelle koder, samt pasienter med en kombinasjon av S/ T koder og andre ICD 10 koder. Inndelingen ble tredelt: 1) Pasienter med ISS < 15, 2) Pasienter også med ISS >15 men som er på sekundærsykehus (på vei tilbake til primærhelsetjenesten) 3) Pasienter med ISS>15 og som innlegges Odda som første sykehus. Pasienter med inndeling 1 og 2 er begge kategorisert ikke alvorlig skadd i denne fremstillingen. Kodingen er gjennomført av AIS sertifiserte registrarer ved traumesenteret. Det ble funnet to pasienter med hoveddiagnose tilsvarende hypotermi av en slik alvorlighet at dette ga en AIS alvorlighetsgrad 4 (ISS 16). En av dem hadde tilleggsskader, slik at dette ga en ISS på 42. En annen hadde kun hypotermi som kodbar skade. Det kan diskuteres om denne skulle vært inkludert i denne fremstillingen, men da den er kodbar i AIS systemet har vi valgt å inkludere denne. NTR (Nasjonalt Traumeregister) velger ikke å inkludere isolert hypotermi. Funn AMIS søk: AMK Helse Fonna leverte raskt et datautdrag fra AMIS. Dette inkluderte hendelser med skadekriterium der de ved hjelp av Norsk Medisinsk Indeks hadde identifisert akutte tilstander som utløste rød respons og pasienten ble levert til Odda Sjukehus. Datasøket resulterte i en liste på 103 hendelser der 25 av dem muligens omhandlet flere pasienter, totalt opp mot 135 pasienter. Journalsøk avdekket bare 3 hendelser som resulterte i innleggelse av mer enn en pasient (2+2+3). 30 hendelser ble ikke gjenfunnet i DIPS som innleggelse. 17 er merket som polikliniske i AMIS. Det gjenstår da 13 hendelser som pr definisjon er uavklart ved levering ved Odda Sjukehus. Dette kan være hendelser der ambulansen leverer Regionalt traumesenter Haukeland universitetssykehus, Kirurgisk klinikk, Jonas Liesvei 65, 5021 Bergen Tlf traumesenteret@helse-bergen.no

335 pasient ved Odda Sjukehus og pasienten sendes hjem etter poliklinisk konsultasjon. Det tas forbehold om at noe manglende koding også kan forekomme her da 5 av hendelsene omhandler utenlandske borgere. En satt da igjen med 73 hendelser og 76 pasienter som hadde blitt innlagt ved Odda Sjukehus. Av dette igjen var det bare 1 pasient som ble vurdert som alvorlig skadd (ISS 27). Forhold mellom traumealarmer og reelt antall skadde: Av pasientsikkerhetshensyn aksepteres det at det blir varslet traume i større omfang en hva det antall reelt alvorlig skadde skulle tilsi. I Norge varierer dette fra ca. 65 % (Ullevål) ca.90%. Hvis en ser på dette forholdstallet ender det med at en må forvente at det i perioden har vært varslet traume mellom ganger pr. år ved Odda Sjukehus. En har sett nasjonalt at overtriage utgjør et ressursspørsmål og en ønsker ved innførelsen av nasjonalt like traumekriterier å få tydeliggjort kriterier som i større grad gir mer korrekt treff. På den annen side utgjør overtriage en stor del av rutine treningen på sykehus med et lavt volum med alvorlige traumer. Svakheter ved denne rapporten: Det må tas høyde for at ved så lave tall vil selv små variasjoner gjøre store endringer i statistisk materiale. For å redusere risikoen for slike variasjoner er perioden satt til tre år. Dersom det foreligger stor underrapportering av koding, vil dette også kunne påvirke det totale bildet. Forskning beskriver ICD 10 koder som en svak variabel, men da ikke som underrapportering men som overrapportering. Dette antas derfor ikke i denne rapporten å påvirke utfallet i negativ retning. Da ICD 10 kodeverket også inneholder et økonomisk insentiv, antar vi at kodingen i stor grad er dekkende for utdrag av denne typen materiale. Søket i AMIS avdekket at vel 50 % av de uavklarte pasientforløpene var med utenlandske statsborgere. Om dette er tilfeldig eller om det er kodeutfordringer, vites ikke og kan derfor påvirke i mindre grad. MVH For Traumesenteret Kurt Andersen Regional Traumekoordinator Regionalt traumesenter Haukeland universitetssykehus, Kirurgisk klinikk, Jonas Liesvei 65, 5021 Bergen Tlf traumesenteret@helse-bergen.no

336 Vedlegg 9

337 Rapport frå arbeidsgruppene «Ofte, mykje og nært» og «Samarbeid kommunar og Helse Fonna somatikk, psykisk helsevern og rusbehandling» Prosjekt for Odda sjukehus i lys av føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan. 1.desember 2016

338 INNHALD 1. INNLEIING 3 2. METODE 4 3. OPPGÅVE ARBEID 5 4. AVSLUTNING 25 Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 2

339 I lys av føringane frå Nasjonal helse- og sjukehusplan vedrørande Odda Sjukehus vart det satt ned arbeidsgrupper vart prosjektet utvida til å gjelde heile verksemda ved odda sjukehus. Prosjekt perioden vart utvida til utgangen av desember Dette dokumentet er arbeidet frå to av gruppene; «Tilbod til pasientgrupper som har behov for spesialisthelsetenester ofte, mye og nært» og «Samarbeid mellom psykisk helsevern, rus og rusbehandling og mellom primær- og spesialistheletenesta.» Deltakarar frå Odda kommune, Ullensvang Herad og Jondal kommune har vore med i desse gruppene.. Kvinnherad har fått tilbod om å vera med, men har ikkje delteke. Dokumentet er ei tilråding til prosjektgruppa for «Prosjektet for Odda sjukehus i lys av føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan». Som grunnlag for dette dokumentet har ein nytta ; «Forbruk av somatiske spesialisthelsetenester i Odda sjukehus sitt opptaksområde», «Analyse av storbrukarar av sjukehustenester», «Gjennomgang av akuttinnleggingar / akuttoppdrag». Arbeidsgruppene starta arbeidet sitt og etter nokre møter vart gruppene einige om å søkje prosjektleiar om å slå saman to grupper til ei. Mandata for begge gruppene er svært like og mange av deltakarane var i begge gruppene. Prosjektleiar gav medhald i å slå saman gruppene til ei. Siste møte vart avhalde Det har vore møte kvar veke enten saman eller delt der kommunane har jobba for seg og føretaket for seg. Deltakarar: Odda kommune : Anne Lise Naasen (Helse- og sosial sjef), Synnøva Sæbø ( Avdelingsleiar rus og psykiatri ), Marit Dagestad ( Områdeleiar helse), Steinar Jacobsen (Kommuneoverlege) Ullensvang Herad: Torbjørn Reisæter (Helse- og sosial sjef), Jörgen Ninn ( Områdeleiar) Agnieszka Bratland ( kommunelege). Jondal kommune; Tora Alvsåker (Kommuneoverlege i Jondal, fagleg ansvarleg for legevakta i Odda, Ullensvang og Jondal). Helse-Fonna HF / Odda sjukehus; Leiar av gruppene; Ingunn-Olin Haugen ( Seksjonsleiar somatikk Odda sjukehus).hans Burchardt (overlege medisin Odda), Arvid Storgjerde (Klinikk tillitsvald Fagforbundet), Bjørg Børve ( Verneombod) Marthe Djupvik ( Bioingeniør), Hege Røssland ( Seksjonsleiar psykisk helse), Åse Marit Jørgensen ( Verneombod for psykiatrisk poliklinikk Odda), Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 3

340 Etter fyrste møte i arbeidsgruppene, finn ein at oppgåvene, på visse punkt, er svært like og ein ber difor om å slå saman arbeidsgruppene til ei gruppe. Alle gruppemedlemmene fekk i oppgåve å komme med innspel og kommentarar til alle oppgåver som ein type brainstorming. Innspela er kome med i denne rapporten er ikkje redigert og munnar ut i det endelege samandraget. I dokumentet har difor kvart mandat fått sitt eige nummer, der oppgåve 1 er første arbeidsoppgåva til gruppa «..ofte, mykje og nært» og oppgåve 18 er siste arbeidsoppgåva til gruppa ( «samarbeid mellom somatikk, psykiske helse og rus») Nokon av oppgåvene er slått saman (jamfør t.d. oppgåvene 1 og 2), då gruppa meiner desse oppgåva kan sjåast i nær tilknyting til kvarandre. Oppgåvene har gjennom møteprosessane vore diskutert både i heile gruppa og fordelt i kommunane og Helse-Fonna. Ved besvaring av dei enkelte oppgåvene, finn ein fyst eit samandrag frå gruppa, etterfylgt av gruppemedlemmenes individuelle kommentarar. Det har vore stor arbeidsvilje og god stemning gjennom heile prosessen. Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 4

341 Oppgåve 1 og 2 «Identifisere pasientgrupper som har behov for spesialisthelsetenester ofte, mykje og nært». Gjennomgang av rapport utarbeida av Deloitte; «Odda sjukehus forbruk av somatiske spesialisthelsetenester i Odda sjukehus sitt opptaksområde» ( vedlegg 1) viser at; Storbrukargruppa skil seg klart frå resten av pasientane ved at dei er: - Eldre - Har fleire ulike (og kroniske) lidingar - Har høgare mortalitet - Har fleire øyeblikkeleg hjelp innleggingar og fleire re innleggelsar - Har i større grad opphald ved fleire ulike typar avdelingar/fagområder - Har fleire kontaktar med poliklinikkar. Dette er eit nasjonalt fenomen. Forbruket av døgnopphald hjå dei som er 70 år eller eldre er 3 gonger høgare enn i befolkninga generelt. Heile 88 % av døgnopphalda knytt til dei over 70 år eller eldre skjer ved Odda sjukehus, medan berre 3 % av dei skjer ved Haugesund sjukehus. Bruken av Odda sjukehus er i høgare blant dei over 70 år eller eldre samanlikna med heile befolkninga uavhengig av alder. Det er eit noko høgare forbruk av både ØH og elektive opphald med kirurgisk DRG, samt elektive opphald med medisinsk DRG i Helse Fonna HG samanlikna med Odda sjukehus. Innanfor dei relevante diagnosar, er det to diagnosar som utmerka seg til å vera innleggelses tunge; Brotskadar og tarminfeksjonar, dette er innleggelse årsaker som gjev lang liggetid. Dette gjeld Helse-Fonna, men i særdelesheit Odda sjukehus. Ein må etablere rutinar for registrering av bi-diagnosar også innan rus og psykisk helse, slik at også desse pasientgruppene kan få eit heilskapleg behandlingsforløp. Etablere pasientforløp innan t.d. hjerneslag og kols treng rask spesialistutredning med røntgen og laboratorium. Odda har kapasitet som kan utnyttast på tvers av føretaket. Dialysepasientar utanom dei faste kan få behandling ved Odda som t.d. gjestepasientar utanfor føretakets grenser. Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 5

342 Odda kommune har i Brukarplan kartlagt 125 pasientar med ROP lidingar, ein pre valens på 21,4 som er høgare enn i Helse-Fonna og landet for elles. Dette er pasientar som er har behov for eit godt koordinert helsetilbod både i kommune og helseføretak. Då dette er ei brukargruppe som ofte har samansette helse utfordringar innan somatikk, rus og psykiatri. Samstundes som det er ei gruppe som har store utfordringar med å tilpassa seg det etablere tenesteapparat, eksempelvis alvorleg rusliding inkludert LAR. Gjennomgang av tilvisingar frå Kvinnherad, som eigentleg ikkje er i Odda sjukehus sitt opptaksområde, viser at i 2015 føregjekk 2 % av døgnbehandlinga knytt til innbyggjarane i Kvinnherad kommune ved Odda sjukehus derav 9 % ØH. 5 % av alle døgnbehandlingane i Odda og 6 % av all poliklinikk. Oppgave 3 «Identifisere kva for tilbod pasientane reiser ut av føretaket for, og foreslå lokale tilbod». Samandrag: Forsterka det polikliniske tilbodet ved Odda sjukehus. Utvida løysinga med ambulerande spesialistar ved Odda sjukehus, til dømes lungespesialist, øyre/nase/halslege Tettare samarbeid med fastlegane i sjukehusområdet Utvide moglegheit for å kunne få cytostatika ved Odda sjukehus for kreftpasientar, og tettare samarbeid med kommunehelsetenesta rundt denne pasientgruppa. Odda sjukehus må informere betre om sine tilbod, slik at både pasientar og andre sjukehus er klar over kva tilbod som kan gjevast i Odda, samt kvaliteten på denne. Som til dømes markedsføring av søvnpoliklinikk og smertepoliklinikk. Lege ansettes i for eksempel % konsulentstilling og jobbar for å forbetre pasientforløpet og utviklar felles rutinar og kultur mellom fastlegene og sjukehuslegene. Ved gjennomgang av talmaterialet på diagnose nivå, på behandla pasientar ved poliklinikken ved Odda sjukehus, kan ein sjå kva pasient typar som lekk ut. Ut frå diagnose kodar ser vi at det dreier seg om kjerneytelser som kreftutredning og behandling samt urologisk og nevrologisk utredning og behandling. Kreft pasientar er daglig til prøvetaking ved laboratoriet ved Odda sjukehus med rekvisisjonar frå enten HUS eller Onkologisk Dag avdeling i Haugesund. Pasientane får svar over telefon i løpet av dagen frå rekvirerande avdeling, med klarsignal om å få cytostatikabehandling neste dag, eller at dei må avvente kur. Denne ordninga fungerer godt og pasientane føler seg godt ivaretatt. Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 6

343 Ein bør òg auke opp tilbodet ved røntgen avdeling der ein bør ha radiolog til stades flire dagar enn i dag for å spare eldre for lange reiser til f.eks. ultralydundersøkelser. Det bør utgreiast om å plassere en MR maskin i Odda. Denne vil avlaste pasientreiser og kunne tilby MR til lokalbefolkningen. Den kan også støtte opp under en oppbygging av enkle ortopediske tenester. Løysing med ambulerande spesialister som det TD. ved lungesjukdom, nyresjukdom, ØNH og plastikkirugi hadde gitt eit godt tilbod til pasientar, som då vil sleppe lang reise for behandling. Odda sjukehus har no gjort ei forsterkning ved poliklinikken der kreftsjukepleier kun skal handtere kreftpasienter og skal òg ta meir ansvar for denne pasientgruppa, når dei er innlagt ved somatisk avdeling. Eit godt samarbeid med primærhelsetenesta er viktig for at fastlegar i regionen er informert om kva tenester sjukehuset kan tilby og ein vil unngå lekk av pasientar til anna føretak. OPPGAVE 4 «Foreslå modellar for tilbodet som inkluderer tilbod til pasientar med behov for langvarige og koordinerte tenester». Samandrag: Ynskjeleg med tettare samarbeid mellom personale i kommune og helseforetak, for å betre samhandlinga rundt pasientar med behov for langvarige og koordinerte tenester Økt bruk av gjensidig hospitering. Vidareutvikle ulike samhandlingsteam, som er knytt til pasientar med behov for langvarige og koordinerte tenester Rus og psykiatri pasientar (heretter kalla ROP pasientar) er ei gruppe med behov for integrert behandling over lang tid og eit godt koordinert tenestetilbod. Vi ser ofte at ROP pasientar ikkje respondere på poliklinisk behandling, dei møter ikkje til avtaler, vanskar med å redusere rusnivået, slik at dei kan nyttiggjera seg behandlinga. Dei vil ha betre føresetnad for å kunna respondere på behandling under eit institusjonsopphald. Kor ein då kan ha betre kontroll med rusing. Pasientane kan skjermast betre og ein har eit godt utgangspunkt for terapeutiske intervensjonar. Samarbeidet med kommunen må ta til ved innlegging og ikkje berre ved utskriving. Pr. i dag er det for få senger til denne målgruppa i HF. Tilretteleggja for aktiv bruk av brukarstyrte senger for ROP pasientar. Meir bruk av innlegging etter 10-4 etter HOST( frivillig tvang) Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 7

344 Kommunane og sjukehuset bør utvikle eit enda tettare og bedre samarbeid. Ha klare mål, sørgje for at pasienten/brukaren har medverkinga. Pasienten/brukaren bør òg få vera med på å evaluere tilbodet. Palliative team, diabetes team, KOLS team, rehabiliterings/aktivitetsteam. Vidareutvikla Samhandlingsteam til òg å omhandla pasienten si fysiske helse, dvs. somatisk seksjon ved Odda sjukehus må inkluderast i samarbeidet. ROP pasientar er ei gruppe med behov for integrert behandling over lang tid og eit godt koordinert tenestetilbod. Vi ser ofte at ROP pasientar ikkje responderer på poliklinisk behandling. Dei møter ikkje til avtalar, har vanskar med å redusere rusnivået, slik at dei kan gjera seg nytte av behandlinga. Dei vil ha betre føresetnad for å kunna respondere på behandling under eit institusjonsopphald. Kor ei då kan ha betre kontroll med rusing, pasientane kan skjermast betre og ein ha eit godt utgangspunkt for terapeutiske intervensjonar. Samarbeidet med kommunen må ta til ved innleggas og ikkje ved utskriving. Pr. i dag er det for få senger til denne målgruppa i HF. Tilrettelegging for aktiv bruk av brukarstyrte senger for ROP pasientar. Dette er oppretta på Haugaland A senter. Utvikla samarbeidsrutinar på ulike nivå i rusbehandlinga kommune, DPS, spesialisert rusbehandling og akutt avrusing. Det gjeld før, under og etter rusbehandling på institusjon. Samhandla tettare med henvisande instans i kommunen med sikte på å behandla fleire pasientar i Helse Fonna og avtaleinstitusjonar i Helse Vest. (Høge gjestepasientutgifter medfører ein risiko for reduserte rammer for Folgefonn DPS i Odda). Samarbeidsrutinar som t.d. klinisk konferanse på tvers av fagområder og utarbeiding av behandlingsplan som omfattar heile pasienten sin helsetilstand Det ville vera ønskelig med eit tettare samarbeide med personalet innan PLOMS ( Pleie og Omsorg) i kommunane og personalet på sjukehuset. T.d. pasientar som har behov for langvarig antibiotika behandling intravenøst. Kjennskap til kvarandre arbeidsoppgåver og utfordringer, vil kunne betre samarbeids klimaet. Ein bør arbeide for å utvikle hospiteringsordninga. Her kan ein òg sjå på moglegheit for å bygge opp ulike samhandlingsteam, som er tilknytte pasientar med behov for langvarige og koordinerte tenester. Det vil kunne gje positive effektar ved at dei ulike faggruppene samhandlar om pasienten, på tvers av linjene og uavhengig om den er innlagt eller heime. Samarbeidsrutinar som t.d. klinisk konferanse på tvers av fagområder og utarbeiding av behandlingsplan som omfattar heile pasienten sin helsetilstand Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 8

345 Kommunane og sjukehuset bør utvikle eit endå tettare og betre samarbeid. Ha klare mål, sørgje for at pasienten/brukaren har medverkinga. Pasienten/brukaren bør òg få vera med på å evaluere tilbodet. Palliative team, diabetes team, KOLS team, rehabiliterings/aktivitetsteam. OPPGAVE 5 «Sjå særleg på tilbod til eldre med samansette psykiske og fysiske utgreiings- og behandlingsbehov (eldremedisinsk poliklinikk)». Samandrag: Starte geriatrisk poliklinikk. Med tanke på demografi vil geriatrisk poliklinikk være fornuftig å legge til Odda sjukehus. Andelen eldre er forventa å stige mot , og med ei aukande brukargruppe vil eit slik tilbod berre verte meir og meir aktuelt. I tillegg vil då andelen demente og andelen eldre med ulike psykiatriske- eller adferdsutfordringar auke, og det vil verte eit auka behov for alderspsykiatriske tilbod tett på brukaren. Alderspsykiatriskteam må ha kontor dagar i Odda. Sjå på ulike modellar for samarbeid mellom kommune og Helseføretak, rundt dette tilbodet. Med tanke på demografi vil geriatrisk poliklinikk være fornuftig å legge til Odda sjukehus. Andelen eldre er forventa å stige mot , og med ei aukande brukargruppe vil eit slik tilbod berre verte meir og meir aktuelt. I tillegg vil då andelen demente og andelen eldre med ulike psykiatriske- eller adferdsutfordringar auke, og det vil verte eit auka behov for alderspsykiatriske tilbod tett på brukaren. Geriatrisk poliklinikk bør organiserast med spesial oppgåver som; demens utredning, fallklinikk, generell indremedisinsk utredning og alders psykiatri. Odda kommune har i dag ein geriater ansett i 60 %. Helseføretak og kommunane må vurdera samhandling av denne fagkompetansen. Ein vil då kunne få til eit tettare samarbeid mellom helseforetak og kommunane. Ein må få på plass eit tverrfagleg geriatrisk team enten forankra i kommunen eller på sjukehuset; eksempel helsestasjon for eldre. Ein må tilby eldre pasientar eit behandlingsløp som gjer at ein førebygger reinnleggelsar. Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 9

346 Viktig at pasienten kan forholda seg til same eldremedisinsk poliklinikk for utredning både psykisk og somatisk. Ein bør òg sjå på rehabiliteringsforløp, radiologiske støttetjenester, spesialiserte laboratorietenester, for å unngå å flytte pasienten ut frå sitt trygge nærmiljø. Vidareføre dagens polikinikktilbud og utvide dette for fleire grupper, til dømes urologiske pasientar. OPPGAVE 6 «Tilboda kan vera i form av desentraliserte poliklinikkar, dag- og døgntilbod» Samandrag: Opp start av fall klinikk Opp start av Geriatrisk poliklinikk Opp start av hjertesvikt poliklinikk Opp start av Hud poliklinikk Auke opp generell kirurgisk poliklinikk Opp start av auge poliklinikk Opp start av sår poliklinikk Opp start av ortopedisk poliklinikk Arbeidsgruppa har sett på ulike typar poliklinikkar som kan vera aktuelle å starte ved Odda Sjukehus. Ein ser av talmateriale i Forbrukaranlysen pkt. 3.4 at det er rekna 15 konsultasjonar Pr dag. Erfarings messig vil 10 konsultasjonar dagleg vera eit meir realistisk utgangspunkt for dei medisinske spesialiteter, då det vil gå noko tid til dokumentasjon ( journal notat). Antall konsultasjonar vil vera avhengig av type poliklikk. Desentralisert LAR (Legemiddel assistert rehabilitering) poliklinikk, heilskapleg behandlingsopplegg for pasientar med komplisert og langvarig rusliding. Geriatri / alders psykiatri (finns i dag alderspsykiatrisk tilbod ved Odda sjukehus med personell frå Haugesund). Ein tenkjer seg ein kombinasjon av dette to poliklinikkane. Medisinsk poliklinikk/døgnbehandling: Geriatrisk; Odda kommune har i dag ansatt ein geriater i 60 % stilling. Via samhandling kunne ein om mogleg få same geriater til å ha poliklinikk ved Odda sjukehus. Kunne også vera Eit tverrfagleg samarbeid mellom geriater,psykiater, indremediser/kardiolog,fysioterapeut, ergoterapeut, hjelpe-/sjukepleiar. Fall klinikk; utredning og forebygging av fall i tverrfagleg team( jamfør punkt ovanfor). Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 10

347 I Fallklinikken vil vi spesialisera oss i å undersøke og behandle eldre mennesker med svimmelhet, balanseproblemer og falltendens. Utredningen skal foregå poliklinisk. Vi vil mota pasientar frå fastlegar og frå sjukehusavdelingar. For å bli henvist til Fallklinikken skal ein vera: 65+ og tilhøyrande i Helse Fonna. Før sjukehuslegen henviser til Fallklinikken skal det gjerast ein basal utredning beståande av blodprøver, EKG og screening for blærebetennelse. Pasientar frå andre avdelingar skal henvisast direkte. Etter motatt henvisning vert pasienten kontakta innan ei veke, (kort ventetid). Fallklinikken motek ikkje pasientar med: Svært nedsett hukommelse. Blødning eller blodpropp i hjernen (apoplexi) innan for dei 6 siste månadane eller ein anamnese, der årsaka klart fylgjer av apoplexi. Operasjon for hoftebrot innanfor det siste halve året. Innlagte pasientar. Personalet i Fallklinikken Sidan problemstillingane ofte er svært komplekse, er det nødvendig med ein tverrfagleg tilgang. Derfor er personalegruppen eit tverrfagleg team beståande av lege, sjukepleiar og fysioterapeut. Forløp i Fallklinikken Når årsaka til svimmelhet og dårlig balanse skal finnas, krevst det ofte ei omfattande utredning. Difor må pasienten forvente fleire besøk i Fallklinikken. Utredninga består bl.a. av syns test, måling av blodtrykk, gang- og balansetest, spørjeskjema vedrørande livsstil og fall/svimmelheit, medisingjennomgang samt ein grundig legeundersøkelse. Eit samarbeid med andre spesialavdelingar kan vera; Osteoporoseklinikken Kardiologis Avdeling Nevrologisk Avdeling Øre- Nase-, Halsavdeling Røntgenavdelingen Ut frå resultatet av undersøkelsane vert det i samarbeide med pasient og evt. pårørande laga ein behandlingsplan. Ved behov av trening kan dette gjerast i regi av Fallklinikken. Hjertesvikt; Kardiolog og sjukepleiar i tverrfagleg team. Utredning, medisinering herunder initiering, titrering og vedlikeholdsbehandling. Samhandling med fastlege. Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 11

348 Hud; ein poliklinikk til pasientar med dermatologiske problemstillingar. Samhandling mellom spesialist i dermatologi og sjukepleiar (eksempelvis sårbehandling, lys og tjærebehandling). Kirurgisk poliklinikk/døgnbehandling: Auge; I høve tabell 8 synest det som at pasientar med augeproblematikk i Odda sjukehus sitt opptaksområde kunne vera tend med å ha ein augelege tilstades på sjukehuset. Oppgåve kunne eksempelsvis være poliklinikk og dagkirurgisk behandling (katarakt operasjonar osv.). Generell kirurgi; Ein har eit velfungerande tilbod ved Odda sjukehus i dag, som kan utvidast for eksempel urologi, sår poliklinikk. Sår poliklinikk; Ein kunne tenkja seg eit samarbeid mellom kommunane og Helseforetaket med Dermatolog og sår poliklinikk. Både Odda sjukehus og Odda kommune har pr. i dag sjukepleiarar med spesialutdanning i sårbehandling. Gyn/føde poliklinikk; er velfungerande i dag, ved fleire gynekologar kunne med fordel poliklinikken aukast. Ortopedi; ein kunne med fordel hatt ein Ortoped fast ved Odda sjukehus ( det hadde ein før). Bruddskader samt skader i muskel og skjellet utgjer betrakteleg andel i ØH aktivitet. Ortoped kan inngå i kirurgisk vaktberedskap, slik at pasientane t.d. lårhalsbrot (som vil vera døgntilbod) kan blir operert ved Odda sjukehus. Ein kan opprette dagkirurgisk tilbod som t.d. arthroscopi, acromionreseksjon. Somatisk rehabiliteringspoliklinikk; Tverrfagleg samarbeid mellom lege ( somatikk og psykiatri),sjukepleiar, fysioterapeut; målsetjing at pasienten gjennvinn heilt eller så godt som mogleg tapt funksjonsevne. Eventuell samanslåing av pasientar med behov for hjerte-, lunge- og ortopedisk rehabilitering. Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 12

349 OPPGAVE 7 «Arbeidsgruppa må vurdere ulike modellar for tilbodet, med og utan vidareføring av akuttilbodet ved Odda sjukehus». Samandrag: Arbeidsgruppa konkluderer einstemmig i at det ikkje er andre alternativ enn at Odda sjukehus må ha eit akuttkirurgisk tilbod Odda sjukehus må ha beredskap innanfor kirurgi, indremedisin og anestesi 24 timer i døgnet pga. infrastruktur, geografi, demografi og klima. Skal Odda sjukehus fortsette med elektive pasientar (døgnpasientar) må sjukehuset ha eit vaktteam som følgjer opp de pasientane. Da kan en lure på hva en vinner med å ta bort akuttberedskapen. Ved fjerning av akuttberedskapen blir tryggheten for befolkninga betydelig svekka. Blir sjukehuset tappa for oppgåver, tapper en det også for fagfolk. Konsekvensen med å legge ned akuttkirurgisk tilbod, kan føre til redusert medisinsk beredskap og store utfordringar med rekruttering av overlegar og legar til fastlegeheimlar. Det vil verta eit ekstra press på legevakt og ein må rekne med at legevaktslegar må følgje pasient til anna sjukehus som ligg minimum 2 timer unna. Legevaktslegen vil då vera vekke frå legevaktstasjon opp mot 5 til 6 timer. Den interkommunale legevakta må då auke opp sin beredskap med fleire legar på vakt. Mister ein akutt tilbodet i kirurgi ved Odda sjukehus, vil ein også miste ein del av turnuslege ordninga då ein ikkje har kirurgiaktivitet. Det vil alltid, uansett tilbod, komme pasientar til sjukehuset med akutte sjukdomsbilder, både kirurgiske, psykiske og medisinske. Dei har rett på å bli utreda, stabilisert og ivaretatt før evt overføring til høgare nivå. Det er i fleire tilfelle behov for kirurgisk tilsyn, utan operative inngrep. Det vil alltid komme turister med ymse skader, idrettsungdommar, skiskader frå sommerskisenteret i Jondal, skader frå fjellsport sommar og vinter, hyttefolk. Det er estimert ein turisttrafikk til Trolltunga på omlag besøkande pr. år. Ut ifrå desse punkta meiner vi og at det er rett å satse på ein eigen Odda modell for framtida med akutt kirurgisk beredskap. Det vil vera svært alvorleg for sjukhuset å mista akutt kirurgisk beredskap. Det vil difor vera vanskeleg å finne ulike modellar som kan styrke sjukhuset dersom vi ikkje har akutt tilbod. Tilbakemeldingar frå våre anestesi- og indremedisinske legar vil bli ei betydeleg utryggheit i arbeidsdagen. Odda Sjukehus må ha ein akuttberedskap innan kirurgi og indremedisin for å ivareta innbyggarane i området. Her har en deler av året utfordringar med stengte veier, dårlig vær/ekstremvær. 2 høgfjellsovergangar og mange og lange tunellar. Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 13

