Målval Barneklede

Transkript

1 Medlemsblad for Noregs Mållag Nr. 4 september 2009 Fosseland Jon Fosse blir femti år i haust. Slikt blir det både portrettbok og Fossedagar av. Side Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai Foto: Sigbjørn Linga, Hardanger Folkeblad Målval 2009 ME HAR LEVERT KAN IKKJE SJÅ AT DE HAR GJORT NOKO SOM HELST Foto: Sanja Gjenero/Stock.Xchng Trass i at Språkmeldinga har sett språkpolitikk på dagsordenen, så får regjeringa kritikk for ikkje å ha sett politikken ut i livet. Alle er samde om intensjonen, men eg har ikkje oppfatta at denne regjeringa har gjort noko som helst, seier Trine Skeid Grande, nestleiar i Venstre. Ei gjennomgang av partiprogramma syner eit stort sprik i ambisjonsnivået på vegner av nynorsk. Side 12, 13, 14 og 15 Redaktørplakaten Målet med Redaktørplakaten er å halde aviseigarane ute av redaksjonslokala. Kvifor nyttar redaktørane då plakaten til å halde nynorsk ute av riksavisene? Side 6 7 MEDIA NÆRINGSLIV LOVSPRÅK Foto: Sanja Gjenero/Stock.Xchng Barneklede Småbarnsforeldra som arbeider hjå Skigutane, har sett seg leie på barneklede med meiningslause engelske tekstar. No lanserer dei klesmerket Vossatassar. Den andre kolleksjonen «Vossatassar» er på veg ut i butikkane no. Side 4 Foto: Skigutane Ny nynorsklov Olje- og energidepartementet har for fyrste gong skrive eit lovframlegg på nynorsk. Det er flott og på høg tid nynorsken blir presentert i ei lov frå oss, seier minister Terje Riis Johansen. Side 5 Foto: Olje- og energidepartemenetet

2 Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai Utgjeven av Noregs Mållag Tilskrift: Postboks 474 Sentrum 0105 Oslo Redaktør: Kjartan Helleve , faks I redaksjonen: Magnus Bernhardsen, Hege Lothe, Jens Kihl Heimeside: Abonnement: Kroner 250,- per år Utforming: Språksmia AS smia@spraksmia.no leiarteigen Perkele. Kva var det dei sa dei skulle gjere for nynorsk? nynorsk? Ein hev ikkje lov til aa gaa ut ifraa, at alt vil jamna seg med lempe Rasmus Steinsvik, 1905 Stikk i strid Nokre gonger fylgjer det istikk med Norsk Tidend. Dette er istikk som me anten tek betalt for, eller som gjer at me kan ha istikk i andre blad gratis. Slik kan me tene nokre kroner på å marknadsføre andre, eller me kan spare på våre eigne marknadsføringskroner. Det siste året har det kome fleire reaksjonar på desse istikka. Både Stille Stunder og Klassekampen har tydelegvis såpass kulturell sprengkraft at folk har vurdert medlemskapen sin i Noreg Mållag. Somme har til og med sagt han opp. Eg er ikkje sikker på om det skriv seg frå ei misforståing om at dette er istikk som me let kven som helst leggje med avisa. Det er uansett lett å forsvare seg med at Noregs Mållag er både politisk og religiøst nøytralt, og at desse istikka ikkje rokkar ved det. Det finst ei grense for kva ein kan marknadsføre, sjølv for pengar, men både Stille Stunder og Klassekampen er innanfor den grensa. Om det er noka trøyst for dei som ynskjer å definere seg i snevre meiningslandskap, kan eg fortelje at sjølv Noregs Mållag er for heit å ta i for somme. Sjølv om Nei til EU har ringt meg personleg for å be meg om å bli medlem i kraft av at eg arbeider i Mållaget, så vil dei ikkje ha verveistikk frå Mållaget i avisa si, Standpunkt. Det ville ha provosert for mange av medlemene deira. Kjartan Helleve, redaktør Eit nynorskval? KVA ER EIT NYNORSKVAL 14. SEPTEMBER? Svara er nok like mange som dei politiske partia. Nynorskfolk er som «folk flest», om eg skal låne ei Framstegsparti-frase, og som «folk flest» så er dei fordelte over heile den politiske lina. Sjølv kjenner eg målkvinner og -menn i alle partia frå Raudt til Frp, sjølv om det varierer sterkt kor tett det er mellom dei. Det er ein styrke at det er meiningsmangfald, både i det norske samfunnet og i målrørsla, trass i at «dei andre» sine meiningar, uavhengig av kven «dei andre» no er, stundom kan vere provoserande. Men grensa går ved hets og sjåvinisme, som eg skal kome attende til. Det vi ikkje kan tole, er hets og sjåvinisme. Og det er nett det vi diverre har sett kvar valhaust i regi av enkelte av ungdomspartia. Unge Høgre og Framstegspartiets Ungdom har gjort det til valkampsport å vinne røyster på nynorskhets. Dei røystene som dette gjev, er røyster som må gje ein dårleg smak i kjeften for målmedvitne folk i desse partia. I MOTSETNAD TIL SKULEDEBATTANE, så er nynorsk sjeldan hovudsak under dei direktesende tv-ordskifta. Partileiarane blir sjeldan eller aldri sette til veggs med spørsmål om kva dei skal gjere for at alle elevar skal få nynorskbøkene sine til rett tid. Om det er eit ordskifte om kultur, så er det meir snakk om kor vidt ein skal kutte stipenda til kunstnarane. Er det eit ordskifte om skule, så går det mest på talet på lærarar per elev. Håvard B. Øvregård, leiar Vi som er opptekne av målsak, må lese partiprogramma for å vite kva nynorskval ein eigentleg tek når ein går til urna midt i september. Noregs Mållag sende i vinter innspel til dei ulike programkomiteane, med ein tanke om at få parti vil love meir enn det som står i programmet. Sjølv om ein skulle greie å få til eit politisk toppmøte om nynorsk, ville truleg representantane ha synt til programmet sitt og meint at det var den beste vegen for nynorsk. Teikning: Kjartan Helleve OG SOM DET PLAR VERE I POLITIKKEN, så vil regjeringspartia seie «sjå kor flinke vi har vore», og opposisjonspartia seie «sjå alt dei ikkje har fått til». Slik er det også i år. Men det må seiast at dei raudgrøne presenterte store og gode målpolitiske vyar i Soria Moria-erklæringa, med særleg Senterpartiet som ein pådrivar. Og sjølv om vi skulle ønskje at det hadde vore gjort meir i dei siste fire åra, så har regjeringa presentert ei språkmelding som gjev eit solid fundament for arbeid med målsak framover. Kulturminister Trond Giske har kalla Språkmeldinga det viktigaste kulturpolitiske dokumentet som regjeringa har lagt fram i perioden, og vi har hatt gleda av gode målmedvitne statsrådar frå alle dei tre regjeringspartia. DET ER VIKTIG FOR OSS kva saker partia flaggar, det er viktig å tvinge dei til å kome med lovnader. Den viktigaste innsatsen vår er likevel mellom vala. Då kan me fylgje opp dei eventuelle lovnadene som har kome, eller syte for at den til ei kvar tid sitjande regjeringa skjønar kvar skoen trykkjer. Å halde ein open og levande kontakt med styresmaktene er ein svært viktig del av arbeidet som Mållaget gjer. Det er difor vi må vere førebudde på alle dei mogelege regjeringsalternativa. Om dei raudgrøne får halde fram med sin politikk, eller om det skulle kome ei borgarleg regjering. Og om så dei to mest sidemålsfiendtlege partia, Høgre og Framstegspartiet, skulle danne regjering, så skal vi med hjelp av gode krefter i desse partia og frå den majoriteten som partia i opposisjon utgjer framleis sikre nynorskinteresser. MEN NOKO KAN VI FRAMLEIS GJERE dei få dagane som er att til valet. Vi kan nytte kvart eit høve til å spørje listekandidatane kva dei vil gjere med målpolitiske saker når dei eventuelt vert valde inn. Det beste tidspunktet for gode lovnader er no i vekene før valet. Og så skriv vi dei ned, og krev oppfølging frå dei som etter valet har enda opp i Storting og Regjering. Godt val! 2 NORSK TIDEND NR

3 Foto intervjuet Sultprisen til Gunnhild Øyehaug (NPK): Forfattar Gunnhild Øyehaug (34) har fått Sultprisen Sultprisen er på kroner og går kvart år til ein yngre, eminent forfattarskap. Gunnhild Øyehaug debuterte med diktsamlinga Slaven av blåbæret i Som romanforfattar debuterte ho i 2008 med boka Vente, blinke. folk Det starta i høgtalarnemnda Trass i at Kristian Fjellanger berre er 31 år, har han allereie 24 års røynsle frå arbeid i Noregs Ungdomslag. På årsmøtet i juli blei han vald til leiar for den suverent største norskdomsorganisasjonen i landet. I kantina på Stortinget sit den nyvalde leiaren i Noregs Ungdomslag og har rydda tid til ein effektiv intervjulønsj midt oppe i valkampen. Som valkampsekretær for SV arbeider han natt og dag med å vinne valet, men meiner sjølv at han aldri hadde blitt plukka ut til ei slik stilling om det ikkje var for røynsla frå ungdomslagsarbeidet. Heime på Lindås er ungdomslaget heilt sentralt, fortel Kristian Fjellanger. Det er ikkje mogleg å tenkje seg 17. mai utan revyen, og gjennom heile året er ungdomshuset eit knutepunkt i bygda med bryllaup, fest, basar, teater og alt mogleg anna. Og det var i Lindås Ungdomslag Kristian starta si NU-karriere: Eg var sju år og byrja å spele teater i ungdomslaget. Mamma var teaterinstruktør medan Pappa berre blei kalla for «Teppe-Jon» det var han som trekte i sceneteppa under framsyningane. Mitt alle fyrste verv var som medlem i høgtalarnemnda, altså dei som ordnar med høgtalarane på 17. mai, ler Kristian. Forbi oss flyg Siv Jensen og andre prominensar medan den nye NU-leiaren et, svarar på spørsmåla mine og administrerer ein valkamp frå mobilen sin. Bygg organisasjon! Trengst NU i dag? Storleiken vår tilseier at vi trengst. Med medlemer og 350 ungdomshus over heile landet er vi viktige i utruleg mange lokalsamfunn. Her lærer ein mykje! Kvar hadde eg sjølv vore utan ungdomslaget?, spør Kristian. Med sine 12 studiepoeng er det ikkje sin akademiske bakgrunn som har gjeve han spanande jobbar og verv mange stader. I NU lærer du utruleg solid organisasjonsarbeid, i tillegg til at du er saman med all slags folk på tvers av generasjonar og aktivitetsgreiner. Geir A. Mo, som er den flinkaste organisasjonsbyggjaren i Noreg og generalsekretær i Framstegspartiet, har sjølv sagt at lærdomen kjem frå NU, påpeikar Fjellanger. Og organisasjonsbygging er eitt av dei felta Kristian vil satse på frametter: KRISTIAN FJELLANGER 31 år og busett i Oslo. Har mellom anna bakgrunn som rektor på Vågå Kulturskole og som konsulent i Landsrådet for Noregs Barne- og ungdomsorganisasjonar. Er tilsett som valkampsekretær for Sosialistisk Venstreparti. For det fyrste må vi skolere medlemene våre i historie og ideologi, slik at folk ser kvifor dei er med i NU og kvifor teater, folkedans, bunad, bingo, målsak, disko og alt det andre er under same paraply. For det andre må vi arbeide politisk for å sikre gode, stabile rammevilkår for ungdomshusa våre, som gjerne er hundre år gamle og bygde på dugnad. Og for det tredje må vi synleggjere Noregs Ungdomslag som organisasjon i media og i samfunnet elles. Ligg det ein slags symbolikk i at dette intervjuet skjer i Stortingskantina? Det er kanskje ikkje her ein ser føre seg at NU-leiaren høyrer heime? Vi må heilt klart arbeide for betre nettverk og sterkare politiske alliansar. Gunhild Berge Stang, den førre NU-leiaren, gjorde mykje bra på dette området som det er viktig å byggje vidare på, konkluderer strilen. Han meiner at ein så «uvanleg» organisasjon som Noregs Ungdomslag har problem med å passe inn i skjema og støtteordningar hjå staten, noko som heilt klart er ei utfordring. I SV-valkampen arbeider vi mykje med korleis vi kan forklare ein bodskap på tjue sekund til dømes ein rask heistur. Eg trur ikkje det er mogleg å fortelje ein stortingspolitikar kva NU driv med på den tida, smiler Kristian. Mangfald og målsak Kva brenn du for i NU? Eg vil at husa våre skal bli ein INKLUDERING: Eg vil at husa våre skal bli ein arena for inkludering av alle grupper i samfunnet, seier Kristian Fjellanger, nyvald leiar i Noregs Ungdomslag. Foto: Noregs Ungdomslag arena for inkludering av alle grupper i samfunnet. NU må ta ansvar for at alle som kjem til landet, blir tekne godt imot, og at alle grupper under press her heime får vere med anten det er homofile, folk med funksjonshemmingar, folk med dår-leg råd eller andre. Vi skal vere rause! Og kva med målsaka? Nynorsken er ein del av grunnlaget til Noregs Ungdomslag, og ligg i botn for norskdomsrørsla. Eg vil seie at vi gjer mykje for nynorsken ved å eksistere, og ute i laga våre er det mykje god bruk av nynorsk og dialektar i song og på scene og vi er aktivt med i Nynorsk Forum, ramsar 31-åringen opp. I tillegg trur eg vi bør gje ny kveik til samarbeidet med Noregs Mållag og finne ut korleis vi kan bruke kvarandre til felles beste. NU skal jo vere ein nynorskorganisasjon! JENS KIHL Jens.kihl@nm.no Foto: Ingjerd Kleiva/Samlaget Kleiva festspeldiktar Forfattaren Rønnaug Kleiva frå Ørsta blir festspeldiktar under Dei nynorske festspela Ho er den syttande forfattaren som får denne æra. Dei nynorske festspela 2010 blir arrangerte i Ørsta og Volda frå onsdag 23. juni til sundag 27. juni, med Ivar Aasen-tunet som hovudarena. Kleiva debuterte i 1985 og kan dermed feire 25-årsjubileum som forfattar neste år. Ho har gitt ut 22 bøker i mange sjangrar og er omsett til åtte språk, mellom anna serbisk, gresk og russisk. I september kjem ho med ein ny ungdomsroman på Det Norske Samlaget. Eg liker å skrive i ulike sjangrar. Eg hadde ikkje orka å skrive berre same typen bøker heile tida. Dikt skulle eg gjerne ha skrive meir av, men i staden puttar eg poesien inn i prosaen, seier Rønnaug Kleiva, som gler seg stort til å vere festspeldiktar. Målpris til Lomheim Direktør Sylfest Lomheim i Språkrådet har fått målprisen av Luster Mållag. Prisen får han for å ha vore tru mot nynorsk og dialekten sin. I grunngjevinga Arkivfoto: Norsk Tidend heitte det: «Trass i at det er meir enn 40 år sidan Lomheim forlet Hafslo og Sogn, har det aldri vore tvil om kvar han kjem ifrå. Attåt det store arbeidet for nynorsken, og for norsk språk i det heile, har språkkjendisen Lomheim òg vore ein framifrå ambassadør for sognamålet, for heimbygda og for Luster.» Sigmund Skard-stipendet til Sigrid Merethe Hanssen (NPK): Forfattaren Sigrid Merethe Hanssen er tildelt Sigmund Skardstipendet 2009 på kroner. Sigrid Merethe Hanssen får stipendet for det som er starten på ein original, solid Foto: Samlaget og spennande forfattarskap. Ho debuterte i 2007 med novellesamlinga Sprang. I haust er ho tilbake med novellesamlinga Ingen heime. Juryen skriv at forfattaren med denne boka etablerer seg som ein ny, spennande novelleforfattar. NORSK TIDEND NR

