Sogndal kommune nyttar nynorsk skulemål og har nynorsk som administrasjonsmål. Kommunen krev nynorsk i skriv frå statlege organ til kommunen.

Transkript

1 Målbruksplan for Sogndal kommune Sogndal kommune nyttar nynorsk skulemål og har nynorsk som administrasjonsmål. Kommunen krev nynorsk i skriv frå statlege organ til kommunen. 1 Språkpolitiske mål Føremålet med planen er først og fremst å sikra god språkbruk i offentlege samanhengar. Skriftspråket som vert nytta i kommunen skal vera så godt og variert som mogeleg. Vi kan nytta former i skriftspråket som ligg opp til talemålet eller vi kan nytta læreboknormalen. Dialekten (målføret) er ein viktig del av den lokale kulturarven. Kommunen ser det som ei sentral oppgåve å verna om dialekten vår gjennom levande bruk og utvikling. Mykje av grunnlaget for talemålet vert lagt i barnehage og skule. Opplæringslova 2-5 omtalar målformer i grunnskulen. Her kan vi merka oss at i den munnlege opplæringa avgjer elevane og undervisningspersonalet sjølve kva for talemål dei vil bruka. Undervisningspersonalet og skuleleiinga skal likevel i størst mogeleg grad ta omsyn til talemålet til elevane i ordval og uttrykksmåte. På same vis må dei tilsette i barnehagane ta dei same omsyna. Bibliotektenesta står sentralt i arbeidet med kultur- og informasjonsformidling. Tenesta har eit særleg ansvar når det gjeld nynorsk litteratur til born og unge. 2 Retningsliner for skriftspråket i administrasjonen Uttrykksmåten, korleis vi ordlegg oss, er ein viktig reiskap for å få eit flytande og godt språk. Det er særleg viktig at vi nyttar ein aktiv og ikkje passiv setningsbygnad, at ordrekkjefølgja er som i talemålet, og at vi unngår for mykje substantiv. På nynorsk er det oftast betre å bruka verb og adjektiv der det på bokmål er substantiv. Språket vert ledigare om vi brukar ei personleg form. Vi bør unngå det upersonlege pronomenet ein, bruk eg eller vi i staden. Vi bør bruka norske ord i staden for framandord, så sant det let seg gjera. 3 Tiltak 3.1 Opplæring Kommunen tek sikte på å gje kommunalt tilsette tilbod om kurs og rettleiing i nynorsk språkbruk. Tilsette i skulen og i barnehagane skal gjerast kjende med dei lokale tilhøva når det gjeld språkformer, dialektar og lokal kultur.

2 3.2 Lysingar Ved utlysing av stillingar i organ som dekker større område enn den lokale marknaden, skal det stå at administrasjonsmålet er nynorsk. 3.3 Nynorskmateriell Alle skjema, blankettar o.l. som vert brukte i kommunen skal vera på nynorsk. Skriftlege oppgåver og meldingar som skulane og barnehagane lagar, skal vera på nynorsk. Alle tilsette skal følgja opp at departement og andre statsorgan ( lokale, regionale og sentrale ) tek omsyn til dei språklege rettane kommunen har, og følgjer opp reglane i mållova om bruk av nynorsk. Kommunen skal vera ein pådrivar for å få meir materiell på nynorsk frå Kommunenes Sentralforbund og private samarbeidspartar og leverandørar. Landssamanslutninga av nynorskkommunar Kommunen er medlem i Landssamanslutninga av nynorskkommunar (LNK), ei samanslutning av kommunar, fylkeskommunar og interkommunale tiltak som har til føremål å fremja nynorsk språk i offentleg verksemd. Planen er vedteken av kommunestyret i sak 06/99, og revidert av rådmannen Vedlegg Vedlegg til planen gir eit oversyn over m.a. enkle rettskrivingsreglar

3 Vedlegg Bokmål og nynorsk i offentleg teneste Mållova Lov om målbruk i offentleg teneste, mållova, er eit utslag av at vi har to offisielle skriftsspråk her i landet. Prinsippet om likeverd mellom bokmål og nynorsk gjeld i all offentleg teneste i alle organ for stat, fylkeskommune og kommune, som det heiter i 1. Men dei nærare reglane i lova om bruken av bokmål og nynorsk gjeld berre for statstenesta. Målbruksplan for Sogndal kommunen slår fast at kommunen har nynorsk som administrasjonsmål, og vi brukar nynorsk skriftspråk i svar til både offentlege og private rettssubjekt. Norsk språkråd Norsk språkråd er staten sitt rådgjevande organ i spørsmål som gjeld norsk språk bokmål og nynorsk. Norsk språkråd si nettside finn du under sprakrad.no. Her finn du, mellom mykje anna, ordlister, ordbøker og gode råd om språket. Kva er godt språk? Klart, enkelt og kort Ver presis Når det gjeld offentleg språkbruk, er det tre krav ein alltid må ha i minnet : Skriv klart, enkelt og kort. Det viktigaste av alt er at saksframstillinga er klar og presis. Så lenge det ikkje går ut over dette kravet, bør framstillinga vera mest mogeleg enkel og lettfatteleg. Å skriva er å omgåast andre Ha lesaren i sikte: Kven skriv du for? Tilpass ordvalet etter lesaren. Bruk konkrete og kjende ord der du kan. Forklar fagord og andre vanskelege ord. Ha saka i fokus: Del teksten inn etter hovudpoenga. Sei éin ting om gongen. Bruk bindeorda bevisst. Dei viser samanhengen i teksten. Å skriva er å tenkja. Når tanken fram?