350 Stor turisttrafikk, med både Røldal, Trolltunga og Hardanger. Mange dagar i løpet av året da det ikkje er flyvær, og ein kan av den grunn ikkje stole på at luftambulansen kan komme når det gjelder som mest akutt. Ut frå desse omstendigheiter meiner arbeidsgruppa at det er rett å satse på ein egen Odda modell for framtida, i staden for å adoptere andre sine løysninger. En må optimere den akutte beredskap - ansetje flere ortopedkirurger som får tilgang til å avlaste ventelister i ex. Haugesund, med elektive operasjoner. Konsekvensen av å legge ned et akutt kirurgisk tilbod medfører også stor fare for den medisinske beredskapen. Kommunane i opptaksområde til Odda sjukehus har utfordringar med å rekruttere legar i fastlegeheimlar. Dersom akutt-tilbodet vert lagt ned vil ikkje utfordingane bli mindre. Legane vil føle eit ekstra press på legevakt og ein må rekne med at legevaktslegar må følgje pasient til anna sjukehus som ligg 2 timer unna. Legevaktslegen vil då vera vekke frå legevaktstasjon opp mot 5 til 6 timer. Den interkommunale legevakta må då auke opp sin beredskap med fleire legar på vakt. Det vil også alltid, uansett tilbod, komme pasientar til sjukehuset med akutte sjukdomsbildet, både kirurgiske, psykiske og medisinske. Pasientane må utredast, stabiliserast og ivaretas før eventuell videre behandling ved høgare nivå. Det er i fleire tilfelle behov for kirurgisk tilsyn, utan operative inngrep. Modell 1: bygge opp meir av dagens tilbod med høgre kompetanse ved å ha LIS leger på vakt. Disse kan gå inn i en rotasjonsordning med hospitering i deler av utdannelsesløpet sitt her. Fordelen er at det vil gi LIS legen breidare erfaring, styrke og støtte turnuslegene og man ha større kapasitet til å handtere listepasienter som sendes hit for behandling. Modell 2: tilsvarande tilbod som i dag, men rute enda fleire pasientar frå Kvinnherad hit. Modell 3: dersom man tar bort det kirurgiske tilbodet, vil de medisinske legene få de kirurgiske pasientane, som uansett kommer på døren. Det vil alltid komme turister med ymse skader, idrettsungdommar, skiskader frå sommerskisenteret i Jondal, skader frå fjellsport sommar og vinter, hyttefolk. Odda sjukehus må ha beredskap for kirurgi, indremedisin og anestesi 24 timer i døgnet pga. geografien og klimaet. Skal Odda sjukehus fortsette med elektive pasientar (døgnpasienter)må sjukehuset ha et vaktteam som følgjer opp de pasientane. Da kan en lure på hva en vinner med å ta bort akuttberedskapen. Ved fjerning av akuttberedskapen blir tryggheten for befolkninga betydelig svekket. Blir sjukehuset tappa for oppgåver, tapper en det og for fagfolk. Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 14

351 OPPGAVE 8 «Inkludert i arbeidet ligg også ei vurdering av eventuelt behov for avtalespesialistar i området.» Samandrag: Ein kunne tenkje seg ein dermatolog ( jamfør oppgave nr 6). Det framgår av tabell 9 i rapport frå Deloitte, at pasientvolumet til dermatologisk aktivitet, vil rettferdiggjere eit dermatologisk tilbod. Mogleg 2 3 dagar i månaden hadde vore gunstig. Pasientar reiser i dag ut frå Odda for å få dette tilbodet. ØNH lege vil av same årsak som ovanfor nemnt vera eit godt tilbod til pasientar i Odda sitt opptaksområde. Tilbodet kunne vera 4-5 dagar Pr månad, sett utifrå tabell nr 8 i rapport frå Deloitte. OPPGAVE 9 «Sjå på samarbeid mellom somatikk og psykisk helsevern og mellom primær- og spesialisthelsetenesta». Sjå punkt 4,5, og 6. OPPGAVE 10 «Vurdere tiltak for kompetanseutvikling og rekruttering for å sikre rett tilgang til ulik kompetanse ved Odda sjukehus, knytt til dei pasienttilboda som arbeidsgruppa tilrår (t.d. gjensidige hospiterings- og rotasjons-ordningar, tilrettelegging for vidareutdanning, oppgåvedeling («jobbgliding») og sjå på forholdet mellom breidde- og spisskompetanse).» Hospitering er formalisert i samarbeidsavtalane og gjelda for alle yrkesgrupper innad i føretaket. Hospitering må vera lik i kompetansenivå, dvs. overlege mot overlege, sjukepleiar mot sjukepleiar. Arbeidsgruppa meiner at dette også vil styrkje samhaldet, respekt for einannan, utveksling av kunnskap og erfaring innad i føretaket. Hospitering og rotasjonsordningar vil styrkje pasientbehandlinga, då vi kan implementere regionale og nasjonale behandlingsveiledningar einsarta og raskt. Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 15

352 Ved å opprette felles ventelister vil ein bedre kunne utnytte ressursar i føretaket og pasientane vil som konsekvens av hospitering og rotasjonsordninga få den same gode behandling om den utførast lokalt ved Odda Sjukehus eller i Haugesund/Stord sjukehus. Muligheit for hospitering mellom kommunar og føretak er like essensielt som innan for føretaket. Ved å bli kjent, utveksling av erfaringar og kunnskap, respekt og tillit vil vera særs nytting både for pasientar, pårørande og personell. Det vil også gje ei betre forståing av kvarandre oppgåver og arbeidsdag. Overlevering av informasjon betres. Hospitering er kompetanseutviklande og kan gje positivt utslag for rekruttering av personell. OPPGAVE 11 «Vurdere utviklingsmoglegheiter og synergiar innan legevaktssamarbeid og drift av dei kommunale KAD-sengene i Odda». Samandrag: KAD-senger/legevaktstasjon/sentral bør samlokaliserast. Kommunane ser det som optimal resurs utnytting å knytta desse tenestene opp mot helseforetaket sin intensiv/akuttmottak, og fått eit FAM(felles akutt mottak). Det er viktig at vi har gode rutinar/kriteria på kven som kan ligge i dei kommunale sengene. Eit godt samarbeid med spesialisthelsetenesta er viktig. Skal ein fortsette med desse sengene i ein avdeling av Odda sjukehus, må ein få til eit tettare og betre samarbeid mellom kommune og helseforetak, til dømes kjøp av legetenester på dagtid. Legevaktlegane er svært fornøgd med den tette kontakten med sjukehuslegane. Ved å samkjøre legevakta meir med sjukehuset, i form av nærleik og tilbod, vil dette kunne gi et økt tilbod til pasientane. Legevaktspasientene kan få økt og nærare tilbod innan røntgen og laboratorium. Ved samlokalisering kan til dømes enkle kirurgiske problemstillingar handteras raskare og til pasientens beste. Tett samarbeid mellom kommunen og sjukehuset. Viktig at kommunen gir kontinuerlig informasjon og gjentatt påminning om KAD sengene til fastlegar og Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 16

353 legevaktslegar for å øke bruken av sengene. Det er spesielt viktig når det er mye vikarbruk eller utskiftingar av leger. God samhandling mellom føretaket og kommunane er ei føresetnad, sjå spesielt forslag i pkt. 13 og 14. Det er ønskelig med ein meir proaktiv holdning blant vaktlegene/kommunelegene for å bruke KAD-sengene, og det kunne etableras eit tettare samarbeid med sjukehuslegane med samhandling rundt instruksjon/undervisning. KAD-sengene er eit kommunalt ansvar. Det er viktig at vi har gode rutinar/kriteria på kven som kan ligge i dei kommunale sengene. Eit godt samarbeid med spesialisthelsetenesta er viktig i grensetilfelle. Legevakt er eit kommunalt ansvar. Legevaktlegane er svært fornøgd med den tette kontakten med sjukehuslegane. Men vi ser at det er viktig at lokala viser tydelig kor pasienten er; i kommunehelsetenesta eller i spesalisthelsetenesta, då det er utfordrande for både pasient og pårørande å ikkje ha oversikt om ein er innlagt på sjukehus eller har fått eit anna tilbod. Ved å samkjøre legevakta meir med sjukehuset, i form av nærleik og tilbod, vil dette kunne gi et breiare tilbod til pasientane. Laboratoriet både tar og analyserer allereie ein del prøver for legevakta (bla ddimer). Ein bør avtalefeste og bedre dette samarbeidet, få til elektronisk rekvirering av prøver og svarrapportering, både når det gjeld legevaktspasienter og KADsenger. No skjer alt på papir, noko som er tidkrevjande. Legevaktspasientane kan få breiare og nærare tilbod innan røntgen og laboratorium. Enkle kirurgiske problem kan handteras på operasjonstue med innlegging og tilsyn og enkle operasjoner, eks reponeringar, enkel pinning av frakturar osv. Eventuelle større operasjoner om man har rett spesialitet tilstades ved sjukehuset. På denne måten vil man spare kostnader og belastningar for pasienten med transport mellom legevakt og sjukehus til høgare nivå. Hjerteinfarkt, hjerneslag o.l. tilstander vil være nært overvåkningsavdeling og utredning (CT / rtg /lab). Dette vil også gi trening og støtte frå sjukehuslegar til legevaktslegar. Man kan sjå for seg at røntgentenestane kan rekvireras direkte frå legevaktslege frem til eks kl. 22 om kvelden, utan å gå via kir. pol. Tett samarbeid mellom kommunen og sjukehuset. Viktig at kommunen gir kontinuerlig informasjon og gjentatt påminning om KAD sengene til legene for å øke bruken av sengene. Det er spesielt viktig når det er mye vikarbruk eller utskiftingar av leger. Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 17

354 OPPGAVE 12 «Arbeidet skal bygge på analyser av pasientgrunnlag og storbrukarar i området til Odda sjukehus, utført for prosjektet for Odda sjukehus. Analysane blir stilt til disposisjon for arbeidsgruppa straks dei er ferdigstilte, etter planen innan utgangen av september.» Arbeidsgruppa har hatt nytte av «Storbrukarar av spesialisthelsetenester i Odda-området» gjennom heile arbeidet. OPPGAVE 13 «Drøfte moglegheiter for å utnytte KAD-sengene betre og kome med forslag til vidare driftsform». Samandrag: KAD-senger er eit kommunalt ansvar. Få på plass lege på dagtid, evt kjøpe legetenestar frå helseforetaket på dagtid. Arbeide aktivt for at fastlegar/legevaktslegar nyttar tilbodet Antall KAD-senger i henhold til veileda tall. Samarbeide om å inkludere psykiatri/rus i desse sengene, frå Arbeide aktivt med kriterier for bruk av sengene Arbeide aktivt med eit tettare samarbeid mellom helseforetak og kommunar, for å sikre at begge partar har lik forståing av tilbodet og drifta av dette. Lokalisering av KAD-senger er omdiskutert, både i føretak og kommune. Det finnes ingen klar anbefaling på kor desse sengene bør lokaliserast, men for at det skal være samfunnsøkonomisk å drifte må dei ligge i tilknyting til 24-timer drift. Det vil og til ei kvar tid være kommunestyrene i kommunane som vedtar lokalisering. Pr d.d. ligg sengene lokalisert til sengepost på Odda sjukehus, og det er dette tilbodet ein då må samarbeide Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 18

355 OPPGAVE 14 «Vurdere lokalisering av interkommunal legevakt og eventuelt legesenter ved Odda sjukehus eller sjukeheimen i Odda og kome med forslag til vidare driftsform». Samandrag: KAD-senger/legevaktstasjon/sentral bør samlokaliserast. Frå kommunalt ståsted ville det vært optimalt å knytta desse tenestene opp mot helseforetakets intensiv/akuttmottak, og fått eit FAM (felles akutt mottak) KADsenger/legevaktstasjon/sentral bør samlokaliserast. Frå kommunalt ståsted ville det vært optimalt å knytta desse tenestene opp mot helseforetakets intensiv/akuttmottak, og fått eit FAM. Odda sjukehus kunne då sett for seg en videre ombygging av hele 1. etasje ved Odda Sjukehus (inkl øyelegefløyen), med legevakt og akuttmottak/overvaking i samdrift. 2. etasje kan da bli poliklinikkar ol. (nærleik til røntgen). Eit godt samarbeid med spesialisthelsetenesta med KAD sengene er viktig. Skal ein fortsette med desse sengene i ein avdeling av Odda sjukehus, må ein få til eit tettare og betre samarbeid mellom kommune og helseforetak viktig å sette brukaren i fokus. Legevaktlegane er svært fornøgd med den tette kontakten med sjukehuslegane, men ser samstundes at det er utrygt å ha lokalar som ikkje er tilknytte sjukehusets døgntilbod, sikkerheit. Ved å samkjøre legevakta meir med sjukehuset, i form av nærleik og tilbod, vil dette kunne gi et økt tilbod til pasientane. Legevaktspasientene kan få økt og nærare tilbod innan røntgen og laboratorium. Ved samlokalisering kan t.d. enkle kirurgiske problemstillingar handteras raskare og til pasientens beste. Tett samarbeid mellom kommunen og sjukehuset. Viktig at kommunen gir kontinuerlig informasjon og gjentatt påminning om KAD sengene til fastlegar og legevaktslegar for å øke bruken av sengene. Det er spesielt viktig når det er mye vikarbruk eller utskiftingar av leger. Klarer ein å få etablert velfungerande KAD/legevaktsstasjon/sentral i Odda sjukehus, kan det og være eit fortrinn å vurdere å etablere eit nytt, stort legesenter i Odda sjukeheim. Dette kan gi økt kvalitet for pasientar, som kan oppleve tettare samarbeid mellom fastlegar og sjukehuslegar. Særs viktig for pasientar med kroniske Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 19

356 sjukdommar, og behov for langvarig, koordinerte tenester. Dette kan igjen redusere behov for reinnlegging.. Kan og være med på å øke bruken av KAD-senger. Ved møte 29. september hadde arbeidsgruppa en rundvisning. Eit forslag er å flytte den kardiologiske poliklinikk til tidl. DPS-sengepost og frigjere 3 gode,og aller viktigast, samanhengande rom. 2 store rom til behandling, med eit litt mindre midtre rom, som kunne være "legevakts sekretariat", der t.d. legevaktas hjelpepersonale, medisinskap mv. kunne vera. Ein kan i prinsippa behandle to pasientar samstundes. Det vil då være kort vei for legevakts personalet, ein kan låse av, og romma vil ikkje ha andre funksjoner enn legevaktslokale. Kommunen si målsetting er å samlokalisere legevaktsentral, legevaktstasjon og KAD senger. Som tidlegare nemnt er det viktig å få eit naturleg skile mellom den kommunale tenesta og spesialisthelsetenesta. Kardiopoliklinikk er eit betre alternativ enn det vi har i dag, sjølv om det ikkje er det mest optimale alternativ med tanke på utnytting av ressursar på legevakt og KAD senger. OPPGAVE 15 «Det må for begge områda vurderast konsekvensar for sjukehusdrift, andre leietakarar, tilgang for pasientar, tilgang for ambulanse og løysningar for parkering. Vurderingane må grunngjevast med bakgrunn i gjeldande Lov og forskrift, nasjonale og regionale føringar som samhandlingsreforma, akuttmeldinga, nasjonal helse- og sjukehusplan og utgreiingar som følgje av denne.» Eit Odda sjukehus med felles ventelister vil gje større tilgang på pasientar og dermed auka drift ved sjukhuset. Eit velfungerande sjukehus med 8 turnuslegar og faste erfarne overlegar vil gje befolkninga tilhøyrande Odda sjukehus ei brei og god behandling både innan kirurgi og medisin. Ambulanseinngangen er i dag i tilknyting til poliklinikkane der også legevakta ligg pr. i dag. Pasientar som i dag kjem i ambulanse må gjennom lokalar der det er andre pasientar og pårørande ein bør difor sjå på ein ny ambulanseinngang uavhengig av om legevaktslokal blir i andre lokalar i sjukehuset. Det er gjort eit betydeleg sikkringsarbeid etter storflaumen i 2014 med mellomanna sikring av elva. Vegen inn til hovudinngangen og ambulanseinngangen må utbetrast og gjerast breiare langs med hovudinngangen. Ved å ta bort noko av grønt arealet utanfor hovudinngangen kan ein få betre parkringsplass til pasientar som skal til legevakt, ambulanse i oppdrag. Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 20

357 I arealplan for Odda Sjukehus ser ein mellomanna at ved eventuelt sal av sjukeheimsbygget ligg der planar for framtidig bygg til DPS. Det er etablert ny ambulansestasjon med døgnvakt, prehospitale tenester er svært velfungerande med høg kompetanse. OPPGAVE 16 «Samarbeid om pasientbehandling i kommune og helseføretak innan somatiske helsetenester, psykisk helsevern og rus vektleggjast i arbeidet. Sjå på korleis ein kan betre tenestene, inkludert akuttenestane, for menneske med psykiske lidingar og rusproblem i Odda, Jondal og Ullensvang for å sikre pasientane betre tilpassa og meir heilskapleg tilbod lokalt. Samarbeid mellom kommunar og helseføretak og mellom somatikk og psykisk helsevern er vesentleg i denne samanheng. Endringsarbeid ved Folgefonn DPS, jf. styresak 88/15 til styret i Helse Fonna, skal tas omsyn til». Samandrag: På dette området er det ulike meiningar mellom kommunar og spesialisthelsetenesta, om kva som er nødvendige tiltak i utvikling av tenester og tilbod til målgruppa LAR: Odda kommune har i dag eit godt fungerande etablert trepart samarbeid med LAR HF, LAR konsulent er lokalisert i Haugesund, men har avtalte møtedagar i Odda. Kommunen har den daglege jevnlege oppfølginga med brukar, noko som vi ser på som ein føresetnad for at LAR pasientane skal få ei heilskapleg og godt koordinert behandling. Ligg også i langtidsbudsjettet vedtatt i styret i mai AVRUSING: planlagt og akutt,pr idag er det lang ventetid på avrusing i HF. Siste året har nesten alle Odda kommune sine pasientar som har blitt henvist avrusing fått eit tilbod om avrusing i Stavanger ved RAS( Rogaland A senter) eller ved Bergensklinkkene( Skuteviken). Dette pga. av kapasiteten til HF er låg. Odda sjukehus med sin medisinske kompetanse har det som skal til for å få plass ein avrusingsavdeling ved den samlokalsieringa som er mellom somatikk og psykiatri i Odda. STABILISERING: Pr idag blir ROP pasientar med behov for stabilisering fortrinnsvist henvist til Stavanger FAB( Frelsesarmeens behandlings senter i Stavanger) Stabiliserings opphald er ofte nødvendig etter avrusing, i påvente av behandling, eller i samband med poliklinisk oppfølginging. Samt tettare oppfølging/ behandling av ROP pasientar med behov for somatisk behandling, for å unngå brot i behandling og økt risiko for reinnleggelse. Ved etablering av tilbod innan avrusing og stabilering i Odda,vil ein kunne gi pasientane ei tettare oppfølging under innleggas og det vil kunne styrka samhandling mellom kommune og spesialisthelsetenesta, og det vil vera eit samfunnsøkonomisk tiltak på sikt. Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 21

358 FDPS poliklinikk har eit etablert samarbeid med kommunane i opptaksområdet etter den såkalla C flex modellen, og med vekentlege sammarbeidsmøter. Dei ynskjer etablering av LAR behandling og utlevering ved Odda sjukehus. Ligg også i langtidsbudsjettet vedtatt i styret i mai LAR poliklinikk har då trong for eigna skjerma lokalar i nærleik til psykiatrisk poliklinikk og somatikk. Her meiner Odda kommune at ein i dag har eit godt fungerande etablert trepart samarbeid med LAR HF, LAR konsulent som er lokalisert i Haugesund, men har avtalte møtedagar i Odda. Kommunen har og den daglege og jevnlege oppfølginga med brukar, noko som vi ser på som ein føresetnad for at LAR pasientane skal få ei heilskapleg og godt koordinert behandling, då den aktive daglege rehabiliteringa skjer i kommunen, med tilrettelegging av m.a. bustad, samtalar, aktivitet og arbeid. Odda kommune kan Pr idag vise til gode resultat innan for LAR i HF. Somatisk utgreiing for dei som har trong for det før innlegging i psykisk helsevern, kan skje ved Odda sjukehus. Under innlegging i psykisk helsevern nytta somatisk utgreiing og behandling ved Odda sjukehus. Polikliniske pasientar får somatisk utgreiing ved Odda sjukehus, laboratoriet, røntgen., EEG el. Faste utedagar med helse- og sosialtenesta i t.d. Kinsarvik AVRUSING: planlagt og akutt. I dag er det lang ventetid på avrusing i HF. Siste året har nesten alle pasientar som har blitt henvist for avrusing fått eit tilbod om avrusing i Stavanger ved RAS (Rogaland A senter) eller ved Bergensklinkkene (Skuteviken). Dette pga. av kapasiteten til Helse Fonna er låg. Odda sjukehus med sin medisinske kompetanse har det som skal til for å få plass ein avrusingsavdeling ved den samlokalsieringa som er mellom somatikk og psykiatri i Odda. OPPGAVE 17 «Arbeidsgruppa må vurdere ulike modellar for tilbodet, med og utan vidareføring av akuttilbodet ved Odda sjukehus». Samandrag: Arbeidsgruppa vurderer det som uaktuelt å ikkje ha eit akuttkirurgisk tilbod ved Odda sjukehus Vi må ha ein akuttberedskap innan kirurgi og indremedisin slik at befolkninga i Hardanger kan få eit trygt og fullverdig helsetilbod uansett værforhold. Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 22

359 I tillegg må befolkninga sikrast nærleik til spesialistutredningar og behandling. Reiseavstander er lange, og her må ein ikkje berre fokusere på avstand frå Odda til Haugesund, men frå alle utkantar. Tidsbruk og samfunnskostnader vil være enorme om ein tek bort eit utredningstilbod som ikkje vil være pasientvennlig. Døme på pasientforløp: Eks. barn skader seg på fotballtrening omlag kl i Vikebygd. Ein lurer på om det kan være eit underarmsbrot. Dersom det ikkje er tilbod om røntgen, smertestilling, reponering, gipsing i Odda vil pasientforløpet sjå slik ut: kl. 18: skade kl. 20: pasienten hjå lokal legevakt (køyretid 30 minuttar, + venting på legevakt) kl køyre til Haugesund med taxi eller privatbil om tilgjengelig, offentlig transport finnes ikkje. kl ankommer Haugesund, mottak, kl røntgen i Haugesund kl kir pol i Haugesund, venting og behandling kl ferdig i Haugesund kl heime i Vikebygd. Dette tek altså 12 timer i beste fall. Det er IKKJE akseptabelt. Foreldre og barn kan ikkje gå på jobb/ skule etter ei slik hending. Då er ein for trøyt. Dette er tilfelle som hender fleire gonger uke Ei veke etterpå skal pasienten på kontroll, med røntgen, kir pol osv. i Haugesund. Dette et også 1 hel arbeids- og skuledag. Det er ikkje greit for pasienten. Dette kan løysast ved Odda sjukehus på eit par timar. Eks medisinsk problemstilling: kl pårørande merker atferdsendring og ringer 113, FAST symptomer. Pasienten befinner seg Fresvik. Sjukebil på plass kl , denne dagen regner det og er litt tåke. Pasienten må køyrast. I Odda er det ikkje tilbod om akutt CT utan å gå via turnuslegar. Litt før kl. 20 er pasienten framme i Haugesund. Da er behandlingsvindauge for trombolyse forbi. Ei slik svekking av dagens tilbod til innbyggarane kan ikkje godtas. Andre tilfelle som trenger akutt utreiing med CT og rtg, eks lungeemboli, blødingar i buk, akutt abdomen, skader osv. Ein bør vidareføre dagens tilbod ved Odda sjukehus, og samtidig styrkje den med LIS leger, noko som kan auke aktiviteten og kvaliteten på dagtid og i behandlingskjeden. I tillegg vil dette kunne gje moglegheit for fastleger under spesialisering å kunne ta dette lokalt. Odda må få tildelt oppgåver frå Haugesund. Enkle kirurgiske inngrep kan bli overført til Odda og på den måten blir den kirurgiske beredskapen styrka. Det er viktig at alle pasientar får eit likeverdig akuttilbod uavhengig av kvar ein bur. Det er laga «pakkar» frå sentralt hold, t.d. hjerneslag. Dette må og gjelde for pasientar i indre Hardanger. Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 23

360 Oppgåve 18 «I vurderingane skal omsynet til pasienten stå i sentrum. Pasienttryggleik, arbeidsmiljø, kvalitet og kompetanse må ivaretakast i endeleg forslag frå arbeidsgruppa. Inkludert i dette er å vurdere tiltak knytt til dei pasienttilboda som arbeidsgruppa tilrår (t.d. gjensidig hospiterings-og rotasjonsordningar, tilrettelegging for vidareutdanning, oppgåvedeling»»jobbgliding») og sjå på forholdet mellom breidde- og spisskompetanse). Kompetanseauke innan rus og psykisk liding ved somatikk Odda. Sjå tenkte pasientforløp under oppgåve 15 Ved å styrkje dagens tilbod ved Odda sjukehus vil kvaliteten i behandlinga verta vel så god som ved eit større sjukehus. Ein kan sei at mengda er større ved store sjukhus, med ved eit mindre sjukehus får kvar enkelt medarbeidar meir trening og variert pasientaspekt. Her får legane og anna helsepersonell ta del i alle tilfelle. I tillegg vert personalet meir kjende med kvarandre og kan støtte seg på yrkesgrupper på tvers av profesjonane på ein tryggare måte. Turnuslegane evaluerer allereie i dag at tenesta ved Odda sjukehus som svært lærerik mellomanna då det er varierte pasientbilde. Vakthavande turnuslegar har ansvar for både medisinske og kirurgiske pasientar samstundes. Slik det ser ut pr. i dag kan pasientar med psykiske lidingar også bli innlagt i KAD sengene, det gjev krav om auke kompetanse for legar og pleiepersonell innan psykiatri og tenkjeleg også innan rus. Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 24

361 Frå seinsommaren 2016, utover hausten og frem til slutten av november har arbeidsgruppa, som blei utplukka av styringsgruppa, jobba med dei utvida mandata. Samansetninga av arbeidsgruppa er tverrfagleg breitt og med representantar for såvel Helse Fonna som kommunane til Odda Sjukehus sitt opptaksområde. Dei opprinneleg to mandat, vart under prosessen, slått samen til eit. Dette fordi oppgåvene ein ynskte å få besvart i kvart av dei to mandata, er meir eller mindre samanfallande og fletta naturleg samen. Prosessen der alle deltagarane har fått komme med innspel, har avslørt ein betydelig kreativitet og iver frå deltakarane. Med bakgrunn i rapportame utarbeida av Deloitte teiknar det seg eit mønster, og me har på bakgrunn av desse mønstrene fokusert på løysningar som kan vise vegen framover. Vi har ikkje sett på dei økonomiske konsekvensane, men meiner forslaga er gjennomførbare. Man kan oppfatte våres arbeide som et innlegg til et idekatalog. Ein ser av arbeidet som er gjort, at Odda sjukehus med fordel kan få fleire oppgåver frå dei andre sjukehusa i føretaket. Innan kirurgi kan ei etablering av meir nisje kirurgi, med tilbod til hele Helse Fonna etablerast. Ved å innføre felles venteliste vil ein bedre pasient grunnlaget og vera med til å styrke det faglige og ikkje minst vil det gagne arbeidsmiljøet. Gjensidig hospitering vil også gjere at fagmiljøa vert bedre kjent og dette kan vil auke respekten for kvarandre. Vi meiner også at det vil gje styrkje til eit samla føretaket. Ikkje berre innan kirurgi, men også innan medisin kunne ein etablere nye arbeidsoppgåver. Tanken om etablering av ein geriatrisk poliklinikk. Etablering av ein fallpoliklinikk, der målet om å førebygge fall hos eldre, som hjå mange kan få katastrofale fylgjer med tildømes lårhalsbrot. Denne type poliklinikk vil vera ein betydeleg gevinst for innbyggjarane i Odda sjukehus sitt opptaksområde. Arbeidsgruppa er av den meinig, at sjukhuset i dag har gode tilbod, men ved å utvide tilbodet til pasientgrupper innan somatikk, rus og psykiatri, vil det styrkje behandlinga til ei større gruppe av befolkninga og pasientlekkasje ut av Odda sjukehus vil reduserast. Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 25