4 målnytt Frp til Det Norske Teatret: Framstegspartiet si valvake skal vere hjå Det Norsk Teatret i Oslo. Kommunikasjonssjef Fredrik Färber i Frp stadfestar i fylgje Nettavisen at deira valvake 14. september skal vere i Det Norske Teatret. Eit lurt val, seier Håvard B. Øvregård, leiar i Noregs Mållag. Dei har blitt kritisert for å vere mot både kultur og nynorsk, så her slår dei to fluger i eit smekk. Dei har hatt ein litt treg start andsynes oss nynorskfolk, men eg trur me står nærare kvarandre om fire år, seier Øvregård til Nettavisen. Han trur ikkje det er slump at Frp legg opp til denne flørten. Frp gjer ikkje noko på slump. Eg ser det som eit positivt signal for framtida. Frp legg veldig vekt på å vere eit folkeleg parti, og nynorsk er det mest folkelege språket, seier Øvregård. Kyrkja må ta nynorsk på alvor Kyrkje- og kulturdepartementet bed no om ei grunngjeving frå Kyrkjerådet for kvifor informasjonen om kyrkjevalet berre vart send ut på bokmål. I august sende Kyrkjerådet ut valkort og informasjon om kyrkjevalet til alle medlemene sine. Informasjonsbrosjyren var berre produsert på bokmål, trass i at ein tredel av kyrkjelydane nyttar nynorsk. Dette finst det inga orsaking for. Kyrkjerådet skal greia å senda ut informasjon om kyrkjevalet på nynorsk. Det er mogleg å skulda på tidspress og økonomi i visse situasjonar. Men eit kyrkjeval som ein har visst om i mange år, er ikkje ein slik situasjon. For oss er dette eit signal om at Kyrkjerådet manglar medvit om sitt språklege ansvar, seier Håvard B. Øvregård, leiar i Noregs Mållag. Tre millionar Kyrkjerådet har produsert tilfang som ligg til nedlasting på heimesidene deira, og desse finst både i nynorskversjon og bokmålsversjon. Det gjeld både plakatar, lysingar og ferdigskrivne intervju. Dette er likevel ikkje godt nok, meiner Øvregård. Dette er materiell som berre eit fåtal vil sjå. Brosjyren er derimot blitt sendt ut til meir enn tre millionar medlemer i Den norske kyrkja. Det er denne det er mest truleg at folk vil lesa. Merkelege vurderingar Øvregård meiner at brosjyren berre føyer seg inn i ei rekkje merkelege vurderingar frå Kyrkjerådet. Det er om lag ein tredel av kyrkjelydane som nyttar nynorsk, og likevel er nynorsk ofte den tapande part. Me såg det same då dei kom med framlegg til ny liturgi i fjor. Nynorskversjonen var tydeleg eit hastverksarbeid. På same måten inneheld framlegget til ny salmebok færre nynorsksalmar enn den førre. Og om ein går på heimesida til Kyrkja, er det ikkje mykje nynorsk å finna der heller. No er det på tide at kyrkja vaknar og tek medlemene på alvor. Vi vil be Kyrkjerådet om å få sjå kva planar dei har for å sikra nynorsk i kyrkja. Ei bokmålskyrkje er ikkje ei folkekyrkje, seier Øvregård. Bed om svar Noregs Mållag sende brev til både Språkrådet og Kyrkje- og kulturdepartementet for å be dei rettleia Den norske kyrkja i korleis dei skal forstå mållova. Departementet har no send brev til Kyrkjerådet for å høyra kva grunnen var til at denne informasjonen berre var å få på bokmål. KJARTAN HELLEVE kjartan.helleve@nm.no IKKJE GODT NOK: Ei bokmålskyrkje er ikkje ei folkekyrkje, meiner Noregs Mållag. Her er kyrkja representert ved Reinli stavkyrkje. Foto: John Erling Blad, Wikipedia Commons Skigutane med klesmerke for born Småbarnsforeldra hjå klesprodusenten Skigutane har gått lei av å kjøpe t-skjorter til ungane sine med «Cute Summer Kids»-trykk på. Vossaverksemda har hatt ein veldig vekst dei siste åra, og har gjort det godt innan fritidstøy for vaksne, særleg med merkevarene Bula og Kari Traa. No har dei utvida sortimentet til også å inkludere barneklede under namnet «Vossatassar». Rett nok har dei seldt barneklede under namnet «Bula Minikids», men det var eit namn dei ikkje var heil nøgde med. Sjefsdesignar Matilda Guillemot fortel at det er eit heilt medvite namneval. Me hadde eit ordskifte om «Vossatassar» var eit brukande namn, om det var for langt og om folk ville forstå det. Eg tykkjer det er godt sidan me så tydeleg har VOSSATASSAR Klesmerke for born. Produsert av Skigutane, som òg står bak m.a. merka Bula og Kari Traa. Sistnemnde fekk Nynorsk Næringslivspris knytt oss både til Voss og til nynorsk. Noko av det beste var at me kvitta oss med det engelske namnet. Mange av dei som arbeider her, har småungar, og me ser kor vanskeleg det er å kjøpe tøy til ungane som ikkje har ein eller annan meiningslaus engelsk tekst på brystet. Og ein ting er kva foreldre meiner, men me har fått vel så mange gode tilbakemeldingar frå butikkpersonale som har kjent på det same, seier Guillemot. Då Bula slo i gjennom, med fargesprakande huer i alle slags fasongar, vart det rapportert inn frå foreldre at det hadde blitt mykje enklare å få ungane til å gå med huer. Det var ikkje berre fornuftig, det var tøft. Dette liknar på filosofien bak «Vossatassar». Desse kleda er ein reaksjon på fleire ting, seier Guillemot. Eg er så lei av foreldre som kler opp ungane sine som små versjonar av seg sjølv, med kjolar og blonder slik at ungane berre skal stå rett opp ned og sjå fjonge ut. Dette skal vere klede som ungane sjølve har lyst på, som dei kan leike i og som dei kan bli skitne i. Dessutan har det vore viktig for oss å prøve å bryte opp denne kjønnsdelinga, med eigne klede for gutar og jenter. Sjølv om ein vil finne rosa t- skjorter hjå oss òg, så vil du finne akkurat den same t-skjorta i mørkeblått. Ungane skal få kunne velje dei fargane dei sjølv vil ha, utan å få melding om at det er ein gutemodell. Den andre kolleksjonen «Vossatassar» er på veg ut i butikkane no. KJARTAN HELLEVE kjartan.helleve@nm.no 4 NORSK TIDEND NR

5 Fyrste OED-lova på nynorsk Regjeringa har kome med framlegg til ei lov om fornybar energi til havs. Går framlegget gjennom i Stortinget, vil det bli den fyrste lova på nynorsk frå Olje- og energidepartementet. Framlegget til havenergilov gjev offentleg styring og kontroll med disponering av fornybare energiressursar til havs. Opplegget kan minne om måten regjeringa styrer oljeutvinninga på norsk sokkel på. Lovframlegget vart presentert på ein pressekonferanse på Teknisk Museum i Oslo. Det er ikkje godt å vite kven som hadde funne plassen, men truleg var vedkomande på vitjing ein roleg føremiddag. Denne dagen sprang det tretti-førti småungar rundt beina på oss, og Olje- og energiminister Terje Riis-Johansen måtte ta i for å få fram bodskapen. Omfangsrik og viktig Ministeren stod midt i utstillinga om vindenergi, med ein modell av den norskproduserte havvindmølla Hywind. Modellen han nytta som bord, hadde nokre knappar ein kunne trykkje på slik at dei små vindmøllene gjekk rundt. «Power supply to land» var eit av alternativa. Det var lett å skjøne kva språk som er gjeldande i denne bransjen. Det er flott og på høg tid nynorsken blir representert i det lovverket departementet forvaltar, sa Riis-Johansen. Det er vel slik at realiteten er at det er helst små dokument som er på nynorsk, medan dei store har vore på bokmål. Difor er det bra at eit så omfangsrikt og viktig lovframlegg kjem på nynorsk. Heilt utan motstand var det likevel ikkje. Då byråkratane fekk melding om at lova skulle vere GLAD FOR NYNORSK: - Det er flott og på høg tid nynorsken blir representert i det lovverket departementet forvaltar, sa Terje Riis-Johansen då han la fram framlegget til ei lov om fornybar energi til havs. (Foto: Kjartan Helleve) på nynorsk, tok dei det opp med sjefane sine og heilt til ministeren sjølv. Men det tykkjer han ikkje er noko å hengje seg opp i. Det er vel ofte slik at ein vil gjere det enklast for seg sjølv, og nynorsk er ikkje så vanleg som bokmål i departementet. Men som alle som arbeider i offentleg forvalting, så må me syte for at det er ein viss balanse. Eg er glad for at akkurat denne lova, som er framtidsretta, viktig og såpass omfangsrik, kjem på nynorsk, sa Riis-Johansen. Signaleffekt Politisk rådgjevar i departementet, Jarand Felland, meiner at det viktigaste er signaleffekten. Dette er ein bransje der det stort sett går i bokmål og engelsk. Mange av dei som arbeider med dette, ser knapt nynorsk gjennom arbeidsdagen. Når dei no må arbeide opp mot eit så stort og viktig dokument som denne lova, så vil dei møte meir nynorsk. Og det hadde vore flott om det kunne inspirere nynorskbrukarane til å halde på hovudmålet sitt, sa Felland. Då Teknisk Ukeblad rapporterte frå same pressekonferansen, var det ein lesar på nettet som hadde bite seg merke i språkvalet: «Flott, viktig og riktig! Mykje av den offisielle kommunikasjonen innan olje- og skipsbransjen skjer sjølvsagt på engelsk - det er naudsynt då det nesten alltid er fleire land involvert i leveransane. Kjappe, uoffisielle meldingar mellom verft, reiarar og underleverandørar (typisk e-postar) i Noreg skjer allereie i hovudsak på nynorsk. Kystspråk for kystaktivitetar!» KJARTAN HELLEVE kjartan.helleve@nm.no Det er kjekkare å gje ros enn ris VOSS: Denne innsatsen fortener positiv omtale, meiner mållagsleiar Arvid Langeland som rosar Coop Extra for nynorskbruken. Arvid Langeland er van med å måtta vera pådrivar for nynorskbruk i vossaverksemder. Denne gongen kom det på eit sylvfat. På Coop Extra i Skulestadmo på Voss er mykje av tekst og reklame på nynorsk. Slikt skapar glede i Voss Mållag. Butikken har store tekstar på nynorsk. Oftast er det berre bokmål i dei store kjedene, seier Arvid Langeland. Eg har sett om alt til nynorsk sjølv. Det er ein ekstrajobb, ja, men ein får att for det. Kundane legg merke til det og kjem med positive tilbakemeldingar. Eg er oppteken av at Voss er ein nynorskkommune, og då er det viktig at me held på nynorsken, seier butikksjef Marit Helgaset. Det er dei store plakatane på veggene, som er fast inventar i butikken, som er på nynorsk. Her står det «Extra låge prisar», og det står varepeikarar som «Hus & heim» straks ein kjem inn i butikken, og «Kjøt» over ferskvaredisken. Men alt som er masseprodusert, er på bokmål, seier Helgaset. Slike salsplakatar og reklamebrosjyrar har det til no ikkje vore råd å få på nynorsk. Eg har ikkje tenkt å gje meg, seier Helgaset og smiler. Men det gjeld å fordela innsatsen over tid. Og kanskje kan dei få drahjelp frå andre Coop-butikkar og mållag. Arvid Langeland vil ta kontakt med mållag i Førde og på Stord, der det også finst Coop Extra, slik at marknadsavdelinga sentralt får høyra mange røyster tala same sak. Voss Mållag er i dialog med marknadssjefen i Coop Extra, seier Arvid Langeland. Han vonar Coop Extra sin nynorskinnsats kan vera med å gje framgang for nynorsk også i andre butikkar på Voss. Det er ei støtte at Voss Mållag er med oss, og me set pris på at dei har lagt merke til oss. Det gjev ny giv til å stå på vidare, seier Marit Helgaset. ANNE RIVENES (tekst og foto) ar@avisa-hordaland.no LÅGE PRISAR: Butikksjef Marit Helgaset har stått på for å få mest mogeleg nynorsk i butikken. No får ho ros hjå Arvid Langeland i Voss Mållag. NORSK TIDEND NR

6 media Tarjei Vågstøl NRK tel nynorskbrukande journalistar (NPK): NRK ønskjer å skaffa seg oversikt over kor mange nynorskbrukande journalistar dei har. Målet er å få opp nynorskprosenten i NRK. Me må erkjenna at me har eit arbeid å gjera før me når målet om 25 prosent nynorsk i NRK, seier kringkastingssjef Hans Tore Bjerkaas til nettsida til Landssamanslutninga av nynorskkommunar (LNK). Resultatet av undersøkinga skal presenterast på seminaret om Mangfald i NRK i Førde 1. september. Målet med undersøkinga er mellom anna å finna ut kor mange nynorskbrukande journalistar NRK har, og om det er spesielle avdelingar som treng eit lyft. Etterpå meiner kringkastingssjefen at det blir viktig å finna ut korleis dei kan få tak i fleire journalistar som brukar nynorsk. ( NPK) NRKlisensen I år har Framstegspartiet gjort valkampsak av at dei vil fjerna NRK-lisensen dei fyrste 100 dagane dersom partiet får skipa regjering etter valet. Det er lett å sjå dei antikvariske draga ved NRK-lisensen. Den gongen den einaste måten å få levande bilete på skjermen var å henta analoge signal ned frå lufta, og NRK hadde eineretten på å senda desse signala, var det lett å skjøna ordninga der fjernsynseigarane skulle betala for fjernsynssendingane gjennom ei årleg avgift. Gjennom dei tjuge siste åra har alle desse føresetnadene gradvis falle bort: Berre kring ein tredel får TV-signalet gjennom bakkenettet, dei fleste har tilgang til minst tjuge ulike kanalar og DVDspelar. Samstundes er det òg lett å sjå at NRK har ein heilt særeigen posisjon i norsk kringkasting. Det kan vera vanskeleg å seia heilt klart kva allmennkringkasting er for noko, men ingen andre norske kanalar enn NRK har eit så klart formulert pålegg om å senda eit så breitt utval av programtypar. Det gjeld òg språket: Sjølv om TV 2 er svært flink til å bruka dialekt i sendingane sine, står kravet om at NRK skal nytta minst 25 prosent nynorsk i ei særstilling. Dette ansvaret for å senda gode og varierte program for heile folket kviler sjølvsagt på at Stortinget har vedteke NRK-plakaten. Men det kviler òg på at alle som eig fjernsynsapparat direkte finansierer NRK gjennom fjernsynslisensen, ikkje indirekte over skattesetelen. Vi kan alltids diskutera kva som er mest rettvist av skattar og avgifter, men eg vil påstå at det norske folket kjenner eigarskapen til NRK kvar gong lisenskravet kjem i postkassa. Dersom Stortinget hadde flytta NRK-finansieringa til statsbudsjettet, kunne ein sett føre seg at Stortinget kom i posisjon til klarare å kunna instruera kanalen, til dømes ved å øyremerkja delar av løyvinga til å auka nynorskprosenten. Det er diverre lite som tyder på at ei Frp-regjering vil gjera det. Då Familie- og kulturkomiteen handsama NRK-plakaten i fjor, var Framstegspartiet lite interessert i å koma med merknader som kritiserte NRK for ikkje å greia pålegget om bruka 25 prosent nynorsk. Tvert om, partiet har ope gjeve uttrykk for at det er ein del av ein langsiktig plan om å privatisera heile kanalen. Det er openbert at tida og teknologien er mogen for diskutera om lisensavgifta er ei rimeleg ordning, men eg trur eit grunnleggjande premiss for den diskusjonen må vera at ein ikkje-kommersiell kanal med eit klart allmennkringkastaroppdrag er ein heilt naudsynt del av det norske kanalspekteret. Når språk bli Er den redaksjonelle fridomen eit godt argument for å halda nynorsk ute av riksavisene? I vinter fremja Tor Fuglevik, styremedlem i Språkrådet, eit framlegg om at aviser som mottek økonomisk støtte frå staten, skal møtast med eit krav om nynorsk i spaltene. Framlegget vart avvist av di eit slikt krav ville vera eit brot på den redaksjonelle fridomen. Hilde Haugsgjerd, redaktør i Aftenposten sa til NRK i februar at : «Bruk av språk er ein viktig del av den redaksjonelle linja. Det er det redaktøren som har det heile og fulle ansvaret for. Dette er ikkje noko staten skal styra.» Ei fri presse Medieprofessor Martin Eide har skrive mykje om redaktøren og om korleis redaktørrolla har endra seg. I boka Den redigerende makt skriv han : «I norske redaksjoners selvforståelse har uavhengighet for lengst blitt selve faneordet. (...) Avhengigheten av markedet omskrives og ideologiseres som en folkelig triumf, som en utvetydig og ærerik seier for leserne. Det er publikum som er vår oppdragsgiver, sier de frigjort så ofte de kan.» Denne dyrkinga er eit uttrykk for det Eide kallar «prinsipiell ryggdekning». Ålmenta og det frie ordet er under press både frå styresmaktene og frå marknaden. For å skapa seg eit rom for eit uhilda ordskifte er det viktig med ei fri og sjølvstendig presse. For at redaktørane skal kunna stå oppreist, støttar dei seg på Redaktørplakaten. Der står det klårt og tydeleg at «den ansvarlege redaktøren har det personlege og fulle ansvaret for innhaldet i mediet.» Likevel ikkje heilt fri Den redaksjonelle fridomen er frå i år lovfesta. Ein viktig skilnad frå Redaktørplakaten er at lovteksten er reinska for fyndord som ytringsfridom og frie media. Lovfestinga syner klårt kva intensjonen med Redaktørplakaten var då han fyrste gong vart vedteken i 1953: aviseigarane skal halda fingrane vekke frå fatet. For sjølv om redaktørane har vifta med plakaten sin i tide og utide, så har han fram til lovfestinga vore ein intern avtale mellom aviseigarane og redaktørane. «Denne erklæringa er blitt til i samarbeid mellom Norske Avisers Landsforbund (nå Mediebedriftenes Landsforening) og Norsk Redaktørforening» som det står. Eit viktig prinsipp har likevel fylgt med over i lovverket: «Innanfor ramma av grunnsynet og føremålet til verksemda skal redaktøren leie den redaksjonelle verksemda og ta avgjerder i redaksjonelle spørsmål.» Ein redaktør kan altså ikkje gjera akkurat som han vil. Om han ikkje deler grunnsynet til avisa, så må han altså slutta i jobben. For dei største avisene kan ein vel seia at redaktøren må vera samd i at det er viktig å tena pengar. Held fingrane vekke Då Fuglevik og Språkrådet gjekk i konfrontasjon med redaktørane, var det i håp om at Kulturdepartementet i det minste skulle vurdera framlegget. Språkmeldinga var rykande fersk og ho slo klårt fast at nynorsk trong ekstra støtte. Men framlegget vart heilt avvist. Det kom ikkje på tale å setja krav til nynorsk til dei avisene som nyt godt av momsfritaket. Statssekretær i Kulturdeparte-rtementet, Wegard Harsvik (Ap) sa til Klassekampen i januar at den redaksjonelle elle fridomen i media var eit viktig prinsipp, ipp, og staten skal ikkje gripa inn i innhaldet. Dette gjeld òg val av målform, siserte han. pre- Trond Giske sa det same på Redakvar plassert på same sida av bordet som sjonen, der Giske illustrerande nok redaktørane. Grunngjevinga for både pressestøtta og momsfritaket for aviser, er at staten ynskjer ei levande presse som kan syta for ei mangfaldig ålmente. Demokrati og ytringsfridom er ord som fort kjem på tunga. Verdiar som det nesten er uråd å argumentera mot, og som er grunnprinsipp for kva heile samfunnet vårt er bygd på. Momsfritaket kan ein til og med finna støtte for i grunnlova. I den gyldne 100 om ytringsfridom heiter det at staten ikkje skal gripa inn med hindringar for det frie demokratiske ordskifte i pressa. Dette momsfritaket gjev norske aviser eit indirekte tilskot på om lag 1,2 milliardar kroner årleg. Staten pirkar r litt likevel Det er likevel l ingen automatikk i dette momsfritaket. Merverdiavgiftshåndboken, som diverre ikkje er å få på nynorsk, definerer klårt kva krav ein stiller. For det fyrste må publikasjonen vera ei avis, og ikkje t.d. eit vekeblad. For det andre kan det heller ikkje vera kva avis som helst. Anten må avisa vera medlem i Mediebedriftenes Landsforening eller oppfylla visse krav, som t.d. «gjennom nyheter og kommentarer orienterer allmennheten om begivenheter og aktuelle spørsmål i inn- og utland, eller innen 6 NORSK TIDEND NR

