Suksess med nytt kufjøs? Erfaringar og råd ved utbygging til mjølkeproduksjon

Transkript

1 Suksess med nytt kufjøs? Erfaringar og råd ved utbygging til mjølkeproduksjon Torfinn Nærland Rådgjevar økonomi og bedriftsutvikling Tlf Bjørn Gunnar Hansen Spesialrettleiar Tlf Arne Helleland Mjølke- og griseprodusent Tlf

2 3 retters meny: Matnyttige erfaringar og råd til deg som skal bygge nytt fjøs 1. Samla frå 36 bruk 2. Frå ein av brukarane 3. Les rapporten

3 Nytt fjøs..? Kva tenkjer vi på då?

4 Erfaring 1 Eit fjøsprosjekt består av ulike fasar

5 Eit fjøsprosjekt består av ulike fasar Planleggingsfasen: planlegge nytt fjøs, hente inn prisar, få tilgang til nok jord/grovfôr og kvote, planlegge auke i dyretal mm. Endringsfasen: bygge og ta fjøset i bruk, drifte dagens produksjon, tilpasse dyretal og areal til produksjonsvolum og driftsopplegg, lage og innarbeide nye rutinar Ny-driftsfasen: få produksjonen opp til planlagt nivå, optimere drifta

6 Tenk fjøsprosjektet i fasar Du må planlegge slik at du har ein plan. Det er mange ting bygginga skal klaffe med. Eg hadde planlagt slik at eg hadde pløyd mykje åra før, så eg frigjorde tida til å bygge. Nå bygger vi, nå er vi ferdige med planlegginga. Det trur eg var veldig lurt. At vi ikkje endra nokon ting etter at vi hadde «sett» teikningane. Det har eg sett før i ein hektisk byggeperiode. Du får ein god idè, og så har du ikkje hatt tid til å tenke i gjennom det så var det ikkje så lurt likevel.

7 Erfaring 2 Korleis vert det økonomiske handlingsrommet?

8 Korleis vert det økonomiske handlingsrommet? Engasjèr heile familien i å lage driftsplanen Korleis få tak i dyr, kvote, areal, og korleis få opp avdråtten? Lag detaljert produksjonsplan Faste kostnader kva kostar det å drive den auka produksjonen; leigd arbeid, maskinar og bygningar? Nytt fjøs ofte dyrare enn føresett finansiering? Kva med investeringar i åra etter utbygging? Kva privatforbruk krev familien? I dag Nytt fjøs

9 Erfaring 3 Planlegg buskapen

10 Planlegg buskapen I dag Nytt fjøs Ny-driftsfasen Avlsplan for kyr til robotfjøs Kjønnsseparert sæd Kutte ut oppdrett av eigne oksar, bruk fjøsplass til innkjøpte kvigekalvar Leige fjøs til oppdrett av kviger Avtale kjøp av kalveferdige kviger om 1-2 år Kjøpe kyr frå fjøs lausdrift/robot, (båsfjøs???) Kjøpe kalveferdige kviger Avtale kjøp av kalveferdige kviger Kjønns-separert sæd Køpe kyr frå fjøs lausdrift/robot Kjøpe kalveferdige kviger Kjøpe inn kvigekalvar - Snitt utrangering i norske buskapar var 43% i Middel utrangeringsprosent i innflyttingsåret er heile 60% - 1/4 av bruka utrangerte meir enn 69% av kyrne

11 Erfaring 4 Råd ved planlegging av fjøs Det vi er mindre gode til, det er vel å høyre på andre. Så pass ærlege må vi vel vera, veit som regel best sjølv

12 Råd ved planlegging av fjøs 1. Besøk mange fjøs Små/store, ulike løysingar, ulike driftsopplegg, «gamle» og nye Besøk same fjøs fleire gonger 2. Under fjøs-besøka Reis fleire saman og diskutèr Ta bilete og lag skisser Spør brukaren kva han ville gjort annleis 3. Tilpass til din eigen gard Bruk fagkunnskapen din om fjøs og dyr og gjer deg opp eigne meiningar Vel løysingar tilpassa di drift, din måte å drive på, og din økonomi 4. Bruk tid planlegging er modning (1+1+1)