362 Ei samla arbeidsgruppe inklusiv gruppeleiar er samstemde om at akutt kirurgi må fortsatt vera tilstades ved Odda sjukehus, samstundes som ein styrkjer dagkirurgi og poliklinikkar innan både medisin og kirurgi. Ei styrkje av tenester innan rus og psykiatri er ein også samstemde om. Eit breiare og bedre samarbeid mellom kommunane og føretaket er essensielt for god kvalitet. Moglegheit for gjensidig hospitering kan også her, være eit dreiepunkt, som kan gagne forandrings prosessane som kjem. Respekten for kvarandre i denne kaotiske tida, der utfordringar med bl.a. gradvis auke av ei eldre befolkning, nærmast står i kø for å verta løyst, er essensielt. Respekten for kvarandre i denne kaotiske tida anser vi som ekstensiell, både innan helseføretaket men lik så viktig helseføretaket og kommunane i mellom. Med pasienten i sentrum, der pasienten er deltakande i si eige behandling eller utredning stiller større krav til oss som helsearbeidere om å vera lydhøyre ovanfor pasienten sine ynskjer. Me opplever at pasientane i 2016 er spørjande, ynskjer å bli høyrt og forstått og ynskjer medbestemming. Pasientane ynskjer kvalitet av høgt fagleg personell, med kort ventetid og valgmoglegheiter. Me har mange utfordringar, spesielt innan den voksande eldre befolkninga. Me ynskjer at Odda sjukehus vert bevart med dei tilbod som er i dag, men samtidig vil vi ha gode endringar som styrkjer drifta og fagmiljøet slik at vi får fleire oppgåver til sjukhuset. Samarbeid med kommunar og Helse Fonna 26

363 Vedlegg 10

364 Dagkirurgisk tilbod ved Odda sjukehus Prosjekt for Odda sjukehus i lys av føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan

365 Innhald 1. Om arbeidet gjort i arbeidsgruppa for dagkirurgisk tilbod ved Odda Sjukehus Dagens situasjon ved Odda sjukehus i eit dagkirurgisk perspektiv Aktuelle tilbod innan dagkirurgi ved Odda sjukehus Dagkirurgiske tilbod som kan vere nyttig for Helse Fonna å ha ved Odda sjukehus Generelt om organisering av det dagkirurgiske tilbodet ved Odda sjukehus Meir konkret om organiseringa av tilbodet per fagområde Modell med akuttkirurgi Modell utan akuttkirurgi... 13

366 1. Om arbeidet gjort i arbeidsgruppa for dagkirurgisk tilbod ved Odda Sjukehus Arbeidsgruppa som har jobba med det dagkirurgiske tilbodet ved Odda sjukehus har bestått av: Trond Dyngeland Odda Sjukehus Ingunn Olin Haugen Odda sjukehus Ragnhild Helle Odda kommune Leiv Varberg Tillitsvalt Bjørg kari Hovland - verneombod Agnieszka Bratland Ullensvang herad kommune Lene Lunde Deloitte Arbeidet har vore leia av Lene Lunde, og det har vore avhalde fire arbeidsgruppemøter. Utgangspunktet for arbeidet har vore: - Mandat frå Helse Vest om arbeidet for dagkirurgisk tilbod ved Odda sjukehus - Analyse av forbruket av somatiske spesialisthelsetenester i Odda sjukehus sitt opptaksområde - Data henta frå Helse Fonna på ventetid og mengd ventande - Ei lita kvalitativ undersøking blant fastlegar i kommunane - Berekning av dagkirurgisk volum i Helse Fonna Notatet om det dagkirurgiske tilbodet har vore ute til høyring fleire gongar hos arbeidsgruppa, siste versjon av notatet blei sendt ut til gruppa , med frist for å kome med innspel og godkjenning innan Tre av deltakarane har innan fristen meldt inn og godkjent notatet. To av deltakarane har ikkje gitt tilbakemelding. Det har blitt sendt fleire påminningar. Ein siste deltakar melde inn store endringsforslag og ueinigheit til notatet , ein time før leveransefrist. Nokon av endringsforslaga er i varetatt, men mange av dei var for store til å ta inn i teksten på ein time, og er av ein art som gjer at gruppa på ny hadde måtte behandla notatet om desse skulle vore tatt inn.

367 2. Dagens situasjon ved Odda sjukehus i eit dagkirurgisk perspektiv Odda sjukehus har per dags dato 4 generelle kirurgar, 2 med tilleggskompetanse innan gastrokirurgi, 1 med tilleggskompetanse i karkirurgi og 1 med gynekologisk spesialitet. Ved Odda sjukehus kan ein få utført dagkirurgi innan gynekologi (framfall og andre underlivsoperasjonar), generell og gastrokirurgi (galle, proktologi, koloskopi, hernier, hemoridar og moderne varicekirurgi), ortopedi (karpaltunnel, mindre amputasjonar, ganglion,), mindre plastikk kirurgiske prosedyrar, sterilisering (menn). Innan moderne varicekirurgi har man utvikla ei nisje og får pasientar frå heile helse Vest men og utanfor denne helseregionen. Figur 1 viser kor mange planlagde dagkirurgiske inngrep som er registrert utført ved Odda sjukehus i NPR-data frå Figuren viser også kor pasientane som er behandla kjem frå. 43% av dei dagkirurgiske inngrepa er relatert til pasientar som kjem frå Helse Fonna, eksklusiv Odda sjukehusområde, dette speglar nisjekirurgien. 28% er relatert til pasientar som kjem utan for Helse Fonna, noko som truleg igjen illustrerer nisjekirurgien. 29% kjem frå Odda sjukehusområde. Av dei 504 registrerte planlagde dagkirurgiske inngrepa er 245 av desse registrert med DRG 1190 inngrep for åreknutar. Ingumial og femoral brokkoperasjon er det registeret 46 tilfelle av, dette er den operasjonen som er registrert med nest høgast frekvens i NPR data. (Åreknuteoperasjonane har høgast frekvens). Planlagt dagkirurgi ved Odda sjukehus 2015 Utanfor Helse Fonna % Helse Fonna ekskl. Odda sjukehus område % Odda sjukehusområde % Figur 1. Mengd planlagde dagkirurgiske inngrep ved Odda sjukehus i 2015, fordelt etter kvar pasienten er heimehøyrande

368 Under arbeidet med å kvantifisera den dagkirurgiske aktiviteten har ein funne stor diskrepans i tala frå NPR-data og aktivitetsdata basert på DIPS/NIMES. Det er derfor viktig å påpeike at det er stor usikkerheit rundt kva som er dei rette tala. Uttrekket frå DIPS gjort ved Odda sjukehus viser 814 dag kirurgiske operasjonar. 3. Aktuelle tilbod innan dagkirurgi ved Odda sjukehus Om ein ser på forbruksratane per 1000 innbyggjar i Odda sjukehusområde går det klart fram av tala at det er høgast forbruk av dagkirurgi innan generell kirurgi, ortopedi og auge (ref. analyserapport frå oktober 2016 «Odda sjukehus Forbruk av somatiske spesialisthelsetenester i Odda sjukehus sitt område»). Forbrukstala er uavhengig av kvar pasientane er behandla. Forbruket av dagkirurgi innan auge og generell kirurgi er høgast blant innbyggjarane i dei eldste aldersgruppene. Det vil derfor vere nyttig å ha eit dagkirurgisk tilbod innan desse fagområda lokalt for å unngå lang reisetid. I forbruksratane finn ein at også dagkirurgi innan gynekologi er etterspurt. Pasientstraums analysane viser at pasientane reiser vekk frå Odda for å få dagkirurgi innan ortopedi, øyre-nase-hals, auge og til ein viss grad også innan gynekologi. Omtrent alle som blir behandla innan generell kirurgi får inngrepet gjort ved Odda sjukehus. Arbeidsgruppa har snakka med ein fastlege frå kvar av kommunane i Odda sjukehusområde, pluss ein lege frå Kvinnherad kommune (Rosendal) om kva praksis dei har for henvisning av pasientar til dagkirurgi. Dette er gjort for å identifisera kva pasientar det er som reiser vekk frå Odda sjukehus. I kontakt med legane kjem det fram at det aller meste innan ortopedi bli henvist til andre sjukehus. Dette er fordi ein ikkje har ortoped i Odda. Dette er peikt på som ein stor mangel. Innan gynekologi ynskjer ein i stor grad å henvisa til Odda sjukehus, men ofte blir desse pasientane henvist til andre stader på grunn av lang ventetid i Odda. Kva pasientar som reiser til andre sjukehus for å bli behandla dagkirurgisk avhenger i stor grad av kva tilbod Odda har, og kor lang ventetida er. Det er og opplyst om at pasientstraumen i stor grad styrast av kva informasjon kommunelegane faktisk har om kva tilbod som finnes ved Odda. Det er eit stor forbetringspotensiale knyt til å halda kommunelegane oppdatert på kva Odda sjukehus har å tilby. Basert på forbruksratane i Odda sjukehusområde og observasjonane rundt pasientstraumar meiner arbeidsgruppa at pasientane i Odda sjukehusområde kan ha nytte av dagkirurgiske tenester lokalt innan desse fagområda: Ortopedi Generell kirurgi Gynekologi Auge

369 Nærleik til tenestene gjer stor grad av opplevd tryggheit for befolkninga, i tillegg til at det er kort reiseveg. Forbruksanalysane viser at det er størst forbruk av dagkirurgi i aldersgruppa år. For eldre pasientar er det også ein stor fordel å få behandling nært sine pårørande heime. Eit rikhaldig tenestetilbod ved Odda sjukehus er derfor viktig for mange. 4. Dagkirurgiske tilbod som kan vere nyttig for Helse Fonna å ha ved Odda sjukehus Odda sjukehus har i stor grad lukkast med å byggje opp ein nisje innan variseoperasjonar. Vi har vist at det ikkje berre er pasientane frå Odda sjukehusområde som nyttar seg av dette tilbodet. Når ein ser på kvar pasientane som har fått dagkirurgi ved Odda sjukehus er heimehøyrande finn ein at 43% av inngrepa er knytt til innbyggjarar frå Helse Fonna sitt opptaksområde, eksklusiv Odda kommune, Ullensvang og Jondal. Dette viser at det kan vere potensiale for også å byggja opp andre nisjar innan dagkirurgi i Odda som til dømes moderne brokk kirurgi og proktologi. Vi har henta inn data på mengd ventande pasientar per fagområde innan dagkirurgi ved Haugesund per månad i Venteliste data er henta ut på omsorgsnivå, sidan det er dagkirurgi som er interessant for denne arbeidsgruppa. Helse Vest-IKT har opplyst om at venteliste data på omsorgsnivå kan gje noko uklare tall. Helse Fonna har også uttalt at det i venteliste data er vanskeleg å skilje dei ulike sjukehusa får kvarandre, fordi ein må velje einingar som er spreidd litt dårleg i organisasjons strukturen som er brukt i kuben som inneheld dei aktuelle data. Dette er prøvd kvalitetssikra så godt som mogleg manuelt, men data må likevel tolkast med eit visst førehald. Om ein tek utgangspunkt i dei data som føreligg finn ein at det er flest ventande innan fagområde gyn/føde og øyre-nase-hals. At det er mange ventande innan føde/gyn i Haugesund er med på å styrkja tanken om å byggja opp eit enda større tilbod innan dette fagområde ved Odda sjukehus. Det er også veldig mange ventande innan øyre-nase-hals, så dette kan og vere eit område der Odda kan avlaste Haugesund. Fagområde Jan Feb Mar Apr Mai Jun Jul Aug Sep Okt Nov Des Generell kirurgi Barnekirurgi (under 15 år) Gastrokirurgi Karkirurgi Ortopedi Urologi Plastikk-kirurgi Gyn/føde Anestesiologi Øyre-nase-hals Auge Tabell 1. Mengd ventande pasientar per fagområde innan dagkirurgi ved Haugesund sjukehus per månad i 2015

370 I analysen av forbruk av spesialisthelsetenester i Odda sjukehusområde er det rekna på potensiale for polikliniske tenester i Odda, med opptaksområdet til Odda som grunnlag for volumberekningane. Dette er også gjort for dagkirurgi, og av desse tala går det fram at det er lite potensiale for rein dagkirurgi ved Odda sjukehus, om det berre er pasientgrunnlaget frå Odda, Ullensvang og Jondal kommune som skal ligge til grunn. I jakta på ei ny nisje bør ein sjå på heile opptaksområdet til Helse Fonna. Om ein gjer den same berekninga som i analysen for dagkirurgi med heile Helse Fonna som volumgrunnlag ser ein i tabell 2 at det er godt potensial for dagkirurgi innan dei fleste fagområda, med unntak av urologi. Dette er vel og merke når ein legg til grunn at 50% av volumet kan behandlast i Odda. Kor realistisk det er at ein kan behandla 50% av volumet ved Odda sjukehus kan diskuterast. Men sjølv om ein reduserer delen pasientar ein tenkjer kan behandlast ved Odda sjukehus vil det vere potensial for ein ny nisje med dagkirurgi spesialt innan ortopedi og auge. Det vil og vere potensial for å styrkja tilbodet innan gyn, og det er potensial for å byggja opp eit nytt tilbod innan øyre-nase-hals. Eit tilbod innan øyre-nase-hals, sjølv der ein tar utgangspunkt i berre 25% av volumet i Helse Fonna vil krevje ein øyre-nase-hals lege i 3,5 dagar per månad. Ved eventuelt oppretting av nye tilbod eller styrking av dei tilboda ein har må ein leggja drifta til rette slik at det er eit tett samarbeid med poliklinikk, og at legen/kirurgen kan jobbe begge stader. Ut i frå berekningane av volumgrunnlaget får ein bekrefta at det også er eit godt potensial for dagkirurgi innan auge, sjølv med berre 25% av grunnlaget behandla i Odda vil dette krevje ein augelege litt meir enn seks dagar i månaden. Eit slikt tilbod bør kunne kombinerast med poliklinikk. Per dags dato leiger ein privat avtalespesialist med spesialisering innan auge lokale ved Odda sjukehus. Sjukehuset samarbeider med denne legen ved akutte skadar og internhenvisningar. Dagkirurgiske inngrep i Helse Fonna 2015 Inngrep per dag 50% av omfanget per dag Dagar per mnd med 5 inngrep per dag Anslag årsverk behov-kirurg ved 5 inngrep per dag Generell kirurgi 706 2,94 1,47 5,88 0,29 Gyn/føde 976 4,07 2,03 8,13 0,41 Ortopedi ,33 4,66 18,65 0,93 Urologi 101 0,42 0,21 0,84 0,04 Øyre-nase-hals 815 3,40 1,70 6,79 0,34 Auge ,26 3,13 12,52 0,63 Tabell 2. Mogleg potensiale for dagkirurgiske spesialitetar ved Odda sjukehus Basert på forbruksmønster, mengd ventande ved Haugesund sjukehus (etter data som føreligg), og berekning av volumgrunnlaget for dagkirurgi i Helse Fonna meiner arbeidsgruppa at det kan vere

371 nyttig for Helse Fonna å ha dagkirurgisk tilbod ved Odda sjukehus innan dei same fagområda som er foreslått som aktuelle tilbod ved Odda sjukehus, i tillegg ser ein at det kan vere nyttig for Helse Fonna å opprette eit dagkirurgisk tilbod innan øyre-nase-hals ved Odda sjukehus. Generell kirurgi Det er eit høgt forbruk innan generell kirurgi i opptaksområdet Forbruket er høgast i dei eldre aldersgruppene, det er fint for desse å unngå lang reiseveg Åreknuteoperasjonar har vore ei vellukka nisje som ein ser at også nyttast av mange utanfor Odda sjukehusområde Ortopedi Det er høgast forbruk av dagkirurgiske tenester innan ortopedi både i opptaksområdet til Odda, og i Helse Fonna Kommunelegane i området har uttrykt ein etterspørsel etter dagkirurgiske tenester innan ortopedi i området Ortopedar kan vere gode traumatologar og kan vere med å styrke akuttkirurgisk beredskap Gynekologi Det er behov for dagkirurgi innan gynekologi Det er mange ventande pasientar både i Haugesund og i Odda Ein har god kompetanse innan gynekologi ved Odda Auge Det er nest høgast forbruk av tenester innan fagområdet auge i opptaksområdet I all hovudsak er det eldre som nyttar tenester innan auge, og det er fint for desse å sleppe lang reiseveg Øyre-nase-hals Det er eit høgt forbruk av øyre-nase-hals tenester i Helse Fonna Det mange ventande pasientar ved Haugesund sjukehus innan dette fagområdet Figur 2. Oppsummering av anbefalte fagområder ein bør styrkje og bygge opp det dagkirurgiske tilbode ved Odda sjukehus

372 5. Generelt om organisering av det dagkirurgiske tilbodet ved Odda sjukehus Det dagkirurgiske tilbodet og organiseringa av dette skal i følgje mandatet vurderast både ved eit Odda sjukehus med akuttkirurgisk beredskap, og eit Odda sjukehus utan akuttkirurgisk beredskap. Fleire element i den daglege drifta av dagkirurgien er uavhengige av om det er akutt kirurgisk beredskap eller ikkje. Det avgjerande her er om ein klarer å rekruttere kirurgar til denne typen arbeid. Akuttkirurgien er noko kirurgane oppfattar som fagleg interessant og derfor ønsker å drive med. Om ein beheld akuttkirurgisk beredskap er det ikkje sikkert at det er så mykje rundt drifta som må endrast for å styrkje dei dagkirurgiske tilboda ein har, og for å byggje opp nye. Men arbeidsgruppa ser likevel fleire områder som må betrast. Det viktigaste grepet her er å ha felles ventelister i Helse Fonna. Ved at ein har moderne dagkirurgisk tilbod innan ulike fagfelt kan ein også oppnå å få pasientar utanfor eigen helseregion. Uavhengig av om ein har akuttkirurgi eller ikkje, er hovudmålet å skape eit godt og solid tilbod til befolkninga i Odda sjukehusområde som både er rasjonelt ut i frå økonomi og geografi. Ein ønskjer også å skape eit godt og rasjonelt tilbod innan dagkirurgi til innbyggjarane i Helse Fonna som ikkje er heimehøyrande i Odda sjukehusområde. Ei utviding av det dagkirurgiske tilbodet ved Odda sjukehus må organiserast slik at ordningane blir meir optimale enn det som har vore tilfelle tidligare. Ved oppbygging og styrking av det dagkirurgiske tilbodet må operasjonsdagane fordelast mellom dei opererande spesialitetane. Inntekter for behandling må tilfelle den seksjonen som også bærer kostnadane. Det må utarbeidast ein detaljert plan for arbeidet som tar omsyn til sjukehusets øvrige drift, og dei polikliniske tenestene som sjukehuset tilbyr. Utvikling av gode tilbod ved Odda sjukehus vil kunne styrkje det totale helsefaglege miljøet i heile regionen på alle nivå. Det er viktig at det blir lagt opp til at sjukehusa i Helse Fonna utfyller kvarandre når det gjeld verksemda ein skal drive, og at ein optimaliserer den totale dagkirurgiske kapasiteten i Helse Fonna. Det må ikkje leggjast opp til konkurrerande dagkirurgisk verksemd innan Helse Fonna. Verksemda ved dei tre sjukehusa Haugesund, Stord, og Odda må vere avlastande og utfyljande. Det må lagast retningslinjer for kva nisjer dei ulike sjukehus skal ha. Om det skal vere geografiske skillelinjer må diskuterast. Sjukehusa i Helse Fonna må slutte å «kjempe om» dei same pasientane. Om ein skal byggje opp nisjekirurgi er det viktig at alle sjukehusa er lojale mot det sjukehuset som har nisjen. Arbeidsgruppa meiner som allereie nevnt at eit nødvendig tiltak for å få ei meir heilskapleg teneste i Helse Fonna som tar omsyn til både til ledig kapasitet og reiseavstand til tilbodet er innføring av felles ventelister i Helse Fonna. Dialogen og samarbeidet mellom sjukehusa i Helse Fonna har stort forbetringspotensial, og kan styrkjast ytterlegare. Gode fagmiljø skaper ein ved at det utviklast eit fagleg fellesskap der ein lærer av kvarandre. Stabilitet og eit godt arbeidsmiljø er nødvendig for å skape fagleg tryggheit og vekst. Informasjonsflyten må betrast mellom sjukehusa slik at alle til ei kvar tid er informert om kva dagkirurgiske inngrep som kan foregår kor. Felles undervisning for

373 legane ved dei tre sjukehusa vil gjere dei betre kjent med kvarandre og ein vil vere meir merksam på kva ein kan på dei forskjellege stadene. Det må også jobbast aktivt med å styrkja samarbeidet mellom spesialisthelsetenesta og primærhelsetenesta. Kommunelegane må til ei kvar tid vere informert om kva tilbod både Odda sjukehus har, og kva tilbod ein har elles i Helse Fonna. Det må altså vere betre og oppdatert informasjonsflyt vedrørande dei dagkirurgiske tilboda. Det bør lagast rutinar for å sikre at informasjonen i kommunane er oppdatert. Kommunane bør også lage eigne prosedyrar slik at ein sikrar at også vikarlegane heile tida er informert om kva tilbod ein kan henvisa til ved Odda sjukehus. Tidlegare har det ikkje vore tilsett praksiskonsulent som kunne ha fungert som eit bindeledd mellom kommunane og sjukehuset. Dette skal no ha komme i orden. Ein har også starta opp samarbeidsmøte mellom fastlegane og sjukehuset. Eit styrkja samarbeid, og ein betra informasjonsflyt mellom sjukehuset og kommunelegane vil trulig kunne bidra til å stoppe unødvendige pasientstraumar ut av føretaket. Styrking av den dagkirurgiske verksemda og oppbygging av nisjekirurgi vil kunne gå mykje enklare for både pasientar og sjukehuss om ein fekk oppretta ein eigen transport ordning mellom Odda og Haugesund. Transporten kunne ha frakta både dagpasientar og polikliniske pasientar til og frå, i tillegg til å frakte nødvendig utstyr og lab-prøvar.

374 6. Meir konkret om organiseringa av tilbodet per fagområde Generell kirurgi Det blir allereie utført ein stor del dagkirurgi ved Odda sjukehus Om ein har akuttkirurgisk beredskap vil det krevje to generell kirurgar i vaktordning. Desse kan handtere dagkirurgien innan dette området. Ein har per dags dato god nok bemanning innan generell kirurgi Moderne brokk kirurgi (TEP) blir gjort ved Odda i dag men det manglar pasientar Tilbodet innan avansert proktologi kan utvidast Ortopedi Om ein skal dekkje 50% av behovet for dagkirurgi innan ortopedi til svarar dette ein ortoped 1,2 dagar i månaden, gitt at ein klarar 5 inngrep per dag. 43% av pasientane blir i dag operert ved Voss sjukehus. Det burde vere mogleg for Odda å «hente» heim desse om ein oppretta eit tilbod innan kirurgi. Vi veit at tenesta er etterpurt i kommunane. Ein vil altså ikkje trenge ortoped for dagkirurgi meir enn ei veke i månaden. Men arbeidsgruppa ser og at det er behov for ortoped innan dei polikliniske tenestene. Arbeidsgruppa tilrår derfor at det blir tilsett eitt årsverk innan ortopedi fordelt på to stillingar for å opprette eit godt ortopedisk tilbod ved Odda sjukehus. Ortopedar er gode traumatologar og kan delta i eit traume team, og vere med å styrkje den akutt kirurgiske beredskapen. Ein ortoped kan saman med generelle kirurgar ha akuttkirurgisk beredskapsvakt på dagtid i vekedagane om akuttkirurgien fell vekk frå sjukehuset. Gynekologi Ein av dei faste tilsette kirurgane ved Odda sjukehus har spesialitet i gynekologi. Han gjer også andre operasjonar i dag. For å oppnå betre kapasitet enn det ein har i dag, og for å kunne avlaste Haugesund med nokon operasjonar kan denne kirurgen i større grad allokerast til kirurgi innan gynekologi Øyre-nase-hals Om ein legg opp til å behandle mange born vil ein trenge ekstra anestesilegar, det vil ikkje vere nok med den bemanninga ein har i dag. Det er meir komplisert med operasjon av born, og dette vil krevje ekstra bemanning innan anestesi.

375 Auge Det er eit stor behov innan auge i opptaksområdet. Vi veit at mykje av poliklinikk innan området er teke hand av privat avtalespesialist. Det må vurderast om den private avtalespesialisten også kan gjere dagkirurgi, og om ein kan låne ut lokalar til dette. Alternativt må ein få ein ambulerande ordning for dagkirurgi med lege som kjem frå Haugesund eller Haukeland dei mest vanlege kirurgiske inngrepa med faste mellomrom. 7. Modell med akuttkirurgi Den nasjonale helse og sjukehusplan legg opp til desentralisert drift og dette skal stimulerast. Dette gjeld og den dagkirurgiske aktiviteten. Om sjukehuset har akuttkirurgisk beredskap vil rekrutteringa av kirurger vere enklare enn om ein ikkje har akutt kirurgisk beredskap. Dei faste tilsette kirurgane vil kunne dekke den dagkirurgiske aktiviteten og samtidig sikre eit fungerande vaktsystem med full vurderingskompetanse og begrensa operativ aktivitet som vist i «Odda modellen». Ei eventuell rotasjonsordning med dei andre sjukehusa i Helse Fonna kan vere av stor interesse for å auke det lokale tilbodet og for fagleg utvikling av helsepersonell på sjukehusa.. Om ein har akuttkirurgi ved Odda sjukehus vil rekrutteringa også avhenge av bredda i den kirurgiske aktiviteten. Jo breiare aktivitet, jo enklare vil det vere å rekruttere. Felles venteliste mellom sjukehusa i Helse Fonna vil vere eitt virkemiddel for gje større bredde i den kirurgiske aktivitet. Mange av dei minste sjukehusa vil ofte oppleva at det kan vere problem med rekruttering av kirurgar. Det er alikevel nokre kirurgar som set pris på den generaliserte måten å arbeide på. Om ein kan ha ei viss bredde i den kirurgiske aktiviteten og oppretthalde akutt funksjon innan kirurgi vil det vere dei to viktigaste faktorane for å sikre ei god rekruttering av fagleg kompetente kirurgar. Det er ei kjent sak at den elektive kirurgiske aktiviteten både dagkirurgisk og inneliggande er svært viktig for å bygge opp under ein akutt kirurgisk beredskap. Det er tenkeleg at ein frivillig rotasjonsmodell vil kunne fungere som ei løysing for å bemanne det dagkirurgiske tilbodet som dei faste tilsette ikkje kan bemanne. Det vil sei at legane roterar mellom sjukehusa i Helse Fonna for å gjere dagkirurgi. Ein rotasjonsordning vil kunne vere med på å vidareutvikla og heva kompetansen hjå legane. Ein må i størt mogleg grad få til eit godt samarbeid mellom poliklinikk og dagkirurgi. Det å kome fram til gode driftsløysingar som ser legebemanning av poliklinikk og dagkirurgi i samanheng vil kunne redusere ambuleringsbelastninga noko. Dagkirurgisk aktivitet vil krevje både anestesi- og operasjonssjukepleiarar, og sjukepleiarar til den postoperative funksjonen. Arbeidsgruppa antek at ein har dette personellet i Odda allereie, og at spørsmålet om

376 akuttfunksjon eller ikkje er avgjerande for dette. Om personellet ikkje har den kompetanse og erfaring som er nødvendig vil det kunne vere mogleg å skaffe den gjennom hospiteringsordningar. 8. Modell utan akuttkirurgi Det vil vere den same tilrådinga for oppbygging og styrking av det dagkirurgiske tilbodet utan akuttkirurgi ved Odda sjukehus. Men drifta må kanskje løysast på andre måtar. Utan akuttkirurgisk beredskap kan ein tenkje seg to forskjellige utfall, at ein beheld akutt funksjon i indremedisin eller at denne funksjonen også fell vekk. 1. Akuttfunksjonen i indremedisin fell vekk Om akuttfunksjonen i indremedisinen fell vekk må Odda sjukehus drivast som eit reint dagsjukehus med poliklinikk og dagkirurgi utan nokon form for akuttberedskap. Dette er fordi det blir vanskelig å rekruttere leger som jobbar fast ved sjukehuset, både innan kirurgi og indremedisin. Det kan også bli problematisk å ha faste tilsette anestesilegar. Det blir sett på som svært utfordrande, krevjande og kanskje uansvarleg for indremedisinarar og anestesilegar å ha ansvar for stabiliseering av innkomande traumepasientar. Desse pasientane kjem truleg til å kome inn til sjukhuset no og då uavhengig av om ein har akuttkirurgisk beredskap eller ikkje. Om spådommen om at ein ikkje klarar å rekruttere fast legepersonell ved sjukehuset utan akutt kirurgi viser seg å bli sanninga må sjukehuset truleg driftast frå Haugesund, og ein må jobbe ut frå same modell som Røros eller Porsgrunn sjukehus. Når eit sjukehus skal driftast frå eit anna som ligg to timar unna må drifta planleggjast meir langsiktig og det blir lite rom for fleksibilitet, og det kan oppstå større fare for fristbrot. Sjukehusdrifta må truleg baserast på innleie av vikarar og gjev lite forutsigbarhet. Det kan bli manglande kontinuitet i behandlinga. Sjølv om den enkelte vikar kan ha høg kompetanse innan sitt fagfelt trengs det eit godt kollegium for å ha ein fagleg tryggheit der du jobbar, og for å kjenne til arbeidsstadens reglar og rutinar. Stor grad av vikarbemanning gjev derfor ein ueinsarta behandlingspraksis ved at sjukehusets eller føretakets vedtekne behandlingsprosedyrar i varierande grad er kjent og i varierande grad bli følgt. Dette vil igjen utfordre kvalitet og pasientsikkerheit. 2. Akuttfunksjonen i indremedisin blir verande Om det blir slik at akuttfunksjonen i indremedisin blir verande vil ein ha faste tilsette innan indremedisin, men det kan bli utfordrande å rekruttere på grunn av mangel på bredde. Sjukehuset kan fortsatt styrast og driftast frå Odda. Det vil truleg fortsatt vere utfordrande å ha fast tilsett anestesilege, ein må fylle opp med tilstrekkelig planlagt kirurgi og evt. smerte behandling. Store deler av spisskompetansen innan kirurgi blir rotasjonsavhengig. Foreløpig vil ein kunne ha generelle kirurgar tilsett for å gjere dagkirurgi og gjerne også noko poliklinikk. Desse vil sikre ei viss bredde.