7 Språkpris til Lånekassen: Statens klarspråkspris for 2009 går til Statens lånekasse for utdanning. Lånekassen har gjort ein ekstraordinær innsats for å betre språket i alt frå brev, brosjyrar og skjema til nettkommunikasjon. Vi er spesielt imponerte over måten Lånekassen har involvert brukarane sine på i klarspråksarbeidet, seier leiaren for prisjuryen, professor Kjell Lars Berge. Prisvinnaren får ein glasskulptur, som skal symbolisere klar og god kommunikasjon, utforma av Maud Gjeruldsen Bugge. ( NPK) Interpol opnar database for stolen kunst Den internasjonale politiorganisasjonen Interpol legg den omfattande databasen sin over stolne kunstverk ut på nettet. Databasen inneheld bilete av rundt stolne kunstverk og blir heretter tilgjengeleg for museum, kunstsamlarar, politietterforskarar og andre som måtte ha interesse av det. Endeleg! Dette har eg venta på i mange år, seier Ragnar Hovland i ein stutt kommentar, og reknar med at det skal ta han om lag éin månad å kome gjennom alle bileta. Døme på italiensk stolen kunst: Det italienske 1600-talsmåleriet «Santa Lucia». r innhald den kommune/de kommuner som regnes som avisens utbredelsesdistrikt, har en ansvarlig redaktør med status overensstemmende med redaktørplakaten av 1933, tar betaling for abonnement, løssalg og annonser etter offentlig tilgjengelige pristariffer». Det er altså ei rekkje krav ein kan stilla til aviser som skal nyta godt av momsfritaket. Vel og merke om dei ikkje er medlemer av Mediebedriftenes Landsforening. Dei har stort sett ikkje andre krav enn at medlemsavisene skal fylgja Redaktørplakaten. Se og Hør Illustrasjonsfoto: Sanja Gjenero/Stock.Xchng Det er pengar å spara på å få momsfritak. Difor byrja Se og Hør i 2003 å gje ut to nummer i veka, tilsette politiske mentatorar og byrja åk kalla seg avis. Men søknaden deira vart avvist. Det var eit kom- såpass vanskeleg spørsmål at Skattekontoret i Oslo måtte be om ei eiga utgreiing om emnet av medieforskar Sigurd Høst. Utruleg nok freista Skattekontoret å halda rapporten hemmeleg, men til slutt fekk alle lesa han. Se og Hør var ikkje noka avis. Dei skreiv mest om det folk var opptekne av på fritida, var argumentet. Magasin- og Ukepresseforeningen klaga vedtaket inn for EFTA. I 2007 konkluderte EFTA sitt overvakingsorgan ESA at moms- fritaket for norske aviser og seriøse tids- skrift truleg er ulovleg statsstøtte. Finans- departementet har sidan trenert prosessen med å skriva seriøse brev med forklaringar på den unike norske medie-røynda. Kvifor ikkje språkkrav? Når staten så klårt definerer kven som skal nyta godt av denne støtta til ytringsfridom, så kan det vera grunn til å spørja om kvifor det er så problematisk å føya til eit krav om nynorsk? Mediebedriftenes Landsforening mei- ner at reglane om momsfritak er eit inn- grep i den redaksjonelle fridomen. Det er gjort avgrensingar for kva publikasjonar som kan ha nullsats, for å avgrensa aviser frå andre publikasjonar, meiner Bjørn Wisted, som er fagsjef for næringspolitikk. Språkform er noko anna, av di det grip direkte inn i innhaldet - noko som er redaktøren sitt ansvar. Nokon vel bokmål, basert på kva lesarane og annonsørane er komfortable med. Andre vel nynorsk eller nyttar båe målformene. Heller ikkje Redaktørforeningen mei- ner at dette ikkje handlar om innhald. Krava som er sette her, er overordna kriterium for grensedraging mellom ulike medieformer for ordninga, ikkje krav om kva innhald dei skal ha konkret. Alle vurde- ringar og avgjerder om innhald er sjølvsagt redaksjonelle. Det er ein del av ytringsfri- domen i eit samfunn, på same måte som det er ein del av informasjonsfridomen å kjøpa og lesa dei avisene du sjølv vil, mei- ner Nils E. Øy, som er generalsekretær i Norsk Redaktørforening. Han understre- kar at dette er hans personlege synspunkt. Kvifor er spørsmålet om nynorsk ei redaksjonell vurdering? Om målet med pressestøtte er å stø opp om det norske språket, bør vel alle aviser opna opp for båe dei offisielle språka i landet? Er målet med pressestøtta å stø opp om det norske språket? Eit slikt mål har vel pressestøtteordninga aldri hatt, med unn- tak for særordningane for samiske aviser og innvandraraviser? Bjørn Wisted i Mediebedriftenes Landsforening er samd. Avisene kan aldri vera instrument for gjennomføring av politikken til staten, heller ikkje språkpolitikk. Avisene byggjer heile verksemda på at publikum har tillit til at dei er uavhengige, seier han. Men i 2007 sa Wisted noko anna til Nationen. Dåh handla det om at ESA meinte at momsfritaket var ulovleg statsstøtte. «Nullsatsen for moms ved salg av aviser er en vesentlig del av den norske pressepolitikken. En politikk som har vist seg som et viktig bidrag til å ha en rik avisflora i Norge.» Av det kan ein slutta at den einaste politikken avisene kan vera eit instrument for, er pressepolitikken. Delte meiningar Det er likevel somme som oppfattar støtta til norske aviser som ei støtte til norsk språk. Rolf Terje Klungland, stortingsrepresentant for Arbeidarpartiet sa dette til Dagsavisen i fjor: Momsfritaket vart opphavleg innført for å støtta opp om norsk språk og kultur gjennom avislesing. Men så er det altså full moms på vekeblad og populære teikneserieblad som Donald Duck. Samstundes er det ei kjensgjerning at fleire aviser får momsfritak for sine helgebilag som blir meir og meir lik vekeblad i form og innhald. Regjeringa er sjølv inne på noko av det same under pressepunktet i Språkmeldinga: «Også i eit språkpolitisk perspektiv er det viktig at pressestøtte og momsfritak blir vidareført, slik at ikkje berre norskspråklege medium blir sikra, men også språkleg breidde og mangfald meir generelt.» Likevel vil dei ikkje strekkje seg lengre enn til å seie at «etter departementet si vurdering er det positivt dersom aviser i større grad enn i dag slepper til nynorsk på redaksjonell plass.» Allianse Det er ein allianse mellom avisene og staten. Norske redaktørar er under eit press frå eigarane om å laga ei avis som lesarane vil kjøpa. Redaktørplakaten skal hindra at dette presset blir for hardt. Men mange aviser ville ha vore ute å køyra økonomisk om det ikkje hadde vore for momsfritaket. Truleg ville fleire gått under. Momsfritaket lettar det presset som redaktørane har på seg for å laga ei avis som tener pengar. Staten på si side vil gjerne smykke seg med meiningsmangfald og ei fri presse. Ein omfattande avisdød, der dei einaste attlevande var dei mest kommersielle aktørane, ville ha sett det frie ordskiftet i eit dårleg ljos. Det ville vore eit teikn på eit samfunn som ikkje fungerer så godt som ein vil. Det er difor ikkje tilfeldig at Kulturministeren og avisredaktørane sit på same sida av bordet når ein har ordskifte om dette. Eit direkte inngrep frå staten når det gjeld språkvalet i avisene, er lite truleg. Til det er dyrkinga av den redaksjonelle fridomen for stor. Det som kan endra dette, er at ESA tvingar fram ei klårare grunngjeving for både pressestøtta og momsfritaket. Det kunne likevel vore morosamt å sjå kva som hende om ei norsk avis la om til engelsk, om det no faktisk er slik at det ikkje fylgjer noko språkkrav med momsfritaket. Ytringsfridom Tor Fuglevik fekk smaka kor djupt ytringsfridomen og meiningsmangfaldet stikk hjå redaktørane. I mars var han innstilt som vararepresentant til styret i Oslo Redaktørforening, som er eit lokallag av Norsk Redaktørforening. På årsmøtet tok tidlegare Aftenposten-redaktør Einar Hanseid tok ordet. Han meinte at folk som ville opna for at staten kunne bryta seg inn i den redaksjonelle fridomen til avisene, ikkje burde sitja i styret. Og Fuglevik vart vraka. KJARTAN HELLEVE kjartan.helleve@nm.no NORSK TIDEND NR

8 i bokevja ved Hilde Myklebust, skrivande småbrukar bøker Bokmål nynorsk-ordbok: Cappelen Damm har gitt ut ei skuleordbok som skal gjere det enklare for bokmålselevar å skrive god nynorsk. Tidlegare har skuleelevar måtta støtte seg på Alf Hellevik si ordliste når dei skulle finne nynorskord. Skal ei ordliste fungere, er det ein føresetnad at ein veit om lag korleis ordet skal skrivast. Nokre gonger står ein derimot heilt fast. I Hellevik si ordliste er det eit lite tillegg bak som skal hjelpe dei som er freista til å finne på eigne ord. No har Cappelen Damm gitt ut ei bokmål nynorsk skuleordbok med oppslagsord, skriven av Knut Lindh. Oppslagsorda er på bokmål følgde av nynorske synonym med bøying og døme. For å gjere det endå enklare for elevane er ein del former og bøyingar som er lite nytta, utelatne. Nettsidene melder at boka alt er utseld, Ikkje for varmt, ikkje for kaldt Kor eg beundrar dei som skriv gode noveller! Dei som klarar å skape ein tekst som spenner ut eit heilt univers på berre nokre sider, fortid, framtid, som speglar botnar og himlar i menneska dei fortel om, på eit vis som ingen annan sjanger kan få til. Rønnaug Kleiva skriv slike noveller i samlinga Ikkje for varmt, ikkje for kaldt. Kleiva er ein sylskarp og intelligent novellist. I observasjonar, i blikk, i språk, i form. Dette er noveller som leitar seg inn under skinnet og skaper uro i heile kroppen. Det er noko svært ubehageleg her, noko som er så vanskeleg å peike på, setje ord på, men som ikkje er til å ta feil av likevel, fordi kjensla er så tydeleg til stades. Og det er godt med litteratur som dette. Godt og vondt. Godt fordi ein vert riven med, vondt fordi forholda som vert skildra i desse novellene er så slitsame å ha i hovudet. Kleiva syner fram mykje vi ikkje vil vite. Slikt grums og uklart vatn som finst i alle forhold, men som ein kanskje ikkje let seg sjølv verte heilt merksam på. Slikt ein gjerne utviklar skylappar for. Kanskje fordi det ikkje er eit stort nok problem til å ta opp, eller fordi det lurar så mykje meir under, det kan vere ein katalysator til noko veldig vanskeleg. Dei små forskyvingane, ujamnheitene som fører til utglidingar: brått er noko annleis. Fortumla tenkjer ein: Kva skjedde no? Kleiva er heilt framifrå til å peike på slike forskyvingar. Ho ser og syner fram detaljar som kanskje verkar ubetydelege, men som er alt anna enn det. Vi ber alle med oss fortida inn i nye forhold. Forholda Kleiva skildrar er ofte usunne, nokre svært destruktive, som i novella : «Vi skal ikkje gjere ting halvt lenger», der ho på meisterleg vis syner korleis alarmerande hendingar i starten av forhold ofte vert oversette, for så å dukke opp att med stor tyngd seinare og føre til elendigheit. Ja, ofte er det jo slik. Alarmbjøllene ringer, men forelskinga eller omsorga døyver. Ubalansen vert oversett. Så er det brått for seint å kome seg utav det: Neste gongen la han henne i bakken i trappeoppgangen. Ho såg trappegelenderet som snodde seg oppover frå første til femte høgda. Ho vona at ingen kom ut av leilegheita si og såg kva som gjekk føre seg. Igjen gret han: Eg kan kome til å drepe deg, sa han. Eg skal syte for at det ikkje skjer, trøysta ho. Det er sterk lesnad. Men mørke tema til trass; humoren er aldri langt unna. Det tragiske og det komiske går hand i hand, som eit anna svært umake, men likevel forelska par. Og kanskje er det nettopp slik det kan vere når ein finn seg i håplause og vanskelege situasjonar i livet: svart humor er ei form for overlevingsmekanisme. Desse novellene tek det grumsete og kvardagslege livet på kornet. Dei lyfter på teppa der vi nettopp kosta rusket under, og det kjennest avslørande, flaut og samstundes lattervekkjande. Perfekt lesnad for par som vil gjere opp status no etter sommarferien! BILETTEKST: Olav H. Hauge har vore rekna som ein av våre fremste omsetjarar av europeisk og amerikansk poesi. No har vi også fått ei bok som langt på veg fortel oss kvifor han var ein stor omsetjar. Foto: Audun Skjervøy Nærbilete av omsetjaren Hauge Denne antologien er eit viktig bidrag til resepsjonen av Olav H. Hauges forfattarskap. Ikkje berre er Olav H. Hauge ( ) ein stor diktar, men han har òg lenge no vore rekna som ein av våre fremste omsetjarar av europeisk og amerikansk poesi. Og no har vi også fått ei bok som fortel oss, i alle høve langt på veg, kvifor og korleis Hauge var ein stor omsetjar. Bak antologien Mellomrom II: Omsetjaren Olav H. Hauge, står redaktørane Cathrine Strøm og Aasne Vikøy, som saman med Benjamin Rokseth driv det vesle, drivande Transfe:r Forlag. Hauges verksemd som omsetjar gjekk føre seg over lang tid. Hans første, vaklande forsøk skriv seg allereie frå ungdomstida, og han dyrka gjerninga med stadig større meisterskap til langt opp i alderdomen. I periodar var han faktisk langt meir Cathrine Strøm og Aasne Vikøy (red.): Mellomrom II: Omsetjaren Olav H. Hauge Transfe:r fagprosa produktiv som omsetjar enn som diktar. Ei rekkje av omsetjingane er samla i Dikt i umsetjing (1982, 3 utg. 2001), og denne boka står som ein sentral og samanhengande del av Hauges forfattarskap. I norsk bokheim er det vel kanskje berre Emil Boysons ( ) Europeisk poesi (1965, ny utg. 2006) som både i høve til kvalitet og verknadssoge kan måle seg med Dikt i umsetjing. Redaktørane har samla ei imponerande mengd med artiklar, som tvers gjennom held høg kvalitet. Heile tjue artiklar har det vorte plass til, og i ei slik overflod er det kanskje urettvist å velje seg ut nokre edle dropar. Men eg gjer det likevel. Atle Kittangs fine innleiingsartikkel må nemnast, som interessant nok viser at nestoren i allmenn litteraturvitskap no gjev diktarbiografien større plass i sine tolkingar. Jørgen Magnus Sejersted set gjennom vitskaplege briller eit kritisk lys på Hauges omsetjingar av den amerikanske diktaren Stephen Crane. «Det dårlegaste eg har gjort,» sa Hauge sjølv seinare om desse omsetjingane. Og Staffan Söderblom skriv fascinerande og tankevekkjande om Hauges og Tomas Tranströmers tolkingar av eit tidleg dikt av Robert Bly, «Driving to Town Late to Mail a Letter». Til slutt vil eg berre framheve Cathrine Strøms velskrivne tekst om Hauges omsetjing av Francis Ponges «Fyrstikka». Hauge omsette faktisk berre eitt dikt av denne diktaren. Og under lesing av Dikt i umsetjing har eg ofte berre bladd forbi dette diktet, eller kanskje berre lese det på ein særs overflatisk måte. Men Strøms refleksjonar omkring teksten fekk meg til å lese diktet på ein ny og meir fruktbar måte. Og det synes eg er fint. På ein fin måte får boka fram at diktaren hadde eit gjennomreflektert forhold til sin eigen diktekunst og ikkje minst til omsetjarverksemda si. Dette veit allereie dei som har brydd seg med å lese Dagboka, men her får vi det heile opplyst frå ei rekkje interessante perspektiv og frå ulike synspunkt. Og det er ordna på ein måte som gjer at det vert ein fin balanse mellom meir personlege møte med Hauges omsetjingar, og dei vitskaplege og tekstkritiske perspektiva. I det store og heile er antologien eit viktig bidrag til resepsjonen av Olav H. Hauges forfattarskap. Kjetil Berthelsen 8 NORSK TIDEND NR