4 Ha auge for teksten: Ver på vakt mot abstrakte formuleringar. Ver varsam med moteord og uttrykk, til dømes agenda i høve til sakliste og dagsorden. Prøv å omformulera dersom du ikkje er nøgd. Smak på setningane. Les dei gjerne høgt. Spør andre om gode språkråd. Ha skriveråd i bakhand: Plasser gjerne verbet tidleg i setninga. Bruk aktiv uttrykksmåte der det høver. Del opp lange og innfløkte setningar. Bruk oppdaterte ordbøker og andre rettleiingsbøker.

5 Kommareglar Hugs at vi set komma for at det skal bli lettare å lesa, ikkje for at det skal bli vanskelegere å skriva. 1. Komma mellom setningar som er bundne saman med og, eller, for og men. Merk: alltid teikn framfor men, enten komma eller punktum. Else skjønte ingenting, men Eva lo hjartelig. Petter skifta jobb for tredje gong på to år, og Aud følgde opp med sin andre skilsmisse på to år. 2. Kommaet bør sløyfast mellom to leddsetningar dersom vi ikkje tek opp att konjunksjonen : Viss helsa held og økonomien er i orden, dreg me på ferie til Mexico neste år. Men: Viss helsa held, og viss økonomien er i orden, dreg me på ferie til Mexico neste år. 3. Komma etter ein undersetning som står framfor hovudsetningen: Då Else kom, hadde dei andre alt ete. 4. Komma etter innskoten leddsetning: Boka som låg på bordet, var mi. 5. Komma også framfor innskoten leddsetning som ikke er nødvendig for å gje hovudsetninga meining: Direktøren, som hadde vore ute på rangel, møtte ikke opp. 6. Komma framfor og etter forklarande tillegg: Harare, hovedstaden i Zimbabwe, heitte før Salisbury. 7. Komma framfor og etter tiltaleord, svarord og utropsord: Ole, kan du komma hit? Kom hit med deg, din gauk! Ja, det forstår eg godt. 8. Komma mellom ledd i opprekning dersom det ikkje står nokon konjunksjon: Berit, Else, Gerd og Marit

6 Rettskriving Verb Formene av verbet Verbet har desse formene: infinitiv (å byggja el. å byggje), imperativ (bygg), presens partisipp (byggjande), presens (byggjer), preteritum (bygde), perfektum partisipp (har bygd el. bygt) og st-form (byggjast). Infinitiv kan på nynorsk enda på e eller a. Svake verb 1 a -verba endar på ar i notid og a i fortid Døme: å venta ventar venta har venta 2 e-verb e-verba endar på er i notid. I denne gruppa skil vi mellom dei verba som har de og dei som har te i fortid. Ein regel seier at dei e-verba der stammen endar på ein av konsonantane i order folkepensjonistar, får -te i fortid. Dei som har stamme på diftong, får dde i fortid. Alle andre verb får de. Døme: føra førte - har ført (r finst i ordet folkepensjonistar) dømma - dømmer- dømde - har dømt (m finst ikkje i folkepensjonistar) greia greier greidde har greidd (stammen endra på diftong). Verb med j og substantiv utan j I ei rekkje tilfelle høyrer verb med j saman med substantiv utan j. Substantiva er då hankjønn eller inkjekjønn: å ønskja eller å ynskja - eit ønske eller eit ynske å stykkja (opp) eit stykke Verbalsubstantiv på -ing I verbalsubstantiv på ing fell j alltid bort etter g,k og sk. Det heiter altså bygging, oppfølging tenking og ringing. Etter andre konsonantar skal j-en stå framfor ing: symjing, teljing osv. Passiv Passiv i nynorsk lagar vi med verta/bli + partisippet av verbet. Døme: han vert /blir send, ikkje han sendast. Songen om nynorske substantiv Hankjønn og hokjønn ubestemt fleirtal endar på r, det er sikkert og visst. Inkjekjønn omvendt, r en er bannlyst. Hugsar du det, blir du meister til sist.

7 Ein saksarbeidar, fleire saksarbeidarar. Ei mor, syster, dotter fleire mødrer, systrer, døtrer også fleire ferdar. Eit eple, område, menneske, stykke, fleire eple, område, menneske, stykke. Forskrift og føresegn Ei forskrift er eit vedlegg til ei lov, og ei føresegn er ein regel i lova eller i forskrifta. Retningsliner for skriftspråket i administrasjonen Infinitiv kan på nynorsk enda på e eller a. I Sogndal kommune bruker vi a-infinitiv. Vi brukar pronomenet vi eller eg i staden for passiv og ein. Døme på ord og orddelar: båe/begge, der/di (derfor/difor), -domen/-dommen (lærdommen), for/føre (formål/føremål), koma/komma, løn/lønn, medlemmer), skjønn, korkje/verken, nærare / nærmare, sidan/sia vokalpara y/ø - (fyrst/først), a/å (da/då). Administrasjonen bør nytta dei formene som er utheva.