Treeiningssøndag. Ståle Aklestad. Preike Molde Domkirke

Størrelse: px

Begynne med side:

Download "Treeiningssøndag. Ståle Aklestad. Preike Molde Domkirke 31.05.2015"

Sunniva Holt
8 år siden
Visninger:

1 Ståle Aklestad Preike Molde Domkirke Treeiningssøndag Det er treeinigssøndag. Og vi skal langt bort. Og djupt ned i jorda. For i Roma, nede i ei av katakombane, som er tidlege, kristne gravplassar, finst eit veggmaleri frå 300- talet. Maleriet viser tre menn som står på ei lita høgde, og alle tre har handa løfta, som til velsigning. Motivet er henta frå Det gamle testamentet, frå forteljinga om Abraham som får besøk av tre englar i eikelunden i Mamre, den vi har høyrt i dag. Og dette maleriet, på ein vegg djupt nede i eit gravkammer i Roma, er ei av dei første biletlege framstillingane av den treeinige Gud som vi kjenner til. I Abrahamforteljinga står det rett nok at dei tre er englar. Men kyrkja har i ettertid tolka dette som eit tidleg uttrykk for Treeinigheita. Og vi trur at dette måleriet inspirerte den store russiske ikonmålaren Rubljov til å måle eit av kristenheita sine mest kjende ikon: Den heilage treeininga eller Treeninga. Omtrent slik starta eg preika på denne dagen for to år sidan. Denne dagen der vi feirar det store og totalt uforståelege mysteriet at Gud er tre og likevel ein. Det som vi kjenner så godt frå liturgien, ofte uttrykt nærast som ein formel, og som kanskje blir aller tydelegast i tydelegast i dåpen: Tre gongar vatn, i Faderens og Sonens og Den Heilage Andes namn. Den gongen, for to år sidan, forlét eg teksten for dagen for eigentleg aldri å vende attende til den. Vi tok vegen gjennom kyrkjehistoria, og via eit dikt av Olav H. Hauge enda vi til slutt ved dette ikonet. I dag skal eg gjere noko av det same. Vegen er ein annan, men Rubljov sitt ikon skal få stå her undervegs, for det er ei langt større preike enn mi, og eg røper kanskje ikkje for mykje om eg antyder at vi også i dag kjem til å ende der.

Maleriet viser tre menn som står på ei lita høgde, og alle tre har handa løfta, som til velsigning.

2 Og no er det berre å halde seg fast. For dette kan bli ein kronglete veg. Og noko anna skulle vel eigentleg berre mangle, når vi snakkar om Treeinigheita. Men eg vil starte med å ta dykk med tilbake til langfredag her i kyrkja. Den dagen, heilt på slutten av gudstenesta, vart det spela eit stykke med fiolin og orgel av den estiske komponisten Arvo Pärt. Og det skjedde noko heilt spesielt i kyrkja den dagen. Stykket heitte Spiegel im Spiegel, og eg har ikkje noko betre måte å beskrive det som skjedde på enn at det var som om tida stod heilt stille. Det var som om desse tonane frå orgelet og fiolinen og lyset som fall inn i den elles mørklagde kyrkja var det einaste som eksisterte. Eller at alt eksisterte, samtidig, her og no. Eg visste ikkje så mykje om Arvo Pärt den gongen. Eg visste ikkje at han vert rekna som ein av vår tids fremste komponistar av kyrkjemusikk at han har utvikla ein heilt eigen måte å skrive på som er bygt opp av treklangar og som han kallar tintinnabuli, det betyr små bjeller, som nesten kan minne om det statiske og monokrome i ringinga med kyrkjeklokker og nettopp kan skape følelsen av at tida står stille. Og at han i arbeidet med å uttrykkje dei bibelske tekstane og liturgien sine tekstar i musikk kanskje finn det som orda ikkje greier å uttrykkje, det djupet orda har stige opp ifrå. Eg visste ikkje dette men eg merka det. Og eg trur vi var fleire. Og vi skal stogge litt hjå Pärt. For i Vårt Land for litt sidan stod det ei plateanmelding med overskrifta Refleks av lyset fra Paradiset. Det var ei plate med verk av Arvo Pärt. Og eigentleg burde eg ha lese heile anmeldinga, for den er nesten ei preike i seg sjølv. Olav Egil Aune skriv om det han kallar den sylkvasse enkelheita til Pärt som bær så mykje kompleksitet i seg. Og han skriv om korleis Pärt i ei periode på åtte år var taus på grunn av det Sovjetiske veldet, og at han i denne perioden spurde ein ortodoks munk korleis han kunne bli ein betre komponist. Og munken hadde ikkje noko svar. Og Pärt fortalde munken at han også skreiv bøner og

Og det skjedde noko heilt spesielt i kyrkja den dagen. Stykket heitte Spiegel im Spiegel, og eg har ikkje noko betre måte å beskrive det som skjedde på enn at det var som om tida stod heilt stille.