9 men Heidi Helgestad hjå forlaget innrømmer at det kjem av manglande levering og offensiv marknadsføring. Me har sendt mange bøker til skular slik at dei kan vurdere om dette er noko dei vil satse på. Me trur at dette er eit godt verktøy som kan gjere det morosamt å lære seg nynorsk. Nynorskordboka til Samlaget har oppslagsord. Dykkar har Ja, det stemmer. Den viktigaste målgruppa vår er elevar på ungdomssteget, og me har vore klåre på at dette ikkje er ei fullverdig bokmål nynorsk-ordbok som til dømes omsetjarar kan nytte. Heile poenget med utgjevinga er å lette arbeidet for sidemålselevane. Difor har me utelate ein del ord og klammeformer. KJARTAN HELLEVE Meir samisk i Wikipedia Det skal bli fart på den samiske versjonen av Wikipedia. Sametinget har løyvd kroner til prosjektet, og det blir sett i gang artikkelkonkurransar. ord med ola Musikalske litteraturdagar Nynorske Litteraturdagar 2009 vert arrangert i Aurland 30. oktober - 1. november. Denne gongen med meir musikk på programmet enn tidlegare. Dette blir fjerde gongen Aurland Kommune skipar til litteraturfestival. Andre året var det ein fin auke i publikumstalet, medan det flata ut i fjor. Difor freistar no arrangørane å gjere nokre grep. Me har fått innspel på at det godt kan vere fleire musikalske programpostar under litteraturdagane, seier prosjektleiar Arve Tokvam. Vi lova at publikum skulle få møte mange språk på desse Festspela, og det løftet heldt vi, seier programansvarleg Åshild Widerøe i Dei nynorske festspela. Over 5700 gjester var med på 65 store og små arrangement, gjennomført av 80 frivillige og tilsette, og med over 200 utøvarar. Festspela nådde det budsjetterte gjestetalet som i år var noko under resultatet for 2008 fordi programmet i år inneheldt fleire små arrangement. Gjestetalet ligg dermed åtte prosent under fjoråret. Fleire unge gjester Kunstnarleg var Arve Henriksen-konserten og Jon Fosse i samtale med Cecilie Seiness to av mange arrangement som set ein høg standard for den vidare utviklinga av Dei nynorske festspela, seier direktør Ottar Grepstad. Vi har gledeleg mange gjester som kjem att år etter år. I år nådde vi også mange fleire unge på arrangementa våre, seier direktør Ottar Grepstad. Eitt av dei arrangementa som gav fleire unge gjester, var den store utekonserten med Side Brok. I konkurranse med mange andre arrangement i Ørsta og Volda laurdagskvelden var bort imot 400 til stades. Unike arrangement Festspela blei avvikla i rekordvarme med over 30 grader i skuggen. Denne sterke varmen gjekk ut over oppslutninga om MUSIKALSK INNSLAG: Olav Stedje kjem til Nynorske Litteraturdagar i Aurland. Foto: Tylden & Co Difor har me sett etter stader musikken kryssar litteraturen. Skald kjem til dømes med ei bok om Olav Stedje til hausten, og difor kjem han og speler. Finn Tokvam er jo både forfattar og musikar, og skal ha ei framsyning med gruppa Lomsk. Tokvam understrekar likevel at det er litteraturen som sit i førarsetet, og nemner opp litterære toppnamn som Olaug Nilssen, Oddvar Torsheim, Hallgrim Berg og Marit Eikemo. Eit av kjenneteikna ved festivalen er at forfattarane opptrer på ulike scener. Forfattaren Arnfinn Nordbø, som fekk mykje merksemd i vår for boka «Heller død denne homofil», skal snakke på ei tilstelling for ungdomar og seinare for dei vaksne. I tillegg skal det vere eit seminar om lokalhistorie og slektsgransking. Moglege endringar Tokvam er godt nøgd med programmet i år, men ser at det er fleire utfordringar som kan føre til endringar i åra framover. Me ser jo at dei andre litteraturfestivalane får statleg støtte, medan me berre har eit fast beløp frå Aurland Kommune. Difor går det mykje tid til å skrive søknader til Kulturrådet og til fylkeskommunane. På same vis har me jo avgrensa oss til den nynorske litteraturen, og så mange nynorske forfattarar er det heller ikkje. Så kanskje ei løysing hadde vore å ha festivalen annakvart år. No prøver me oss i år med eit meir musikalsk program, og så får me sjå korleis det fell i smak hjå publikum. Alle skal uansett vere hjarteleg velkomne til Aurland. KJARTAN HELLEVE kjartan.helleve@nm.no Fornya festspel nådde breitt ut ENGASJERT: Håvard B. Øvregård, leiar i Noregs Mållag legg fram synspunkt under ordskiftet om omsetjing av barnelitteratur. Til venstre sit forfattaren Hans Sande. Foto: Geirmund Henjum, Nynorsksenteret nokre utearrangement, men Widerøe gler seg over at på den varmaste tida søndag lytta mange til eit program med ukjende lyrikarar frå andre land. Då har vi att for at vi i mange år har satsa på å styrkje interessa for litteratur, seier Widerøe. Ein tilreisande gjest sa at dette er ein festival der du kan vere deg sjølv og ikkje treng vere redd for å kjenne deg utanfor, fortel Ottar Grepstad. Det var ei melding direktøren i Aasen-tunet sette pris på. Dei nynorske festspela skal vere ein open og raus festival som gir opplevingar og innsikt nær sagt same kva ein er interessert i. Då er det også kjekt å høyre kor mange tilreisande gjester som skryter av kor godt alle tek imot dei, på og utanfor festivalområda. Spreidd på 17 scener Grepstad meiner at ingen annan mellomstor festival har eit så breitt og variert program som Festspela. Han viser til barnearrangement kvar dag, urframføring av moderne jazzverk, lesing frå bøker som enno ikkje er komne ut, litterære samtalar på eit høgt nivå for eit breitt publikum, og kunstnarlege uttrykk som spenner frå absurde ablegøyer til djupt alvor. Av dei 65 arrangementa blei halvparten gjennomførte i Ivar Aasen-tunet. Resten var spreidde på 16 scener i vertskommunane Ørsta og Volda. Vi spreier oss fordi vi vil at Festspela skal nå ut til så mange som råd er, sjølv om det inneber mykje meirarbeid og meirkostnader, seier Grepstad. God økonomisk styring, jamt høg kunstnarleg kvalitet og eit program der alle kan finne noko som interesserer dei, er dei tre krava som gjeld for Dei nynorske festspela, seier Grepstad. Svært mange festivalar har streva tungt økonomisk det siste året. Dei nynorske festspela er på trygg grunn, men førebels rekneskapstal ligg først føre i september. Nynorsk Kultursentrum språkspalte ved Ola Breivega Grov uforstand i fehuset VISSTE DU at det mellom dei tallause båsane i det Aasmund Olavsson Vinje skjemtande kalla statens store fehus, finst ein som heiter Spesialenheten for grov uforstand i tjenesten? EG VISSTE DET I ALLFALL IKKJE. Ikkje før eg las siste nummeret av Statsspråk, det eine av dei to framifrå blada Språkrådet gjev ut for å rettleia statstilsette og oss alle om godt språk (det andre heiter Språknytt). Bladstyraren hadde finlese Dagsavisen og kome over eit oppslag om eit eller anna som ikkje var som det skulle i politiet. Den jamt over velskrivne avisa (det skal dei ha) hadde nok ikkje hatt ein heilt god dag. Elles hadde dei neppe sett dette på prent: Politidistriktet etteforskes av Spesialenheten for grov uforstand i tjenesten [...]. Og Statsspråk tillèt seg denne kommentaren: «De uforstandige har endelig fått ansvar og oppgaver! Er det dette som kalles inkluderende arbeidsliv?» Ikkje veit eg. MEN DETTE VEIT EG: Når eg held kurs i bokmål eller nynorsk for tilsette i det offentlege (det private næringslivet har eg ikkje greidd å få hol på), tek vi gjerne utgangspunkt i døme på dårleg norsk som kan vera langt verre enn det frå Dagsavisen. Døma har eg funne i statlege og kommunale tekster av ymse slag, og målet er å smi dei om til akseptabel norsk. Oftare enn godt er, kanskje, stiller eg kursdeltakarane dette spørsmålet: Kva kan grunnen vera til at ein intelligent og velutdanna offentleg tilsett har sleppt frå seg ei tekst med feil som dette? Grunnane kan vera mange, men denne går ofte att: den inngrodde trongen til å bruka passive verbalformer på bokmål. SÅ ÒG I DØMET FRÅ DAGSAVISEN. Hadde journalisten valt aktiv verbalform, hadde orda hans eller hennar falle på plass utan å skapa den utilsikta språklege komikken: Spesialenheten etterforsker politidistriktet for grov uforstand i tjenesten. PÅSTAND: Hadde journalisten hatt ei viss peiling på korleis vi lagar setningar på nynorsk i samsvar med utilgjord norsk tale, hadde han eller ho aldri hamna i dette uføret. NORSK TIDEND NR

10

11 Ivar Aasen-tunet Foto: Wikipedia Kommunalminister Magnhild Meltveit Kleppa sette i august spaden i jorda for det som skal bli Garborgsenteret og Time bibliotek. Handlinga var stort sett symbolsk, sidan arbeidet har vore i gang ei vekes tid. Ministeren var ikkje interessert i å setja seg inn i ei ventande gravemaskin, men ville heller ha ein vanleg spade. Dette er ein svært viktig dag. Dette blir eit senter som skal gi mange menneske mot til å meina slik Bryne og gymnaset her i si tid gav meg. Time kommune og Jærmuseet har i dag vist styrkje til å skapa, sa Meltveit Kleppa. Vegen fram til spadetaket har vore kronglete. Det har vore usemje om kvar senteret skulle liggja, om kva det skulle innehalda og korleis det skulle sjå ut. Denne dagen betyr at me er i gang. No blir Nasjonalt Garborgsenter ein realitet, sa ordførar Arnfinn Vigrestad. Ingen gåvesjekk Samlokaliseringa med Time bibliotek gjer at huset blir reist, men det er enno eit stykke att til at Garborgsenteret kan opna dørene. Regjeringa har motteke ein søknad om 10 millionar kroner. Desse midlane skal fylla senteret med eit innhald. Kommunalministeren kunne ikkje svara for om denne søknaden ville få eit positivt svar. Så sjølv om budsjettet for neste år ikkje er klart, og søknaden ikkje handsama, så meiner eg det er utenkjeleg at ikkje staten stiller opp. Eg vil i alle fall kjempa det eg kan for at staten blir med på Nasjonalt Garborgsenter, sa ho. Ungdomen viktig I juni vitja kommunalministeren referansegruppa for Garborgsenteret på Bryne. Referansegruppa er sett saman av 18 ungdomar frå Asker, Nord-Østerdal og Bryne vidaregåande skular. Prosjektet vart presentert for elevar frå dei to vidaregåande skulane i Time. Referansegruppa var på synfaring i Garborgheimen, Knudaheio og på tomta for det nye senteret. Innhaldet og oppgåvene til senteret vart utførleg diskuterte. NORSK TIDEND NR Vinjefondet lagt til Aasen-tunet Nynorsk kultursentrum i Hovdebygda på Sunnmøre får oppgåva med å forvalta det nyoppretta Vinjefondet. Det har Kultur- og kyrkjedepartementet bestemt. Fondet er oppretta for å styrkja nynorsk i media. Det er veldig kjekt for oss at Ungdomane si rolle er viktig for å få eit ungdomeleg syn på korleis senteret skal vera, sa Hanna Khazri og Ingrid Solberg som saman med resten av referansegruppa meiner at senteret skal vera ein plass der ungdomane får uttrykkja seg på ulike måtar. Det kan vera innan journalistikk, fotografi og kunst. departementet vil gje oss denne oppgåva. Vi ser på dette som ei tillitserklæring til Ivar Aasen-tunet, samtidig er det eit stort ansvar å forvalta offentlege pengar. Det stiller også krav til oss om at vi må vera på nivå med det som skjer med nynorsk i media i Noreg, seier Det skal gå an å gjera det meste i senteret som skal koma, sa ungdomane. Arbeidet i gruppa er lagt opp slik at vi kan koma med innspel i utviklinga av senteret. På skulen har vi hatt idémyldring for å koma fram med tankar om korleis senteret kan nå ut til ungdom. Vi meiner ting må vera godt gjennomtenkte om Ottar Grepstad, direktør ved Aasen-tunet til Nynorsk Pressekontor. Han legg til at Aasen-tunet alt har mykje kunnskap om dette, men meiner oppgåva med å forvalta Vinjefondet vil styrkja det faglege miljøet ved Aasen-tunet ytterlegare. (NPK) Spaden i jorda for Garborgsenteret BYGGJESTART: I august gjekk spaden i jorda for Garborgsenteret på Bryne. Senteret skal koma til venstre for det allereie oppkomne Forum Jæren. Foto: Jorunn Jaatten Sel/Time kommune Garborg på ein moderne måte skal appellera til ungdom. Statsråden sa klart frå at det å vera på konferansen forpliktar. Ut over det kunne ho ikkje lova konkrete tiltak. Utan at det nokon gong har stoppa Garborgsenteret frå å reisa seg. KJARTAN HELLEVE kjartan.helleve@nm.no Klart for nynorske mediedagar Mediemållaget inviterer for andre gong til Dei nynorske mediedagane. Det skjer i Litteraturhuset i Oslo oktober. Det vert 40-årsjubileum for Nynorsk Pressekontor, pressehistorie, Den nynorske mediefesten, kurs og Kringkastingsringens seminar. Også i år er mange samarbeidspartnarar med og lagar eit mangfaldig program, seier Berit Rekve, leiar for Mediemållaget og Dei nynorske mediedagane. Detaljar for dagane kjem på mediedagane.no, men nokre av programpostane er klare. Fellesarena Dei nynorske mediedagane skal løfta fram nynorsk som mediespråk. Mediedagane skapar ein arena for å synleggjera verksemder som arbeider med og for nynorsk i media. Vi utviklar samarbeidet med dei allmenne medieorganisasjonane og skapar forståing for nynorsk hjå desse. Mange av desse kan ein òg møta på medietorget i Litteraturhuset laurdagen. Fredagskvelden skipar Mediemållaget til nynorsk mediefest. Då deler laget ut Nynorsk redaktørpris. På programmet står også Arne Hjeltnes og Erling Lægreid. Som i fjor vert det ein konsertdel, denne gongen med Gabriel Fliflet, som har med seg Sigrid Moldestad og Olav Tveitane. Quiz og kurs Norsk Pressehistorisk Forening byr på temaet «Fedraheimen ( ) Har nynorskpressa nokon gong vore meir radikal?». Det er òg gildt at NPK har lagt markeringa av 40-årsjubileet sitt til Mediedagane. Det er kjekt å sjå fleire liner og perspektiv på den nynorske mediehistoria, seier Rekve. Den nynorske nettbokhandelen Bokdykk.no skipar til Nynorsk bar med nynorsk-/ mediequiz torsdag 1. oktober kl. 19. Anne Gaathaug, tidlegare marknadssjef i Samlaget, vil vera quizmeister. I år tilbyr Mediemållaget òg kurs under Mediedagane. Mediemållaget samarbeider med Asgeir Olden frå Institutt for journalistikk om nynorskkurs for journalistar og kommunikatørar, og Syn og Segn lagar skrivekurs i tidskriftsjangrar. Les meir om kursa på nettsida. NYNORSKE MEDIEDAGAR Tid: Frå oktober Tilskipar: Mediemållaget Samarbeidspartnarar og støttespelarar: Nynorsk Pressekontor, Institutt for journalistikk, Norsk Pressehistorisk Forening, Kringkastingsringen, Bokdykk, Syn og Segn, Nynorsk mediesenter, Dag og Tid, Riksfondet for nynorsk presse, Avis i Skolen, Fritt Ord m.fl. Ope for alle Få med deg oppdateringar av programmet på 11