13 Erfaring 5 Mjølkerobot

14 Mjølkerobot Robotfjøs er eit samspel mellom teknologien, den fysiske aktiviteten og observasjonane i fjøset I oppstartsfasen er det viktig at du har nokon du kan få råd av. For leverandøren er ikkje dei du ringer til med kyr og innstillinger med kraftfòr og alt det der. Då må du ha hjelp utan i frå. Ved oppstart av robot Oppstartspakke og oppfylgjing Sett av tid til å lære bruk av roboten andre kan jage kyr Utrangèr kyr som ikkje kjem til å fungere i robotfjøset Lag nye arbeidsrutinar og sjekklister for vedlikehald Lær av andre

15 Erfaring 6 Eigeninnsats

16 Eigeninnsats Synspunkt FOR eigeninnsats Du har tid, kompetanse, interesse og kapasitet som kan spare pengar Kan unngå forseinkingar for entreprenørane Prioriter arbeid tidleg i prosjektet Unngå eigeninnsats i slutten av bygginga Delta bare i bygginga når du har tid og er ferdig med arbeidet på garden Synspunkt MOT eigeninnsats Fokusèr på å drifte dagens produksjon stå klar til å produsere når fjøset er klart Kan slite deg ut før du skal begynne Kan forseinke framdrifta Misser rabattar Kva bør du prioritere? Manuelt arbeid ved samanbygging av eksisterande bygg og nytt fjøs Rydde og halde orden Vere tilstades og svare på spørsmål

17 Erfaring 7 Oppstart og innflytting i nytt fjøs Så mykje bank har eg ikkje fått siden eg var på dans som 14-åring. Det var å slita, dra og knuffe, det var heftig.

18 Oppstart og innflytting i nytt fjøs Lausdrift er å lære seg ny produksjon, det er ein heilt ny og anna måte å tenke på. Rett og slett gå i skule, vera der og forstå det du held på med. Heilt ny måte å tenke på. Vi flytta inn 25 kyr, lærte dei opp. Eg mjølka dei andre kyrne i det gamle fjøset til første pulja var opplærte. Så tok vi inn ei ny pulje ca ei veke etterpå. Ha litt is i magen med nokon av kyrne. Eg ser at der nokon blir for ivrige med å jage kyrne inn i roboten, så blir kyrne vant med at dei skal bli jaga inn i roboten, at det er då dei skal mjølkast. Ein utruleg viktig fase og ein litt psykisk belastande fase. Når du startar opp er det mykje folk rundt deg dei fyrste dagane. Men så forsvinn folka. Så handterer du det på eit vis, samtidig så er alt nytt. Kvar minste nye ting som skjer med roboten, som ikkje skjedde sist gong, legg du merke til.

19 Oppstart og innflytting i nytt fjøs I oppstarten kan du ikkje ha mykje anna å gjere. Ikkje starte opp midt i våronna eller i lamminga. Starte opp på ei tid der du har tid til dette. Eg hadde dei på beite heile tida, det var politikken min, eg skulle flytte inn på hausten. Eg såg for meg at dei var vant med å gå lause og godt for klauver og alt. Gå gjennom buskapen før innflytting Tilvenning Vèr utkvilt og spør om hjelp Flytt inn kvigene tidleg før kalving Utrangèr kyr som ikkje fungerer i lausdrifta Lær opp dyra i bruk av kraftfôrautomatar Køyr gjødselskrapa kontinuerleg Lag nye rutinar

20 Erfaring 8 Rollen som leiar og driftsleiar blir endra Altså, ting som ikkje må gjerast, det har eg ei fantastisk evne til å skyve framføre meg. Det er nok den største svakheiten min.

21 Rollen som leiar og driftsleiar blir endra Å vera i forkant heile tida og ha kontrollen, på den måten så gjere du det enklare for deg sjølv og. Hendene var den viktigaste arbeidsreiskapen eg hadde før, nå er det hovudet. Det er meir planlegging, tilrettelegging, optimalisering og slike ting. Brukar mykje meir tid til å planlegge enn eg gjorde før.

