Fonetikk og fonologi Oppgåver

Transkript

1 Fonetikk og fonologi Oppgåver Oppgåver til s. 19 Forklar dei viktigaste skilnadene på fonetikk og fonologi. Skilnader på språklydar kan delast i tre typar: lydstyrke, tonehøgd og klangfarge. Forklar kva dette går ut på. Lydar kan delast i tre typar etter klangfarge. Kva for typar? Forklar kva som karakteriserer dei. Oppgåver til s. 26 Nedanfor ser du det fyrste verset av fedrelandssalmen. el alle orda i stavingar. Gud signe vårt dyre fedreland, Og lat det som hagen bløma! Lat lysa din fred frå fjell til strand Og vetter for vårsol røma. Lat folket som brøder saman bu, Som kristne det kan seg søma Forklar kva me meiner med at ei staving er trykktung, og identifisér dei trykktunge stavingane i fyrste verset av fedrelandssalmen i oppgåve. Forklar kva tonem er, og avgjer kva for tonem me har på dei aksentuerte stavingane i fyrste verset av fedrelandssalmen i oppgåve.

2 Ordet kristne har to stavingar: krist- ne. Finn opptakt, kjerne og koda i dei to stavingane og forklar korleis sonoritetshierarkiet påverkar strukturen til opptakt og koda i stavinga krist. Oppgåver til s. 32 Kva er eit symbol, og korleis er det oppbygt? Kva er det som karakteriserer vilkårlege, motiverte og føreseielege symbol? Grei ut om symbolbruk hos sjimpansar og menneske, og peik på viktige likskapar og skilnader. Oppgåver til s. 34 Forklar korleis me lagar periodiske og aperiodiske lydar. Klassifisér lydane i orda fossil /fo¹siːl/ og maskin /ma¹ʃiːn/ i periodiske og aperiodiske. Klassifisér lydane i det engelske ordet shoes /ˈʃuːz/ som periodiske og aperiodiske. r det noko spesielt med /z/ frå denne synsvinkelen?

3 Oppgåver til s. 39 Kva vil det seia at ein fonetisk skilnad har distinktiv funksjon? Forklar kva eit fonem er. et norske fonemet /p/ har fleire allofonar. Nemn to. Kva er ein allofon? Kva er ein ortofon ortografi? Nemn nokre døme på at norsk ortografi ikkje er heilt ortofon. Oppgåver til s. 49 Teikne opp vokalfirkanten og set inn dei åtte primære kardinalvokalane. Forklar skilnaden på spreidde og runda vokalar, og fortel kva for primære kardinalvokalar som er spreidde og kva for nokre som er runda. Ta utgangspunkt i dei primære kardinalvokalane [i e ɛ a ɑ ɔ]. Legg til eller trekk frå lepperunding for å få dei motsvarande sekundære kardinalvokalane. Kva er ein diftong? Gje fire døme frå engelsk. Nokre språk, mellom anna fransk og urdu, skil mellom fonema /a/ og /ã/. Kva kallar me skilnaden mellom dei, og kva gjer me med taleorgana våre for å få fram denne skilnaden?

4 Oppgåver til s. 64 Korleis definerer me termane vokal og konsonant? I skildringa av korleis me uttalar konsonantar, skil me mellom artikulasjonsmåte og artikulasjonsstad. Forklar kva dette går ut på. Me skil mellom fire hovudtypar av artikulasjonsmåtar. Nemn dei, og forklar korleis me skil dei frå kvarandre. Substantivet skrumplever inneheld konsonantane /s k r m p l ʋ/. eskriv artikulasjonsmåtane til desse konsonantane så nøyaktig som mogeleg. in typisk artikulasjonsstad kan definerast som ei innsnevring mellom ein KTIV RTIKULTOR og ein PSSIV RTIKULTOR står det på s. 57. Forklar kva dette inneber, og illustrér det med artikulasjonsstadene til konsonantane i ordet makt, dvs. /m k t/. F Nemn dei tre viktigaste aktive artikulatorane. G ei viktigaste passive artikulatorane er overleppa, overtennene, gommen, den harde ganen, den mjuke ganen og drøvelen. Nemn eitt døme på konsonantar som blir uttala med kvar desse passive artikulasjonsstadene.

5 Oppgåver til s. 75 et nordsamiske alfabetet inneheld ein del konsonant- bokstavar som ikkje blir nytta i norsk ortografi, mellom anna c, č, đ, ŋ, š, ŧ. Skriv uttalen av desse bokstavane med lydskrift. Forklar kva me meiner med termane grafem og allograf. Nemn nokre viktige særdrag ved det arabiske alfabetet. Nemn nokre viktige særdrag ved koreansk, kinesisk og japansk skrift. I etiopisk skrift og i ei indiske skrift som devanāgari blir vokalane skrivne etter dei same prinsippa. Forklar.