12 SVÆRT VARIERAN Ein gjennomgang av arbeidsprogramma til dei ulike partia i framkant av stortingsvalet syner at det er svært ulike ambisjonar på vegner av nynorsken. Det var 4. mars i fjor at Noregs Mållag og Norsk Målungdom saman sende brev til programnemndene i alle stortingspartia med fire framlegg til god nynorskpolitikk. Resultata språkavsnitta i dei ferdige stortingsvalprogramma er høgst varierande både i mengd og i innhald. Merkande betre Partiet som har den klart mest omfattande nynorskpolitikken i sitt stortingsvalprogram, er Raudt. Då partiet blei danna på grunnlaget av RV og AKP i 2007, stod Raudt heilt utan språkpolitikk, men kan i dag syne til ei lang rekkje tiltak det ynskjer å få gjennomført innanfor skule, media, akademia og statsforvalting. Til dømes er partiet det einaste som har programfesta å arbeide for at sidemålspedagogikk og haldningar til nynorsk skal bli ein del av lærarutdanninga, noko som lenge har vore eit krav frå Mållaget. Målingar den siste tida har stundom gjeve Raudt von om å kome inn med Torstein Dahle frå Hordaland og Erling Folkvord frå Oslo. Varierande frå dei raudgrøne Både SV og Senterpartiet har tradisjon for å gje nynorsken relativt god plass i programma sine, og diskar denne hausten opp med ulike nye saker i tillegg til nokre gamle travarar som sidemål og læremiddel. SV ynskjer til dømes at forlaga må straffast dersom nynorske læremiddel kjem seinare enn bokmålsversjonen. Til no har dette ansvaret lege på innkjøpar, altså kommune og fylkeskommune. Senterpartiet vil på si side gje tilskot både til omsetjarar som vel å omsetje til nynorsk, og til teksting av dvd-ar på nynorsk og samisk. I god distriktsvenleg ånd ivrar Navarsete og partikameratane hennar òg for å etablere lokale språkbankar i alle kommunar og bydelar. Eit parti som ikkje imponerer målfolket med sitt program er derimot Arbeidarpartiet. Ein skulle tru at partiet ville levere meir språkpolitikk i arbeidsprogrammet sitt etter å ha lagt fram den 262 sider lange stortingsmeldinga Mål og meining, men Ap ligg heilt i botnen når det gjeld mengd målpolitikk: Dei slår fast at dei er for nynorsk, sidemål og parallellspråklege læremiddel, men utholar sidemålsordninga ved å gå inn for at sidemålet kan vere samisk i dei samiske områda. Traust høgreside På den borgarlege sida er det meir usemje om kva veg språkpolitikken skal gå i, men ingen store overraskingar frå nokon av sidene. Venstre og Kristeleg Folkeparti konkluderer kort med at dei ynskjer å styrkje nynorsken, i tillegg til nokre korte einskildpunkt om læremiddel, sidemål, språkbank (Venstre) og nynorsk i media (KrF). Høgre stør dagens tospråksstode, men ynskjer at sidemål skal vere valfritt. Framstegspartiet konkluderer kort og greitt med at dei ynskjer å avskaffe obligatorisk sidemål, og vil til liks med Venstre køyre heile sin valkamp på bokmål (med unnatak av eventuelt lokalt produsert materiell). Program er ikkje alt Det er viktig å merke seg at ein ikkje kan lese direkte ut av mengda målprat i programmet, kor mykje nynorskpolitikk partiet ynskjer å gjennomføre i perioden. Til dømes har skuffande fåe parti programfesta arbeid for læremiddel på nynorsk til innvandrarar, men både Ap og Venstre har lova å arbeide for det (sjå eigne intervju). Likevel både kan og bør programma lesast som eit uttrykk for kva ambisjonsnivå dei ulike partia har i språkpolitikken for dei neste fire åra. Parti Raudt Sosialistisk Venstreparti Arbeidarpartiet Senterpartiet Kristeleg Folkeparti Venstre Høgre Framstegspartiet Allment Raudt ser at nynorsk og bokmål berre er likestilt på papiret, og meiner difor at det både trengst nye rettar og sterkare handheving av dei rettane som finst. Raudt vil stimulere til meir nynorsk i media. Raudt arbeider for gode rammevilkår for alle institusjonar som fremjar norsk skriftmål. Likestilling mellom nynorsk og bokmål er eit viktig prinsipp som må gjelde for alle område i medie og teknologisamfunnet. SV vil styrkje stillinga til nynorsken i det offentlege. Det er viktig å føre ein offensiv språkpolitikk. Bokmål og nynorsk skal vere likeverdige skriftspråk. Auke stønaden til Språkrådet og sikre at Norsk Ordbok blir fullførd innan Arbeide for at alle kommunar og bydelar etablerer lokale språkbankar for ord, uttrykk og stadnamn. KrF vil verne og styrkje norsk språk generelt og nynorsk skriftkultur spesielt. KrF vil leggje til rette for at nynorsk kan sikre og styrkje posisjonen sin som eit levande bruksspråk så vel som eit likeverdig offisielt skriftspråk ved sida av bokmål. Venstre ynskjer ein aktiv likestillingspolitikk mellom nynorsk og bokmål, òg når nye medium og ny teknologi blir tekne i bruk. Høgre vil halde på og vidareutvikle båe målformene, og at Språkrådet skal støtte både bokmål og nynorsk som sjølvstendige målformer. Raud Raud sid Raud Raud av Raud Raud Tilsko da SV vi bå str Nyno på Side Ap v den Ap v sett La al i b br Fram fag Nyno m pr Tilfør på KrF v bøke Nyno bokm get. Høg Frp v tilby JENS KIHL Jens.kihl@nm.no Siv Jensen: Berre på bokmål. Foto: frp.no Venstre og Frp utan nynorskprogram (NPK): Verken Venstre eller Framstegspartiet har nynorskversjonar av valprogramma sine, Senterpartiet berre delvis. Alle dei andre partia på Stortinget går til val med partiprogram på begge målformer. At Venstre ikkje har ein nynorsk versjon av partiprogrammet, betyr ikkje at partiet har skifta syn på jamstillinga av nynorsk som offisielt skriftspråk i Noreg, forsikrar sekretariatsleiar Terje Breivik i Venstre. Dette seier eg meg svært lei for. Vi har hovudbrosjyren vår tilgjengeleg på nynorsk over nettet, men ikkje programmet, seier Breivik til avisa Sunnhordland. Han seier at han ikkje kan forsvare kvifor dei ikkje har ein nynorskversjon. Generalsekretær Geir A. Mo i Framstegspartiet opplyser til avisa at det partie om å g norsk V å sitje teriell alle so

13 DE FRÅ PARTIA Skule Media Innvandring Valkamp t vil ha læremiddel til same tid og pris på bokmål, nynorsk og samisk. t vil halde fram med sidemålsordninga og styrkje ho gjennom positive emålsforsøk. t vil styrkje dialektbruken i skulen. t arbeider for at sidemålspedagogikk og haldningar til nynorsk blir ein del lærarutdanninga. t vil sikre parallellklasseretten. t vil sikre retten til eksamen på nynorsk i høgare utdanning. Raudt vil ha meir nynorsk i NRK og statsforvaltinga. Raudt arbeider for auka støtte til Nynorsk mediesenter og oppretting av eit fond som skal fremje nynorsk i journalistikken. Raudt vil at det offentlege skal stille krav ved innkjøp, om at dei vanlegaste dataprogramma finst både på bokmål og nynorsk. Raudt arbeider for at framandspråklege i nynorskkommunar skal få norskopplæring på nynorsk. Raudt har program og nettsider på nynorsk. tsordninga til norskspråklege lærebøker for høgare utdanning må utvist kraftig. l styrkje nynorskopplæringa både som hovud og sidemål. Læremiddel, de bøker og dataprogram, skal finnast på begge målformer. Forlaga må affast dersom nynorske læremiddel kjem seinare enn bokmålsversjonen. rskspråklege studentar skal ha rett til å få eksamensoppgåver på nynorsk alle utdanningsinstitusjonar. SV vil arbeide for fleire nynorskbøker for førskuleborn og for vidare styrking av nynorsk eit allment leksikon på nynorsk på Internett. SV sluttar opp om arbeidet med ein norsk språkbank. SV vil arbeide for fleire og betre læremiddel på nynorsk for innvandrarar. SV har arbeidsprogram, alle flygeblad og ymse internt materiell i parallellspråklege utgåver. målsundervisinga skal betrast. il at skuleelevar i dei samiske områda skal kunne velje samisk i stafor sidemål. il sikre at læremidla er tilgjengelege for alle elevar frå skulestart uanpråk. Har program og hovudbrosjyre i nynorsk parallellutgåve, i tillegg til noko nynorsk i medlemsblad og på nettsidene. e skuleelevar møte nynorsk, bokmål og dei norske minoritetsspråka tidleg arneskulen, og syne nynorsk som moderne bruksspråk. Hjelpe elevane til å uke eige talemål. leis opplæring, karakterar og eksamen i sidemål. Ta sidemålet i bruk i andre enn norsk. Tidleg start med sidemål. rsk må bli sikra som fullverdig bruksspråk i vidaregåande. Dette føreset a. at læremiddel kjem på båe språk til same tid og pris, og at det blir utvikla ogramvare på nynorsk. e fleire bøker til den kulturelle skulesekken med vektlegging av litteratur den målforma skulen nyttar. Gjere det mogleg å velje fordjuping i norsk og nordisk på vidaregåande. Innføre stipendordning for omsetjarar som vel nynorsk. Gje stønad til nynorsk digitalt leksikon/ kunnskapsbase. Handheve konsesjonskrava til allmennkringkastarane strengare på dei språklege områda. Gje stønad til teksting av dvd-ar på nynorsk og samisk. Arbeide for meir nynorsk i riksmedia. Språkdelt program. Plakat med Liv Signe har nynorsk tekst, eigen nynorskversjon av»sps vetle grøne» og kortversjon av programmet. il at sidemål framleis skal vere obligatorisk i grunnskulen og at lærer må kome på båe målformer samstundes. KrF vil halde på den plassen nynorsken har i NRK, og leggje til rette for meir bruk av nynorsk i media. Program og alle brosjyrar kjem på bokmål og nynorsk. Valkampmagasinet og heimesida vil ha artiklar på båe språk. rske og samiske lærebøker må kome til same tid og pris som på ål. Sidemålsopplæring skal framleis vere ein viktig del av norskfa- Sidemålet må inn i fleire fag enn norsk. Støtte etableringa av ein nasjonal språkbank. Alt sentralt produsert valkampmateriell kjem på bokmål. e vil innføre valfri skriftleg sidemålsundervisning. Arbeidsprogram og alle valkampbrosjyrar kjem på både bokmål og nynorsk. il avskaffe obligatorisk skriftleg sidemålsopplæring og eksamen og det som valfag til interesserte. Alt sentralt produsert materiell kjem på bokmål. i hovudorganisasjonen til t aldri har vore spørsmål i ut programmet på ny-. i synest det er lite fornuftig inne med stort lager av mapå begge målformer, sidan m bur i landet vårt, fint klarer å lese begge delar, skriv han i ein e-post. Senterpartiet har valt sin eigen vri og har, etter initiativ frå partileiar Liv Signe Navarsete, delt programmet halvt om halvt på bokmål og nynorsk. Leiaren i Noregs Mållag, Håvard B. Øvregård, hadde venta meir av både Framstegspartiet og Venstre, men er særs skuffa over Venstre. Kanskje spesielt overraska er eg over Venstre, som har vore tydeleg på gode politiske initiativ for nynorsken. Dette er minus i mergen, seier Øvregård. Etter det Sunnhordland skriv, var det ved førre stortingsval berre Arbeidarpartiet som forutan Framstegspartiet ikkje hadde nynorsk valprogram. ( NPK) Lars Sponheim: Berre på bokmål. Foto: venstre.no

14 Mange ambisjonar, få tiltak BILETTEKST: SPANANDE TID: - Vi er heldigvis på veg bort frå at skulen ser på elevar som kan to språk som eit problem det gjev von om ei språkpolitisk spanande tid, meiner Trine Skei Grande. Foto: Venstre Venstre vil lyfte danings-fana om dei kjem i regjering etter valet, og har klare utfordringar til målrørsla. Når eg skal oppsummere språkarbeidet regjeringa har gjort dei siste fire åra, vil eg fyrst seie at eg er glad for språkmeldinga. Det var brei semje om henne på Stortinget, og det er bra med høge ambisjonar vidare. Men det er skummelt at det er gjennomført så fåe tiltak, til dømes på bibliotekfeltet. Det er Trine Skei Grande som seier dette. Skei Grande er stortingsrepresentant for Oslo Venstre, nestleiar i Venstre og var saksordførar for handsaminga av språkmeldinga i kulturkomiteen. Og ikkje minst har ho eit bankande hjarte for nynorsken og er ofte å sjå i målsamanhengar. Eg sit faktisk i styret for Løvebakken mållag og høyrer kulturelt til i målkrinsar. Målrørsla står for nokre kulturelle verdiar, ein historisk tradisjon og ikkje minst ein Venstre-tradisjon eg føler meg heime i, fortel Skei Grande. Debatten må engasjere I desse dagar står kulturpolitikken til Framstegspartiet på nytt på dagsordenen i media, ikkje minst etter lanseringa av www. kulturkampen.no. Korleis var debatten kring språkmeldinga i kulturkomiteen? Det er viktig å få fram éin ting her, nemleg at eit grunnleggjande poeng ved debatten om Frp og kultur er at dei aldri vil få gjennom politikken sin, ettersom dei står heilt åleine om han i Stortinget, understrekar namdalingen. Ho meiner at den breie konsensusen som er å finne mellom resten av partia er bra for norsk språk: Ein dana debatt der politikken ikkje skiftar over natta med ei regjeringsendring er ein føremon for norsk språk men det er viktig at debatten ikkje blir så dana at han berre blir for spesielt interesserte. Ei ny språktid Venstre vil gjennomføre mange tiltak i den neste perioden som vil vere bra for nynorsken, fortel Trine Skei Grande, og ramsar opp: Vi vil styrkje Språkrådet og språkbanken, litteratur- og bibliotek-sektorane og gjennomføre mange allmenne språktiltak som òg vil styrkje nynorsken. Men kulturpolitikaren vil gjerne dra opp nokre andre liner i tillegg til dei reint konkrete sakene: Eg trur vi er i ferd med å få ei større erkjenning av at språk og identitet heng saman her til lands, noko som særleg kjem av fleirspråklegdomen innvandringa har medført. Til no har denne debatten gjerne handla om å «miste norsken», men dette er i ferd val 09 med å roe seg til fordel for større toleranse ja eg trur vi kan snakke om ei ny språktid. Vi er heldigvis på veg bort frå at skulen ser på elevar som kan to språk som eit problem det gjev von om ei språkpolitisk spanande tid, meiner Trine Skei Grande. Læremiddel Mange vil meine at læremiddel på nynorsk er den viktigaste einskildsaka på dette feltet. Trur du vi nokon gong kjem i mål? Eg trur at digitalisering vil gjere dette lettare det vil gje ein annan type produksjon. Dette er tilsvarande det vi ser når det gjeld samiske læremiddel, der eg òg trur framtida er ljos, meiner Venstre-nestleiaren. Når det gjeld innsatsen denne regjeringa har gjort, har ho fylgjande kommentar å kome med: Eg har ikkje oppfatta at denne regjeringa har gjort noko som helst. Alle er samde om intensjonen her, og vi i Venstre kunne nok gjort meir for å lyfte denne saka i Stortinget, men her er ikkje stoda bra nok. I tillegg kan eg love at Venstre kjem til å arbeide for nynorske læremiddel for vaksne innvandrarar i komande periode. Vi har ikkje programfesta dette, men det er veldig mykje vi ikkje har skrive om der. Denne saka har vi tidlegare vedteke at vi er for, og her finst det ein levande nynorsktradisjon i Venstre som forpliktar, slår målkvinna fast. Framtida Vi i Venstre er glade i «danings»-ordet og vil lage ein språkpolitikk som òg lyftar daninga. I skulen manglar dette perspektivet: Vi skal ikkje berre lære kunnskap, men òg haldningar til kunnskap, poengterer Trine Skei Grande. Kva felt blir viktige i språkpolitikken frametter? Felt som skulepolitikk, men òg til dømes bibliotekfeltet og forskingspolitikken. Eg hadde ynskt meg ei meir deltakande målrørsle for å lyfte språkdebatten på andre område enn berre kultur og skule, etterlyser ho. JENS KIHL Jens.kihl@nm.no Ikkje noko mål å slanke bort nynorsken Unge Høgre gjer valfritt sidemål til ei hovudsak denne hausten til liks med kva dei har gjort i alle tidlegare valkampar på totusentalet. Men leiar Henrik Asheim står hardt på at han ikkje er nokon nynorskhatar. Kvifor er denne saka så viktig for dykk? For oss i Unge Høgre er det fleire grunnar til å arbeide for å fjerne den obligatoriske sidemålsundervisinga. Vi vil at elevar skal bruke tida på det som er viktigast for framtida, og på hovudmålet sitt. Men det er jo mange andre delar av norskfaget som vel må kunne seiast å vere endå mindre jobbrelevant enn sidemål til dømes dialektlære eller gamalnorsk? Skilnaden er at du kan kome opp i sidemål på eksamen. At dialektlære eller gamalnorsk kan vere ein del av eit større pensum blir noko anna. Når sidemålet ikkje får dette eksamensfokuset, trur eg det kan skape entusiasme for nynorsken som trass alt er sidemålet for dei fleste av oss. Dessutan vonar eg at Noregs Mållag òg er samd i at måten vi i dag har undervisning på, ikkje akkurat skaper entusiasme for nynorsken. Men dersom dette er så viktig for Høgre, kvifor har de ikkje programfesta å arbeide for betre sidemålsundervisning, slik fleire andre parti har? Sidemål vil jo eksistere som fag jamvel om det blir eit valfag, og eg meiner at alle parti bør arbeide for at undervisninga i sidemål blir betre og meir moderne, jamvel om kva standpunkt dei har i spørsmålet om obligatorisk eller valfri sidemålsundervisning. Ein kan jo berre sjå på resultata frå sidemålsforsøket i Oslo. Rapporten slo fast at elevane fekk eit betre tilhøve til nynorsk og eg meiner det bør vere i målrørsla si interesse at engasjementet for nynorsk går opp hjå elevane. Men trur du engasjementet for nynorsk går opp dersom elevane ikkje lenger lærer nynorsk? Vi vil at elevane skal bruke meir tid på nynorsk litteratur og mindre tid på bøying av verb. Vidare tykkjer eg vi skal rette fokus mot at dei elevane som har nynorsk hovudmål, skal halde på nynorsken mange stader i landet går jo ein stor del av elevane over til bokmål. Læremiddel og skule Eitt av dei største problema for å kunne halde på nynorsk hovudmål er mangelen på nynorske læremiddel. Unge Høgre har tidlegare takka nei til å skrive under på eit opprop med andre ungdomsparti for nynorske læremiddel? 14 NORSK TIDEND NR