377 Men om år vil det truleg ikkje finnast generell kirurgar meir. Trenden no er at alle spesialiserer seg. Spisskompetansen vil i alle fall då bli rotasjonsavhengig.

378 Vedlegg 11

379 Akuttilbod for innbyggjarane i området til Odda sjukehus Tilrådinger fra arbeidsgruppa til prosjektgruppa for «Prosjekt for Odda sjukehus i lys av føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan» 30. november 2016

380 1 Innhald 1. Innleing Mandat for arbeidet 3 2. Dagens situasjon Akuttfunksjonen i kirurgi ved Odda sjukehus Traumefunksjon Øvrig akuttfunksjon 2.2. Geografi og veg Utfordringar ved Odda sjukehus i dag Odda sjukehus med akuttkirurgi «Odda modellen» Odda sjukehus utan akuttkirurgi Tilråding Vedlegg 19

381 2 1.Innleing Dette dokumentet er arbeidsgruppa for «Akuttilbod for innbyggarane i området til Odda sjukehus» sin leveranse og tilråding til prosjektgruppa for «Prosjektet for Odda sjukehus i lys av føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan». Arbeidsgruppa starta sitt arbeid og har fram til hatt fem møter der ein har jobba med dei arbeidsoppgåvene som ble gitt i mandatet for arbeidsgruppa. Ei av hovudoppgåvene for arbeidsgruppa i følgje mandatet er å føreslå eit framtidsretta akutt tilbod for innbyggjarane i Odda sjukehusområde. Til grunn for arbeidet ligg føringar i Nasjonal Helse og sjukehusplan og Nasjonal traumeplan Traumesystem i Noreg Analysar av forbruksmønster i Oddas sjukehusområde, data innhenta frå Statens vegvesen som syner statistikk over stengte vegar i området rundt Odda, og utfartsårene til dei nærmaste sjukehusa, gjer også kunnskap og er viktige reiskaper for å avgjere kva funksjonar ein skal ha ved sjukehuset og dimensjoneringen av desse. Vidare er arbeidet også basert på presentasjon av dei preshospitaletenestene i Odda sjukehusområde, og statistikk der i frå ved seksjonsleiar Jon Olav Digranes. Det er også henta inn statistikk på den aukande turismen i området. Arbeidsgruppa har skildra dagens situasjon ved Odda sjukehus, og peikt på utfordringane knytta til dagens drift av sjukehuset. Vidare har gruppa skissert det ein meiner er beste løysinga for Oddas sjukehus med akuttkirurgi. Det er nøye grunngitt kvifor ein meiner ein bør behalda akutt kirurgisk beredskap ved Odda sjukehus. Til sist er konsekvensar ved å ikkje ha akuttkirurgisk beredskap ved Odda sjukehus skildra. I følgje mandatet skulle arbeidsgruppa vurdere ulike modellar for tilbodet, både med og utan akuttilbodet ved Odda sjukehus. Arbeidsgruppa har ikkje lukkast med å vurdere ulike modellar for korleis sjukehuset kan organiserast om ein ikkje beheld akuttkirurgien. Det står meir om dette i avslutningskapitelet. Arbeidsgruppa har vore leia av Helge Torgersen frå Deloitte. Resten av deltakarane i gruppa er Ingunn Olin Haugen (seksjonsleiar ved Odda sjukehus), Roald Aga Haug (ordførar i Odda kommune), Trond Dyngeland (overlege i generell kirurgi ved Odda sjukehus), Anne Mari Hagen (funksjonsleiar for laboratorium for medisinsk biokjemi ved Haugesund sjukehus, med delegert seksjonslederansvar for laboratoriet Odda), Daniela Brühl (kommunelege i Ullensvang herad), Valborg Sekse (tillitsvalt ved Odda sjukehus sjukepleiar), Bjørg Hovland Børve (verneombod ved Odda sjukehus) og Kåre Ystanes (brukerrepresentant). Lene Lunde frå Deloitte har hatt en støttefunksjon for arbeidsgruppa.

382 Mandat for arbeidet Arbeidsgruppa for «akuttilbod» skal legge til grunn prosjektdirektivet og det utvida mandatet for prosjektet for Odda sjukehus. Arbeidsgruppa skal legge til grunn analysane som blir gjennomført i prosjektet, og vurdere modellar for tilbodet til dei store pasientgruppene. Arbeidet skal vere nytenkande og medverke til å utvikle eit framtidsretta og trygt tenestetilbod for befolkninga i Odda sjukehus sitt opptaksområde. Endra oppgåvedeling mellom nivåa og kva pasientretta aktivitet som kan bli organisert ved sjukehuset for pasientgruppene med størst behov for lokale tenester, skal vurderast i eit samhandlingsperspektiv. Arbeidet skal ta omsyn til effektiv ressursutnytting, innanfor helseføretaket sine økonomiske rammer. Oppgåver for arbeidsgruppa Føreslå eit framtidsretta akuttilbod for innbyggarane i området til Odda sjukehus. Tydeleggjere Odda sjukehus sin funksjon i ei akuttmedisinsk kjede med avklart oppgåvedeling og felles rutinar i Helse Fonna. Dette arbeidet skal gjerast i samsvar med nasjonal traumeplan, som er under revidering, og regional plan for kirurgi i Helse Vest Tydeleggjere arbeidsfordelinga mellom primær- og spesialisthelsetenesta gjennom ei tydeleg organisert akuttkjede for handsaming av traumar, tydelege kompetansekrav og kartlegging av behov for kompetansestyrking. Foreslå modellar for samarbeid mellom spesialisthelsetenesta og kommunane for å ta imot eit breitt register av pasientar som har ulike akutte behov. Arbeidsgruppa skal sjå på: o Tilbod til pasientar med behov for akutt/rask bistand i samband med mindre alvorlege skader og hendingar (skadepoliklinikk). o Prehospitale tenester som del av den akuttmedisinske kjeda o Stabilisering av alvorleg sjuke og skadde pasientar før vidaretransport til større sjukehus (stabiliserings/akutteam). Arbeidsgruppa må vurdere ulike modellar for tilbodet, med og utan vidareføring av akuttilbodet i kirurgi ved Odda sjukehus. Dimensjoneringa av og innhaldet i akuttilbodet i indremedisin må vurderast på grunnlag av analysar av pasientgrunnlag og forbruksmønster og journalgjennomgang av akuttinnleggingar. Vurdere tiltak for kompetanseutvikling og rekruttering for å sikre rett tilgang til ulik kompetanse ved Odda sjukehus, knytt til dei pasienttilboda som arbeidsgruppa tilrår (t.d. gjensidige hospiterings- og rotasjons-ordningar, tilrettelegging for vidareutdanning, oppgåvedeling («jobbgliding») og sjå på forholdet mellom breidde- og spisskompetanse).

383 4. 2. Dagens situasjon Odda sjukehus har eit opptaksområde med tre kommunar, Odda kommune, Ullensvang herad og Jondal kommune. Til saman utgjer desse tre kommunane eit pasientgrunnlag på innbyggjarar (i tillegg kjem innbyggarar i Eidfjord som vert talt med i Helse Fonna sitt opptaksområde).det er forventa at befolkningsmengda skal auke med 5% fram mot Den største aukinga er forventa i aldersgruppa år. Kvinnherad kommune ( innbyggarar) grenser til Odda, Ullensvang og Jondal, og ligg nært Odda sjukehus, men inngår ikkje i Odda sjukehus sitt opptaksområde. Ein del av innbyggjarane der nyttar likevel Odda sjukehus som sitt lokalsjukehus. 9% av øyeblikkeleg hjelp innleggingane knytt til innbyggjarane i Kvinnherad kommune skjer ved Odda sjukehus. Hardanger og Odda er eit populært reisemål for turistar, og i forbindelse med ferie og heilagdagar er innbyggjartalet mykje høgare enn kva dei fastbuande i dei tre kommunane skulle tilsei. Turismen er aukande. Innbyggjartalet aukar ikkje bare om sommarane, men ein ser også ei stor auke i mengd folk i området om vinteren; dette som følgje av skifasilitetane ein finn rundt Odda. Trolltunga trekk til seg store mengder menneske heile sommaren og hausten. Dei fleste av innbyggjarane i Odda sjukehus sitt opptaksområde nyttar Odda sjukehus ved øyeblikkeleg hjelp tilstandar: Jondal 44% (36 % HUS), Ullensvang 46 % ( 27 % HUS og 17 % Voss) og Odda 74 %. For elektiv behandling er situasjonen ein heilt annan og Haukeland Universitetssjukehus vert nytta som lokalsjukehus. I 2015 blei over halvparten av planlagt døgnbehandling knytt til innbyggjarane i Odda sjukehus sitt opptaksområde utført der. Det at ein del av innbyggjarane får behandling andre stader enn ved Odda sjukehus er både nødvendig og riktig. Ein behandlar til dømes ikkje cancer ved Odda sjukehus. Også andre tilstandar som tidligare har vært behandla ved Odda sjukehus er overførd til andre sjukehus, til dømes ortopediske tilstandar og urologiske tilstandar. Dette har vore ei styrt utvikling i regi av Helse Fonna. Forskjellane mellom forbruksmønsteret til kommunane i Odda sjukehus sitt opptaksområde, indikerer likevel at bruken av andre sjukehus er større enn det tilbodet ved Odda sjukehus skulle tilsei. Odda sjukehus har både medisinsk og kirurgisk akuttberedskap. Den akuttkirurgiske beredskap består blant anna i å kunne vurdere og stabilisera hardt skadde pasientar før overflytting til større sjukehus. Tilbodet innan akuttmedisinske tilstandar tildømes pasientar med hjerneslag, får same akuttbehandling ved Odda sjukehus som dei får ved større sjukehus. Innan det kirurgiske området har ein tilbod innan generell kirurgi (herunder galle, proktologi, hernier, hemorider, varicer og gastro- og koloskopier), gynekologi (framfall og andre operasjonar i underlivet), og ortopedi. Planlagde ortopediske inngrep ein utfører er karpal tunnel, mindre amputasjonar (tå) og ganglion. Akutt kan ein ta hand om anklar, fingrar, handledd og lårhals/hofte. Ein gjer også repornering av lukasjonar og grovreponering av brotskadar. I tillegg til dette har ein også poliklinikk innan øyre-nase-hals, sårbehandling og plastikk-kirurgi. I tillegg til medisinske

384 5 behandlingseiningar har også sjukehuset eigen røntgenavdeling med CT og ultralyd, laboratorium for medisinsk biokjemi og blodbank. Odda sjukehus har god erfaring med å handtere akutte situasjonar, og er også godt forberedt for dette. Dei tilsette viser stor fleksibilitet og ein får løyst utfordrande oppgåver og ivaretatt beredskap når ulukka er ute. Det er ei sterk lagånd ved sjukehuset både i det daglege og ved akutte situasjonar. Det at sjukehuset er så lite gjer at medarbeidarane har sterkt eigarforhold til arbeidsstaden sin, og «goodwill» frå dei tilsette gjer at ein på gode og effektive måtar klarer å løysa utfordringar som måtte oppstå. Frå kommunane i Odda sjukehus sitt opptaksområde er det langt til neste sjukehus, mykje av vegane til sjukehusa er svingete, smale og i dårleg stand. Vegane stenger tidvis på grunn av ras, fare for ras og flaum. Været er også utfordrande i Odda, noko som mange gongar gjer det vanskeleg å komme inn til Odda å landa og letta med luftambulanse. Helse Fonna har heller ikkje eigen luftambulanse til rådighet Akuttfunksjonen i kirurgi ved Odda sjukehus I følgje Nasjonal traumeplan er det slik at 10% av befolkninga skadast årleg. Det vil sei at i overkant av menneske skadar seg årleg i Noreg skadast så alvorleg at dei trenger behandling på eit sjukehus, det vil altså sei 1,9% av befolkninga. Om ein følger dette resonnementet frå traumeplanen vil det med Odda sjukehusområde sitt nedslagsfelt tilseie at ein årleg vil måtte handtere ca. 217 pasientar som følgje av skade. Ved Odda sjukehus er talet høgare enn forventa ut i frå befolkningsgrunnlaget. Dette skuldast turisme/fritidsaktivitetar Traumefunksjon I den Nasjonale traumeplanen finn ein kriterier for alarmering av traumeteam og kriterier for å mistenke alvorleg skade. Odda sjukehus nyttar desse kriteria ved mistanke om alvorleg skade der traumeteam er kalla ut. Som akuttsjukehus kan Odda sjukehus yte stabilisering av pasientar. I følgje fleire kjelder er det ikkje funne forskjellar i dødelegheit på pasientar som kjem direkte til traumesenter og pasientar som blir overført frå mindre akuttsjukehus til eit traumesenter. Per 31/ hadde Odda sjukehus 23 traumeutkallingar, og ein forventar at dette talet vil liggje mellom 30 og 40 i år. Det er bekrefta både frå Odda sjukehus og dei prehospitale tenestene i Odda at mengd akutte pasientar og raudrespons utrykking stadig er aukande, år for år. Dette kan forklarast med ein stor auke i turismen i regionen. Det er ei auka mengd skadar knytt til skiturisme både ved Røldal skisenter, Jondal sommarskisenter og Trolltunga. Røde kors melder om ei auke frå 26 oppdrag for hjelpekorpset i 2014 til 55 oppdrag til no i 2016.

385 6 Det er 3,25 overlegestillingar ved Odda sjukehus som er besett av 4 personar. Det vil seie at kvar av desse kan forvente minimum 10 traumeutkallingar årleg. Det er forventa omtrent det same for anna traumepersonell. Det vil ved større sjukehus ikkje nødvendigvis vere fleire traumeutkallingar per lege eller deltakar i traumeteamet. Sjølv om det er fleire traumeutkallingar ved sjukehus med større befolkningsgrunnlag er det også høgare bemanning, og fleire å dele utkallingane på 1. Tabell 1 gjev ein oversikt over traumeteamet ved Odda sjukehus, korleis vaktordninga er organisert, og kva kompetanse medarbeidarane har. Ved Odda sjukehus er det eit krav til at traumeleder har meir enn 4 år kirurgisk erfaring. Det er alltid ein overlege som er traumeleder ved Odda sjukehus. Overlegane er alle generelle kirurgar, 2 har subspesialitet i gastrokirurg, ein karkirurgisk subspepsialitet, og ein har også gynekologisk spesialitet. 3 av 4 kirurgar har ortopedisk kompetanse i følgje gamle krav til generell kirurgi. Det blir gjennomført regelmessige øvingar for nye turnuskandidatar og fast personell. Type personell Mengd Vakt Kompetanse Anestesilege 1 Heime (tilkallast) ATLS, kurs i nødkirurgi Anestesisjukepleiar 1 Heime (tilkallast) ¾ har KITS-kurs og kurs i nødkirurgi, alle har to teamtreningar i året Operasjonssjukepleiar 2 Heime (tilkallast) 6/7 har KITS-kurs, og kurs i nødkirurgi, alle har to teamtreningar i året Kirurgisk overlege 1 Heime (tilkallast) 3/4 har ATLS og kurs i nødkirurgi, teamtrening Kirurgisk turnuslege/ vakthavande turnuslege 1 Døgnvakt på huset Teamtrening Intensivsjukepleiar 2 På huset som spl på OVA 3 stk med intensiv spl utdanning. 20 off.godkjente sykepleiara Radiograf 1 Heime (tilkallast) Teamtrening Bioingeniør 1 Døgnvakt på huset Teamtrening Tabell 1. Traumeteamet ved Odda sjukehus 1 I 2014: 17 sjukehus med <100 traumealarmar per år, 9 sjukehus med traumealarmar per år og 6 sjukehus med >200 traumealarmar per år ( Nasjonal traumeplan- Traumesystem i Noreg 2015).

386 7 Multitraumepasientar og pasientar med isolert alvorlig hovudskade skal i utgangspunktet direkte til traumesenter. Det vil kunne oppstå situasjonar der livreddande stabilisering er nødvendig ved Odda sjukehus. Det dreier seg om å 1) stoppe blødingar; direkte, kompresjon, torniquet, pakking av buk/bekken, 2) behandla pneumo-/hemothorax og 3) reponere større frakturar: bekken, femur med meir. Odda sjukehus har laga seg eigne prosedyrar som ein nyttar når det er snakk om overflytting til andre sjukehus. Ved transport av kritiske pasientar følgjer alltid intensivsjukepleiar eller anestesisjukepleiar med, både for kategori 1 og 2 pasientar (uttrykk for alvorligheitsgrad). Anestesilege blir nokon gongar med, og i alle fall når det er snakk om transport til luftambulanse. Det betyr at slik sjukehuset er organisert no så er det ikkje tilgjengeleg anestesilege ved sjukehuset i denne perioden. Sjukehuset bemannar då opp med ekstra anestesisjukepleiar. Når det er ulukker med multitraume er det alltid det beste om luftambulansen hentar pasienten direkte til traumesenteret i Bergen med det same for å spara tid. Om dette ikkje er mogleg er det betre for pasienten å komme innom sjukehuset ved Odda for å bli stabilisert før transport vidare Øvrig akuttfunksjon Odda sjukehus har i dag ein akuttfunksjon som ligg nært opp mot den ein har ved Tynset Sjukehus, Sykehuset Innlandet HF (jmfr vedlegg «Odda modellen»). Pasientar med akuttkirurgisk problemstilling, der det ikkje synest å vere stor grad alvor eller hast med omsyn til behandling, vil leggjast inn og vurderast ved Odda sjukehus. Der diagnostikk tilseier utredning eller behandling på høgare nivå skal pasienten flyttast til Haugesund- eller Haukeland sjukehus. Etter den initielle vurderinga og undersøkinga, diskuterer vakthavande kirurg ved behov vidare behandlingsopplegg med Haugesund eller Haukeland. Det er i dag ein innarbeida praksis på dette området. Det pågår eit arbeid for å dokumentere og forankre seleksjonskriterier og samarbeidsrutinar Geografi og veg I Nasjonal helse- og sykehusplan ( ) blir det lagt til grunn at sjukehus som har mindre befolkningsgrunnlag enn i utgangspunktet skal ha ein tilpassa akuttfunksjon med indremedisin, anestesilege i døgnvakt, elektiv kirurgi, og altså ingen døgnkontinuerlig kirurgisk akuttfunksjon. Dersom ein utelukkande ser på størrelsen på opptaksområde, tilseier det at det ikkje er grunnlag for å ha sjukehus med kirurgisk akuttfunksjon i Odda. I Norge er det berre sjukehuset i Longyearbyen som har mindre opptaksområde enn Odda sjukehus. I Nasjonal helse- og sjukehusplan blir det likevel lagt stor vekt på at geografi, busettingsmønster, avstand mellom sjukehus, tilgjengelegheit til bil,-båt og luftambulansetenester, værførehald og rekrutteringsmuligheiter speler ein stor rolle for korleis utforminga av framtida sitt akuttsjukehus

387 8 skal vere. Det betyr at enkelte sjukehus kan ha akuttkirurgi sjølv om pasientgrunnlaget er mindre enn det som er satt som norm for å ha akuttkirurgi. Dette kapitelet ser derfor nærare på Odda sin spesielle geografiske situasjon. Figur 1 viser ein oversikt over distansane frå Odda til dei næraste sjukehusa. Sjukehuset i Haugesund er det sjukehuset som skal nyttast om ikkje ein nyttar Odda sjukehus. Å reise dit tar nesten to timar. Dei som jobbar i dei prehospitale tenestene gjer uttrykk for at det er Haukeland universitetssjukehus ein nyttar mest, sjølv om det tar lengre tid å køyre dit. Det er kortast reisetid til Voss sjukehus om ein køyrer om Bu, der er bruforbindelse og det tar ein og ein halv time å komme dit i frå Odda. I praksis nyttest ikkje Voss i slike høve då det kun vil medføre ei forsinking. Som sagt, det er lengst reiseveg til Bergen. Den kortaste reisevegen til Bergen inneberer at ein må med ferje. Minimumsreisetid er ca. 2 timar og 40 minuttar (da er ferjetid inkludert, men ikkje eventuell ventetid). Det er et etablert samarbeid med ferjeselskapet med tanke på å tilpasse overfartane til akutte ambulanseoppdrag. Figur 1 viser også ein oversikt over kor mange gonger vegane ut frå Odda har vore stengt i 2014 og 2015 ifølge Statens Vegvesen. Statistikken frå 2014 og 2015 visar at ei av utfartsårene har vore open når dei andre vegane har vore stengt på same tid. I 2014 var det ein ekstremsituasjon i Odda med tusenårsflaum. Då var vegen mellom Odda og Jøsendal stengt 25 dagar i strekk. I denne perioden var også vegen mellom Odda- Bu, og Odda-Årsnes stengt samtidig ein gang i inntil 6,5 timar. Vi kan berre sei at vegane kan ha vore stengt i inntil 6,5 timar på same tid, dette er fordi vi ikkje har data på dei nøyaktige klokkesletta kvar veg har vore stengt. Vegen mellom Odda og Utne var open. I desember 2015 var det også ein situasjon der tre av utfartsårene var stengt samtidig i inntil 3,6 timar. Vegen mellom Odda og Haugesund var då open. Merk at statistikken over stengingane vil vere varierande frå år til år, men at ein kan konkludera med at vegane ut frå Odda er svært ras- og flaumutsatt. Det er stadig ekstremvær, og trenden er aukande. Vidare er det også verdt å merke seg at analysane av vegstengingar baserar seg berre på strekninga frå Odda til Bu, Utne, Jøsendal og Årsnes. Det er lange strekningar frå desse stadene og fram til sjukehusa, og vegane kan også ha vore stengt etter desse stadene. Situasjonen med vegane og det at dei kan stengje gjer det krevjande for Odda sjukehus og prehospitale tenester i avgjera om kvar ein skal senda pasientane. Kva veg vil vere det beste, kor er det minst sannsynleg for noko uventa skal inntreffe? I Nasjonal traumeplan- Traumesystem i Noreg 2015, under destinasjonskriteriar ( side 16-17), føreligg som sterk anbefaling at «dersom det er meir enn 45 minutters transporttid til traumesenter transporteres en pasient som er fysiologisk påvirket til nærmeste akuttsykehus med traumefunksjon». Det vil seie at om det er meir enn 45 minuttar til eit traumesenter bør pasienten fraktast til næraste akuttsjukehus for å stabiliserast. Næraste traumesenter er Haukeland Universitetssjukehus. Det er vidare sagt i anbefalingane at helsepersonell på staden kan velje å endre destinasjon basert på endringar i fysiologi eller transportforhold, og nokon pasientar kan ha skader som ikkje tillet transport forbi eit akuttsjukehus med traumefunksjon. Dette kan vere luftvegs- eller blødningsproblem som ikkje kan handterast av tilgjengeleg personell på staden. Nasjonal traumeplan- Traumesystem i Noreg 2015 er eit sett med anbefalingar som er laga for besluttningstakarar i sentrale helsemyndigheiter, regionale

388 9 helseføretak, lokale helseføretak og heile fagmiljøet, og skal også avspegle pasientane sine forventningar til kva eit samanhengande traumesystem skal omfatte, og korleis dette skal organiserast. Planen skal opp til styrehandsaming i dei regionale helseforetaka våren Distanse og stengte vegar til dei nærmaste sjukehusa Distanse og stengte vegar til dei næraste sjukhusa rundt Odda Odda Voss 93km 1t 29 min Odda Bergen 134 km 2t 40 min Odda Voss 89,2km 2t 4 min Odda Bergen 147 km 2t 45 min Odda Utne 2014: 5 gangar stengt (1,2 t/g) 2015: 9 gangar stengt (9,9 t/g) Odda Bu 2014: 3 gangar stengt (3,83 t/g) 2015: 4 gangar stengt (1,35 t/g) Odda Stord 159 km 2t 13 min Odda Årsnes 2014: 3 gangar stengt (13,1 t/g) 2015: 8 gangar stengt (11 t/g) Odda Jøsendal 2014: 2 gangar stengt (25 dagar i strekk den eine gongen) 2015: 7 gangar stengt (3,5 t/g) Odda Haugesund 132 km 1t 55 min Kjelde til vegdata og stengingar er datauttrekk levert av Statens vegvesen Figur 1. Raskaste veg frå Odda til dei næraste sjukehusa og oversikt over stengte vegar i 2014 og 2015 Kartet ovanfor har kun dei næraste stengingane. På strekka mot Bergen, Haugesund og Voss kan det vera fleire stengingar parallelt. I heile Odda sjukehus sitt nedslagsfelt vil det alltid vere snakk om ei reisetid på meir enn 45 minuttar både til næraste traumesenter, og også til næraste sjukehus, om ein ser vekk i frå Odda sjukehus, uansett transportmiddel. Det er vanskeleg å finna eit sjukehusområde i Norge som har like vanskeleg geografi, og like store utfordringar med veg som det Odda har.

389 10 Helse Fonna har ikkje eigen luftambulanse, så denne må komme frå Bergen, Stavanger eller Ål. Det kan også nyttast Seaking-helikopter frå Sola. Desse helikoptera er primært redningshelikopter, og vil prioritere slike oppdrag før ambulansetransport. Det er også problem med landingsplass for helikopter i Odda og rutinen per dags dato for luftambulansen er å lande i Torsnes ikkje langt frå Jondal. Frå Odda til Torsnes er det ca. 30 minuttar å køyre. Det vil seie at ein heller ikkje klarer å frakte ein hardt skadd pasient til eit traumesenter på 45 minuttar sjølv med helikopter. Prehospitaletenester i Odda har opplyst om at det på ein solskinsdag, der elles alt klaffar minimum tar ca. 1 time å frakte ein pasient frå Odda til Bergen med luftambulanse. Det er berre ved skadar på pasientar i randsona av opptaksområdet ein kan klare å komme til eit traumesenter innan 45 minuttar. I 2015 hadde luftambulansen 39 oppdrag i Odda sjukehusområde. 5 av rekvireringane måtte avbrytast på grunn av dårleg flyvær og 2015 har i historisk samanheng vore relativt «gode verår». Med javne mellomrom vil ein oppleva isolasjon i Odda sjukehus sitt opptaksområde. Ein må om ein skal tru spesialistane forventa aukende ekstremver i komande år. Ved utarbeiding av kommunale ROS analyser no skal det leggast til grunn % klimapåslag, jf NVE. Utfordringane ved sterke nedbørsperiodar er at nedslagsfeltet og jordsmonnet blir metta. Opovassdraget, Folgefonnområdet og områdene av Hardangervidda som grensar til opptaksområdet representerer store nedbørsfelt i norsk samanheng. Ved % forventa meir nedbør, vil ras og flom bli ei enno større utfordring frametter Utfordringar ved Odda sjukehus i dag - Det er ledig operasjonskapasitet og ledig kapasitet på sengepost Den totale operasjonskapasiteten i Helse Fonna er ikkje fullt ut nytta. Dei siste fem til ti åra har omfanget av oppgåver for Odda sjukehus endra seg, og det har vore ei utvikling med gradvis redusert aktivitet. Det er fleire grunnar til dette. For det første kan det seiast å vere ei ønska og styrt utvikling frå Helse Fonna si side. Tidlegare funksjonar sjukehuset hadde som til dømes ortopedi og urologi er tatt vekk. Lokalsjukehusa si rolle i akuttbehandling har og endra seg; traumer og situasjonar med akutt alvorleg sjukdom er i mykje større grad tatt hand om av større sjukehus. Befolkningsutviklinga i Odda sjukehusområde har også vore svært låg. Store delar av pasientstraumane for planlagt behandling frå Odda sjukehusområde går til andre sjukehus enn Odda. Dei fleste av desse straumane har medisinsk forklaring og skuldast ei ønska nedregulering av Odda sjukehus sitt behandlingstilbud. Sjølv om sjukehuset har ønskt å erstatta avgåande ortoped og urolog har dette ikkje vorte prioritert av Helse Fonna. Det dreiar seg om store pasientgruppar. Sjukehuset i Odda har difor ikkje alle funksjonane som befolkninga har behov for. Det er ynskjeleg med ei større kirurgisk bredde ved sjukehuset for å støtte opp om akuttkirurgi- funksjonen og ville kunne vore løyst med felles ventelister i Helse Fonna.