3 salmetekster, og at det kanskje kunne hjelpe han. Men då svara munken: Nei, alle bønner er skrivne, det trengst ikkje fleire alt er allereie ferdig førebudd. No skal du førebu deg sjølv. Og det var nettopp det Pärt gjorde. Han byrja førebu seg sjølv. Men i denne anmeldinga, som altså eigentleg er ei preike i seg sjølv, står det nokre linjer som eg vil lese dei fordi eg trur dei set oss på sporet av noko. Og etter å ha lese dei vil det kanskje ikkje kome som ei stor overrasking at Pärt høyrer til i den ortodokse kyrkja: «For Pärt er Treenigheten en treklang treenighetens herlighet overgår alt vi kan forestille oss. Av og til får vi glimt av den så tilvenningen til et guddommelige blir lettere vi slipper taket i det vi er bundet av.» Eg skal lese det igjen, men først må vi legge inn ei lita pause her. Musikk er ikkje mitt fag så eg måtte spørje den eine kantoren vår, Dirk, kva ein treklang er. Og Dirk forklarte det med eit veldig konkret døme. Når Hurtigruta Trollfjord kjem inn til byen, er det vi høyrer, ein treklang. For oss høyrest det ut som éin tone, men den er samansett av tre tonar. Det er ein klang, noko meir enn dei tre tonane kvar for seg. Og Dirk, som er vår kordirigent, heldt fram, for han forstod nok kvifor eg spurde, kva eg var på jakt etter: For meg har Treeininga aldri vore noko problem å forklare. I eit kor kan alle synge stemmene sine, dei kan til og med synge dei heilt reint og korrekt, men det blir ikkje nødvendigvis musikk av den grunn. Musikk blir det først når songarane byrjar å lytte til kvarandre. Først då blir summen av stemmene noko meir enn enkeltstemmene. Eg har ofte merka at musikken og teologien ligg svært nær kvarandre. At musikken i nokre tilfelle kan leie oss vidare innover der orda møter si grense. Kanskje er vi ved eit slikt punkt i dag. At

Men i denne anmeldinga, som altså eigentleg er ei preike i seg sjølv, står det nokre linjer som eg vil lese dei fordi eg trur dei set oss på sporet av noko.

4 dette mysteriet, guddommens mysterium, der språket så ofte stangar mot logikken og som får både jødar og muslimar til å riste på hovudet av oss, at det best let seg formidle gjennom musikken. Treeininga som ein treklang; ein klang som for oss verkar som éin tone, men som er samansett av tre. Og som i eit kor er summen av dei meir enn einskilddelane. Gud som eit fellesskap, som tre som evig er vendt mot kvarandre. Eg skal lese Arvo Pärt ein gong til: Treenigheten en treklang treenighetens herlighet overgår alt vi kan forestille oss. Av og til får vi glimt av den så tilvenningen til et guddommelige blir lettere vi slipper taket i det vi er bundet av.» Kanskje var det nettopp dette som skjedde i kyrkja langfredag. At vi såg glimt av det guddommelege og for ein augneblink slapp det vi var bundne av. At vi berre var her. At vi vart kalla inn i Treeininga sitt liv, slik Rubljov sitt ikon inviterer oss til. Og no håpar eg de heng med på dette aller siste vegstykket, for vi er nesten framme no. For det er nesten som vi gjennom Pärt sin musikk anar også kva som skjer med oss i dette møtet med Den Treeinige. Olav Egil Aune skriv nemleg vidare. Han skriv om tonane til Pärt og beskriv dei som nøklar inn i ei stor og opa verd, som er Guds. Det er godheita sine tonar, skriv han, og dei ber gjenkjenneleg lidinga i seg, men den vert omdanna, forvandla. Det er mykje «la oss bøye oss for Gud» i Pärts musikk, skriv Aune, men resultatet er lys, ikkje mismot og mørker. Og igjen trur eg det var nettopp dette vi merka langfredag. At kyrkja på denne mørke dagen vart fylt av eit stille og uforklarleg lys. At tonane til Pärt viste oss veg inn i Treeining sitt liv, der vår smerte blir forvandla til noko anna. * * *

Gud som eit fellesskap, som tre som evig er vendt mot kvarandre. Eg skal lese Arvo Pärt ein gong til: Treenigheten en treklang treenighetens herlighet overgår alt vi kan forestille oss.

5 No er det lov å puste ut. De har fylgt meg langt, i eit tema eg eigentleg ikkje har greie på, men der eg trur eg anar nokre samanhengar. At vi i musikken til Arvo Pärt anar refleksar av ein evig treklang Den Treeinige Gud, og at det skjer noko med oss i møte med han. Slik det skjedde langfredag. Den brasilianske frigjeringsteologen Leonardo Boff har sagt: «Vi må bevege oss frå ei forståing av Treeininga som eit logisk mysterium til å sjå det som eit frelsande mysterium.» Kanskje var det som skjedde langfredag det som alltid skjer i møte med Den Treeinige Gud det vi kallar frelse, Guds verk i oss, at vi slepp taket i det som bind oss at Gud forvandlar vår smerte til større og djupare kjærleik. * Vi står framfor eit stort mysterium. Guds Treeining. Det vi anar gjennom heile gudstenesta vår, uttrykt som liturgiske formlar. I Faderens og Sonens og Den Heilage Andes namn. Og eg antyda i starten at vi skulle slutte der vi byrja. Og vi skal det. For musikken til Pärt blir av og til samanlikna med nettopp eit ikon, fordi den «ser» innover, fordi den ber i seg refleksar av lyset frå Paradis, fordi musikken inviterer inn i noko som er større. Og kanskje er Gud, meir enn noko vi skal forstå, eit fellesskap vi blir inviterte inn i. Framfor dette gamle ikonet til Rubljov blir det i alle fall veldig tydeleg. Og dess lenger ein ser på det, dess tydelegare blir det: Det er ein ledig plass ved bordet. Ære være Faderen og Sønnen og Den Hellige Ånd..

Den brasilianske frigjeringsteologen Leonardo Boff har sagt: «Vi må bevege oss frå ei forståing av Treeininga som eit logisk mysterium til å sjå det som eit frelsande mysterium.

Like dokumenter

Molde Domkirke 2016. Konfirmasjonspreike

Molde Domkirke 2016. Konfirmasjonspreike Molde Domkirke 2016 Konfirmasjonspreike Så er altså dagen her. Den store dagen. Dagen eg trur mange av dykk har gleda seg til lenge. Og det er lov å kjenne litt sommarfuglar i magen og både glede og grue