15 Vi har absolutt levert Språkmeldinga står som ein bauta, meiner Wegard Harsvik, statssekretær i Kulturdepartementet. No vil han ha fire nye år for å gjennomføre Kulturløftet II. Eg er aller mest nøgd med at vi har lagt fram ei språkmelding som er den grundigaste gjennomgangen av stoda for norsk språk nokon sinne. Språk er grunnlaget for all kultur og all menneskeleg interaksjon, for å seie det med litt store ord. Og som statsråd Giske seier: Dette er den viktigaste meldinga vi har lagt fram denne perioden, oppsummerer Wegard Harsvik. Han er tydeleg stolt av stortingsmeldinga Mål og meining som blei lagt fram i juni i fjor. Med sine 262 sider og 109 konkrete tiltak var ho ei etterlengta melding for mange i målrørsla, og fekk jamt over gode skussmål då ho kom. Og det er jo fint å sjå at ho blei godt motteken av så godt som alle som er opptekne av godt språk. Det er interessant at den smule kritikk som er komen handlar om at det er for mykje fokus på nynorsk, humrar den tidlegare målungdomen. Dessutan har vi etablert Kultur- og kyrkjedepartementet som koordinerande departement i språkspørsmål, laga ein sektorovergripande språkpolitikk og eit oppfylgingsregime på språkområdet, styrkt innkjøpsordninga for litteratur, etablert språkbanken og levert fleire nynorskpakkar med auka løyvingar til nynorskinstitusjonar. Så du meiner de har levert? Vi har absolutt levert. Kulturløftet II Kva blir dei store prioriteringane med Kulturløftet II? Vi har 109 konkrete punkt i språkmeldinga som skal fylgjast opp, og vi skal få på plass ei språklov, ein språkbank og eit nytt oppfylgingsregime for statsspråket. Dette er ein himmelvid skilnad frå kva ei regjering med Høgre og særleg Framstegspartiet vil gjere, meiner arbeidarpartisten. Dei manglar erkjenninga av at det trengst særskilde verkemiddel på språkfeltet, og meiner ikkje at det overhovudet er viktig å sikre norsk språk, noko ein mellom anna kan sjå gjennom å lese kva merknader Frp-arane hadde då språkmeldinga blei handsama i kulturkomiteen på Stortinget. Korleis blir nynorskkvardagen med Frp i regjering? Det vil vere å møte bokmålsveldet Vent Eg må finne ein fyndig måte å seie dette på utan å vere i overkant populistisk, glepp det plutseleg ut av nordlendingen. Framstegspartiet meiner at faren er overdriven, og at vi ikkje treng å gjere noko. Dei ynskjer å avvikle alle verkemidla. Det val 09 går klart fram av komitémerknadene deira til språkmeldinga at dei vil avvikle sidemålet, målkravet i staten, biblioteka og mykje anna, åtvarar Wegard Harsvik. Mykje står att Men så lett er det vel ikkje. For kva med læremiddel til nynorskelevane, som eit samla nynorskmiljø meinte var den viktigaste einskildsaka i dei siste budsjettrundane? Framleis manglar det læremiddel på nynorsk, førti år etter den fyrste lærebokaksjonen. Dette er ein av dei tinga vi har teke på største alvor som regjering, meiner statssekretæren, før han unnskyldar seg: Men dette må vi bli flinkare på. Likevel meiner Harsvik det har skjedd mange endringar på dette området, og at denne regjeringa har gripe fatt i saka ikkje minst når det gjeld digitale læremiddel. Vi er i ein situasjon der regjeringa vil løyve store summar for å byggje opp språkbanken, utan at læremiddel på nynorsk er på plass. Er språkbanken viktigare enn å sikre nynorske læremiddel? Eg vil seie at båe delar er viktig. Dette handlar om å kunne nytte den målforma ein sjølv ynskjer. Nynorske læremiddel er særs viktig no, og språkbanken kjem til å vere viktig på lang sikt. Men regjeringa løyver pengar til språkbanken utan at læremidla har fått dei pengane som trengst? Vi tek læremiddel på største alvor, og har ei god von om at det ordnar seg i haust. Svikt og von i Ap-departementet Ei anna viktig sak er læremiddel på nynorsk for vaksne innvandrarar, som ligg under Arbeids- og inkluderingsdepartementet (AID). Er du nøgd med innsatsen her? Vi er i kontakt med AID i denne saka, men dette har vi ikkje vore medvitne nok på. Eg ser dette som eit resultat av manglande heilskapleg språkpolitikk. Men eg kan love at Arbeidarpartiet kjem til å arbeide for å få på plass dette i den neste perioden, jamvel om vi ikkje har programfesta denne saka, understrekar statssekretæren. JENS KIHL jens.kihl@nm.no HØGRESIDA: Dei manglar erkjenninga av at det trengst særskilde verkemiddel på språkfeltet, og meiner ikkje at det overhovudet er viktig å sikre norsk språk, seier statssekretær Wegard Harsvik i Kyrkje- og Kulturdepartementet. Foto: KKD Vi er selektive på kva vi stiller opp på i dag får vi så mange tilbod om å skrive under på ting at ungdomspartia kunne gjort felles front i ulike saker kvar einaste dag. Men for oss er det òg viktig å markere tydelege skiljeliner mellom partia. Når det er sagt: Eg meiner det er eit kjempeproblem at elevane ikkje får lærebøkene sine. Det er heilt uakseptabelt og eit brot på vårt ynske om reell valfridom for elevane. Denne sumaren har Høgre slite på meiningsmålingane. Er det valfritt sidemål som skal redde Høgre på valdagen? Nei, eg hadde vore uroa dersom dette var vår hovudstrategi fram mot valet. Unge Høgre satsar på skulen, og vi fremjar valfritt sidemål, lærarvurdering og anonym retting av prøver. Vi ynskjer kunnskap og krav i skulen krav som må gå båe vegar. Ingen nynorskhatar Kva tilhøve hadde du sjølv til sidemål på skulen? Eg trur eg hadde det slik dei fleste hadde det i min klasse, nemleg at vi ikkje heilt forstod kvifor vi hadde det, men vi visste at det skulle lite til for å få ein ganske god karakter. Då eg byrja på vidaregåande, oppdaga eg Are Kalvø og las alt av han. Det var så godt skrive at eg ikkje tenkte over at det var nynorsk. Min påstand er at Are Kalvø har gjort meir for nynorsken enn kva sidemålsfaget har gjort. Dersom det er eit mål med to språk i Noreg kva skal til? Vi må gjere meir for at fleire vel nynorsk som hovudmål. Om eit språk berre lever på reguleringar og paragrafar, går nynorsken mot ein sikker død. I skulen er nynorsk som litterært språk viktig, og då må vi fremje Kalvø i staden for Vesaas. Men er du villig til å bruke statlege pengar på nynorsken? Jajaja. Vi har to språk i Noreg, og det er ikkje noko mål å slanke bort det eine. Eg er for å bruke pengar på både bokmål og nynorsk, eg. JENS KIHL Jens.kihl@nm.no ANNA FOKUS: Meir litteratur, mindre bøying av verb, meiner Henrik Asheim, leiar i Unge Høgre. Foto: Jens Kihl NORSK TIDEND NR

16 Meir om skrå I «Ord med Ola» fekk me vite litt av kvart om ordet skrå, mellom anna at det var eit pergamentstykke som det kunne vere skrive noko på (lover, reglar). Då slo det meg tvert kor var det dei nytta dyreskinn til å skrive ned den muntlege litteraturen sin alt på 1200-talet? Jau, på Island. Då er det berre logisk at skrá tyder dokument eller liste for islendingane også i dag. Skrá er også verb med tydinga skrive, teikne ned. I pakt med «me bruker gjerne dei gamle orda oppatt»-politikken heiter det heller ikkje telefonkatalog på Island, men símaskrá. Sími tyder telefon (eigentleg tråd), og skrá blir då katalog, liste. Slik kunne me ha gjort det også, møtt framandord og lånord med eigne ord. I dag er det for seint, men ein gong kunne me gjort som islendingane; tatt styringa over språket vårt. Ove Orvik rapport Inger Johanne Sæterbakk Tilbake til start 457 mil på norske vegar var tilbakelagt. På turen hadde eg administrert skålinga og talane i eit bryllaup, arrangert ein speidarleir, slitt ut ei eksospotte, overnatta fjorten ulike stader og endt opp på 79 grader nord, der eg kutta kontakten med omverda. Plutseleg stod eg utafor døra mi. Det hadde gått sju veker. Ferien var over om 15 timar, eg hadde ingen reine plagg, ikkje noko ledig golvplass å tømme sekken utover. I postkassa venta ei bot for å ha kjørt over Svinesundbrua utan å betale. To gonger. Eg kunne ikkje heilt hugse når det hadde skjedd. Og eg huska ikkje heilt kvar eg jobba. Første natta i mi eiga leiligheit vakna eg sju gonger. Og kvar gong lurte eg på kvar eg var. Det einaste eg greidde å konkludere med var at eg ikkje låg i eit telt. Men det slo meg aldri at eg låg i mi eiga seng. I min eigen heim. Eg vakna i tide. Halv åtte. Rakk å dusje, rakk å opne kjøleskapet for å sjå at det var tomt, rakk å hive meg på sykkelen. I riktig retning. Men bakhjulet hadde ikkje luft. Det hadde eg glømt. Så stod eg utafor døra. Personalinngangen. Utan nøkkelkort. Eg hugsa ikkje kvar eg la det før ferien. Eg ringde på, gjekk opp trappa, møtte kollegaene igjen. Og sette meg framom datamaskina. Passordet. Eg kunne ikkje finne det nokon stader i hugsen. Eg måtte grave ut speidarleirar, vegstrekningar og Svalbardskodde. Folk eg hadde møtt, samtalar eg hadde hatt, nye stader, fine minne. Sju veker med ferieminne vart skufla ut, lagt til sides og bak der ein stad kunne eg sjå konturane av fortida. Av kvardagen før ein lang og deilig ferie. Av noko eg vagt kunne hugse å ha vore med på. Og innsåg at eg ikkje fiksar det. At eg manglar den treninga som skal til. Sju veker ferie er ikkje for nybegynnarar. DET EKTE OG DET STORSINNA: Målbu for nynorsken og Vestlandsfanden. Molbo for bokmål og Nils Kjær. Ein heidersmann fyller 100 år Då forfattaren Nils Kjær skildra Finse i VG i 1909 i eit lesarbrev, kjende han seg «hensatt til et nybygg i Klondyke eller Østsebir». Når han heller ikkje kjenner namna på fjella og nutane, «er dei like så interesseløse som ubeskrevne gravmonumenter i et utsalg». Men nettopp her i villmarka møtte han den skinnberrlege Vestlandsfanden. Kjær skapte nemninga Vestlandsfanden i essayet «Vestlandsreise». Han tykte nok meir om Grand og Theatercafeen og det som svirra der, enn om naturen i høgfjellet og Vestlandet. Men det hadde nok vore lagt merke til at vestlendingane gjorde inntog i hovudstaden og tok del i styre og stell. Desse var også brukarar av landsmålet, og «Måltroldene» var karikerte i samband med bygginga av Bergensbanen, og elles med jamne mellomrom i samtidsordskifta. Så tok altså Nils Kjær toget til Finse 1909 før Bergensbanen vart offisielt opna for å skapa ei ramme rundt den rotekte vestlendingen. Kjær sin spott Kjær gjer narr av fjellet og delvis dei som kom dit for å nå toppar og nutar og etterpå fortelja det, «heseblesende av bedriften og biomstendighetene for å føle betydeligheten av sitt jeg». Kjær skriv nok sant her om somme, men like fullt er det nok for å skapa motstykke til den han møtte her. Han er skildra så spotteleg det let seg gjera. Han såg ein mann vest mot Låghellerhøgdene (der Kjær nok ikkje var vel 10 km vest for Finse). Mannen gjekk forbi Kjær på eit par steg avstand, han var ikkje berre svartkledd og langskjørta, men «ualmindleg sorkledd og langskjørtet». Han hadde eit utviska ansikt, og eit uransakeleg smil, «som svevet blålig og ensomt i regnskodden som fosforglorien av en bedervet sild». Då dette var skrive nokre år etter frigjeringa med folk frå Vestlandet i styringa av landet, så hadde mannen paraply, flosshatt og attpåtil kalosjar, der «vannet sutret». Men det Kjær då ikkje tenkte på, var at den spotten han i dette høvet breidde om seg, verka stikk motsett. Vestlandsfanden vart etter kvart ein heiderstittel. Denne mannen (og kvinna med) var sjølve inkarnasjonen av målmannen, læraren (og helst kyrkjesongar òg) og venstremannen). Denne tre-eininga var den fullkomne, men målmannen var hovudpersonen. Frå spott til heider Mange har vorte kalla Vestlandsfanden for å ha tala dialektane og nynorsken si sak. Har ikkje det verka, så har den nedlatande spotten vorte skøytt til med religion og politikk. Somme har teke dette ille opp. Men her synte bladstyrar, har Kunnskap skal styra rike og land? I valkampen har representantar for Høgre og FrP teke til orde for å gjera «sidemål» valfritt. Ifølgje desse partia skal altså faget norsk styrkjast ved at elevane skal få høve til å læra mindre norsk! Dersom ein gjer eit skulefag valfritt, vil dei aller fleste elevar velja det vekk. FrP og Høgre vil altså styrkja norskfaget i skulen ved å la elevane kunna velja vekk bokmål i nynorskområde, eller nynorsk i bokmålsområde. Når dei same partia blir utfordra på skulepolitikk elles, plar omkvedet vera at det trengst meir kunnskap, meir lekser og meir disiplin i skulen. Men i det viktigaste basisfaget, norsk, ønskjer desse partia altså å redusera kunnskapen. Dette heng ikkje saman. Faget norsk er sett saman av dei to språkformene nynorsk og bokmål. Begge formene er umistelege delar av den norske kulturarven og viktige berebjelkar i nasjonsbygginga. Dersom det vert opna for prinsippet om at elevar i ulike delar av landet vore, Per Håland, veg i nettopp VG, der han skreiv ein artikkel med nemninga «Kvifor er Oslofolk så dumme?». Han fekk aldri svar. Kvifor er Oslofolk, som kjem frå bygdene med levande dialektar (og mange med nynorsk skriftmål då for kring 50 år sidan), så dumme at dei hengjer ut seg sjølve? Etter dette er Vestlandsfanden ein heiderstittel for godt, sjølv om mange har fått nemninga kasta etter seg som spit. Slik såg han ut i 1909 «Han så ut som en oppbyggelse som var gått i sig selv og klabbet sammen til en eneste skikkelse av fukt og mugg, og nettopp fordi han innfant sig så over all beskrivelse på tross av all rimelighet, uventet som en meteor, men både kisteklædd og kortskallet, og fordi han ikke lot sig merke med naturen og naturen heller ikke lot til å kjenne ham, så forstod jeg med en gang at det var selveste vestlandsfanden---. Aha, tenkte jeg. På veien til Stortinget». Så godtfolk. Ta imot heideren! Gje gjerne noko attende. Artikkelforfattaren har vist storsinn mot både Nils Kjær sitt minne og båe målformene våre ved å gje hytta si på Finse to namn, eit til nynorsk og eit til bokmål: Målbu og Molbo. Arne Skjerven skal kunna læra seg ulike språkformer og kunna velja vekk ulike delar av kulturarven vår, svekkjer me Noreg som nasjon. Sjølv om somme av dei som veks opp i LNK sine medlemskommunar kanskje ville blitt glade for å sleppa å læra bokmål, må dei aldri få lov til det. Vidar Høviskeland Dagleg leiar i Landssamanslutninga av nynorskkommunar (LNK) 16 NORSK TIDEND NR

17 Iskaldt på øya nmu Maria Svendsen Nei, diverre, me har korkje jordbær, pistasj eller krokan. Men valnøtt med lønnesirup er veldig god, den òg. Ein høyrer ei dårleg undertrykt fnising frå andre enden av isvogna. Ungdomane i vogna har ikkje tal på kor mange gonger dei har sagt dette på ein dag. Like sikkert som at Øystein Skjæveland stiller med isvogna si på Øyafestivalen, er det at det dukkar opp einkvan som kunne tenkja seg pistasjis. Men får dei fyrst smakt på kanel eller sjokobanan, spør dei sjeldan igjen. Nynorsk varemerke Isrosa er ei merkevare for iskrem og fruktis frå Norsk Økois. Iskremen og fruktisen er økologisk, noko som vil seia at alle råvarene kjem ifrå økologisk landbruk. Isen vert produsert i Herøysund i Kvinnherad av Øystein Skjæveland og Una Kolle. Øystein Skjæveland er tidlegare leiar i Hordaland Mållag, så Isrosa er eit nynorsk varemerke. Årets Øyafestival gjekk av stabelen august og Øystein stilte med isvogna si for sjuande året på rad. Inkje, ikkje ein gong ristingar opp mot 4,5 på Richters skala frå scena som låg rett bak isvogna, kunne stoppa målungdommen frå å hjelpa til. Og hjelpa var kjærkomen i isvogna. Til tider strekte køen seg langt nedover mot vasspegelen. Då var det godt å ha nye og gamle målungdomar som kunne stilla opp og selja is og steikja krumkaker. Kyr og is Isrosa var populært på Øya. Etter mange år på festivalen har Isrosa bygd opp ein skare av tilhengjarar som drøymer om kanelis og græt om det er tomt for kokos. Dei kjem attende år etter år for å kjøpa den same, gode isen. Og lovprisingane haglar. Sjefen sjølv, Øystein, forklarar meir enn gjerne kvar han kjem ifrå og korleis isen vert laga. I år har han til og med skaffa seg ein tv-skjerm slik at iskjøparane kan kosa seg med bilete av No har studentmållaga endeleg fått Norsk Studentunion med på laget. Studentmållaga i Norsk Målungdom har lenge vore dei einaste som har arbeidd aktivt og målretta for å sikre rettane nynorskbrukarane har i høgare utdanning. No, 100 år etter, får dei Norsk Studentunion med på laget. I 1921 sendte Studentmållaget i Oslo slikt krav til Universitetet i Oslo: «Til det akademiske kollegium: Studentmaallaget krev at alle skriftlege eksamensuppgaavor ved universitetet, ogso umsetjingsuppgaavor, blir gjevne paa baae maala.» 66 år seinare, i 1987, vart retten til nynorskeksamen lovfesta. NORSK TIDEND NR KALD KONTAKTSPORT: Gamle og nye målungdommar kappast om å få selje is til festivalgjengarane på Øyafestivalen. Foto: Odin Hørthe Omdal kyr og is medan dei ventar på å få kjøpt is. Ein skulle nesten tru dei ikkje hadde gjort anna, ungdomane som selde is. Lett sneik dei seg forbi kvarande, jamvel om litt kollisjon ikkje var til å unngå når det vart trongt i vogna. For som Stian Seland, røynd iskremseljar, sa: «Å selja is er jo som kjent ein kontaktsport.» EVA HOLTHE ENOKSEN skriv@nynorsk.no NSU skal sikre språklege rettar for studentar NORSK STUDENTUNION Norsk Studentunion er ein interesseorganisasjon for omlag studentar ved universitet, kunst- og vitskapelige høgskular. I 70 år har dei arbeidd for for studentane sine faglige, sosiale og økonomiske rettar. NSU har medlemslag ved Universiteta i Oslo, Bergen, Trondheim, Stavanger, Ås og Tromsø, dessutan ved Handelshøgskulen i Bergen og seks vitskaplege høgskular i Oslo. Berre på bokmål I forskriftene om målform i eksamensoppgåver 2 er det fastsett: «Som hovudregel skal eksamensoppgåver i andre fag enn norsk, gitt på norsk mål, liggje føre i begge målformer. Eksamenskandidater kan få oppgåvene på bokmål eller nynorsk etter ønske. Lærestadene kan skaffe seg oversikt over målønska til kandidatane, t.d. ved bindande val av målform ved oppmelding til eksamen.» Likevel opplever menge studentar kvart år at eksamensoppgåva berre ligg føre på bokmål, sjølv etter å ha registrert seg som nynorskbrukarar. Norsk Studentunion har no sett seg lei på at denne retten vert broten, og for fyrste gong på mange år har organisasjonen fått inn eit reint språkpunkt i sin likestillingspolitiske plattform. Her blir det blant anna slege fast at «Mange studenter opplever jevnlig diskriminering, både uformelt gjennom holdninger blant medstudenter og akademisk tilsatte, og formelt gjennom manglende eksamen på egen målform». Det som kan hende er mest interessant, er at dei i tillegg til å peike på problema òg kjem med gode løysingar på dei. Vidare i språkpunktet kan vi lese at dei meiner at «Overholdelse av Loven om målbruk i offentlig virksomhet bør til en viss grad knyttes til økonomiske bevilgninger», og at «utdanningsinstitusjonene bør innvilges midler til kompetansesentra for språk». Dei har òg teke initiativ til eit samarbeid med Norsk Målungdom for å få desse sakene igjennom. Sanksjonar Leiar i Studentmållaget i Oslo, Kristina Leganger, er nøgd med at Norsk Studentunion no vil engasjere seg for at studentar skal få dei rettane dei har krav på. Dei krava som Norsk Studentunion no kjem med er noko vi i Studentmållaget i Oslo har arbeidd lenge med. Det er utruleg viktig for oss å få ein så stor organisasjon bak oss som kan leggje press på universiteta og høgskulane. Vidare meiner Leganger at dette kan vere inngangen til å få på plass ei moglegheit til å sanksjonere mållovsbrytarane. Når ein så stor organisasjon som Norsk Studentunion slår fast at dei vil arbeide for å få på plass økonomiske sanksjonar mot dei som bryt lova, er det eit stort skritt i riktig retning. JANNE NYGÅRD janne@nynorsk.no Vend vinden! I vår vedtok Norsk Målungdom arbeidsprogrammet «vend vinden», og no som ein ny arbeidsperiode byrjar, skal me sjå kva det er godt for. Lyfta saman: Målungdomen ynskjer å gjera ei langsiktig satsing i randsonene for å styrkja nynorsken der han treng det mest. Me er glade for å sjå at lokale krefter i Noregs Mållag trekkjer i same retning akkurat no. Det er mest som tankelesing at me satsar likt på same tid, og det gjer oss sterkare når det trengst som mest. No er resultata frå Valdresprosjektet snart klare, og me i Målungdomen ser fram til å sjå kva som har kome ut av det. Me vonar å kunna nyttiggjera oss kunnskap frå dette prosjektet i vårt eige arbeid framover med både vend vinden-kampanje, og vend vinden-konferanse. Sjølve namnet «vend vinden» peikar på nett det me vil gjera i randsonene, me vil setja ein stoppar for inntoget til bokmålet, og venda målbytet andre vegen, frå bokmål til nynorsk! Temadagsprosjekt i Hordaland: Me gler oss òg stort over å ha eit liknande randsoneprosjekt sjølve, i samarbeid med Hordaland Mållag. Dette er eit temadagsprosjekt som liknar ein del på dei skulevitjingane Målungdomen gjer kvart år. Dette er eit felt me har god kompetanse på, og me skal no freista kva som kan koma ut av eit tre timars opplegg på 7. klassesteg i randsonene i Hordaland. Me har vore so heldige å ha skaffa til vegar midlar til å ha ein tilsett ungdomsskrivar i 50 prosent stilling frå august til desember. Noko av resultata frå prosjektet vil vera ei samanlikning av spørjeskjema frå temadagane, og eit tilsvarande skjema frå slutten av 7. klassa, då elevane skal ta stilling til kva hovudmål dei sjølve ynskjer å ha frå 8. klasse. Prosjektet skal òg få ei grundig evaluering i etterkant. Ka då ittepå? Saman me resultat og evaluering frå Valdresprosjektet, vil Mållaget og Målungdomen få eit monaleg forskingsmateriale å gå ut ifrå i vidare prosjektarbeid. Å kunna syna til god gjennomføring av desse prosjekta, vil òg gje oss viktig tyngd i framtidig prosjekt- og søknadsarbeid. Kanskje kan dette opna dører for eit breiare samarbeid med andre organisasjonar og institutt? Eg trur ingen av oss seier nei takk til fleire ressursar når me skal setja inn krafttaket og venda vinden der det trengst. 17