390 11 Under arbeidet med pasientstraumar og forsøk på kvantifisering av aktivitetsdata har ein nytta NPR data og det vart tidleg klart at det var store sprik mellom dei tala som vart henta derfrå og eigne tal frå NIMES/DIPS. Til dømes eksisterear det tal på den dagkirurgiske aktiviteten iløpet av 2015 som varierear frå 504 (NPR) til 824 dagkirurgiske operasjonar (NIMES/DIPS). Det pågår difor eit registreringsarbeid for å få fram dei rette tala. To av i alt tre operasjonsstover ved Odda sjukehus er stort sett i aktivitet kvar dag. Ei av stovene vert nytta som skifte- og operasjonsstove. - Manglande bredde På grunn av nedlegging av funksjonar er det slik at ein får problem med bredde. Mindre bredde kan likevel gje eit større volum om ein satsar på spesifikke behandlingsnisjar. Ein har ved Odda sjukehus utvikla nisje innan moderne åreknutekirurgi og mottek no pasientar frå heile Helse Vest og nokre utanfor denne helseregionen. Basis for å kunne oppretthalde akuttkirurgi er bredde. Foreløpig har ein kirurgar med generell kirurgi og tilleggskompetanse i gastrokirurgi og karkirurgi som spesialitet. Ein klarar å handtere det ein skal i dagens modell med legane som er tilsett per dags dato. Ein må vere ekstremt nøye med rekrutteringa for å kunne oppretthalde sjukehuset på eit godt nivå. I framtida vil spesialistar i gastroenterologisk kirurgi være den vaktbærande spesialiteten i sykehuset, og det vil være ei utfordring for helseforetaket å leggge til rette for oppgaver for disse på dagtid. Det vil alltid vere ei krevande oppgåve å rekruttera kirurgar til eit sjukehus som Odda. Det er eit stort ansvar på eit lite sjukehus. Det vil vere kirurgar som synes arbeidsforma er interessant, men det er viktig at det er ei bredde i dei daglege arbeidsoppgåvene. - Samarbeidet mellom sjukehusa i Helse Fonna Det er ynskjeleg frå Odda sjukehus si side med eit betre samarbeid mellom sjukehusa i Helse Fonna enn det som er i dag. Samarbeidet verkar ikkje å vere heilt optimalt; samarbeid er noko som alltid kan betrast. Arbeidsgruppa meiner at samarbeidet kan betrast på fleire områder. Det kan virke som det eigentleg er for få pasientar totalt i Helse Fonna, og at dette gjer at det blir ein liten «kamp» om dei same pasientane, blant annet for å gi nok pasientgrunnlag til LIS-legane. Felles ventelister kunne truleg ha betra samarbeidet og redusert ventetida for pasientane. Det verkar å mangle ein lojalitet til dei avtalane som til no er gjort om kva som blir gjort kor. Det er til dømes tidligare inngått ein avtale om at Odda sjukehus skal dekke det som er av åreknuteoperasjonar, men denne avtalen blir ikkje følgt. Odda sjukehus ynskjer at ein klarer å samarbeide betre innan Helse Fonna slik at ein får utnytta den operasjonskapasiteten som finnes på ein meir optimal måte. Samarbeidet om legepersonell verkar også å ha forbetringspotensial. Per i dag er det inga ordning for gjensidig utlån av legar. Det er store kulturelle forskjellar mellom dei tre sjukehusa i Helse Fonna. Det manglar også formelle arenaer der kirurgar i føretaket kan møtast. For å oppretthalde eit godt fagmiljø ynskjer Odda sjukehus å følgje opp Nasjonal helse- og sjukehusplan i nettverk med Haugesund- og Stord sjukehus. Det er ynskjeleg med både ambulering og rotasjonsordningar for personell. Dette vil også kunne vere kompetansehevande.

391 12 - Samarbeid med kommunehelsetenesta Som sagt i avsnittet over så er det alltid rom for å kunne forbetre eit samarbeid. Dette gjeld også samarbeidet mellom Odda sjukehus og kommunehelsetenesta. Per dags dato fungerer det ikkje heilt optimalt. Ved betre samarbeid og betre informasjon trur ein at kommunelegane i større grad hadde henvist til Odda sjukehus i staden for til andre sjukehus, når Odda sjukehus kan tilby behandlinga. Informasjonsflyten mellom sjukehuset og kommunelegane er ikkje tilstrekkeleg, og dette gjer at kommunelegane ikkje er godt nok orientert om kva tilbod som faktisk finnes ved Odda sjukehus. I mange år har det også mangla ein praksiskonsulent som kan fungere som eit bindeledd mellom kommunen og sjukehuset. Dette er ei ordning som no ser ut til å komme på plass, og som vil betre samarbeidet. Felles møter mellom legane ved sjukehuset og kommunelegane er også truleg eit tiltak som kan betra samarbeidet og styrka lojaliteten til sjukehuset hjå fastlegane. Slike møter har ein ikkje hatt på lang tid, men ein er no komen i gang med det, og det er einigheit om at det skal haldast slike møter regelmessig. Kommunehelsetenesta slit med rekrutteringa av fastlegar, og i Odda kommune spesielt er det stor og hyppig utbytting av fastleger. Dette gjer det vanskeleg å oppretthalde god informasjonsflyt og bygge lojalitet til sjukehuset. Det kunne truleg ha vore betre samarbeid om KAD sengene også (kommunale akutte døgnsenger). Desse er drivne av legane i kommunen, mens sjukepleiarane er leigd inn frå sjukehuset. Sengene er lite i bruk, då kommunane ikkje har nok legar til å kunne bemanne verksemda. I for eksempel Ullensvang herad blir private selskap brukt for lab-prøvar og analysar. Dette er fordi posten bruker for lang tid, og prøvene vil vere dårlege når dei først kjem fram til foretaket sine laboratorier. Hadde ein hatt ei sikker kommunikasjon kunne desse prøvane vore handtert ved laboratoriene innanfor Helse Vest. Laboratoria der har god nok kapasitet til å analysere desse prøvane. - Stadleg leiar med funksjon berre som seksjonsleiar Tidligare hadde alle sjukehusa i Helse Fonna ein representant i føretaksleiinga. I dag er ikkje sjukehusa i Helse Fonna sidestilte i føretaksleiinga; Stord og Haugesund er med, men ikkje Odda. Ein opplever dette som utfordrande, og det verkar inn på samarbeidet mellom sjukehuset og føretaket. Ein ønsker same ledelsesmodell for Stord og Odda sjukehus.

392 13 3. Odda sjukehus med akuttkirurgi «Odda modellen» Med bakgrunn i Nasjonal helse- og sjukehusplan, som seier at Odda sjukehus må vurderast særskilt, og Nasjonal traumeplan som angir ei transporttid frå skadestad til traumesenter på 45 minuttar som rettleiande grense for når pasienten skal til traumesenter framfor akuttsjukehus med traumefunksjon, taler dette for at den akuttkirurgiske beredskapen ved Odda sjukehus må behaldast. Odda har i dag eit godt fungerande akuttkirurgisk tilbod som er tilpassa behovet i regionen og gir tryggleik og tilstrekkeleg beredskap i opptaksområdet. Det er også fleire utfordringar knytt til Odda sjukehus slik det er i dag. For å behalde ein god akuttkirurgisk beredskap er det ynskjeleg med ei positiv aktivitetsutvikling ved sjukehuset. Helse Fonna må legge forholda betre til rette for at Odda sjukehus skal kunne stå støtt. Eit større tilbod innan elektiv kirurgi vil gje Odda sjukehus både volum og bredde. Det viktigaste argumentet for å behalda akuttkirurgien ved Odda sjukehus er dårleg infrastruktur og store avstandar til større sjukehus; vegstandard, distansen frå Odda sjukehusområde til andre sjukehus, og dårleg flyvær. Den dagen vegane er utbetra, og reisetida korta ned fell noko av grunnlaget for å behalda akuttkirurgien vekk. Det er derfor viktig å byggja opp ein sjukehusmodell med ein akuttfunksjon med kirurgi som kan fungere fram til vegane er utbetra. Det ligg i dag ingen tiltak i Nasjonal transportplan for utbetring av infrastrukturen på inn- og utfartsvegane til Odda. Det er såleis vanskeleg å spå kor lang tid det vil gå før ein vil sjå endringar. Det er også viktig å kunne gje befolkningen i Odda sjukehus sitt opptaksområde akuttberedskap av same kvalitet som resten av Norges befolkning og slik skapa tryggleik i befolkningen. Eit element som vil gjere det vanskelegare i framtida å oppretthalde akuttkirurgien ved mange av dei små og mellomstore sjukehusa i Noreg, deriblant Odda sjukehus, er at det etter kvart truleg vil bli slutt på generelle kirurgar, i alle fall med de utdanningsplanane vi i dag kjenner. Det verkar vanskeleg å drifta sjukehuset med akutt kirurgisk beredskap utan desse, sjølv om gastroenterologiske kirurgar i framtida vil ta over den vaktbærande funksjonen. På sikt må vi forvente endringar i arbeidsmarknaden noko som kan bety både mogligheiter og utfordringar i forhold til rekruttering ved dei minste sjukehusa. Om det blir store endringar i føresetnadane (endring i spesialiststrukturen innan kirurgi og betydelieg betring av vegstrekninga til Bergen) som er lagt til grunn for arbeidsgruppa sine vurderingar, kan det på nytt vurderast om det bør vere akuttkirurgisk beredskap ved Odda sjukehus. Den kirurgiske akuttberedskapen ved Odda sjukehus vert sikra gjennom seleksjonskriteriar for akutt kirurgi og ortopedi:

393 14 - Alle personar med akutt kirurgisk problemstilling der det ikkje forventast å være stor grad av alvorleg skade (potensiell livstruande) og hast i forhold til behandling, skal leggast inn og vurderast ved Odda Sjukehus. - Der diagnostikk tilseier vidare utreiing eller endelig behandling på høgare nivå skal pasientar flyttas over til Haugesund sjukehus eller Haukeland sjukehus. - Alle kirurgar ved Odda sjukehus har vurderingskompetanse gjennom generell kirurgisk spesialitet i kombinasjon med greinspesialitet. - I nokre tilfelle skal pasienten i utgangspunktet ikkje leggast inn ved Odda sjukehus: multitraumatiserte pasienter, isolert alvorleg hove/cns-skade, sannsynleg alvorleg sjukdom i abdomen (AAA), antatt behov for akutt laparatomi. (Grunna dei spesielle klimatiske og transportmessige utfordringar, kan det bli nødvendig med livreddande stabilisering/behandling av pasienten ved Odda sjukehus). - Eksempler på tilstander innanfor akutt ortopedi som gjennomførast ved Odda sjukehus er: ikkje operativ brotbehandling samt enklare operativ brotbehandling etter avtale med vakthavande ortoped ved Haugesund sjukehus. Ved eventuell stabilisering av pasientar før vidare transport til eit høgare omsorgsnivå må samarbeidet mellom legar og andre ressursar ved sjukehuset sikrast. Det vil alltid vere ei utfordring å triagere rett. Triagering gjerast i høve til gjeldande kriterier for klassifisering av den alvorleg skadde pasient som er dei same kriteria ein nytter som kriterier for tilkalling av traumeteam (Nasjonal traumeplan Traumesystemet i Noreg 2015). Det er i mange tilfelle ikkje snakk om å gje den avsluttande behandlinga i Odda. Det er først og fremst snakk om å kunne vurdere og stabilisere. Tynset sjukehus er eksempel på eit sjukehus som har fått behalde akuttkirurgi til tross for at det ikkje bur meir enn innbyggjarar i opptaksområdet ( dersom Fjellregionen inkluderast). Tynset har fleire innbyggjarar i opptaksområde sitt enn Odda. Det er dog ikkje befolkningsgrunnlaget som har vært avgjerande for at Tynset sjukehus har fått behalde akuttkirurgisk beredskap. Det er lange avstandar til næraste sjukehus og krevande klimatiske forhold som er grunngjevinga for at Helse- og omsorgsdepartementet meiner at det er nødvendig for Tynset å ha eit akuttkirurgisk tilbod. Frå Tynset til St.Olavs hospital i Trondheim er det 2t og 15 minutt å køyre, medan det er 2t og 50 min til Hamar sjukehus. Til samanlikning er det ca. 2t og 45 minuttar den kortaste vegen til Bergen/Haukeland sjukehus (som er det traumesenteret Odda sjukehus nyttar i akutte situasjoner) frå Odda, mens det i er i underkant av to timar til Haugesund sjukehus. Som Tynset sjukehus har Odda sjukehus alltid kirurgisk vurderingskompetanse. Ein må ha eit bevisst forhold til kva for pasientar ein beheld sjølv og kven ein stabiliserer og sender vidare. Retningslinene for dette må vere godt forankra både hjå sjukehusa på eit høgare behandlingsnivå innan foretaka og regionalt, samt i primærhelsetenesta. For øyeblikket pågår det ein prosess for

394 15 dokumentasjon av slike rutiner ved Odda sjukehus. Odda-modellen vil i stor grad samsvare med retningslinene ved Tynset sjukehus og skal etter planen forankrast i Helse Fonna. Berekningar av volum og potensiale for poliklinikk og dagkirurgi frå analysen av forbruksmønster i Odda sjukehusområde viser blant anna at det er potensiale for å byggja opp eit ortopedisk tilbod ved Odda sjukehus. For å understøtte akuttverksemda ved sjukehuset er det ein stor fordel å ha eit visst omfang elektiv kirurgi. Ein viss basisaktivitet blir sett på som nødvendig. Arbeidsgruppa meiner at så langt som mogleg skal diagnostikk gjerast lokalt. Sjukehuset i Odda skal ha ein viktig og definert silingsfunksjon. Det må vere ei solid kontaktflate og gjensidig avtale om å utveksle personell mellom Odda sjukehus og dei andre sjukehusa i Helse Fonna. Ein viss grad av ambulering vil vere nyttig, og vil også kunne gje eit betra poliklinisk tilbod. Det anbefalest å opprette eit transporttilbod som går mellom Odda og Haugesund som fraktar både pasientar til og frå, samt utstyr og lab-prøvar. Dette vil betre tilstraumen av pasientar og gjere det enklare å bygge opp nisjar innan dagkirurgi og poliklinikk ved Odda sjukehus. Dette støttar igjen opp under akuttverksamheita. Sjukehuset treng ei leiing som har myndighet til å styre drifta, og til å ivareta samhandling med primærhelsetenesta. Intern samhandling lokalt og med miljø på høgare omsorgsnivå er viktig. 4. Odda sjukehus utan akuttkirurgi Med bakgrunn i skildringa av Odda sin plass i behandlingskjeda ved akutte tilstandar i dette notat, regionens aukande turisme og sjukehuset aukande mengde traumealarmar, samt opptaksområdets spesielle utfordringar når det gjeld avstandar, klimatiske forhold og transportmogligheiter/innskrenkingar, vil arbeidsgruppa fleirtal beskrive konsekvensane av nedlegging av akuttkirurgien som følgjer: 1) Avvik frå sterk anbefaling i Nasjonal traumeplan. Den nasjonale traumeplan har som sterk anbefaling ved mistanke om alvorleg skade at dersom transporttid til næraste traumesenter er > 45 minuttar, skal pasienten til næraste akuttsjukehus. I Odda sitt nedslagsfelt dreier det seg alltid om transporttider > 45 minuttar. Ei slik sterk anbefaling er gitt for å redusere faren for tap av liv og helse. 2) Tap av faste tilsette kirurgar: Utan akutt kirurgisk beredskap vil ein miste sine faste tilsette kirurgar ved Odda sjukehus. Rekruttering av nye kirurgar til utelukkande dagkirurgisk teneste vil verta ei krevande oppgåve.

395 16 3) Tap av turnuslegar: Turnuslegane vil ikkje kunne gjennomføre sine kirurgiske tenester ved Odda sjukehus og dermed står heile turnuslegeordninga ved Odda sjukehus i fare. (Odda Sjukehus får veldig gode tilbakemeldingar frå turnuslegane etter dei er ferdig i praksis ved Odda sjukehus). 4) Tap av skade-akutt poliklinikk: Turnuslegane styrer det meste av skade-akutt poliklinikken ved Odda sjukehus med tett oppfølging av kirurgiske overlegar. Denne poliklinikken går tapt. 5) Tap av anestesilegar og indremedisinske legar i døgnvakt: Anestesilegar og indremedisinske legar ved Odda sjukehus er svært skeptiske til ein "distriktsmedisinsk senter modell" utan akutt kirurgisk beredskap. Ein veit at pasientar med akutt kirurgiske tilstandar samt traume i gitte situasjonar vil oppsøke Odda sjukehus. Strategiar som omfattar kursing av anestesiologar, indremedisinarar og evt. kommunelegar for å gjere akuttkirurgiske vurderingar og prosedyrar med ein viss grad av kvalitet er lite tenkeleg, jf skriv frå anestesilege ved lokalsjukehuset. I verste fall inntreff slike hendingar, og då især traume, under høve der transport til høgare behandlingsinstans er vanskeleg eller umogeleg (ras, ekstremvær). Rekruttering av dei nemnde legegruppene vil bli svært vanskeleg. Sjølv om anestesiologar og enkelte indremedisinske legar kan utføre dei enklaste kirurgiske prosedyrane, vil svært få, om ingen, kjenne seg fagleg komfortabel i ein slik jobbsituasjon. Truleg vil mange unngå ein jobbsituasjon kor dette vert ein realitet. Sjå vedlegg frå anestesilegar og indremedisinarar ved Odda sjukehus. 6) Tap av tryggleik i kommunehelsetenesta: Kommunelegane i Odda sjukehus sitt opptaksområde er klare på at døgnkontinuerleg akuttkirurgisk beredskap skaper tryggleik. 7) Tap av tryggleik hjå befolkninga: Innbyggarane i opptaksområdet kjenner uro ved at akuttkirurgisk beredskap vert trua. Det må stillast spørsmål om innbyggjarane i Odda sjukehus sitt nedslagsfelt skal finne seg i å ha dårlegare akuttberedskap enn den øvrige befolkninga. 8) Samfunnsøkonomiske konsekvensar: Det er dårlig økonomisk forvaltning å transportere pasientar, polikliniske så vel som døgnpasientar, som tilhøyrer Odda sjukehus sitt nedslagsfelt, til Haugesund, Stord eller Haukeland sjukehus. Mange av tilstandane kan følgjast opp ved Odda sjukehus med den føremona at pasientane slepp belastande transport. Dette er særs viktig i høve eldre pasientar. 9) Overbelegg ved alternativt sjukehus: Når pasientar frå Odda sjukehusområde blir frakta til andre sjukehus utanfor nedslagsfeltet står desse pasientane i fare for å bli korridorpasientar. Det er i Noreg i dag mykje større grad av overbelegg enn i resten av Europa. Det er ikkje anbefalt å ha høgare beleggprosent enn 80-90%. I Noreg er det ved dei fleste større sjukehus over 100%. Haugesund sjukehus har i dag korridorpasientar. Dette vil bli verre om kapasiteten i Odda forsvinn. 10) Tap av liv. Jfr konsekvensane som er skissert ovanfor, finner arbeidsgruppa det medisinsk uforsvarleg med Odda sjukehus utan akutt kirurgisk beredskap. Gruppas fleirtal ynskjer difor ikkje å skildra alternative uforsvarlege løysningsforslag for akuttberedskapen i Odda.

396 17 5. Tilråding Arbeidsgruppa tilrår at den akuttkirurgiske beredskapen blir opprettholdt ved Odda sjukehus. Odda sjukehus har ein aktivitet som gjenspeglar opptaksområdet på enkelte områder og er tilnærma ikkje eksisterande på nokre område som urologi og elektiv ortopedi. Ein har lukkast å ble eit nisjesjukehus innan moderne åreknutekirurgi og forsøker det same innan brokk-kirurgi. Sjukehuset har ein heilt spesielt krevjande geografisk situasjon med lange reisevegar, usikre vegforbindelsar og klimatiske utfordringar. Den akutt kirurgiske aktiviteten målt i antall innleggelsa, antall traumeteam-utkallingar og skadepolikliniske konsultasjonar gjenspegler at Hardanger er eit område med stor og stadig aukande friluftsaktivitet. Tala er relativt sett mykje høgare enn opptaksområdet skulle tilseie og høgare enn ved sjukehus mange ønsker å samanlikne Odda sjukehus med (som for eksempel Nordfjord). Arbeidsgruppa sitt fleirtal meiner at konsekvensane slik dei er skildra i kapitel 4, er dramatiske. Nasjonal traumeplan har som sterk anbefaling at dersom det er meir enn 45 minutt transporttid til traumesenter, transprteres den mistenkt alvorleg skadde pasient til næraste sjukehus med traumefunksjon. Trongen for akuttkirurgi er etter arbeidsgruppa sitt syn åpenbar. Ein ser ikkje korleis ein akuttberedskap kan organiserast på ein annan forsvarleg måte, og korleis ein kan gje stabiliserande behandling med god nok kvalitet utan kirurg. Skal ein forhalde seg til dei nasjonale krava lyt akuttberedskapen med kirurgi oppretthaldast. Sjukehuset i Odda og på Tynset har her relativt like forutsetningar. Der Odda sjukehus i tillegg til avstandar har store utfordringar med stengde vegar og manglande flyvær, samt ferje på kortaste veg til traumesenter. Ein ser difor ikkje alternative løysingar og har i staden skildra konsekvensar, jamfør også arbeidsgruppa sitt mandat gjengitt i kap 1.1. Fleirtalet tilrår såleis utan vilkår ei vidareføring av akuttfunksjonen i kirurgi. For å støtte opp under akuttfunksjonen er det forventa at Helse Fonna i større grad bidrar til å leggje forholda til rette for større bredde i det elektive kirurgiske tilbodet. Heile arbeidsgruppa bortsett frå gruppeleiar frå Deloitte er klar på at lokalsjukehuset må ha kirurgisk akuttberedskap for å stetta tryggleik for innbyggarane, samt at nasjonale anbefalingar til reisetid ikkje kan stettast i overskueleg framtid. To medlemmer i arbeidsgruppa kjem til same anbefaling som fleirtalet, men meiner at gruppa også bør skildra og drøfta alternative løysingar i tråd med mandatet for arbeidet. Arbeidsgruppa sin leiar meiner at alternative løysingar også bør vurderast før anbefaling blir gitt, sidan andre sjukehus tross alt har funne stabiliseringsløysningar ved bruk av anestesilege og andre legar, anestesi- og intensivsjukepleiarar, ambulansepersonell/paramedics og andre

397 18 personellgrupper. På den andre sida er det svært få sjukehus, om nokon, som har så krevjande geografiske forhold som Odda sjukehus. Ytterlegare analysar frå prehospitale tenester samt pågåande arbeid med journalgjennomgang av akutte innleggingar, vil kaste ytterlegare lys over problemstillinga. Arbeidsgruppas leiar ønsker difor ikkje å gi nokon tilråding på dette tidspunkt.

398 19 6. Vedlegg Odda Sjukhus utan akutkirurgisk beredskap ur en anestesiologs perspektiv. På Odda Sjukhus finns endast 1 anestesiolog i tjænst. Det innebær tjænstgjøring 24/7/365. Detta innebær också att arbetet måste førdelas mellan minimum 2 individer. Ur ett historiskt perspektiv har det de senaste 10 åren ( kanske mer?) funnits endast 1 fast ansatt anestesiolog som då tæcker 50 % av den tid som behøver tæckas under året. Resterande tid ær sjukhuset beroende av vikarer. Antalet vikarer har varierat. Det har alltså historiskt sett varit svårt att få fast ansatte anestesiologer som er villiga att tjænstgøra på de villkor som gæller vid Odda sjukehus. Møjligheten att få fast ansatte anestesiologer ( med tillræcklig kompentens og omdøme) som ær villiga att arbeta under de villkor som kommer att råda om akutkirurgisk beredskap inte finns, kommer definitivt att vara mindre. Detta dærfør att det fulla «akutkirurgiska» ansvaret kommer att vila på inremedicinare och anestesiolog. Æven om de åtgærder som skal vidtas «bara» ær stabilisering så kan det i enskilda fall betyda att man måste kunna gøra t ex en akut laparatomi ( mjælt- eller leverskada med stor blødning), det kan ingen av ovanstående gøra. En sådan åtgærd kan då vara livsræddande. Det talas ofta om Thoraxdrænage, det kan (skall) en anestesiolog klara, men pneumo/hæmothorax ær ju inte det enda livshotande tillståndet som kan uppstå vid ett trauma ( t ex trafikolycka, fall) och som kræver åtgærd inom 1-2 timmar efter traumat. En tid som definitivt ær rimligt att det tar innan patienten har kommit till Haugesund eller Bergen. En annan situation som Anestesiolog/Medicinlækare inte kommer att kunna hantera ær akut behov for sectio. Førlossningar ær inte planerat att gøras i Odda men bara senaste helg uppstod en situation dær det uppstod en situation som krævde beredskap før att kunna utføra katastrofsectio. Det gick denna gången bra ændå men patienten hade inte kunnat øverføras till Haugesund inom rimlig tid, En tredje situation (som jag har upplevt) ær att en olycka involverar flera pasienter som blir allvarligt skadade och kræver undersøkning /bedømning/ åtgærder samtidigt. Detta klara inte anestesilækare/medicinlækare att gøra tillræckligt snabbt. Våra kirurgiska kunskaper/førmågor ær trots allt begrænsade. Det kan t o m røra sig om 3 patienter involverade i en svårare trafikolycka dær alla kræver snabb handlæggning. Då saknas det førutom tillræcklig kompetens æven faktiska personella resurser. Den typen av olyckor / situationer sker visserligen inte så ofta, men det kommer att ske førr eller senare! Vem (på administrativ nivå) ær villig iklæda sigdet fulla ansvaret før att en patient inte øverlevt på grund av bristande resurs i en sådan situation. Ingen annan kan næmligen ha det ansvaret nær det gæller resursbrist baserat på beslut om att avveckla akutkirurgisk beredskap i Odda. I klartext handlar det om patientsækerhet. Om man inte upplyser befolkningen på att patientsækerheten i vissa fall kommer att æventyras så lurar man befolkningen!