22 Styring av besetninga Når vi fekk roboten sa eg at nå må vi tenkje nytt. Dette blir mykje større og vi må tenkje på ein heilt anna måte enn vi gjorde før. Vi går alltid med penn og papir i fjøset og noterer det vi ser, slik at vi har oversikten. Det gjorde vi ikkje før. Nå må du ha eit besetningsstyringssystem slik at du klarer å fylgje dyra, sidan det er så mange. Du må få oversikt og få system som gjere at du har kontroll på dyreflokken. Her må du tenke litt meir flokk og ikkje bare individ. Ei ku med dårleg bein kan stå lenge på bås utan at det ville gått så mykje ut over produksjonen. Men i eit lausdriftsfjøs må kua gå for å finne mat, gå for å bli mjølka, gå for å legge seg. Beinhelsa blir veldig mykje viktigare. Besetningsstyring er knallhardt det, kyr som ikkje fungerar optimalt slaktar eg. Dårlig jur i forhold til roboten eller dårleg lynne det vil eg ikkje ha. Det er difor det går så fort å stelle, for eg har ingen slike.

23 Planlegging og styring av arbeidet Du må hugse at når produksjonen aukar, så aukar arealet. Så du må vite kva du vil gjere med arealet, om du vil leige tenestene eller ikkje. Når det gjeld siloinnlegging, for å seie det slik: du treng ikkje drøyme om å gjere det aleine lenger. Så det er ein jobb eg planlegg i dag, spesielt. Jobben er i fjøset nå, du kunne gjort mindre der, men då hadde det gått ut over resultatet. Det er viktig å ha fokus på fjøset for det er der inntekta vår er. Det gjer seg ikkje sjølv. Arbeidsoppgåvene er litt forandra, men vi er vanedyr. Som bonde må du vera det, dersom det skal fungere. Kalvane må ha det same, du må gjere likt dagleg. Det same med reinhald og vedlikehald av robot, det du gjere til ein rutine, då blir det greitt. Du må bruke ordet "godt nok" ein del, for elles så kjem du ingen veg, og blir aldri ferdig med ting heller.

24 Kva må til for å lukkast med utbygginga? Det er ikkje dei som har site på gjerdet og venta og venta på betre tider som lukkast, dei ventar forgjeves trur eg. Det vert ikkje lettare i framtida viss du bare utset ting og trur at tidene vert betre. Det kjem ikkje opp i nevane til folk. Du må ha heile familien med deg. Alle må vera einige at nå byggjer vi fjøs, ikkje at ein vil bygge og ein vil ikkje - då er det motvind heile tida. Du må ikkje vera redd for endringar.

25 Og så gjev eg ordet til Arne Arne Helleland Mjølke- og griseprodusent Tlf

26 Mine erfaringar planlegging, bygging og ny-driftsfase Før utbygging Kvote liter og 16 årskyr 50 purker i kombinert smågrisproduksjon Areal: 120 daa fulldyrka jord 110 daa innmarksbeite Garden driven saman med ektefelle Siv Mette

27 Mine erfaringar planlegging, bygging og ny-driftsfase Etter utbygging Kvote liter og 60 årskyr 50 purker i kombinert smågrisproduksjon aukar nå til 80 stk. Areal: 550 daa fulldyrka jord 200 daa innmarksbeite Garden nå driven som eit 2-familie bruk med ektefelle Siv Mette, dotter og svigerson

28 Planleggingsperioden - 12 månader Bygget Alle moglegheiter opne Teikningar Gardsbesøk Bruk av rådgjeving Kost / nytte Grovfôr

29 Planleggingsperioden - 12 månader Arbeidskrav Ny produksjon Større grovfôrareal Maskinpark

30 Planleggingsperioden - 12 månader Økonomi Finansiering Budsjetter Kostnadsjakt Stor utfordring Stor nedtur Korleis kutte investeringsbehov?

31 Byggefase - 14 månader Ferdig planlagt Heftig arbeidsmengde i byggefasen Eigeninnsats Mest tidleg i prosessen Byggeleiing Me utførte: Grunnarbeid minus sprenging Betongarbeid Røyrleggjar Maling Innreiing Me leigde: Råbygg Elektrikar Behandling av golver

32 Byggefase - 14 månader Tips Spesifisert pristilbud Krev slik du vil ha det Kontrollmål Studèr teikningen Total kostnad

33 Igangkøyring Oppbygging av besetning Oppstart av nytt fjøs Dei tre første vekene Rapportar i mjølkerobot Styringssystem i robot og husdyrkontroll Flokk og ikkje bare enkeltdyr

34 Igangkøyring Rutinar Lage nye rutinar Vera i forkant Tidspunkt oppstart

35 Takk for oss. Lukke til med ditt prosjekt!