18 jon fosse Foto: Fin Costello/tom-roger.com Dylan på nynorsk: I oktober kjem rogalendingen Tom Roger Aadland (biletet til venstre) med ein eigen nynorskversjon av Bob Dylans (biletet til høgre) klassikaralbum «Blood On The Tracks» på norsk «Blod på spora». Dei eldfulle songane frå 1975 blir i desse dagar spelte inn med Aadlands eigne omsetjingar i Etne og skal vere klare til utgiving i oktober, skriv Haugesunds Avis. Albumet er det andre til den klassisk utdanna gitaristen frå Vikebygd i Vindafjord. Det første, «Obviously Embraced», vart spelt inn og produsert i Irland i Som på debutplata er iren Brian Fosseland Til hausten fyller Jon Fosse femti år. Cecilie Seiness feirar med ei portrettbok, der ho har snakka med forfattaren og meir enn førti andre personar som kastar ljos over denne utrulege suksesshistoria. Det er ikkje måte på kva Jon Fosse er. Guds gåve til både norsk teater, Strandebarm, nynorsken og den norske ambassaden i Paris. Eit levande døme på at Noreg er meir enn fisk, olje og spydkasting. Han er ei kulturell gullgruve, og mytane om mannen veks di lenger vekk ein kjem frå Vestlandet. Når ein kjem litt ned på kontinentet, så er han ikkje ved fjorden og skriv, men på ei øy til havs. Spør ein folk i andre verdsdelar, så trur dei han berre seier eit ord kva fjortande dag. Kan hende to. No skal han sjølv fortelje. Cecilie Seiness har både intervjua Fosse sjølv, vore med han på reiser til Frankrike og England og snakka med folk som har vore viktige i karrieren hans. I arbeidet. For sjølv om ein god del av boka handlar om oppvekst og ungdomstid, så handlar denne boka mest om forfattaren. Då Seiness skulle byrje på bok, sa Fosse klårt i frå om kvar grensene gjekk. Og stort sett gjekk dei rundt privatlivet. Boka avsluttar med at han seier at nei, no får det vere nok. Eg var eigentleg glad for desse grensene, seier Seiness. Det er eit viktig premiss for boka at det ikkje skulle vera nokon biografi. Det skulle ikkje vera noka utlevering av livet hans. Han er jo ein finsleg fyr, og ynskjer ikkje å plage andre med at han har gjort det såpass bra. Skrivinga er hans arbeid og hans prosjekt, og då er det han som må svare for det. Slumpelukka Eit berande element i boka er at Seiness syner fram menneska som har hjelpt Fosse fram til den posisjonen han har i dag. Han ville ikkje ha vore nokon stad, om han ikkje hadde hatt eit talent for å skrive. Men utan desse møta, så hadde han kan hende berre vore ein av mange forfattarar som gjev ut romanar som ingen les. Fosse hadde ingen plan om bli dramatikar, fortel Seiness. - Han hadde ikkje noko forhold til teater. Det var noko som låg langt frå barndomen i Strandebarm, og sjølv som litteraturstudent, så var det sjeldan han vart imponert over den vesle dramatikken han såg. Det fyrste forsøket hans var også meir eller mindre ein katastrofe. Han var sivilarbeidar i Oslo og treivst i grunnen dårleg. Så når han vart invitert på eit kurs i å skrive dramatikk i Bergen, så såg han det som eit høve til å kome seg heim til Vestlandet. FOLKELEG:- Målet har vore å syne han fram på ein meir folkeleg måte, at han ikkje er så gravalvorleg som ein kan få inntrykk av, seier Cecilie Seiness, som har skrive bok om Jon Fosse. CECILIE N. SEINESS Forfattar og journalist Aktuell med boka Jon Fosse. Poet på Guds jord. Kurset var ikkje nokon suksess. Tvert om forsterka det berre inntrykket han hadde av teateret som innhaldslaust, fullt av staffasje og fakter. Denne mistrua flagga han såpass høgt, at han fekk stempel på seg som teaterhatar. I staden skreiv han romanar, barnebøker og lyrikk. Openberring Venen Kai Johnsen gav derimot ikkje opp håpet. Han var instruktør, oppteken av samtidsdramatikk og meinte at mykje av det Fosse skreiv, godt kunne høve på scene. I fleire år freista han å få forfattaren til å skrive dramatikk, men utan å lukkast. I 1993 var det ei slags tevling i Oslo. Ein instruktør, ein komponist, ein forfattar og ein biletkunstnar skulle tevle om å kome opp med eit konsept til ei teaterframsyning. Dette vart Fosse med på, av di det var eit høve til å tene pengar. Ti år etter debuten som forfattar, opna døra seg inn til dramatikken. Fosse skildrar det som ei openberring. Dette var startskotet på ein nesten utruleg karriere. Sidan den gongen har det vore urpremierar på om lag tretti ulike stykke og meir enn 700 ulike produksjonar rundt om i verda. Seiness tykkjer at det nesten absurd korleis han går frå å mislike teatret sterkt, til å få den posisjonen som han no har. Han var jo ikkje nokon kritikaryndling i starten. Ikkje i Noreg og heller ikkje i Europa. Men han visste at det var noko der, sjølv i dei fyrste stykka. Og han opplever at det er enklare å skrive dramatikk enn det er å skrive t.d. ein roman. Difor er det mogleg for han å ha ein slik enorm produksjon som han har hatt desse femten åra som har gått sidan han debuterte som dramatikar. Sjølvtillit Sjølvtillit er ikkje det fyrste som slår deg når du ser Fosse sitje på ei scene? Nei, han er jo som eit ospelauv. Samstundes var det fasinerande å sjå korleis han oppfører seg når han er i utlandet. Sjølv om han truleg helst ville vore utan desse turane, så er han veldig verdsvant. Han stiller opp og tek seg tid til å fortelje og forklare. Det er jo den sida av Fosse me sjeldan ser. Når det kjem til skrivinga, så er det nesten som ei verksemd. Han svarar raskt på e-postar, sjølv om han får ei heil mengd kvar dag. Har eg ikkje fått svar på ein e-post i løpet av ein dag, så trur eg han har stroke med ein stad. Kva er grunnen til at han har gjort det så godt? Me kjem jo inn på fleire ting i boka. Det hadde jo ikkje gått utan talentet hans, ei heller utan dei folka som han har treft til rett tid på rett stad. Då Fosse slo i gjennom var det mykje blod og vald på europeiske teaterscener, mykje skrik og skrål. Han representerte ein annan stil. Dessutan kan ein ikkje sjå vekk i frå banale ting som at det ikkje kostar så mykje å setje opp eit Fosse-stykke. Ein treng ikkje så mykje meir enn skodespelarane. Dessutan let han regissørane få arbeide i fred, han blandar seg ikkje inn. Folkeleg side Det har vore eit mål for Seiness å syne fram ei anna side av Fosse. Mykje av det som blir skrive om han, er djupe akademiske analysar, gjerne i kombinasjon med ein teoretisk innfallsvinkel. Seiness ynskjer å ta han ned frå pidestallen. Dette biletet som er skapt av han, denne mytologien, har nesten kome i vegen for bøkene hans. Han har fått ein så stor status, at folk nærast er redde for å opne ei av bøkene hans. Målet har vore å syne han fram på ein meir folkeleg måte, at han ikkje er så gravalvorleg som ein kan få inntrykk av. Late han fortelje om bøkene sjølv, i staden for ein akademisk analyse av dei. Kan ein seie at du har drive litt medietrening med han? Lært han å syne fram dei meir menneskelege sidene ved seg? Nei, absolutt ikkje. Orda medietrening og Fosse går rett og slett ikkje saman. Og kvifor skulle han ha bruk for det? KJARTAN HELLEVE kjartan.helleve@nm.no Teaterhatar Dei fyrste Fossedagane i Strandebarm vart ei regntung og på andre måtar interessant oppleving. Jon Fosse blir ikkje kalla verdas mest tilgjengelege forfattar, heller ikkje den typiske heimstadsdiktaren. Men at han kjem frå Fosse i Strandebarm, legg han ikkje skjul på. «Det er ikkje bevisst frå mi side, men eg voks no opp her, det vert naturleg med.» Og bygdafolket er òg naturleg med i festplanlegginga. Karen fyller jo 50 år! Då steller ein i stand fest. Ikkje på Haugatun eller fjordhotellet i dette tilfellet, men den nybygde fellesskulen for Mundheim, Oma, Strandebarm og Innstranda, og med nachspiel i naustet til Ole-mann. Hylande høyreapparat Salen er fullsett, dei siste etternølarane blir kasta inn og ljosa går ned. «Skuggar» vert framførd ved hjelp av prosjektørar og lyskuplar og med små born som skodespelarar, ei gripande filmatisering med live-opptreden av senioraktørar frå Blackbox Teater. Røykjepausen blir nytta til å diskutera kor mykje ein skjønte av stykket og dei fleste konkluderer, som ein kanskje ofte gjer, med at dei burde lese boka, men at dei vart underleg rørte på eit vis. Del to av festkvelden byr på musikkinnslag, høgtlesing, obligatoriske talar og til slutt festtale ved kulturredaktør Jan Landro i Bergens Tidende. Det byrjar li på kveld, ein kan høyra gjesping og eit og anna hylande høyreapparat. Landro haustar bra applaus og vert ståande på scena og sjå mot sidelinja. Og så kjem han, teaterhataren frå Strandebarm (sitat: Fossebok-forfattar Cecilie Seiness), mannen med blått blikk og vind i håret (sitat: samlagsredaktør Margit Walsø), sonen til Kristofferen i Myrå (sitat: konstituert ordførar Oddvar Brakestad) og med framtidig grav- 18 NORSK TIDEND NR

19 Connor også denne gongen produsent. Ørjan Haaland, Per Steinar Lie og Linn Frøkedal frå Low Frequency in Stereo står for det instrumentale. Aadland har omsett alle dei ti songane til Dylan frå «Tangled Up in Blue» til «Idiot Wind» og «Shelter From the Storm» og vil ha dei i den originale rekkjefølgja på plata. Han meiner at nynorsk er både klangfullt og poetisk, og at språket gjer noko med songane. Ein oppdagar tekstar på ein ny måte når ein høyrer dei på norsk. Det treff litt meir intenst i nervesystemet. Ikkje minst er nynorsk eit flott songleg språk, seier han til Haugesunds Avis. ( NPK) Foto: F. Antolín Hernandez/Wikimedia Commons kleiva Anna Kleiva Publikum skrattar og klappar. Jon Fosse på heimebane under Fossedagane i Strandebarm. Foto: Sigbjørn Linga, Hardanger Folkeblad Dokumentasjon/ framstilling La meg starte med ei velbrukt setning: så var sommaren over. Dette liker vi å skrive, dette er ein fin start. Vi liker å sjå attende; mimre, oppsummere. Og så fjernar vi litt her, og så legg vi til litt der, og plutseleg har vi hatt verdas beste sommar. Ja, unnskyld meg om det er både utdatert og fåfengt og gammalmodig og surt, men eg ville gjerne seie noko om Internett igjen. I internettkvardagen vår er alle med på dokumentasjonen. Eller eg meiner framstillinga. Vi tek digitale bilete og legg dei ut på facebook. Vi skriv kva vi har gjort i statusoppdateringar på facebook. Vi utdjupar kva vi har gjort på bloggen. Og gjer vi ikkje alt dette har det eigentleg hendt då? Har eg eigentleg eit bilete frå i sommar der eg ser skikkeleg stygg ut? Nei, eg har berre pene bilete, eg har berre gode bilete, eg har berre festlege setningar og opplevingar som er verdt å hugse. Det er den lettaste tingen i verda å klippe vekk det stygge. Biletmessig slik: leggje ut berre pene bilete (slette dei stygge). Så kan vennane kike på bileta og tenkje «jøss, så pen han er når han går fjelltur, når han sit fordjupa i ei bok, når han drikk seg full». Tekstmessig slik: skildre alt med solnedgang i bakgrunnen, formulere alt i catchy setningar. Bloggane er best på det første, avisene på det siste. en frå Strandebarm I løpet av ein festival la oss seie Øya, den er så veldokumentert skriv journalistar meldingar spekka med referanser, karakteristikkar, samanlikningar. Desse stemmer, men dei er jo berre ord. Eg meiner, verkeleg, ord. Pene. Meldingane viser fram kunnskapane til journalisten, meir enn konserten. steinsinskripsjon «Alt går under» (sitat: mannen sjølv): Jon Fosse. Snart jubilant og med passeleg stø gange over golvet til ståande applaus og jubel og hoiing. Nokon kjem til å koma? Jaggu gjorde han det! Eldre, klok mann Landro og Fosse tek plass i komfortable stolar i beste Bokbad-stil. Fosse leitar etter ord, kremtar og ser ned, men er alltid omsider velartikulert. På spørsmål om kor mykje intellekt det ligg bak tekstane, får Landro klar beskjed om at Fosse er «veldig intelligent, meir enn deg, Jan» men at skrivinga går via andre kanalar. «Eg har ikkje tenkt ut nåke ting, eg berre diktar.» Publikum skrattar og klappar. Han er på heimebane, om enn ikkje heilt veltilpass. Han framstår som ein eldre, klok mann og etter all mhm-ing og nikking frå folk langt eldre enn han sjølv å døma, så er det vel nett det han etterkvart er. Kulturredaktøren spør kvifor døden er så sentralt i diktinga hans og den Heidegger-belesne forfattaren konstaterer at «me pustar no, me pustar nåken år til, så døyr me». Tunge tema er uansett ikkje hovudgrunnen til at såpass få les Fosse i Noreg. Det er det rurale Aust-Noreg som har lita og inga forståing for nynorsken - «det er faen meg sant asså». Og om FRP kjem til makta så vert vondt verre - «fy faen, skjerp dåke». Det er tid for avrunding og nachspiel og for to påfølgjande usedvanleg regnfylte Fossedagar. Seminar, høgtlesing og kortreist mat Regnet høljar mot taket i Lødalen der ein kan delta på Kuvøsepoesi. Ei lydbok spelar for folk som ligg i hengekøyer bortetter. Morgon og kveld går «Morgon og kveld». Det er kunstutstillingar, meir høgtlesing, boklansering og kortreist mat. Ei hektisk Arnhild Litleré held trådane samla med god hjelp av tidlegare naboar og klassekameratar av Fosse. «La det bare regne» opnar seminarleiar Irene Nygårdsvik. Panelet består av tyske Susanne Bordemann, som har teke doktoravhandlinga si på Fosse, dansk sceneinstruktør Solveig Weinkouff, Cecilie Seiness, forfattar av komande «Poet på Guds jord» og Lars Sætre, professor i allmenn litteraturvitskap på UiB. Det kjem mellom anna fram at Fosse slett ikkje var kritikarrost i starten, men at motstykket til såkalla «blood and sperm»-teater som figurerte sterkt på midten av nittitalet førte til stigande popularitet mot århundreskiftet. Og dette frå ein mann som altså hevda at han hata drama. Lokalt engasjement Om kvelden framfører Svein Tindberg «Andvake» på samfunnshuset til nok eit stort og nøgd publikum. Så ber det atter ned til naustet til Ole-mann. Kultursjefen i Kvam les frå «Melancholia», om ho gamle Oline, det same utdraget som for høvet er spikra opp ved utedassen. Det er kanonsaluttar og det er fyrverkeri. Så er det ein ny, grå og sildrande dag. Hildegun Riise les «Kant» og gjev klar beskjed om at det er for gale kor lite Fosse blir sett opp på lokale scener. Etter engasjementet til lokale aktørar å døma kan dette kjapt endra seg. Og om ikkje tilreisande har kledd seg for vandring utandørs, så stiller bygdafolket mangtallige opp på Poesi-vandring på Haukåsfjellet der elevane ved Strandebarm skule har sett opp sauer med Fosse-sitat for å ytterlegare forsterka kjensla av å gå i Fosse sine inspirerte fotspor. Elevane har òg fått pryda veggene over klasseromsdørene med motiv frå bøkene og vert kvar dag møtte av eit Fosse-sitat i foajéen. Den oppveksande generasjonen strandebarmingar skal ikkje unngå å få med seg at Noreg sin store diktarson er sambygding. Og kvifor skulle dei det? Brit Aksnes Bloggarane er meir personlege, skildrande. Pene ord. Eller dei lagar kanskje lister over dei beste konsertane, ein til ti, og denne var den mest skuffande. Men eg må innrømme at eg framleis ikkje heilt har skjønt greia. Skriv bloggarane for vennane sine? Eventuelt kven elles bryr seg? Med mindre dei skriv veldig godt, så klart og det er det åh, så få! som gjer (sjølv om eg kunne nemnt nokon). På den andre sida må jo alle som vil, få lov til å uttrykkje seg skriftleg. Det er berre denne stilen som får meg til å stusse. Denne omgjeringa av alle situasjonar til misunningsverdige. I ei dagbok, som også er «mitt liv, mine tankar», ville ein neppe framstilt det på same måte. Men dette skulle ikkje eigentleg vere eit angrep på nokon utvalde, det skulle vere eit angrep på oss alle*. Visst er bloggarar si sjølvframstilling meir eksplisitt og synleg enn ikkje-bloggarar si. Men vi framstiller også, meir og meir, utan å merke det. Vi tenkjer på cyberspace som noko litt sprøtt, science fiction-aktig, som ei verd berre få går opp i, berre dei som sit ved dataen og spelar internettbasert dataspel heile dagen. Men vi lever også litt i cyberspace. Vi viser fram verda vår på facebook ikkje eit rått avtrykk av henne, men redigert, slik vi gjerne såg at ho var. Vi fjernar namnet vårt frå stygge bilete. Vi har full kontroll. *Eg skriv «oss alle» fordi det gjeld så mange i «vår, moderne kvardag», men veit sjølvsagt at dette i verkelegheita ikkje treffer ALLE. NORSK TIDEND NR