399 20 Min egen erfarenhet ær 30 års anestesi / intensivvård vid centralsjukhus i Sverige. Har av och till tjænsgjort i Odda sedan Jag har i min specialistutbildning 9 månaders kirurgi (25 30 år sedan) då jag faktiskt opererade, men i dagens specialistutbildning ær anestesiologerna inte utbildade inom kirurgi på samma sætt. «Snabbkurser» i akutkirugi ær bara en skrivbordsprodukt som tilltalar administratører, det har ingenting med klinisk verklighet att gøra om man ser på verksamhet i Odda utan akutkirurgisk beredskap/kompetens. Sjælv kænner jag mig trygg i den arbetssituation som i dagens læge råder i Odda, men jag ær inte beredd att stå hær tillsammans med «bara» en medicinlækare, han/hun må vara hur kompetent som helst inom sitt område, men det kommer att vara anestesilækaren som står i førsta ledet nær det gæller «kirurgiske» beslut och åtgærder. Att i en akut situation konsultera kirurg vid Haugesund eller Haukelandær ju møjligt, men innebær alltid ett tidstapp som kan vara ødestigert. Bemanningssituationen kan man inte bortse ifrån!! Æven om det som nu diskuteras «Odda sjukhus utan akutkirurgisk beredskap» som ett helt isolerat fenomen, så kan man inte bortse från de svårigheter som kommer att uppstå att få adekvat bemanning. Detta på grund av att førutsættningarna så drastiskt kommer att ændras, att de som kan tænka sig att jobba med de førutsættningarna sannolikt ær en mycket begrænsad grupp av individer. Man kan hær inte heller bortse från det faktum att de som trots allt ær intresserade sannolikt av ett eller annat skæl inte vill / kan jobba på andra stællen. ( d v s hur ær det med kompetens/ ansvarstagande / samarbetsførmåga?). Detta kan komma att bli en svårbemæstrad realitet. Turnuslækarna (om de vill komma till Odda øver huvud taget?) kommer inte att kunna få sin tjænstgøring godkænd. Hur ska det løsas? Den gruppen gør i dag en stor och mycket bra arbetsinsats, de får god handledning av vælmeriterade kollegor. Der handla rinte heller bara om lækarbemanningen, det handlar om øvrig personal också. Deras arbetsmiljø, trygghetskænsla i arbetet och den situation som kommer att råda. Kontinuitet?? Stor risk før att bristen på kontinuitet blir ænnu større æn nu, vilket också drabbar patientsækerheten på sitt sætt. Ær den besparing som man forvæntar sig (kommer den att bli som man tror?? Mera sannolikt ær i slutændan att besparingen blir betydligt mindre æn beræknat) vært den førsæmring som ett beslut om «Odda sjukhus utan akutkirurgisk beredskap» kommer att innebæra. Kommer någon i beslutande stællning att gå ut øppet och førklara før befolkningen att man har tagit ett aktivt beslut som kommer att i vissa fall æventyra patientsækerheten?? Kan någon i beslutande stællning stå upp rakryggad och på heder och samvete øvertyga oss om att næsta steg i agendan inte ær en fullstændig nedlæggning av sjukhuset, eftersom det kommer att visa sig att kvaliteten / patientsækerheten sjunker?? Per Jansson, Vik overlege i Anestesi Thomas Blurton, overlege anestesi Odda Sjukhus Odda sykehus

400 21 Odda sjukehus utan akutt kirurgisk beredskap sett ut ifrå medisinerer sitt perspektiv «Vi trente hårdt,-men hver gang vi begyndte og få frem grupper som fungerede, skulle vi omorganiseres. Jeg lærte senere i livet at vi har en tendens til at møde enhver ny situation med en omorganisering, og desuden hvilken fantastisk metode dette er til at skabe en illusjon af fremskridt, men det som egentlig opnås er kaos,ineffektivitet og demoralisering.» Gaius Petronius (d.66 e.kr.) Helse Vest og Helse Fonna står som eigarar av prosjetk «Odda og Stord sjukehus i lys av føringane i Nasjonal helse- og sjukehusplan ( )». Det ligg som ein premiss i Nasjonal helse-og sjukehusplan at sjukehuset som i dag har akuttkirurgisk tilbud, fortsatt skal ha det, når hensynet til pasientene,kvalitet og pasientsikkerheit er ivareteke. Det er nedsatt prosjektgrupper for kvar av dei respektive sjukehusa. Prosjektgruppa for Stord har avslutta, men gruppa for Odda sjukehus stadig held på. Fokusområda for prosjektgruppa ved Odda sjukehus er i prosjektforløpet blitt betydeleg utvida, samanlikna med det arbeide som er gjort på Stord sjukehus. Ved Odda sjukehus er det 4 medisinske overlegar derav 2 kardiologar og 2 indremedisinere. Dei 4 overlegane arbeider skift det vil sei 2 kardiologar er ansatt i 26 og 27 veker,1 indremedisiner er ansatt i 29 veker og 1 i 40 veker pr. år. Arbeidsplanen er inretta slik at det alltid er minst 2 overlegar tilstades på dagtid. Den eine av dei 2 kardiologane er av sine 26 veker oppteken med smerteklinikk på dagtid. Dei 4 overlegane inngår i bakvakter ved Odda sjukehus, der ein har ei utrykkingstid på maksimalt 15 minutt. Odda sjukehus har anestsiolog,der 1 er fast ansatt på 26 veker/år og har i tillegg faste kjente vikarar som har arbeid ved sjukehuset over mange år. Anestesilegen har døgnvakt. Videre har ein 8 turnuslegar, som alle har 6 månader i medisinpraksis og 6 månader kirurgisk praksisk. Det er ein turnuslege på vakt som då har ansvar for både medisinske og kirurgiske pasientar. Vi har nye turnuslegar kvar 6.månad. Det er ikkje LIS legar ved Odda sjukehus, det betyr at sjukehuset er heilt avhengig av våres turnuslegar. Ein tenkt situasjon ved Odda sjukehus utan akutt kirurgisk beredskap vil få omfattande konsekvensar for drifta. På kvardagar frå kl ( 16 timas vakt samt 24 timer i døgnet i helgene, vil den «akuttkirurgiske beredskap» bestå av ein medisinsk overlege saman med ein anestesiolog. Verken anestesilogen eller dei indremedisinske overlegane har kirurgisk ekspertise eller noko som liknar på kirurgisk trening.

401 22 Situasjonar, visst sjeldan, der hemostatisk nødkirurgi for å stanse livstruande blødning, vil ikkje kunne utførast forsvarlig ved Odda sjukehus. Traumar vil koma til Odda sjukehus, sjølv om ein ikkje har akutt kirurgisk beredskap. Sjølv om prehospital beredskap blir optimert vil det tilstadigheit oppstå akutte situasjonar dei ein må vuredere akutt behandling på sjukhuset. Den primære oppgåve vil såleis vera og gjere pasienten transportabel til enten Haugesund eller Haukeland Universitet sjukehus. Men av og til, vil ein stå i situasjonar der ein må handle raskt. Tilstandar som eksempelvis hemo/pneumothorax,indre blødningar, traumatiske amputasjonar, akutt behov for sectio, situasjonar deir fleire pasientar kjem samstundes og krever akutt kirurgisk vurdering/intervensjon vil bli særdeles utfordrande fagleg sett. Pasientar vil bli innlagt til observasjon. Under observasjonen vil det være den medisinske overlegen som vil ha det overordna ansvaret for den kirurgiske pasienten. Det vil oppstå grensetilstander der eim er avhengig av kirurgisk ekspertise. Ein må tilstadigheit konferere med vakthavande kirurg enten i Haugesund eller Haukeland. Ansvaret for pasienten vil tril tross stadig kvile på den medisinske bakvakta. Situasjon vil oppstå, der pasienten åpenbart er kirurgisk men kan ikkje gjerast klar til transport eller at kirurgane på høgare nivå vil ta imot pasienten. Det vil medfører eit betydelig press på den medisinske overlegen, det vil ikkje vera tryggt for pasientane,pårørande, personalet eller legen sjølv. Pasientsikkerheit vil bli betydeleg dårlegare, og vil motstride det som står i Nasjonal helse- og sjukehusplan. Eit betydelig antall pasientar vil i deira sjukehusforløp, oppleva å bli innlagt ved Odda sjukehus for så å bli overflytta til Haugesund eller Haukeland Universitetsjukehus. Det er ofte eldre,skrøpelig og multimorbide pasientar som må flyttast. Konsekvensane kan resultere i forlenga sjukehusinnleggelse, meir kompliserte forløp og i verste fall auka mortalitet. Vaktberedskap vil bli utfordrande. Viss akutt kirurgisk bereskap forsvinner, vil halparten av turnuslegane forsvinne. For Odda sjukehus sin del vil ein då ikkje kunne tilby kirugisk turnustjeneste. Med bare 4 medisinske turnusleger vil ein ikkje kunne få godkjent tjenesteplan. Blir ein turnuslege sjuk vil dette skape problemer. Utdanninga av turnusleger vil bli betydelig forringa. Vi har i dag svært god søknadsmasse til turnusplassar ved vårt sjukehus, det vil det ikkje bli i framtida. Rekruttering av legar på spesialistnivå vil bli svært vanskeleg. Det kan som ein ringvirkning medføre at kollegaer seier opp og reiser frå Odda. Odda sjukehus som er eit av landets minste sjukehus har ein betydeleg posisjon i bevisstheita til lokal befolkninga. Sjukehuset utgjer ein tryggheit for befolkninga tilhøyrande sjukhuset, ein ytterligare nedgradering av sjukehustilbodet vil bli oppfatta, og med rette, som ein trussel mot denne tryggheita. Knappt innbyggjarar, fleire viss ein del av Kvinnherad som søkjer Odda sjukehus blir telt med. I store deler av året vil ein ha fleire innbyggjarar opp til 5-7 gonger meir. Ved mangel på akutt kirurgisk beredskap vil det vanskeleg tolkast annleis enn at ein mennesker i vårt opptaksområde ikkje vil få kvalitet og

402 23 pasientsikkheita vil ikkje vera tilstrekkeleg. Dette er ikkje i tråd med den nye Nasjonale helse- og sjukehusplan. Korleis ein skal få formidle dette til lokalbefolkninga vil bli ei utfordring. Det har ført vært kraftige reaksjonar på forsøk på endringar. Frå ein medisiners sitt faglege synspunkt, ynskjer me på ingen måte at den akutt kirurgiske beredskapen vert lagt ned. Tilstedeværelsen av kirurgar i beredskapsvakt gjev oss tryggheit, ikkje berre ovanfor pasientane, pårørande og pleiepersonellet men også for oss andre leger som er på vakt.

403 Odda -modell

404 Har akutt indremedisin, anestesi og kirurgisk beredskap, laboratorieservice og bileddiagnostisk tilbod (minimum CT) Kirurgisk akuttberedskap organiseras med utgangspunkt i kompetansen som i dag ligg i generell kirurgi, gastrokirurgi eller karkirurgi. Denne breddekompetansen sikrar vurdering av pasientar, observasjon, behandling av enkelte tilstander, ønskjer avklarte retningslinje utarbeida i samarbeid med overordna sjukehus. Vidare sikras samarbeid med indremedisin og anestesi, og stabilisering før evt. transport til behandling på høgare omsorgsnivå(ortopedisk akuttberedskap med evt. vurdering og organiseras separat som ein del av den samla kirurgiske beredskap og tilbod) Kirurgi sikras elektivt( må ha eit tilstrekkeleg elektivt volum til å understøtta akuttverksemd) Det vil væra naturleg at fødetilbod, ambulansetenesta, DPS, BUP og TSB/LAR (poliklinikk-nivå) også lokaliseras til /i distriktssjukehusa Det leggas til grunn at så langt som mulig skal diagnostikk gjøras lokalt Sollid kontaktflate, ønskes det at utveksling av personell mellom distriktssjukehusa og overordna sjukehus er nødvendig. Ein viss grad av gjensidig ambulering vil være nyttig og vil gje eit breiare poliklinisk tilbod Ønske om lokal leiing med myndigheit til å styra drifta og ivareta samhandling med primærhelsetenesta, intern samhandling lokalt og med miljø på høgare omsorgsnivå Tilfredsstill kravet til å ha sjukepleiarstudentar, legestudentar og turnusleger.

405 Seleksjonskriterie for akutt indremedisin ved Odda Akutt indremedisin -Alle indremedisinare ved Odda sjukehus har kompetanse gjennom sin spesialitet som generell indremedisin i kombinasjon med grenspesialitet (kardiologi + diabetes) -Innlegging for primær vurdering av uklar tilstand blir gjort ved Odda sjukehus -Der diagnostikk tilsei vidare utreiing eller endeleg behandling på høgare nivå, skal pasientar flyttas over til Haugesund/Haukeland -Dei fleste tilstander/situasjonar innanfor akutt indremedisin blir primært behandla ved Odda sjukehus, med unntak av mistanke om subarachnoidalblødning og hematologisk malignitet -Eksemplar på tilstander/situasjonar, atrieflutter, supraventrikulær tachycardi, ventriekkeltachycardi, hjertesvikt,kols,-forverring, pneumonier.lungeemboli, akutt dyspnoe, medisinsk gastroenterologi,tia og slag

406 Seleksjonskriterier for akutt kirurgi og ortopedi ved Odda Akutt kirurgi og ortopedi -Alle personar med akuttkirurgisk problemstilling der det ikkje forventas å være stor grad av alvorleg skadde (potensiell livstruande) og hast i forhold til behandling skal det leggas inn i Odda -Der diagnostikk tilseie vidare utreiing eller endeleg behandling på høgare nivå, skal pasientar flyttas over til Haugesund sjukehus/haukeland universitetssykehus -Alle kirurgar ved Odda har vurderingskompetanse gjennom generell kirurgi i kombinasjon med grensespesialitet -I nokre tilfelle skal pasienten i utgangspunktet ikkje leggast inn ved Odda sjukehus Multitraumatiserte pasientar Isolert alvorleg hove/cns-skade Sannsynleg alvorlig sjukdom i abdomen Antatt behov for akutt laparotomi -Grunna dei spesielle transportmessige og klimatiske forhold kan det bli nødvendig med livreddande stabilisering av pasienten ved odda sjukehus -Eksemplar på tilstandar/situasjonar innanfor akutt ortopedi som primært gjennomføras ved Odda sjukehus er: ikkje operativ brotbehandling, samt enklare operativ brotbehandling etter avtale med ortopedisk avdeling Haugesund.

407 Jordmorstyrt fødestove ved Odda I 2013 blei fødetilbodet nedlagt i Odda Frå 2002 blei det jordmorstyrt fødestove, og fram til vi la ned fødetilbodet hadde vi mellom 102 og 43 fødsler i året. Det ble etter kvart strenge seleksjonskriterier og i 2012 var vi nede i 43 fødsler i året. Frå 2013 har vi bare hatt fødsler på kvinner som ikkje ville ha rukket frem til fødestova. Talet på fødslar har gått ned kvart år frå 12 fødslar i 2013 til 6 fødslar hittil i Vi har hatt eitt akutt sectio kor kirurgisk beredskap har vore heilt avgjørande, ein atoniblødning kor pasient trengte akutt kirurgisk hjelp, og to fødsler kor teamet har vore på plass pga stor muligheit for at det kunne bli sectio. Dette er pasientar som har vært kome for langt i fødsel til å kunne sendas. Pr i dag er fødeeininga ved Odda sjukehus ein såkalla God Start Eining liknande modellar finns i Lærdal og Nordfjordeid. Vi er 4 jordmødre, kor av to i 100% stilling, ein i 93 % og ein i 70 % i tillegg er det tre barnepleiar i 50 % Eininga har ansvar for svangerskapskontrollar i kommunen. Kommunen kjøper denne tenesta av sjukehuset Ullensvang kommune kjøper også 20 % jordmor av sjukehuset

408 Avdelinga har kompetanse i: Vi har gynekolog som gjør ultralyd undersøking og har obs poliklinikk for gravide i samarbeid med gynekologane ved sjukehuset i Haugesund. Vi har barselopphald for kvinner som har fødd ved andre sjukehus. Jordmødra har vaktberedskap og fylgjer fødande som har behov for det til fødeeininga. Vi har barselpoliklinikk. Etterkontrollar Jordmødra har ansvar for gynekologisk poliklinikk i samarbeid med gynekolog. Jormødra har kompetanse i akupunktur.

409 Styret i Helse Vest og styret i Helse Fonna Dykkar ref. Arkivsakid-doknr: Saksh: Arkivkode Dato: Journalpostid: Telefon: Reaksjon på prosjektprosess. I høve arbeidet og ferdigstillinga av prosjektrapport for Odda sjukehus i ljos av den nasjonale helse og sjukehusplanen, finn vi det naudsynt å gjera merksam på fleire tilhøve. Frå prosjektstart har det vore understreka at prosjektgruppa skal få gå gjennom rapporten grundig alle saman og godkjenna den før ferdigstilling i møte. Noko som er avgjerande for å delta i eitt slikt arbeid. Og etter kvart - at om det mot formodning skulle bli dissens, så ville det koma godt fram i rapporten. Det skulle og sikrast at alle sine syn og kommentarar kom godt fram. No vert det frå prosjektleiinga si side framsett at prosjektgruppa er delt. Dette er ei svært unøyaktig formulering som i praksis direkte underslår dei faktiske forholda i prosjektgruppa si innstilling om fortsatt akuttkirurgisk beredskap ved Odda sjukehus. 11 av15 medlemmer går inn for at sjukehuset som i dag skal ha akuttkirurgisk akuttberedskap. Fire av femten medlemmer har dissens og stiller seg ikkje bak dette. Teksten i rapporten reflekterer og for dårleg fleirtalet sine meiningar. Den inneheld feil og har til dels eit tendensiøst innhald som bygger opp under prosjektleiar sine meiningar og konklusjon. Representantar for fleirtalet har freista å få inn dei syn i rapporten. Og brukt mykje tid på å koma med munnlege og skriftlege innspel til rapporten. Diverre ser ein lite att av desse innspela når sekretariatet og prosjektleiinga har bearbeidd innspela. Dette er høgst overraskande og uforsvarleg manipulering av ei seriøst prosjektgruppefleirtal sitt syn. I møtet 19. januar 2016 var agendaen å gå gjennom den skriftlege rapporten. Det vart berre gått gjennom nokre få sider. Det er uakseptabelt at vi som medlemmer i prosjektgruppa ikkje får arbeida fram rapporten skikkeleg i fellesskap. Eit levande kraftsenter Org.nr: Telefon: Telefaks: Bankgiro: Telefaks: Opheimsgata 31 Innbetaling Epost: epost@odda.kommune.no skatt: 5750 ODDA

410 I møtet vart tilrådingane gjennomgått. Først fleirtalstilrådinga som var sendt ut av sekretariatet. Vi hadde mange innspel til denne. Overraskande nok fekk vi i lita grad inn våre eigne merknader til tilrådinga som vi sjølv stiller oss bak. Prosjektleiar Helge Bryne og dei tre andre som gjekk inn for mindretalstilrådinga fann det for godt å definere kva som skal stå i fleirtalstilrådinga også. Mindretalstilrådinga vart gjennomgått. I møtet viste det seg at det var gjort store endringar i denne frå det som var sendt ut i forkant. Samt at vi (fleirtalet) i etterkant i liten grad fekk endra på mindretalstilrådinga. Mindretalet styrde på denne måten kva som skulle stå i fleirtalsinnstillinga! Dette gjev lesarane av rapporten eit direkte missvisande inntrykk av fleirtalet sitt syn Rapporten bryt med grunnleggande demokratiske rettar og undergrev fundamentalt tilliten til dei føringane som vart lagt for dette prosjektarbeidet, og viser at dette arbeidet ikkje er ein demokratisk og open prosess. Slik kan vi ikkje ha det!! Dette er oppsiktsvekkande, lite tillitsfullt og uklokt av Helse Vest/Helse Fonna. Og det må ikkje oppfattast som at prosjektrapporten er skriven av ei samla prosjektgruppe. I realiteten er det prosjektleiar i samråd med prosjekteigarane Herlof Nilsen og Olav Klausen som har full kontroll på kva som får stå og ikkje får stå i rapporten. Ved fleire høve kan prosjektgruppa ikkje koma fram til konklusjon før prosjektleiar har sjekka kva vi skal meina med prosjekteigarane. Kva slags prosjekt er det vi er lokka med i? Kor ligg lista for ei etiske og demokratiske minstemåla for prosjektarbeidet? Folk som deltek med flid og seriøsitet vert både desillusjonerte, fortvila og forbanna. Det er svært bra at eitt klart fleirtal i prosjektgruppa har konkludert med fortsatt akuttkirurgisk beredskap. Samt at alle arbeidsgruppene går inn for fortsatt kirurgisk akuttberedskap. Dette er heilt nødvendig for tryggleiken i opptaksområdet. Berre i prosjektperioden har det vore fleire pasientar som ville døydd dersom dei ikkje kunne fått kirurgisk akuttbehandling ved Odda sjukehus. Det er meir enn svært uheldig at mindretalet i prosjektgruppa, i lag med prosjekteigarane sjølv avgjer korleis prosjektrapporten skal formulerast. Vidare er det med sterkt undring vi registrerer at det vart bestilt ekstern vurdering av prosjektrapporten lenge før den var ferdig. Og lenge før det var avklart kva dei ulike prosjektmedlemmene meiner. Stord sin rapport skal jamførselsvis ikkje ha slik ekstern kvalitetssikring. Grunngjevinga er at det ikkje er føreslått store endringar ved Stord sjukehus. Når det vert fastslått ekstern vurdering av Odda sjukehus før prosjektgruppa har konkludert og avlevert sin rapport, peikar det mot at prosjekteigarane Herlof Nilsen og Olav Klausen har bestemt konklusjonen på førehand. Såleis har vi ikkje vore med i eitt ope og seriøst arbeid, men er blitt manipulert til å tru det. Når vi i tillegg registrerer at prosjekteigarane overfor media og stortingsrepresentantar alt for lenge sidan har konkludert med sitt syn, understrekar det ytterlegare at prosjektgruppa må få legga fram sitt syn gjennom ein rapport vi står skikkeleg inne for. No er det slik at leiarane Herlof Nilsen og Olav Klausen har teke seg til full kontroll over kva som står i rapporten gjennom styring av prosjektleiinga og som åleine avgjer kva som får vera med i rapporten.

411 Tiltak for å retta opp truverdet til innhaldet i rapporten ( truverdet til sjølv propsessen kan vel ikkje rettast opp att på bakgrunn av det som er opplevd på kroppen under marsjen); * Før prosjektavlevering må rapporten legga vekt på og reflektera på ein seriøs måte fleirtalet sin konklusjon. * Fleirtalet må få med dei skriftlege innspel dei har hatt til teksten i rapporten. * Prosjektrapporten må reflektera (underbygga) hovudkonklusjonen fleirtalet står inne for. Helsing Roald Aga Haug Ordførar Kopi : Odda formannskap som melding

412 KOMMENTARAR TIL PROSJEKTRAPPORT VERØRANDE ODDA SJUKEHUS I LYS AV FØRINGANE I NASJONAL HELSE-OG SJUKEHUSPLAN ( ) 11 av 15 medlemmar i prosjektgruppa er for å behalda akutt kirurgisk beredskap ved Odda Sjukehus. Dei 11 medlemma har søkt å få inn i rapporten ulike moment, dette har ikkje lykkast og ein har difor fått tilbod om å legge ved kommentarar til prosjektrapporten. Kommentarane vil vera merka med pkt nummer frå sjølve prosjektrapporten.

413 2 Hovudtrekk i forbruk av spesialisthelsetenester i Odda-området Det største forbruket av døgnopphald i Odda-område, og i Helse Fonna samla, gjeld medisinske tilstandar, og i mindre grad kirurgiske. Det er eit mykje høgare forbruk av sjukehusinnleggingar per 1000 innbyggar, særleg i Odda kommune, men også i Ullensvang kommune, enn det som er gjennomsnitt i landet og i Helse Vest. Desse kommunane ligg særleg høgt på ø-hjelpsinnleggingar. Ein liten del av døgnpasientane (10 %) står for ein stor del av bruken av sjukehussenger (53 %). Pasientar busette i Odda kommune dominerer blant storbrukarar både i absolutte tal og relativt i høve til befolkning. Storbrukarane av sjukehustenester har ofte multiple kroniske lidingar med tilstandar som krev langvarig og koordinert oppfølging frå både spesialist- og kommunehelsetenesta. Heilskaplege samhandlingstiltak er derfor viktig for desse pasientane, saman med t.d. god utnytting av kommunale ø-hjelpsenger. Opptaksområde Odda sjukehus har eit opptaksområdet med 3 kommunar og vel innbyggarar, og er dermed landets minste. Det er forventa liten befolkningsvekst, men ein auke i den eldre delen av befolkninga. Det har dei siste åra vore ein auka turiststraum til Hardanger og størst til Odda-området. Nasjonal helse- og sjukehusplan legg til grunn at eit stort akuttsjukehus med et breitt tilbod innan akuttkirurgi og andre medisinske spesialitetar, skal ha eit befolkningsgrunnlag på minst innbyggarar. Denne størrelsen på opptaksområdet blir i planen diskutert som ei nedre grense for akuttkirurgi. Myndigheitene har seinare gjort det klart at sjukehus som i dag har akuttkirurgiske tilbod framleis vil ha dette når omsynet til pasientane sine behov gjer det naudsynt. Dersom opptaksområdet er under innbyggarar vil det vere få akuttinnleggingar per døgn. Nasjonal helse- og sjukehusplan stiller derfor spørsmål ved om det da er hensiktsmessig å oppretthalde ei døgnkontinuerleg vaktordning med spesialistar, eller om akuttberedskapen kan bli handtert betre i tett samarbeid mellom legevakt, ambulanseteneste og luftambulanseteneste. Stortinget har så konkludert med følgande: «Akuttsykehus skal ha akuttfunksjon i indremedisin, anestesilege i døgnvakt, planlagt kirurgi, beredskap for kirurgisk vurdering og stabilisering, og håndtering av akutte hendelser. Vi mener at akuttsykehus skal ha traumeberedskap og generelt akuttkirurgisk tilbud hvis bosettingsmønster, avstand mellom sykehus, bil- båt- og luftambulansetjenester og værforhold gjør det nødvendig.» Regjeringspartia og Venstre gjekk i mars ut med pressemelding der planen legg til rette for ein framleis desentralisert sjukehusstruktur, med ei «ryggrad» av akuttsjukehus.

414 3 Avstand og vêrforhold Nasjonal helse- og sjukehusplan legg vidare vekt på at busetting, avstand mellom sjukehus, bil-, båtog luftambulansetenester og vêrforhold kan gjere det nødvendig å oppretthalde akuttkirurgisk tilbod i akuttsjukehusa, sjølv om opptaksområdet er lite. Nasjonal traumeplan har som sterk anbefaling at dersom det er meir enn 45 minutters transporttid til traumesenter transporteres en pasient som er fysiologisk påvirket til nærmeste akuttsykehus med traumefunksjon ( «Nasjonal traumeplan Traumesystem i Norge 2015, side 17). Reisetida frå Odda til næraste større sjukehus er om lag 2 timar. Det er kortare til Voss sjukehus frå den nordlegaste delen av kommunane. Ein gjennomgang av vegstengingar viser at vegane ut og inn til Odda er svært ras- og flaumutsette. Det er stadig oftare ekstremvêr. Ein må pårekna at det kjem situasjonar der alle vegane er stengt på same tid. NVE sine prognoseframskrivingar tilseier eitt klimapåslag på 20-40% for planlegging frametter. Prehospitale tenester Grunnsteinen i all prehospital akuttmedisin er den lokale ambulansetenesta og den kommunale legevakta. Nasjonal helse- og sjukehusplan peiker på at rask tilgang til bil-, båt- eller luftambulanse, er det mest vesentlege tiltaket når det hastar. Dei siste åra er det utvikla prehospitale behandlingstiltak for akutte sjukdoms- og skadetilstandar som tidlegare berre blei gitt i sjukehus. Dette medfører større krav til fagleg kompetanse for alle involverte, også ambulansepersonell og kommunelegar. Helse Fonna og Odda-området er godt dekka av ambulanse- og luftambulansetenester. Luftambulansen er ein avgrensa ressurs, mellom anna på grunn av vêrforhold. Det vil alltid vere oppdrag som må løysast med hjelp av lokal ambulanse og legevaktslege. Det oppstår situasjonar der ambulansetenesta ikkje kan løyse oppdraget tilfredsstillande. Tidsaspekt ambulanse og luftambulanse:

415 4 Øyeblikkeleg hjelp utført ved Odda sjukehus Det meste av ø-hjelpa ved Odda sjukehus er medisinsk, og mykje av den kirurgiske ø-hjelpa føregår poliklinisk, og dei aller fleste pasientane kjem på dagtid mellom kl. 07 og 18. Sjølv om det er eit høgt forbruk per 1000 innbyggar i Odda-området, er pasientgrunnlaget lite, og derfor er det få ø- hjelpsinnleggingar per døgn ved Odda sjukehus samanlikna med andre mindre sjukehus i landet. 39% av ø-hjelpsinnleggingane gjeld kirurgi. 61 % medisinske innleggingar. Pasientar som ikkje løyser ut kirurgisk DRG vert medisinske. På landsbasis er det 15 % av akuttinleggingane som løyser ut kirurgisk DRG og 85% vert såleis medisinske, jf «kartlegging av akuttmedisinsk verksemd ved mindre lokalsjukehus». Det går i snitt 10 dagar mellom kvar ø-hjelpsoperasjon på innlagte pasientar. 15 % av akuttkirurgi som blir utført på innlagte pasientar frå Odda-området, blir utført ved Odda sjukehus. Det er i samsvar med prosedyrar om fordeling og handtering av pasientar innlagt som øyeblikkeleg hjelp. Ein journalgjennomgang som blei gjort for prosjektet, viser at Odda sjukehus sjeldan behandlar alvorleg skadde pasientar. Over ein treårsperiode var det 11 alvorleg skadde pasientar (med ISS over 15), dvs. i snitt 4 pasientar per år. Ingen av dei 11 pasientane hadde behov for kirurgi med den intensjonen å stoppe alvorleg blødning. I etterkant av kartleggingsperioden har det vore 2 livreddande inngrep ved Odda sjukehus. Det er i dag ingen sikker dokumentasjon som viser at det å oppretthalde akuttkirurgi ved mindre sjukehus reddar liv, ei heller at det blir redda fleire liv ved å sentralisere akuttkirurgi til større sjukehus. Fordi volumet av akuttkirurgi ved lokalsjukehus er så lite, vil det ta svært lang tid å ha mange nok pasientar til å trekke ein sikker konklusjon om effekten av akuttkirurgi ved små sjukehus. Det er likevel neppe tvil om at akuttkirurgi ved dei mindre sjukehusa i nokre tilfelle er livreddande. (tas bort då det er synsing og ikkje retta til Odda sjukehus som rapporten omhandlar).

416 5 Den akuttmedisinske kjeda i Helse Vest Sjukehusa i Helse Vest utgjer til saman eit trygt akuttilbod for innbyggarane og vil ta vare på dei akutt skadde og sjuke pasientane gjennom det etablerte traumesystemet. Traumesystemet og den akuttmedisinske kjeda er ei samanhengande rekke av tiltak for å sikre akutt helsehjelp, og gjeld også i akutte situasjonar i Odda-området. I den akuttmedisinske kjeda inngår også fastlege, legevakt, kommunal legevaktsentral, AMK-sentral og ambulansetenesta. Ei vidare utvikling som sikrar rask tilgang til kompetent bil-, båt- eller luftambulanse, vil vere viktige tiltak for å redusere risiko for død og varig skade i dei mest tidskritiske situasjonane. Til liks med å oppretthalda den akuttkirurgiske beredskapen ved Odda sjukehus. Tilrådingar På grunnlag av gjennomgangen av Nasjonal helse- og sjukehusplan og resultata frå analysar og utgreiingar i prosjektet, har ei samstemt prosjektgruppe kome fram til følgjande tilrådingar for den vidare utviklinga av Odda sjukehus: 1. Sjukehus i nettverk Helse Fonna må framover legge stor vekt på å utvikle ein felles kultur - «vi-haldning» - i eit samla Helse Fonna. Sjukehusa i helseføretaket skal fungere saman i eit forpliktande nettverk både fagleg og organisatorisk. Innføring av felles ventelister er eit viktig tiltak i denne samanhengen. Odda sjukehus skal inngå i ei samla spesialisthelseteneste i Helse Fonna, og vareta eit trygt og godt tilbod til befolkninga i sjukehusområdet saman med Haugesund sjukehus, Haukeland universitetssjukehus og dei prehospitale tenestene. 2.Samarbeid mellom kommune og sjukehus innan somatikk, psykisk helsevern og rusbehandling Kommunane og Helse Fonna må inngå eit forpliktande samarbeid for å sikre tilbodet til pasientane som har behov for tenester frå begge nivåa, innanfor både somatikk, psykisk helsevern og rusbehandling. Kommunale øyeblikkeleg hjelp-senger og interkommunal legevakt må vidareutviklast. Desse tenestene bør vere lokaliserte til Odda sjukehus. Kompetanseheving krevst spesielt innan psykiatri og rus. Ein forpliktande avtale mellom kommunane og Helse Fonna om desse tenestene bør vere på plass i 2017 dersom den akuttkirurgiske beredskapen vert oppretthaldt.arbeidet må starte opp første halvår. Odda kommune bør vere initiativtakar. 8. Mindretalet tilrår avvikling av akuttkirurgi Desse medlemane støttar denne tilrådinga: Prosjektleiar Helge Bryne, Ingvill Skogseth, Haldis Økland Lier, Berit Haaland: Ut frå størrelsen på opptaksområdet til Odda sjukehus, er det ikkje grunnlag for å oppretthalde døgnkontinuerlege akuttfunksjonar ved sjukehuset. Odda sjukehus skal likevel ha akuttfunksjon i indremedisin, anestesilege i døgnvakt, planlagt dagkirurgi og skadepoliklinikk. Dette blir

417 6 grunngitt med lang avstand til næraste større sjukehus. Nasjonal helse- og sjukehusplan peiker på dette som alternativet, dersom akuttkirurgien blir avvikla. Den akuttkirurgiske verksemda ved Odda sjukehus blir avvikla. Analysane i prosjektet viser at Odda sjukehus sjeldan behandlar alvorleg skadde pasientar. Øyeblikkeleg hjelp skal tas vare på gjennom den etablerte akuttmedisinske kjeda i Helse Vest. Alvorleg skadde pasientar skal få tilbod ved Haukeland universitetssjukehus/haugesund sjukehus. Mindre alvorlege skadar skal framleis bli behandla ved Odda sjukehus. Skadepoliklinikken skal styrkast i samarbeid med legevakta. Befolkninga i Odda-området er godt dekt med dagens ambulanse- og luftambulansetenester. Helse Fonna må kontinuerleg utvikle den prehospitale tenesta i samsvar med nasjonale retningslinjer slik at ein alvorleg skadd pasient kjem raskt fram til traumesenter. Ressursar som i dag blir brukte for å oppretthalde akuttkirurgien, skal brukast til å utvide tilbodet ved Odda sjukehus til dei store pasientgruppene som treng spesialisthelsetenester ofte, mykje og nært. Dette vil vere særleg viktig for å vareta dei aukande behova til eldre pasientar, dei med mange samtidige sjukdommar og dei med kroniske sjukdommar. Å ivareta behovet for langvarige og koordinerte tenester, føreset tett og forpliktande samarbeid mellom sjukehus og kommunar, jf. forslaga prosjektgruppa har til slike tiltak. Dette vil gi eit breiare spesialisthelsetenestetilbod til befolkninga i Odda-område. 9. Fleirtalet tilrår vidareføring av akuttkirurgi Desse medlemane støttar denne tilrådinga: Roald Aga Haug, Daniela Brüel, Ingunn- Olin Haugen, Trond Dyngeland, Hans Burchardt, John -Olav Digranes, Else Berit Ingvaldsen, Kåre Ystanes, Randi Guddal, Anne Cathrine Skaar, Arvid Storgjerde: Odda sjukehus skal ha akuttkirurgisk tilbod, akuttfunksjon i indremedisin, anestesilege i døgnvakt, planlagt kirurgi, beredskap for kirurgisk vurdering og stabilisering, og handtering av akutte hendingar. Dette blir grunngitt med lang avstand til næraste traumesenter. Ein finn det medisinsk uforsvarleg med Odda sjukehus som akuttsjukehus utan akutt kirurgisk beredskap. Tilrådinga har bakgrunn i Odda sjukehus sin plass i behandlingskjeda ved akutte tilstandar, den aukande turismen i området, den aukande mengda av traumealarmar, og opptaksområdets spesielle utfordringar når det gjeld avstandar, klimatiske forhold og transportmogligheiter/innskrenkingar. Det er få om nokon stader det er så store utfordringar med geografi, topografi, vêrtilhøve og stengde vegar som i opptaksområde til Odda sjukehus. Odda sjukehus blir og brukt ved nokre høver akutte hendingar for delar av Kvinnherad kommune som har kort avstand til Odda. Ei avvikling av akuttkirurgien vil: vanskeleggjere rekrutteringa av legespesialistar og turnuslegar til Odda sjukehus, jf vedlegg frå indremedisinske overlegar, anestesilegar. Samt FTV/DNLF. Jamfør rekrutteringsutfordringar ved Nordfjord sjukehus, sjå Stord-rapporten. Det er fare for å miste skadepoliklinikken gi eit tap av tryggleik i kommunehelsetenesta og svekke rekruttering av fastlegar. Døgnkontinuerleg akuttkirurgisk beredskap ved Odda sjukehus skaper tryggleik for kommunelegane.

418 7 gi eit tap av moglegheit for livreddande kirurgisk stabilisering når det ikkje let seg gjere å transportere pasienten direkte til traumesenter, jf sterk anbefaling i nasjonal traumeplan side 17. ikkje kunne erstattast av prehospitale tenester gi eit tap av tryggleik for befolkninga i Odda-området. Innbyggarane vil kjenne uro dersom den akuttkirurgisk beredskapen blir avvikla. Det må stillast spørsmål om innbyggjarane skal finne seg i å ha dårlegare akuttberedskap enn resten av befolkninga Dagens akuttkirurgiske tilbod fungerer godt og er tilpassa utfordringane i regionen. Det gir ein tilpassa robust akuttkirurgisk beredskap. Ulike typar sjukehus i nettverk ( i tillegg til det som står i dette avsnittet ynskjer gruppa å ha med fylgjande); Helseministeren har sjølv uttalt i møte at det ikkje skal forståas slik at sjukehusplanen hadde føringar på kva sjukehus som vert råka av planen Organisering og gjennomføring av det utvida prosjektet for Odda sjukehus ( i tillegg til det som står i dette avsnittet ynskjer gruppa å ha med fylgjande); Pasientgrunnlag/forbruksmønster - grunnlag for planlegging og dimensjonering (Analyser av det samla forbruket av sjukehustenester for befolkninga i kommunane i Odda sjukehus sitt opptaksområde, og vurdere grunnlaget for framtidige desentraliserte spesialisthelsetenestetilbod innanfor ulike fagområde, ved Odda sjukehus for innbyggarane i kommunane Odda, Ullensvang og Jondal). (Sist oppdatert og tilsendt prosjektgruppa) Analyse av storbrukarar av sjukehustenester (tilsendt prosjektgruppa ) 3.2 Geografi og samferdsel ( i tillegg til det som står i dette avsnittet ynskjer gruppa å ha med fylgjande); I Nasjonal traumeplan, under destinasjonskriterier, føreligg som sterk anbefaling at «dersom det er meir enn 45 minutters transporttid til traumesenter transporteres en pasient som er fysiologisk påvirket til nærmeste akuttsykehus med traumefunksjon.

419 Befolkningssamansetning og -utvikling ( i tillegg til det som står i dette avsnittet ynskjer gruppa å ha med fylgjande); Dei siste åra har det vore ein betydeleg auke i talet på turistar til Odda og Hardanger. Dette gjenspeglar seg i aukande mengd oppdrag hos Røde Kors og aukande traumeteam-utkallingar ved Odda sjukehus Forbruksmønster og pasientgrunnlag - grunnlag for planlegging og dimensjonering ( i tillegg til det som står i dette avsnittet ynskjer gruppa å ha med fylgjande); Storbrukaranalysen av somatiske døgnopphald viser at det er stor forskjell i forekomst av storbrukarar av sjukehustenester mellom dei tre kommunane. Pasientar busett i odda kommune er dominerande i høve Ullensvang og Jondal i både absolutte tal og realtivt i høve befolkningen. Tal henta frå NIMES/DIPS og som er sjukehuset sine tal, visar at det i 2015 var totalt 1844 ØH innleggingar ved Odda sjukehus (61%) ved medisinsk avdeling og 724 (39%) ved kirurgisk avdeling. Dette visar at det er eit sprik i NPR data og i NIMES/DIPS data. NPR data viser berre kirurgiske pasienter som utløyser kirurgiske prosedyrer. Mange akutte kirurgiske tilstandar skal behandlast konservativt med observasjon og evt medikamentell behandling. Grunnlag for dagkirurgisk tilbod (ynskjer ein i tilleg å ha med fylgjande); NPR data legg til grunn at det i 2015 vart gjort 504 dagkirurgiske inngrep ved Odda sjukehus. NIMES/DIPS visar at det vart gjort 814 dagkirurgiske inngrep ved Odda sjukehus. Utvalet er bestemmande for kva resultat ein får. NIMES data gjer eit bilete av faktiske aktiviteten ved dagkirurgisk eining Pasientstraumar ( i tillegg til det som står i dette avsnittet ynskjer gruppa å ha med fylgjande); Under tabell 13: Tala kan hentast ut på ulike måter og gje heilt ulike resultat. Nyttar ein NIMES/DIPS (altså sjukehusets tal) finn ein at det totale talet på døgnpasienter ved Odda sjukehus i 2015 var Av desse var 1844 ØH pasientar, 1120 medisinske og 724 kirurgiske (Elektive døgnopphald 154 kirurgiske og 44 medisinske) Prehospitale tenester( i tillegg til det som står i dette avsnittet ynskjer gruppa å ha med fylgjande); Ved akutte situasjonar utanfor sjukehus er det ofte vanskeleg å få heile bilete av sjukdommen eller skaden. Det krevs ofte betre undersøkningstilhøve enn det prehospitale tilbudet kan bidra med.

420 9 Odda ambulansestasjon utførte i oppdrag, av dei vart 921 avlevert på Odda Sjukehus. Dei fordeler seg slik: 262 akuttoppdrag, 353 hasteoppdrag og 306 vanlege oppdrag (utan hastegrad). Ambulansen gikk akutt frå Odda sjukehus til Bergen 10 gongar, og direkte utan å vere innom sjukehuset, 1 gong. Frå Ullensvang køyrde dei direkte til Bergen eller Voss 5 gongar. Ingen blei køyrd frå Jondal direkte til Bergen. Ambulansen gjekk akutt frå Odda sjukehus til Haugesund 10 gongar, og direkte utan å vere innom sjukehuset, 4 gongar. Ingen pasientar vart køyrd direkte frå Ullensvang eller Jondal til Haugesund. Luftambulansedekning i Helse Fonna og Odda-området Luftambulansen landar som regel på Ænes, eventuelt direkte på skadestaden. Det er ca. 24 kilometer frå Odda sjukehus. Enkelte gonger vert Gjerde, Torsnes eller Eitrheim brukt. Pasienten blir frakta med ambulanse gjennom den 11 kilometer lange Folgefonntunnelen, og eventuelt gjennom Jondalstunnelen, og vidare med helikopter til Bergen. Flytida til Bergen blir på den måten kortare. Kartet viser dei vanlege landingsplassane og ordinær reisetid frå sjukehuset med bil Øyeblikkeleg hjelp utført ved Odda sjukehus (i tillegg til det som står i dette avsnittet ynskjer gruppa å ha med fylgjande); Dette baserer seg på NPR data og ikkje NIMES/DIPS data som visar 90 % ØH (1844), kor 61 % var medisinske (1022 pasientar) og altså 39 % kirurgiske (724 pasientar). Figur 1 Akutte innleggingar og mengd operasjon av desse (Kjelde NPR 2014) Tabell 18 viser at den øyeblikkelege hjelpa utført på Odda sjukehus i hovudsak dreier seg om medisinske prosedyrar og i mindre grad kirurgiske, 79 % medisinske og 21 % kirurgiske. Ser ein berre på døgnopphalda, er 89 % medisinske og 11 % er kirurgiske. Dette er ikkje så ulikt tala på landsbasis. Dette er ein naturleg konsekvens av at ein over år har tilpassa sjukehuset utan ortopedi, urologi og føde. Kirurgiske pasientar er ikkje berre pasientar som blir opererte, ofte krev den kirurgiske pasienten medikamentell behandling og vert registrert som medisinsk pasient. Om ein legg til grunn sjukehuset sine eigne data (NIMES/DIPS) vert resultata heilt andre sjølv om talet på kirurgiske prosedyrar er lågt Journalgjennomgang av pasientar innlagt som øyeblikkeleg hjelp (i tillegg til det som står i dette avsnittet ynskjer gruppa å ha med fylgjande); SATS er meint å nyttast primært til vurdering og prioritering i akuttsituasjonar, og kan ikkje sjåast på i retro -perspektiv. Det er ulik vurdering av dei som har gjort gjennomgangen av journalane, årsaka kan vera ulik fagleg bakgrunn. Delutgreiinga gir likevel ei deskriptiv skildring av pasientar innlagt som øyeblikkeleg hjelp. Ein ser at det er stor variasjon i type kirurgiske inngrep som blir gjort som øyeblikkeleg hjelp. Kirurgene ved Odda sjukehus skal ha vurderingskompetanse ikkje behandlingskompetanse innen de ulike kirurgiske spesialiteter. Det er her «generalisten» kommer inn. Vi skal sende frå oss pasienter for behandling på høyere nivå når det er indisert. Pasientar med ulike infeksjonstilstandar, pasientar

421 10 med forverring av kronisk obstruktiv lungesjukdom som peikar seg ut som grupper der ein kan sjå på samarbeidsmodellar mellom kommunehelsetenesta og spesialist-helsetenesta. Dette er også i tråd med funn i analysar av storforbrukarar av spesialisthelsetenester. Det er også stort volum av pasientar som blir lagt inn for observasjon etter skader. Rask avklaring med radiologisk undersøkingar, kortvarig observasjon og eventuelt smertelindring er det vanlegaste tilbodet til denne gruppa. Ein bør sjå på om og eventuelt korleis ein skadepoliklinikk kunne handtert denne pasientgruppa. Ein har i dag døgnkontinuerleg skadepoliklinikk som blir dekka av turnuslegar med oppfølging av kirurg i bakvakt. De pasientene som man ved vurdering på skadepoliklinikken finner at trenger observasjon legges inn for dette. At det blir noen «unødvendige innleggelser» er internasjonalt akseptert og faren er det motsatte at man sender hjem en pasient som er dårligere enn kva man først antok ( overtriage vs undertriage) Ingen av desse 11 pasientane hadde behov for hemostatisk naudkirurgi ved Odda sjukehus. Det vil seie at ingen av dei hadde behov for kirurgi med den intensjonen å stoppe alvorleg blødning. Stabilisering av en ustabil bekkenfraktur, såkalla open bok, er ei hemostatisk prosedyre, døme frå behandling av et barn sommar Det blei også gjort ein gjennomgangen av raude responsar, dvs. hendingar der det blei sendt ut ambulanse akutt med bakgrunn i skade eller mogleg alvorleg hending, og der Odda sjukehus var leveringsstad. Til saman var det 1401 raude responsar i perioden frå juli 2013 til juni pasientar ble lagt inn på Odda sjukehus (3 hendingar resulterte i innlegging av meir enn ein pasient). Av dei 76 pasientane blei berre 1 pasient vurdert som alvorleg skadd. Dette er ein av dei 11 pasientane omtalt ovanfor. 17 pasientar blei berre behandla poliklinisk. For dei resterande 13 hendingane er det noko manglande koding, men truleg har pasienten blitt sendt heim etter poliklinisk konsultasjon. 5 av dei var utanlandske statsborgarar. I etterkant av perioden for journalgjennomgangen (dvs. frå juli og fram til slutten av november 2016) har det vore behov for å gjere 2 potensielt livreddande inngrep ved Odda sjukehus. 3.4 Kvalitetsindikator Pasienterfaringar - pasientopplevd kvalitet og pasienttryggleik Kunnskapssenteret har sidan 2011 gjennomført årlege nasjonale pasienterfaringsundersøkingar blant vaksne døgnpasientar ved somatiske sjukehus ( I undersøkingane blir kvart sjukehus samanlikna med landssnittet på ni pasienterfaringsindikatorar. Resultata blir vist på ein skala frå 0-100, der 100 er best. Vidare blir det samanlikna med landssnittet, om sjukehuset skårar signifikant betre eller dårlegare enn landssnittet, og endringar frå tidlegare år. PasOpp rapporten 2015 visar at 61 sjukehus i Norge er vurdert m.o.t. 9 pasienterfaringsindikatorar. Kunnskapssenteret har slått saman dei ni indikatorane til eit samlemål, ein totalvurdering av pasienterfaringane ved sjukehusa Samlescoren går frå 1 til 5 der 5 er best. Av rapportene som omhandlar sjukehusa i Helse Fonna fremkjem det at Odda har score 4, Stord har score 3 og Haugesund har score 2. Samlescoren varierer frå år til år og er vel ikkje eit reelt utrykk for kvalitet. Ein kan nytta resultatet som ein spore til stadig å betre pasienttilbodet.

422 11 Tabell 20 viser at Odda sjukehus i 2015 ikkje skil seg signifikant frå landssnittet, og at det er signifikant betre resultat på organisering og standard i 2015 enn i Tabellen viser ei totalvurdering av pasienterfaringane ved sjukehuset. Ifølgje Kunnskapssenteret er den statistiske usikkerheten knytt til denne indikatoren stor på grunn av eit lågt tal svar ved Odda sjukehus. Grunnen til det låge tallet er at kunnskapssenteret gløymde å sende ut spørsmåla i ein termin ( 3 månader), jamfør telefonsamtale med Folkehelseinstituttet. Figur 22 viser utviklinga i indikatorane for Odda sjukehus frå På grunn av eit lågt tal svar ved Odda sjukehus vil resultata variere ein del frå år til år. Resultata på indikatorane var betre i 2013 og 2015 enn i Kommunale helse- og omsorgstenester Kommunale sjukeheimsplassar (i tillegg til det som står i dette avsnittet ynskjer gruppa å ha med fylgjande); Jondal og Ullensvang har god dekningsgrad av kommunale sjukeheimsplassar. Odda kommune har låg dekningsgrad, og ligg under landsgjennomsnittet KS har i samarbeid med kommunane analysert forbruk av ØH-innleggingar i opptaskområdet og konklusjonen er ein annen enn det ein fin i rapporten. Det er dessutan låge tall der få tilfeller gjev høgt utslag( stor statistisk usikkerheit) 3.6 Eksempel og erfaringar frå andre sjukehus og helseføretak; Når Nasjonal helse- og sjukehusplan tilrår ei nedre grense for opptaksområdet for akutt kirurgi på innbyggarar som ei av fleire føringar i vurderinga av kva for sjukehus som skal ha akutt kirurgi, er dette ei tydeleggjering av tilrådingar som allereie har vore der i mange år. Til dømes peiker både Eriksteinutvalgets rapport «Lokalsykehusenes akuttfunksjoner i en samlet behandlingskjede, 2007» og den førre nasjonale helse- og omsorgsplanen på alternative løysningar utan akutt kirurgi for dei mindre sjukehusa. Desse alternativa, som svarer til «akuttsjukehus» i den nye nasjonale helse- og sjukehusplanen, skal ha indremedisinske akuttfunksjonar, anestesilege i døgnberedskap, elektiv kirurgi og kompetanse innanfor visse akuttkirurgiske prosedyrar. Dette har ført til at det gjennom åra er valt ulike løysningar i sjukehus og helseføretak rundt omkring i landet. Til tross for eit omfattande faktagrunnlag i denne rapporten og andre omfattande utgreiingsarbeid, faglege tilrådingar og retningslinjer, må vi erkjenne at ein ikkje kan analysere seg fram til eintydige svar på korleis løysingane skal sjå ut for akutt kirurgi ved Odda sjukehus. Faktagrunnlaget kan bidra langt på veg, men det vil òg vere nyttig å sjå til eksempel og erfaringar frå andre sjukehus og helseføretak. Innanfor regionen har Helse Fonna til dels dei same utfordringar som Helse Førde sto ovanfor med Fagmiljøa spreidde, sårbare/små Rekruttering er krevjande og vil verte meir krevjande om akutt kirurgisk funksjon fell bort. Lite samarbeid mellom sjukehusa Uklar kopling mellom «behov» og «tilbod» til befolkninga

423 12 Utviklingsarbeidet i Helse Fonna kan dra nytte av erfaringane og framgangsmåten i utviklingsarbeidet i Helse Førde. Akutt generell kirurgi er samla ved Førde sentralsjukehus, mens Lærdal og Nordfjord sjukehus har akutt indremedisin på døgnbasis, anestesilege i vakt og vanlege støttefunksjonar som laboratorium og radiologi. Begge sjukehus har skadepoliklinikk og tett samarbeid med kommunane. Begge sjukehus driver også planlagt kirurgi. Det er ei klar oppgåvedeling og nært samarbeid mellom sjukehusa. Det polikliniske tilbodet er omfattande ved alle sjukehusa. Både Lærdal og Nordfjord har akutt-team som blir mobilisert ved akutt sjukdom. Det består av medisinsk bakvakt, turnuslege, anestesilege, spesialsjukepleiar, lab, røntgen og eventuelt skadepoliklinikklege. Akutte tilfelle er i hovudsak indremedisinske. Skadde pasientar kan bli stabilisert, men ikkje operert før vidare transport. Mosjøen sykehus i Helgelandssykehuset HF har berre akuttfunksjonar i indremedisin. Av større sjukehus utan akuttfunksjon i kirurgi, kan nemnast Lovisenberg Diakonale sykehus AS, Elverum sykehus i Sykehuset Innlandet HF og Kongsberg sykehus i Vestre Viken HF. Dei to siste har likevel akuttfunksjonar i ortopedi. Nokre sjukehus er gjort om til reine elektive sjukehus, og nokre av dei fungerer som dagsjukehus. Røros sykehus er ein del av St. Olavs hospital HF og leverer dagkirurgitenester, polikliniske tenester og laboratorie- og røntgenservice. Rjukan sykehus som er ein del av Sykehuset Telemark HF, er eit eksempel på eit sjukehus utan akuttfunksjonar. Rjukan-området har stor turisttrafikk. Sjukehuset gir polikliniske tenester innanfor kardiologi, lungesjukdommar, indremedisin, auge, øyre/nase/hals, urologi, ortopedi/kirurgi, enklare medisinsk kreftbehandling og radiologi- og laboratorietenester. Rjukan sjukehus er å rekna som nedlagt. I desse dagar vert det arbeidd med sal av sjukehusbygningane og privat sjukehusdrift. Det finst også eksempel på at store folketette område har funne løysningar som fungerer bra, med spesialisthelsetenester i samarbeid med andre aktørar. Alta helsesenter ligger 14 mil frå Hammerfest sykehus og består av spesialisthelsetenester, kommunale helse- og omsorgstenester og fylkeskommunale og private helsetenester. Her er det gode tilhøve med ambulansefly. Hallingdal sjukestugu (HSS) blir driven av Vestre Viken HF som ei avdeling under Ringerike sykehus. HSS ligger 15 mil frå sjukehuset og består av somatisk sengeavdeling, spesialistpoliklinikkar, vaksenog barne- og ungdomspsykiatrisk poliklinikk, dialyseavdeling, laboratorium og blodbank, røntgenavdeling og legevakt. Eit av mange samhandlingstiltak er oppretting av ei felles døgnavdeling med 10 desentraliserte sjukehusplassar og 10 interkommunale plassar. Avdelinga vil bli driven med tre legestillingar, der to vil vere spesialistar i allmennmedisin og ein vil ha bakgrunn frå spesialisthelse-tenesta. Behov for legetilsyn kveld og natt vil skje frå den interkommunale legevakta i same bygg. Ål har basestasjon for luftambulanse. Nasjonal helse- og sjukehusplan omtaler Tynset sykehus i Sykehuset Innlandet HF som eit sjukehus med eit avgrensa befolkningsgrunnlag som likevel skal vidareføre akuttfunksjonen i kirurgi. Grunngjevinga er krevjande geografiske forhold og lange avstandar til næraste sjukehus. Tynset har ikkje utfordringar med stengde vegar. Befolkningsgrunnlaget for Tynset sykehus er større enn for Odda sjukehus. Tynset har i utgangspunktet i opptaksområdet sitt, men det er styrevedtak både i Sykehuset Innlandet og St. Olavs hospital om at kommunane Røros og Holtålen i naboføretaket St. Olavs hospital i naboregion Helse Midt-Norge, skal få tenester frå Tynset som lokalsjukehus. Det betyr at det reelle opptaksområdet for Tynset er innbyggarar. Reisetida frå Tynset sykehus til næraste sjukehus, St. Olavs hospital i Helse Midt-Norge, er meir enn to timar. Kirurgisk akuttberedskap ved Tynset sykehus blir organisert med utgangspunkt i kompetansen som i dag ligg i generell kirurgi eller gastrokirurgi. Denne breiddekompetansen sikrar vurdering av pasientar, observasjon og behandling av enkelte tilstandar etter avklarte retningslinjer utarbeidd i

424 13 samarbeid med overordna sjukehus. Sjukehuset profilerer sjølve verksemda si som distriktssjukehusmodellen. Terskelen for å gjere bukinngrep på vakttid er veldig høg, slik at den kirurgiske vaktordninga meir er å oppfatte som ein vurderingsberedskap. Kirurgi og ortopedi blir sikra elektivt volum (må ha eit tilstrekkeleg elektivt volum til å understøtte akuttverksemda). Det blir lagt til grunn at så langt som mogleg skal diagnostikk gjerast lokalt. Rekrutteringsmodellen for overlegar på Tynset er ei turnusordning med 2 veker aktiv teneste og 3-4 veker avspasering, fagleg påfyll, kurs, ferieavvikling med meir. Vidareføring av akuttkirurgi på Tynset føreset ifølgje nasjonal helse- og sjukehusplan, nært samarbeid med dei andre sjukehusa i Sykehuset Innlandet om tiltak for å utdanne og rekruttere fagfolk, ambulering, hospitering og overføring av planlagt kirurgi. 4.2 Samarbeid mellom kommune og sjukehus innan somatikk, psykisk helsevern og rusbehandling Tilråding samarbeid mellom kommune og sjukehus innan somatikk, psykisk helsevern og rusbehandling Arbeidsgruppa er samstemde om vidareføring av akuttkirurgisk beredskap ved Odda sjukehus. Kommunane og Helse Fonna må inngå eit forpliktande samarbeid for å sikre tilbodet til pasientane som har behov for tenester frå begge nivåa, innanfor både somatikk, psykisk helsevern og rusbehandling. Kommunale øyeblikkeleg hjelp-senger og interkommunal legevakt må vidareutviklast. Desse tenestene bør vere lokaliserte til Odda sjukehus. Dei kommunale ØH-sengene skal i 2017 også tas i bruk innan psykisk helse og rus. Ein forpliktande avtale mellom kommunane og Helse Fonna om desse tenestene bør vere på plass i 2017, og arbeidet må starte opp første halvår. Odda kommune bør vere initiativtakar.