20 målgåver Dei rikaste gjer det best Kven foreldra dine er, kor du bur og kva sosial bakgrunn du har, betyr meir og meir for resultata dine på skulen. Økonomisk status spelar også ei viktig rolle. Det er éin av konklusjonane på ein ny rapport frå Nordisk ministerråd. Rapporten samanliknar resultata av den siste PISA-undersøkinga i dei nordiske landa. Rapporten samanliknar prestasjonar i dei fem nordiske landa. Sverige ligg i front med omsyn til reformer av utdanningssystemet, medan Finland blir vurdert til å vera to år framfor dei andre landa når det gjeld resultat og innlæring. Trass i store skilnader mellom landa, konkluderer rapporten også med at det er mange fellestrekk i måten til dei nordiske elevane å svara på PISA-testen på. (NPK) Noregs Mållag takkar for gåvene Dette er ei liste over dei som har gjeve gåver frå 1. april til og med 17. august. Samla gåvesum er kroner. I Noregs Mållag er vi svært takksame for gåvene som vi tek imot for å drive godt og nødvendig målarbeid. AUST-AGDER MÅLLAG Scott Aanby Torfinn Brokke Kjetil Dukane Telleif Engenes Ester Halvorsen Gunnar Heldal Ulf Johnsen Ragnar Kaasa Arne Kveim Gunvor Lande Jens Listøl Rune Nylund Sigrid Bjørg Ramse Arthur Raudåna Johannes G. Torstveit Anker Vassend Olav Torj Åkre Nikolai Åmland AUSTMANNALAGET Bjørn Liavaag Visø Olaug Aaberge Brynjulv Aartun Hans Agneberg Anders Bjørge Tor Sørdal Bue Sissel Dyrkorn Ingvild Marie Eknes Hans Enstad Frode Erstad Kari Ruud Flem Tordis Irene Fosse Kjell Gulbrandsen Gunvor Kjendlie Turid Kleiva Håvard Kleiven Nils Kristian Lie Asgeir Lilleås Mildrid J. Lunder Jogrim Nordsletten Kjersti Prestkvern Oddvar Romundset Arne I. Skåle Ivar Sund Magnny Sæbø Sverre Sørbø Kirstine Prestmoen Tallerås Magne Teppen Olaf Thesen Ola Tronsmoen Olov Ingvild Tømte Ingebjørg Østerås Bjarne Øygarden BUSKERUD MÅLLAG Gunvald Bergan Herbjørn Brennhovd Kristofer Eitrheim Ola Feten Lars Erik Jacobsen Osvald Medhus Marta Møen Knut V. Seim Asbjørn Spjøtvoll Nils Torsrud Sigrun Torsteinsrud Arne Oddmund Tuv Anna Wøllo Åshild Reinton Åmellem DIREKTEMEDLEMER Anfinn Bondhus Olrun Hild Hillestad Knut Langesæter Margunn Melkersen Synnøve A. Rogstad Helge Mikal Røssland Bente Soldal Oddvar Steinrud Audun Sydnes Lars Børge Sæberg Borgny Særsten Sigrun R. Øvretveit FYLKESMÅLLAGET VIKVÆRINGEN Solveig Fiskvik Aamodt Ivar Aasen Odd Hagbart Alme Olil Amble Ruth Amdahl Lillian Austnes Tor Bamrud Erlend Bleie Oddveig Benum Botnen Magnhild Brekke Karen Bø Trygve Espetvedt Mass Flatråker Liv Flugsrud Torfinn Fuhr Berge Ragnar Furre Sigrid Strånd Goffeng Oddrun Grønvik Morten Grønvold Terje Boye Hansen Botolv Helleland Bjørn M. Herdlevær Anne Grethe Hoff Halldor Hoftun Karl-Anders Hovden Marit Hovdenak Marit Husevaag Halvor Høibø Ingebjørg Isager Sigfrid Johannessen Laurits Killingbergtrø Turid Louise Quamme Kittilsen Harald Sverdrup Koht Bård Kolltveit Ingunn Krokann Johannes Kvammen Tove Harriet Eeg Larsen Aaslaug Lode Sven Erik Lundby Kåre Lunden Astrid Løvik Kåre Martinussen Sigvat Medgard Zorica Mitic Norvald Mo Arnold Mundal Sigurd Nordlie William Nygaard Ole Bernt Olsen Dag Omholt Reidun Prestbø Reidar Ristvedt Olav Røvang Liv Sem Erik Simensen Olav R. Skage Gunnvor Fykse Skirbekk Ane Solberg Åsmund Lønning Strømnes Eldrid Sveinhaug Åsfrid Svensen Stein Sæbø Tordis Thorsen Olav Nils Thue Jostein Tjore Øystein Tormodsgard Hilde Torp Per Ivar Vaagland Kjetil Vistad Ole Wiig Arne Wåge Karl Øksnevad Bodil Østby HORDALAND MÅLLAG Livar Aksnes Olaf Almenningen Arne Andersen Erik Arneson Erlend Bakke Daniel Berge Oddbjørn Berge Olav Berge Rune H. Berge Dagrun Berntsen Siri Solvik Bertelsen Anna Birkeland Jostein Birkeland Ansgar Bjelland Narve Bjørgo Bjørgum Ungdomslag Asbjørn Bjørnset Solveig Bjørsvik Målfrid Bjånesøy Johannes Bleie Gunvald Magne Blom Jarle Bondevik Arne Brattabø Jostein Brattabø Endre Otto Brunstad Nina Mork Brunvoll Jostein Buene Ann-Britt Cook Ingrid Dale Olav Digernes Olav Drivenes Olav K. Dugstad Torbjørn Dyrvik Nils Eidhammer Jarle Eikemo Brynhild Enerhaug Nils M. Engelsen Øystein Erstad Sverre Fjell Johs. H. Fosse Harald Frønsdal Øystein Olav Færøyvik Sigvid Førsund Harald Gammelsæter Asbjørn Gjerde Rune Gjerde Kåre Glette Svanhild R. Grov Endre Grutle Solveig Grønlien Eigel Gundersen Arnbjørg Hageberg Berit Halden Kristian Harstad Gudmund Hatlebakk Magna Hatlebakk Bjørg Haukanes Anna Sylvia Haukås Asbjørn Haustveit Kolbjørn Heggstad Bjarte Helle Aslak T. Helleve Kjetil Berg Henjum Jan Kåre Henriksbø Kåre Herdlevær Ålaug Herdlevær Kjartan Hernes Torolv Hesthamar L. O. Himle Marit Hjartåker Kåre J. Hole Petter Hole Erling Holmås Karl Johan Holmås Sverre Hope Margreta Hopen Daniel Hydle Sniolvur Joanesarson Geirmund Johnsen Brita Jordal Randi Jåstad Agnar Kleppe David O. Kløve Leif Knutsen Ståle Kolbeinson Helga Kolstad Trygve Kråkevik Lars Kvamsdal Åsta Kårevik Haldor K. Lid Arne Kvalem Lunde Marit Merete Lunde Tjerand Lunde Einar Lygre Tore Lyssand Greta Lyssandtre Marta Løkkebø Kristi Ytredal Moe Olav K. Morken Einar Myster Arnljot Møster Amund Måge Odlaug Måge Nils N. Nesheim Else Leirvik Nistad Harald Nordstrand Aud Oppedal Anfinn Otterå Borgny Refsdal Jens Reisæter Kaare Rundhovde Håkon Sagen Lars K. Sandven Torstein Sausjord Håvard Seim Liv Asgjerd Sheer Torbjørg Sjøberg Dagrun Skage Einar Skage Eli Skeie Gunvald Skeiseid Jørgen Skjerve Harald Skorpen Solbjørg Slettebakken Torfinn Slettebø Kari Smith Margrete Sognefest Asbjørn Solberg Erling Solvang Gerhard Inge Storebø Nelly Storebø Hanna Borghild Sundal Rolf Sunde Ogmund Sunnevåg Kjell Gudmund Søholt Liv Kari Søyland Johannes Teigland Erling Toft Håkon Torsvik Signe Lid Trana Harry Tunestveit Harald Ulland Rigmor Nesheim Vaular Kari Langklopp Veland Johan Velure Inger Vik Erling Vikesland Kari Vogt Gustav Wiik Einar Øyre Kjell Gunnar Ådnanes Magne Århus Lars Årmot KARMSUND MÅLLAG Einride Aakra Sigbjørn Aalvik Torunn Alnes Helge Aursland Kristine Dommersnes Solveig Eidhammar Lars Eikehaugen Jonn Eikeland Einar Eintveit Eirik Flesland Synneva Flesland Signy Fludal Sverre Førsund Anbjørn Haugland Rune Hjelmeseter Torill Borge Horneland Konstanse Kvåle Arne Langåker Kyrre Lindanger Leif Karsten Medhaug Ingeborg Onstein Borghild Sævereide Prestegård Askild Rullestad Magne Skjervheim Thorbjørn Thorbjørnsen Anders Vannes Arne Vevatne Ingolv Vevatne Torkel Viland Ole Dag Østhus Lorentz Østrem Ola Øverland Yngve Øvstedal NAUMDØLA MÅLLAG Åslaug Arnesen Sveinung Leirvik NORDLAND MÅLLAG Tore Moen Inger Straume NORDMØRE MÅLLAG Astrid Asheim Aubert Jon Kristian Aune Sivert Botten Ola Bræin Alf Ottar Dahlen Arild Drøivoldsmo Brita Fladvad Rakel Flå Jostein Kallset Jorunn M. Kvendbø Ingrid Lysberg Dagny Næss Finn Gunnar Oldervik Henry Opland Eli Røen Eirik S. Todal Kjellmod Vada Ola Wågbø Kirsti Orheim Ås NOREGS MÅLLAG Hans Kr. Kahrs Oddmund Åvik NYTT OM NYNORSK Fjell folkeboksamling Folkekulturforbundet Frøya folkebibliotek Johannes Hjønnevåg Hol folkebibliotek Møre-Nytt Skjeldestad Libris Rommetveit barneskule Sør-Trøndelag AS ROGALAND MÅLLAG Audun Aarflot Gunvor Dalva Amdal Wenche Berg Torvald R. Bore Marit Kyllingstad Bråten Johnny Bråtveit William Bue Jan Inge Buene Tora D. Eikeland Svein Eldøy Anders B. Erga Else Fagerheim Knut Falk Dag Fisketjøn Johan Flem Kåre Flokenes Lars Fossåskaret Rune Gramstad Sigve Gramstad Ranveig Gudmestad Fartein Haga Lidvor Hatteland Rasmus Hetland Tom Hetland Liv Hobberstad Jorunn Håvarstein Odd Jørstad Inger Frid Kjosavik Osmund Klungtveit Jon Laland Georg Løvbrekke Sofie Meling Bjarne Nevestveit Ingjerd S. Nicolaysen Karl Nilsen Sveinung Odland Ingvar Olimstad Inge Oltedal Kristi Oltedal Aslaug Opheim Trygve Gjæver Pedersen Svein Ramsnes Rasmus Reed Kristian Rege Svein Risa Audun Rosland Magne A. Roth Rolf Salte Jostein Selvåg Marit Skrudland Målfrid Snørteland Kari Solberg Tom Soma Torgeir Spanne Jon Stangeland Marit Rommetveit Staveland Odd Sigmund Sunnanå Jorunn Søyland Else Theiss Ragnar Time Bodil Tjeltveit Oddrun Tjeltveit Egil Torpe Kurt Tunheim Hilda Ullestad Leiv Volden Askill Voll Brian Whaley Audun Ytre-Arne ROMSDAL MÅLLAG Ingar Aas Dagrun Gjelsvik Austigard Henning Austigard Arvid Blindheim Kristine Eidhamar Gunvor Gammelsæter Tor Kvadsheim Einar M Langset Per Løvik Aud Åshild Moen Bjørn Sæbø SOGN OG FJORDANE MÅLLAG Inga Aaberge Karstein Aaberge Magne Bale Jostein Budal Nils Distad Tor W. Eikemo Annbjørg Eikenes Arne Eikenes Arne Eldegard Nils Kåre Enstad Astrid Ervik Johannes Flaten Sverre N. Folkestad Geir Inge Fossøy Einar Gautefall Else Kristine Husabø Nils Husabø Målfrid Husnes Borghild Karstensen Olina Kolbotn Ragnhild-Lise Furnes Korsvoll Liv Janne Kvåle Johan Kyrkjebø Magny Kårstad Helga Ladehaug Rune Lotsberg Aud Jensine Lunde Jens Lunde Terje Moe Stein Næss Jon A. Ramstad Oddbjørn Ramstad Bjørn Rørtveit Steinar Røyrvik Karoline Råd Marta Kari Schawlann Karen Sindre Jon Skjeldestad Arne Stafsnes Sigrid Svartefoss Harald Systad Tore Thingvold Paul Arnfinn Tomasgard Borgny Ulltang Ester Viken Aslaug Vingen Kari Voll Marianne Øren Liv Østrem SUNNMØRE MÅLLAG Kristian Almås Åsmund Arne Torunn Bildøy Frode Følling Birkeland Jarle Bortne Bente Johanne Iversen Breivik Ole Arild Bø Tore K Dahl Jostein Drabløs Mård Torgeir Fauskevåg Jostein Fet Reidulf Frøysa Kåre Gjersdal Johs. G. Hareide Severin Haugen Reidun Hunnes Ingrid Runde Huus Alf Igesund Jakob O. Kjersem Gunnar Kjøde Terje Kjøde Jakob Koppen Gunvor Krogsæter Noralf Krogsæter Jostein Kursetgjerde Marit Kvammen Aage Lade Azem Maksumic Britt Oterholm Petra Pilskog Torleiv Rogne Gunder Runde Thomas Ryste Randi Sandnes Henrik Schmidt Linbjørg Bjørkavåg Sunde Hedvig Synnes Per Svein Tandstad Bern Torset Randi Flem Ulvestad Eldrid Vik Sveinung Walseth Knut Ytterdal Mali Åm Kjell Arne Årseth TELEMARK MÅLLAG Robert Anderson Geddy Aniksdal Svanaug Astrup Eva Bergø Kari Skoe Bø Sigrid Bø Kai Morten Dammen Geir Arild Djuve Olav Rune Djuve 20 NORSK TIDEND NR