425 14 Tilråding - spesialisthelsetenester ofte, mykje og nært Arbeidsgruppa er samstemde om vidareføring av akuttkirurgisk beredskap ved Odda sjukehus. Det ligg til rette for utvida poliklinisk tilbod ved Odda sjukehus. Basert på analysane av pasientane sine behov og gjennomgangen i prosjektet, må Helse Fonna utarbeide ein konkret plan for utviding av dei polikliniske tenestene. Det kan vere i form av ambulerande spesialistar eller privatpraktiserande avtalespesialistar. Det er ein føresetnad at polikliniske tenester innan øyre-nasehals, inkludert høyresentral, inngår i planen. 4.4 Dagkirurgiske tenester (i tillegg til det som står i dette avsnittet ynskjer gruppa å ha med fylgjande); Tilboda innan dagkirurgi er et resultat av eit nært samarbeid mellom poliklinikk og dagkirurgisk eining. I visse høve gjer ein eit poliklinisk tilbod til pasientar som skal handsamast ved anna sjukehus i helse Fonna og Helse Bergen grunna dei lange reisevegane. Dette er etter avtale ved sjukehuset pasienten skal behandlast ved. Arbeidsgruppa har same tilråding for oppbygging og styrking av det dagkirurgiske tilbodet ved Odda sjukehus uavhengig av om det skal vere akuttkirurgisk beredskap der eller ikkje. Arbeidsgruppa er av den meining at Odda sjukehus skal ha akutt kirurgisk funksjon og at dette vil lette rekrutteringa av kirurgar til den dagkirurgiske aktiviteteten. Konkret anbefaler arbeidsgruppa at det blir tilsett eitt årsverk innan ortopedi, fordelt på to stillingar. Dette for opprette eit god ortopedisk tilbod ved Odda sjukehus. 43% av ortopediske dagkirurgiske pasientar frå Odda opptaksområde blir i dag operert ved Voss sjukehus. Det vil likevel ikkje vere nok omfang innan ortopedisk dagkirurgi til eitt årsverk, så oppbygging må skje i samband med ei styrking innan ortopedisk poliklinikk og. Innan generell kirurgi har ein tilstrekkeleg bemanning i dag. Moderne brokk-kirurgi (TEP) blir gjort ved Odda i dag, men det er moglegheiter for å behandla lang fleire enn det som det blir gjort. Tilbodet innan avansert proktologi kan også utvidast. Innan gynekologi har Odda sjukehus ein fast tilsett i dag, men han gjer også operasjonar innan andre fagområder. For å kunne oppnå betre kapasitet enn det ein har i dag, og redusera ventetidene kan denne kirurgen i større grad allokerast til kirurgi innan gynekologi. Forbruksanalysen som dannar grunnlag for mykje av arbeidet har nytta tal frå NPR. Gjennom prosjektet har ein funne til dels store forskjellar mellom NPR-tala og tala som Odda sjukehus sjølv tar ut frå DIPS/Nimes. Tala tatt ut frå DIPS/Nimes viser at det er utført ganske mange fleire dagkirurgisk inngrep ved Odda sjukehus enn kva NPR tala viser. Forskjellane i tala vil ikkje påverke arbeidsgruppa sine konklusjonar eller anbefalingar. Ventelistedata for kvart einskild sjukehus i Helse Fonna verkar å vere noko upålitelege, og det bør dermed ikkje leggast stor vekt på desse tala i vurderinga av det dagkirurgiske tilbodet i Helse Fonna. Tilrådinga frå prosjektgruppa er at det skal vere dagkirugisk aktivitet ved Odda sjukehus og at denne aktiviteten skal vere med å støtte akutt funksjon i kirurgi. Tilråding dagkirurgiske tenester Arbeidsgruppa er av den meining at Odda sjukehus må ha akutt kirurgisk funksjon. Analysane og gjennomgangen i prosjektet viser at det er aktuelt å utvide den dagkirurgiske aktiviteten ved Odda sjukehus innanfor fleire fagområde, til dømes ortopediske inngrep (m.a. kne- og

426 15 skulderinngrep) og grå stær-operasjonar og augelokkoperasjonar. Helse Fonna må sjå samla på den dagkirurgisk aktiviteten innan alle fagområda, og på fordelinga av dagkirurgitilbodet mellom sjukehusa i helseføretaket. 4.5 Den akuttmedisinske kjeda (i tillegg til det som står i dette avsnittet ynskjer gruppa å ha med fylgjande); Prehospitale tenester som del av den akuttmedisinske kjeda Det er ei sterk tilråding i Nasjonal traumeplan at dersom det er meir enn 45 minutt transporttid til traumesenter, skal ein pasient som er fysiologisk påvirka bli transportert til næraste akuttsjukehus med traumefunksjon. Dette er ikkje ein norm for at pasienten skal nå eit akuttsykehus innan 45 minutt. Ein slik norm finst ikkje i Noreg. Men dersom ein har eit akuttsjukehus med traumefunksjon nærare enn traumesenteret, pasient er alvorleg skadd og transporttida til traumesenteret er over 45 minutt, skal ein prioritere stabilisering på næraste akuttsjukehus med traumefunksjon dersom dette er betydeleg nærmare. Akuttkirurgi og traumebehandling (i tillegg til det som står i dette avsnittet ynskjer gruppa å ha med fylgjande); Traumer er relativt sett vanlegare i Odda sjukehusområde enn befolkningsgrunnlaget skulle tilseie. Kvar deltager av traumeteamet opplever > 10 traumeteamutkallingar per år og talet er aukande. Odda har med andre ord i utgangspunktet eit befolkningsgrunnlag som skulle tilseie at sjukehuset ikkje skal ha ein akuttfunksjon i kirurgi. Det er også slik i dag at berre 15 % av akuttkirurgi som blir utført på innlagte pasientar frå Oddas sjukehusområde, blir utført ved Odda sjukehus. Dette er naturleg og ein påventa konsekvens av at Odda har og skal ha ein viktig silingsfunksjon og vurderingskompetanse. Det er neppe tvil om at akuttkirurgi ved dei mindre sjukehusa er livreddande. Dette må likevel sjåast i forhold til at sjukehusa i nokre tilfelle også kan forsinke livreddande behandling i meir spesialiserte sjukehus. Det er verken i dei gjennomførte journalgjennomgangane eller analysane av raude responsar frå prehospitale tenester funne eksemplar på gjennomført livreddande hemostatisk naudkirurgi ved Odda sjukehus i dei undersøkte tidsperiodane. I etterkant av kartleggingsperioden har det vore gjort 2 livreddande inngrep ved Odda sjukehus. At desse situasjonane vil vere sjeldne, samsvarar med funn i andre tilsvarande kartleggingar. Det vert alltid vurdert om det er mogleg å senda pasienten direkte til traumesenter. Frå Odda sjukehus si side er det spesielt peika på utfordringa med avgrensa breidde på den planlagde kirurgien, spesielt når det gjeld innlagte pasientar. Sjukehuset har mista spesialistkompetanse innan både urologi og ortopedi. Denne kompetansen er ikkje erstatta. Nasjonal helse- og sjukehusplan peiker på at sjukehus utan akuttfunksjon i kirurgi, skal ha planlagt kirurgi og at overføring av planlagt kirurgi til dei små sjukehusa vil sikre aktivitet ved mindre lokalsjukehus og samtidig frigjere kapasitet på større sjukehus til å handtere ei auka tilstrømming av akuttpasientar. Denne utfordringa må kunne løysast på føretaksnivå, for eksempel ved innføring av felles ventelister. Oddamodellen for akuttkirurgi er tilpassa opptaksområdet og fungerer godt i dag. Modellen reddar liv og helsetap i opptaksområdet. Den er robust nok for oppgåvene med 3,75 kirurg i vaktordning.

427 16 Eit akuttsjukehus må ha ein stabiliseringsfunksjon både i forhold til innlagte pasientar og omverda dette krev kirurg tilstades. Nasjonal traumeplan side 116: «STERKE ANBEFALINGER: Sjukehus utan traumefunsjon, helsesentre m.v. kan brukes for midlertidig undersøkelse og behandling av pasienter med mistenkt alvorlig skade i påvente av transport. Behandlingstiltak kan gjøres avhengig av tilgjengelig kompetanse, men i samråd med traumeleder på det traumesenter/sykehus pasienten venter på å komme til. Diagnostikk og behandling skal ikke forsinke transport. Anbefalinger: Helseforetak og regionale helseforetak bør informere befolkningen og ansatte i AMK, ambulansetjeneste, luftambulanse etc. om sin beredskap for behandling av pasienter med mistenkt alvorlig skade. Befolkningen bør vite at transport til akuttsykehus med traumefunksjon og traumesenter er tryggere enn transport til sykehus uten definert traumeberedskap.» Også for andre personellgrupper vil det vere nødvendig å sette i verk spesielle tiltak for å bevare nøkkelpersonell og sikre ny rekruttering. Tynset sykehus har valt ein utradisjonell modell der fast tilsette legar jobbar såkalla «nordsjøturnus». Modellen har sikra god stabilitet på overlegesida. Rekrutteringsmodellen for overlegar på Tynset er en turnusordning med 2 veker aktiv teneste og tre til fire vekers periode med avspasering, fagleg påfyll, kurs, ferieavvikling med meir. Legane blir lønna etter totallønnprinsippet. Kirurgane ved Odda sjukehus er erfarne og budde på å handtera krevande akutte situasjonar. Dei er vane med å handtera situasjonar der ein ikkje kan lita på transport til traumesenter. Samstundes vert hendingane fordelt på få kirurgar (3,75). Akutt indremedisin Det akutte indremedisinske tilbodet ved Odda sjukehus dekker det volummessig største behovet for akuttinnleggingar frå Odda sjukehus til opptaksområde. Eldre og kronikarar utgjer den største pasientgruppa her. Dersom akuttkirurgien blir avvikla, peiker Nasjonal helse- og sjukehusplan på akuttsjukehus med minimum akuttfunksjon i indremedisin, anestesilege i døgnvakt og planlagt kirurgi, som alternativet. Denne modellen har vore trekt fram som ei løysing for dei mindre sjukehusa gjennom mange år, og helseføretak har tilpassa seg dette alternativet på ulike måtar (jf. kap. 3.6). Modellen har likevel ingen støtte i Legeforeningen som meiner at alle akuttsjukehus skal ha både akutt kirurgi og indremedisin. Dersom Odda sjukehus skal ha akuttfunksjon i indremedisin utan akuttfunksjon i kirurgi, vil det ha konsekvensar for pasientselekteringa til sjukehuset. Visse indremedisinske pasientar der kirurgi kan bli nødvendig, skal da ikkje ligge på Odda sjukehus. Det kan for eksempel dreie seg om pasientar med gastrointestinale blødningar. Indremedisinske pasientar som treng ordinært tilsyn av kirurg, kan få dette frå kirurgar som er til stades på dagtid i samband med poliklinikk og dagkirurgi. Dersom det er tilsyn som hastar og der problemstillinga ikkje kan avklarast med eit videomøte, må pasienten sendast vidare til Haugesund sjukehus. Nasjonal helse- og sjukehusplan påpeiker også at når det gjeld ei eventuell nedre grense for akuttfunksjon i indremedisin, må mange forhold leggast vekt på. Størrelsen på opptaksområdet er berre eitt.

428 17 Skadepoliklinikk (i tillegg til det som står i dette avsnittet ynskjer gruppa å ha med fylgjande); Dagens skadepoliklinikk blir i stor grad tatt hand om av turnuslegen med støtte frå vakthavande overlege i kirurgi. Det kjem i snitt 3 øyeblikkeleg hjelp polikliniske pasientar per døgn. Desse kjem i hovudsak i tidsrommet mellom kl. 7 og 18. Dagens ordning fungerer godt og det vil derfor vere naturleg å vidareføre denne dersom akuttfunksjonen i kirurgi blir oppretthalden. Legevaktslegen behandler skader som hører til ved Legevakta, legevaktslegene skal ikke behandle skader som hører til spesialisthelsetjenesten. Tilråding om akuttilbodet ved Odda sjukehus Sjukehusa i Helse Vest utgjer til saman eit trygt akuttilbod for innbyggarane og vil ta vare på dei akutt skadde og sjuke pasientane gjennom det etablerte traumesystemet. Traumesystemet og den akuttmedisinske kjeda er nærare omtalt i innleiinga til kapittel 4.5 og i kapittel 4.1. Denne samanhengande rekka av tiltak for å sikre akutt helsehjelp, gjeld også i akutte situasjonar i Oddaområdet. Ei vidare utvikling som sikrar rask tilgang til kompetent bil-, båt- eller luftambulanse, vil vere det viktigaste tiltaket for å redusere risiko for død og varig skade i dei mest tidskritiske situasjonane. For å sikre innbyggarane i Odda-området eit trygt, godt og breitt tilbod i akutte traumesituasjonar, er ein del av prosjektgruppa av den oppfatning at dette best blir tatt hand om ved primært å bruke traumesenteret ved Haukeland universitetssjukehus, alternativt å bruke Haugesund sjukehus som akuttsjukehus med traumefunksjon. Denne delen av prosjektgruppa er av den oppfatning at volumet av akuttkirurgien ved Odda sjukehus er så lågt at det for framtida ikkje vil vere mogleg å oppretthalde den nødvendige kompetansen hos kirurgar, behandlingsteam og medisinske og andre støttefunksjonar. Avstandar og framkomelegheit er ei utfordring i regionen. Det understrekar at det er viktig med den framtidige utbygginga og utviklinga av dei prehospitale tenestene. Mindretallet i prosjektgruppa vil derfor tilrå at Odda sjukehus blir vidareført i samsvar med definisjonen av akuttsjukehus i Nasjonal helse- og sjukehusplan. Det vil seie med indremedisin, anestesilege i døgnkontinuerleg vakt og elektiv kirurgi, men utan akuttfunksjon i kirurgi. Med tanke på alle pasientar uavhengig av fagområde, må det etablerast eit stabiliseringsteam som kan mobiliserast i akutte situasjonar og stabilisere pasientar for vidare transport der det er aktuelt. Det blir også tilrådd at det indremedisinske og skadepolikliniske tilbodet blir vidareutvikla i eit nært samarbeid med kommunane i Odda-området. Fleirtallet i prosjektgruppa er av ei anna oppfatning. Eit trygt tilbod til innbyggarane i Odda-området avhenger av at sjukehuset framleis har ein akutt-kirurgisk funksjon. Avstanden til næraste sjukehus er lang, og erfaringa viser at det i av og til kan vere vanskeleg å ta seg fram pga. rasutsette vegar og dårleg flyvêr. Samla sett meiner denne delen av prosjektgruppa at dette gir ei uforsvarleg lang transporttid til alternativt sjukehus. For slike situasjonar må det vere eit akutt-kirurgisk tilbod som til dømes kan stoppe store blødningar i buken. Denne delen av prosjektgruppa meiner også at å oppretthalde Odda sjukehus som akuttsjukehus med traumefunksjon, vil vere i tråd med intensjonen i tilrådinga i Nasjonal traumeplan, om at dersom det er meir enn 45 minuttar transporttid til traumesenter, skal ein pasient som er fysiologisk påverka transporterast til nærast akuttsjukehus med traumefunksjon.

429 18 Denne delen av prosjektgruppa tilrår derfor at Odda sjukehus blir vidareført med dei same akuttfunksjonar som i dag. Dersom akuttkirurgien blir avvikla fryktar denne delen av prosjektgruppa at det blir vanskeleg/umogleg å rekruttere nøkkelpersonell til sjukehuset, og at det kan bety at sjukehuset etterkvart bukkar under. Samla sett vil dette skape stor uro både blant befolkninga og den samarbeidande primærhelsetenesta. Samla sett vil dette skape stor uro både blant befolkninga og den samarbeidande primærhelsetenesta. Odda sjukehus har funne pragmatiske løysingar på mange av dei utfordringane Nasjonal helse- og sjukehusplan peiker på ved dei mindre sjukehusa. Ein klarer til dømes i dag å oppretthalde døgnkontinuerleg vaktordning med 3-4 kirurgar ved Odda sjukehus. Denne delen av prosjektgruppa forventar også at Helse Fonna legg til rette for at det i tråd med Nasjonal helse- og sjukehusplan blir overført meir elektiv kirurgi til Odda sjukehus slik at sjukehuset blir stabilisert med ein større breidde. Det blir tilrådd at ein etablerer felles ventelister i føretaket og at Odda sjukehus blir representert i leiargruppa i føretaket på same måte som Stord sjukehus. Denne delen av prosjektgruppa ser også positivt på eit nært samarbeid med primærhelsetenesta i den vidare utviklinga av sjukehuset. Mindretallet tilrår avvikling av akuttkirurgi Desse medlemane støttar denne tilrådinga: Prosjektleiar Helge Bryne, Ingvill Skogseth, Haldis Økland Lier, Berit Haaland: Ut frå størrelsen på opptaksområdet til Odda sjukehus, er det ikkje grunnlag for å oppretthalde døgnkontinuerlege akuttfunksjonar ved sjukehuset. Odda sjukehus skal likevel ha akuttfunksjon i indremedisin, anestesilege i døgnvakt, planlagt dagkirurgi og skadepoliklinikk. Dette blir grunngitt med lang avstand til næraste større sjukehus, og at dei aller fleste som treng ei akuttinnlegging ved Odda sjukehus, har behov for eit akutt indremedisinske tilbod. Nasjonal helse- og sjukehusplan peiker på dette som alternativet, dersom akuttkirurgien blir avvikla. Den akuttkirurgiske verksemda ved Odda sjukehus blir avvikla. Analysane i prosjektet viser at Odda sjukehus sjeldan behandlar alvorleg skadde pasientar. Øyeblikkeleg hjelp skal tas vare på gjennom den etablerte akuttmedisinske kjeda i Helse Vest. Alvorleg skadde pasientar skal få tilbod ved Haukeland universitetssjukehus/haugesund sjukehus. Mindre alvorlege skadar skal framleis bli behandla ved Odda sjukehus. Skadepoliklinikken skal styrkast i samarbeid med legevakta. Befolkninga i Odda-området er godt dekt med dagens ambulanse- og luftambulansetenester. Helse Fonna må kontinuerleg utvikle den prehospitale tenesta i samsvar med nasjonale retningslinjer slik at ein alvorleg skadd pasient kjem raskt fram til traumesenter. Ressursar som i dag blir brukte for å oppretthalde akuttkirurgien, skal brukast til å utvide tilbodet ved Odda sjukehus til dei store pasientgruppene som treng spesialisthelsetenester ofte, mykje og nært. Dette vil vere særleg viktig for å vareta dei aukande behova til eldre pasientar, dei med mange samtidige sjukdommar og dei med kroniske sjukdommar. Å ivareta behovet for langvarige og koordinerte tenester, føreset tett og forpliktande samarbeid mellom sjukehus og kommunar, jf. forslaga prosjektgruppa har til slike tiltak. Dette vil gi eit breiare spesialisthelsetenestetilbod til befolkninga i Odda-område.

430 19 2. Fleirtalet tilrår vidareføring av akuttkirurgi Desse medlemane støttar denne tilrådinga: Roald Aga Haug, Daniela Brüel, Ingunn - Olin Haugen, Trond Dyngeland, Hans Burchardt, John - Olav Digranes, Else Berit Ingvaldsen, Kåre Ystanes, Randi Guddal, Anne Cathrine Skaar, Arvid Storgjerde: Odda sjukehus skal ha akuttkirurgisk tilbod,med kirurgisk beredskap, samt akuttberedskap innan indremedisin og anestesi. Dette blir grunngitt med lang avstand til næraste traumesenter og større sjukehus. Det er ikkje medisinsk forsvarleg at indremedisiner, anestesilege eller legevaktslege skal dekke den kirurgiske beredskapen. Ein finn det medisinsk uforsvarleg med Odda sjukehus som akuttsjukehus utan akutt kirurgisk beredskap. Tilrådinga har bakgrunn i Odda sjukehus sin plass i behandlingskjeda ved akutte tilstandar, den aukande turismen i området, den aukande mengda av traumealarmar, og opptaksområdets spesielle utfordringar når det gjeld avstandar, klimatiske forhold og transportmogligheiter/innskrenkingar. Det er få om nokon stader det er så store utfordringar med geografi, topografi, vêrtilhøve og stengde vegar som i opptaksområde til Odda sjukehus. Odda sjukehus er eit alternativ ved akutte hendingar for delar av Kvinnherad kommune som har kort avstand til Odda. Ei avvikling av akuttkirurgien vil: gi eit tap av moglegheit for livreddande kirurgisk stabilisering når det ikkje let seg gjere å transportere pasienten direkte til traumesenter, jf sterk anbefaling i nasjonal traumeplan side 17. ikkje kunne erstattast av prehospitale tenester, heller ikkje høgspesialiserte prehospitale tenester erstattar eit godt akuttsjukehus ved avvikling av akutt kirurgi vil ein på sikt mista Odda sjukehus som eit akuttsjukehus også innan akutt indremedisin. Innan elektiv medisinsk og kirurgisk virksomheit vil dette skape utfordringar innan rekruttering. gi eit tap av tryggleik for befolkninga i regionen. Innbyggarane vil kjenne uro dersom den akuttkirurgisk beredskapen blir avvikla. Det må stillast spørsmål om innbyggjarane skal finne seg i å ha dårlegare akuttberedskap enn resten av befolkninga vanskeleggjere rekrutteringa av legar til Odda sjukehus, jamfør rekrutteringsutfordingar ved Nordfjord sjukehus. Det vert meir utrygt for indremedisinarar og anestesilegar dersom ein risikerar å få hardt skadde pasientar direkte til sjukehuset når ein ikkje lenger har beredskap for desse. Ein må basera drifta på vikarar noko som ikkje er til pasientens beste. Det fagmiljøet ein har bygd opp ved sjukehuset vil gå tapt. For indremedisinske problemstillingar vil ein ofte vera avhengig av kirurgiske vurderingar, dette vil føre til at fleire medisinske pasientar mister sitt tilbod i Odda og då svekkar ein tilbudet til dei eldre pasientane. Det er fare for å miste skadepoliklinikken, rekruttering av spesialistar for å drifta ein skadepoliklinikk vil vera ekstremt ressurskrevande. gi eit tap av tryggleik i kommunehelsetenesta og svekke rekruttering av fastlegar. Døgnkontinuerleg akuttkirurgisk beredskap ved Odda sjukehus skaper tryggleik for kommunelegane. Dagens akuttkirurgiske tilbod fungerer godt og er tilpassa utfordringane i regionen. Det gir ein tilpassa robust akuttkirurgisk beredskap. I Odda blir alle større skader tatt imot av spesialistar innan kirurgi og anestesi, så tilbodet er meir robust enn på fleire mellomstore sjukehus.

431 20

432 21

433 22

434 23

435 STYRESAK GÅR TIL: FØRETAK: Styremedlemmer Helse Fonna HF DATO: SAKSHANDSAMAR: Olav Klausen SAKA GJELD: NOU 2016:25 Organisering og styring av spesialisthelsetjenesten. STYRESAK: 8/17 STYREMØTE: FORSLAG TIL VEDTAK 1. Styret i Helse Fonna HF tar saka til orientering 2. Styret i Helse Fonna HF ber administrerande direktør utforme høyringssvar i tråd med saka og dei innspela som kom i styremøtet

436 Bakgrunn for saka Stener Kvinnsland la fram NOU 2016:25 Organisering og styring av spesialisthelsetjenesten. Utvalet sitt mandat har vore å utgreie alternative modellar for korleis staten kan organisere eigarskapet til sjukehusa. Utvalet har også vurdert inndelinga i helseregionar, samt eigarskapet til, og forvaltninga av bygg. Det var fleirtall i utvalet for å vidareføre eit regionalt avgjerdsnivå i spesialisthelsetenesta, og å vidareføre helseregionane slik dei er i dag. Utvalet var delt når det gjaldt organiseringa innanfor helseregionane. Det var fleirtall for å legge om eigedomsforvaltninga, mellom anna med å innføre ei ordning med kostnadsdekkande husleige. Administrerande direktør gjekk gjennom hovudpunkta i utgreiinga i styremøtet og den blei delt ut i møtet. Helse Fonna er høyringsinstans, høyringsfristen er Styret i Helse Fonna HF bad administrerande direktør lage eit utkast til høyringssvar som styret i Helse Fonna HF kunne drøfte på styremøtet i januar Administrerande direktør har òg sendt utgreiinga til brukarutvalet i føretaket og vil leggje ved eventuell uttale frå brukarutvalet når høyringssvaret frå føretaket blir sendt. Høyringssvar Sjølv om helseregionane blei oppretta i 2002 har det vore samarbeid mellom sjukehus i regionane i Norge over lang tid. Dei fire regionsjukehusa har lenge hatt funksjonar som gjer at dei aller fleste pasientane i ein region kan behandlast i den regionen der dei bur. Ut i frå tala på eigendekning i rapporten frå Kvinnslandsutvalet blir minst 95 av 100 vestlendingar som treng behandling i spesialisthelsetenesta behandla på Vestlandet. Det er i dag samarbeid på alle nivå mellom sjukehusa på Vestlandet. Organisering og styring av spesialisthelsetenesta er såleis, både på Vestlandet og i andre regionar, godt tilpassa omsynet til pasienten og samarbeid rundt pasientforløpa. Helseføretaka er i dag eigne rettssubjekt med eigne styrer. Dette bidrar til openheit og offentlegheit og transparente prosessar i det enkelte føretak. Det er etablerte system for å involvere medarbeidarar, tillitsvalde, vernetenesta og brukarar i avgjerdsprosessar i føretaka. Samhandling med kommunar og førstelinetenesta er òg godt etablert og forankra i avtalar og praksis i føretaka. 2

437 Styra i føretaka har lokal tilknyting og kjenner føretaket godt. Ved å fjerne styra i føretaka kan dette føre til mindre lokal og demokratisk påverknad og forankring av avgjerder som angår pasientane i føretaket. Ein vil derfor tilrå at føretaka fortsatt er eigne rettssubjekt med eigne styrer, eigd av eit regionalt føretak som i dag. Innan IKT-området bør det utviklast i ein sterkare styring på strategisk nivå. Regionane har ulike IKT-løysningar og er komen ulikt i utviklinga. Frametter er det viktig at IKT-utviklinga i større grad legg til rette for samhandling om pasientar og pasientforløp mellom spesialist- og primærhelsetenesta. Den nasjonale overordna strategiske styringa bør derfor styrkast og utviklast i dei nærmaste åra. Kvinnslandutvalet foreslår regionale eigedomseiningar og ei ordning med kostnadsdekkande husleige. Utvalet peiker på att dette vil gi standardisering, læring, fokus på gevinstrealisering og ei profesjonalisering av forvaltninga. Det er allereie godt samarbeid mellom drifts- og eigedomseiningane i føretaka på Vestlandet i dag. Det nasjonale føretaket Sykehusbygg HF er oppretta mellom anna for at kunnskapsdeling om bygg skal bli større. Rolla til Sykehusbygg HF bør bli ytterlegare utvikla for å leggje til rette for standardisering og læring. Alle sjukehusbygg treng vedlikehald og naudsynt rehabilitering. I dag blir dette handtert av føretaka innanfor dei rammene dei har. Ved å drive rasjonelt kan føretaka sette av midlar til investering og vedlikehald. Dette er såleis ein motivasjon for å drive slik at det blir rom for investeringar. Ein er redd at ei ordning med kostnadsdekkande husleige vil flytte pengar frå pasientbehandling til vedlikehald av hus. I tillegg vil det vere fare for at den lokale motivasjonen for å tilpasse drifta for å få råd til investeringar blir mindre. Ein vil derfor ikkje tilrå regionale eigedomseiningar eller ordningar med kostnadsdekkande husleige. 3

438 SKRIV OG MELDINGAR 1. Årsplan for styret i Helse Fonna Brev til RHF Bygningsmessig kartlegging av tilstandsgrad i Helse Fonna HF 3. Brev frå RHF Felles risikostyringsmål for 2017

439

440

441

442

443 Helse Fonna HF Dykkar ref: Vår ref: 2016/ /2016 Sakshandsamar: Kristin Osland Lexow Dato: Felles risikostyringsmål for 2017 Styret i Helse Vest RHF vedtok i styremøte den 7. desember 2016 følgjande felles mål med delmål for risikostyring i 2017 (styresak 132/16): Felles risikostyringsmål for 2017 Delmål Styringsmål 1 Talet på skadar som kan unngåast i helsetenesta i Helse Vest skal halverast innan Uønskt variasjon og ventetider for diagnostikk og klinisk praksis skal reduserast. 3 HMS er ein sjølvsagt del av arbeidsdagen. 1. Program for pasienttryggleik i Helse Vest er godt forankra i linja og i resten av organisasjonen. 2. Tiltak i programmet blir innarbeida i linja så snart dei blir overleverte frå prosjekt. 1. Faglege retningslinjer og standardiserte pasientforløp er implementert (ref. m.a. pakkeforløp kreft). 2. Arbeid om variasjon i mellom anna ventetid og kvalitet, der målet er å lære av dei einingane som gjer det best i landet, er starta opp. 3. Tiltak i programmet «Alle møter» er implementert, inkludert god planlegging og utnytting av operasjonsstovene. 1. HMS-strategi for føretaksgruppa Helse Vest er forankra og kjend for alle leiarar og medarbeidarar, og tiltak for å førebygge vald og truslar mot tilsette er sett i verk. Postadresse: Helse Vest RHF Postboks 303 Forus 4066 Stavanger Elektronisk adresse: post@helse-vest.no Besøksadresse: Nådlandskroken Forus Generell informasjon: Sentralbord: Org.nr: