Budsjett 2012 Økonomiplan Planleggingsprogram

Transkript

1 Budsjett 2012 Økonomiplan Planleggingsprogram Vedteke av Luster kommunestyre , sak 94/11

2 Årshjulet 2012 Luster kommune Overordna planlegging (raud strek), Overordna rapportering (blå strek), Styringsdialog (grøn strek) Teiknforklaring til dei raude og blå aktivitet TP tenesteplan B budsjett ØP økonomiplan PP planleggingsprogram R rekneskap Å årsmelding K - kostra T1 tertialrapport T2 - tertialrapport Teiknforklaring til dei grøne aktivitetane BU-S brukarundersøking skule, elevar og føresette LD leiardialog MS medarbeidarsamtalar VR vernerundar BU-BH brukarundersøking barnehage BU-BIB brukarundersøking bibliotek MU - medarbeiderundersøking

3 INNHALDSOVERSYN Innhaldsoversyn 1 Kommunestyret sitt vedtak 2 Samandrag 8 I. Kommunen sine driftsinntekter 16 II. Kommunen sine driftsutgifter 19 III. Investeringar. Finansutgifter/-inntekter 20 IV. Tenesteområda 21 Folkevalde Administrasjon Barnehage Grunnskule Helsetenester Sosiale tenester Pleie og omsorg Tekniske tenester Næringsutvikling og naturforvaltning Kultur V. Økonomiske taloversyn 91 Budsjettskjema 1a driftsbudsjettet Budsjettskjema 1b - netto driftsutgifter pr funksjon Budsjettskjema 2a - investeringsbudsjettet Budsjettskjema - økonomisk oversikt drift Budsjettskjema - økonomisk oversikt investeringar Økonomiplan hovudtal Økonomiplan investeringar VI. Planleggingsprogram VII. Budsjett 2012 kontrollutvalet 113 1

4 Saksprotokoll Kommunestyret Sak: 94/11 Tittel: :: Luster kommune: Budsjett 2012, økonomiplan , planleggingsprogram Arkivsak: 11/2431 Behandling: Framlegg frå Venstre: Tenesteområde næring: Ordninga kommunen har med redusert straum til storkundar med tariff T4 går ut. Auka inntekt kr. 380 Refusjon idrettsanlegg (s.85): kr. 385 Andre kulturtiltak/tilskot nærmiljøanlegg (s. 85): kr. Styrking av disposisjonsfondet: kr. Framlegget fekk 2 røyster og vart ikkje vedteke. Framlegg frå AP: 232 Helsestasjon/skulehelseteneste/jordmorteneste. Styrking av skulehelsetenesta og helsestasjon for ungdom med kr ,- fordelt over 2 år ( ). Midlane skal nyttast til auka stillingsressurs og innføring av tilbod om gratis prevensjon/ prevensjonsmidlar for unge vaksne fram til fylte 24 år. Løyvinga vert finansiert ved bruk av samhandlingsreformmidlar. Framlegget fekk 8 røyster og vart ikkje vedteke. Framlegg frå AP: Rådmannen utgreier behov og kostnad ved etablering av ei forsøksordning med høvesvis 30 og 60 minutt auka opningstid i Gaupne barnehage, med tilråding for endeleg vedtak i kommunestyret. Framlegget fekk 8 røyster og vart ikkje vedteke. Framlegg frå AP: Rådmannen får i oppdrag å vurdera behovet og moglegheit for å innføra eit økonomisk tilskot til ferie- og fritidsreiser for funksjonshemma med store behov for assistanse. Framlegget fekk 8 røyster og vart ikkje vedteke. Framlegg frå AP: 385 Andre kulturaktivitetar, Transporttilbod for ungdom: kr. Løyvinga vert øyremerkt transport til og frå rusfrie arrangement, idrettsaktivitet, Luster Bad og Sogn Skisenter.Inndekning frå tilskot til nærmiljøanlegg: kr. Framlegget fekk 8 røyster og vart ikkje vedteke. Framlegg frå SP, Krf, H, V og Frp: Planleggingsprogrammet nye punkt: 1. Gangveg frå Gaupne til Marifjøra vert å innarbeide i planleggingsprogrammet. 2. Småbåthamn Solvorn vert å innarbeide i planleggingsprogrammet. 2

5 385 Andre kulturaktivitetar, Transporttilbod for ungdom: kr. Ekstraløyvinga vert nytta til lokalt transporttilbod for ungdom. Inndekning frå tilskot til nærmiljøanlegg: kr. Langholmen ( kr) vert finansiert frå fiskefondet. Påtenkt finansiering ( kr) vert i staden nytta slik - tenesteområde kultur: 365 Kulturminnevern kulturvern Løyvinga på desse funksjonane vert altså ikkje reduserte, jf. formannskapet si tilråding. Framlegget vart samrøystes vedteke. Til slutt vart det røysta over budsjett, økonomiplan og planleggingsprogram med vedtekne endringar. Budsjett, økonomiplan og planleggingsprogram vart samrøystes vedteke. Vedtak: 1. Kommunestyret vedtek rådmannen sitt framlegg til driftsbudsjett for 2012 av med slike endringar og presiseringar: Tenesteområde administrasjon 1. Frå formannskapet sin generelle tilleggsløyvingspost vert det nytta kr til (nytt) Senter mot incest og seksuelle overgrep i fylket. Jf. innkome brev/søknad av (funksjon 180). 2. Det vert utarbeidd reglar for bidingstid ved vesentleg utdanning. Administrasjonsutvalet tek avgjerd i saka Tenesteområde barnehage 1. Det vert sett av kr til å ivareta bygningar og eigedom knytt til tidlegare Gaupne og Grandmo barnehagar (funksjon 221). 2. Rådmannen får i oppgåve å vurdere om det bør opprettast 1-2 faste vikarstillingar i barnehagane. Ein føresetnad for eit slikt tiltak må vere at stillinga(ne) vert finansiert ved hjelp av variable lønsmidlar (funksjon 201). 3. Følgjande styringsmål vert endra: Trivsel 5,2 Informasjon 4,9 Tenesteområde grunnskule 1. Driftskostnader knytt til symjebassenget ved Luster ungdomsskule vert redusert med kr som følgje av avstenging frå (funksjon 222). Tenesteområde helse (inklusive samhandlingsreforma) 1. Husleigeinntekta knytt til den nye ambulansestasjonen vert budsjettert med kr (funksjon 241). 2. Midlane til samhandlingsreforma, kr, vert nytta slik (funksjon 255): 5,443 mill. kr til oppgjer for sjukehusbehandling. Dette tilsvarar sum månadlege a-kontobeløp til Helse Vest, jf. Helsedirektoratet sitt brev av Årleg avrekning, første gong i ,5 mill.kr til oppgjer for utskrivingsklåre pasientar. Basert på siste års aktivitetsnivå og ny statleg døgnsats (4.000 kr). Avrekning kvar 4 mnd 0,521 mill.kr reservert seinare vedtak i kommunestyret. Restbestemt. 3. Det vert løyvd kr i driftstilskot til (nytt) Senter mot incest og seksuelle overgrep i fylket. Jf. innkome brev/søknad av (funksjon 233) 3

6 Tenesteområde pleie og omsorg (jf. helse over) 1. Budsjettert drift ved Jostedal eldresenter vert redusert med kr (funksjon 265). 2. Den kommunale nettoutgifta i høve ressurskrevjande brukarar vert auka med kr (funksjon 234). Tenesteområde tekniske tenester. 1. Oppmålingsgebyra (inntekt) vert auka med kr (funksjon 303). 2. Straumkostnader veg og gatelys vert auka med kr (funksjon 333). 3. Renovasjonsavgifta vert redusert med kr (funksjon 355). Tenesteområde næringsutvikling og naturforvaltning 1. Budsjettet for yrkesskulebygga vert auka med netto kr; kr i redusert straumutgift og kr i redusert husleigeinntekt (funksjon 320) avsnitt, s.80, får slik ordlyd: Det er sett av kr til cruisesatsing. Frå 2012 vil Oddvar Røysi bygge opp ein lokal organisasjon på Skjolden for å marknadsføre og utvikle Skjolden og ta mot cruiseskip og passasjerar på ein god måte. Kommunen har i delfinansiert aktivitetane som låg i avtalen mellom Skjolden Crusekai AS og reisemålsselskapet, kr pr år. Røysi ynskjer å vidareføre samarbeidet med kommunen, og ha ei medfinansiering mot eige utviklingsarbeid. Det vil bli utarbeidd ein avtale mellom kommunen og Røysi basert på at Røysi bygger opp ein slik lokal organisasjon. Næringsutvalet får fullmakt til å godkjenne avtalen. Det kan og vere aktuelt å finansiere fysiske tiltak for å betre landtilbodet for cruiseturistar einskilde stader i kommunen. 3. Vedtaket i k-sak 57/11 (SeaWalk1), punkt 3.d, har slik ordlyd: Tilskotet vert utbetalt når det ligg føre endeleg prosjektrekneskap. Dette vert endra til: 75% av tilskotet vert utbetalt når SeaWalk1-prosjektet er fullfinansiert og arbeidet med bygginga er starta opp ved LMI. 4. Det vert løyvd kr til Langholmen (funksjon 360). Finansiert frå fiskefondet. Tenesteområde kultur 1. Transporttilbod for ungdom får kr ekstra. Midlane vert nytta til lokalt transporttilbod for ungdom. Finansiering frå tilskot til nærmiljøanlegg. 2. Kommunestyret vedtek rådmannen sitt framlegg til investeringsbudsjett for 2012 av med slike endringar: a. Jostedal eldresenter Salsinntekt Jostedal eldresenter, netto kr, vert inntektsført på funksjon 265. Låneopptak funksjon 860 vert redusert tilsvarande. b. Hafslo barne og ungdomsskule 1. Luster kommunestyre viser til eigne vedtak i høve Hafslo barne- og ungdomsskule, jf. k-sak 115/08 (budsjett 2009), k-sak 66/10 (eiga sak) og k-sak 81/10 (budsjett 2011). Ein viser vidare til framlagde tilstandsvurderingar i budsjettsaka for 2012 og særleg rapporten frå Kjell Tokvam AS. 2. Kommunestyret ber på dette grunnlag rådmannen kome attende med ei sak der han omtaler og vurderer ei slik løysing: Skulen vert vidareutvikla med utgangspunkt i at skulebygget frå 1910 vert utfasa, at midtbygget ev. vert tilpassa/utvida og at det vert bygd nytt. I denne saka må rådmannen: 4

7 Vise korleis skulen bør nytte samfunnsbygget og fellesbygget. Vise korleis undervisninga kan gjennomførast i byggetida. Vise kvar nybygget bør innplasserast og i den samanheng vurdere ev. reguleringsmessige forhold. Vurdere når løysinga kan realiserast. Vurdere korleis løysinga bør finansierast og korleis kommunen bør finne dekning for tilhøyrande utgifter. c. Luster ungdomsskule, ev. Luster bad, varmeanlegg Eit alternativ med å dekke varmebehovet ved å avgrense prosjektet til å byte ut oljefyring med ny elektrokjel skal vurderast. Når det gjeld tilrådd varmepumpeløysing skal det leggjast fram utvida vurderingar på økonomi, konsesjonskraftverknader og alternativ med å kople på fleire bygg.saka skal leggjast fram igjen for formannskapet for val av endeleg løysing 3. Kommunestyret vedtek rådmannen sitt framlegg til økonomiplan for med slike endringar: a. Driftskostnader knytt til symjebassenget ved Luster ungdomsskule vert redusert med kr årleg som følgje av avstenging frå b. Ambulansestasjon husleige vert budsjettert med kr årleg. c. Drift av Jostedal eldresenter vert frå 2013 redusert med d. Oppmålingsgebyr vert auka med kr årleg. e. Drift av gatelys vert auka med kr årleg f. Renovasjonsavgift vert redusert med kr årleg.. g. Drift yrkesskulebygga vert auka med kr årleg (netto). h. Løyving og finansiering av (nytt) Senter mot incest og seksuelle overgrep i fylket vert vidareført etter Jf. innkome brev/søknad av Kommunestyret vedtek rådmannen sitt framlegg til økonomiplan for med slike presiseringar: a. Formannskapet får i oppdrag å kome med ei tilråding om korleis økonomiplanen bør tilpassast for utan at det vert saldert ved uttak frå kommunen sitt disposisjonsfond. Ei slik tilråding skal liggje føre innan og føreleggjast kommunestyret i påfølgjande møte. b. Luster kommune sine årlege låneopptak skal for åra etter 2012 ikkje overstige 18 mill.kr. 5. Kommunestyret vedtek rådmannen sitt framlegg til planleggingsprogram for med slike endringar og presiseringar: a. Luster kommune skal i planperioden revidere bustadsosial handlingsplan b. Reguleringsendring i høve salet av Jostedal eldresenter, Jf. vedtak i F-sak 76/11 c. Motorferdselsplan vert å innarbeide. d. Gangveg frå Gaupne til Marifjøra vert å innarbeide. e. Småbåthamn i Solvorn vert å innarbeide. 6. Kommunestyret vedtek at godtgjersla til ordførar vert auka med 4 % frå Kommunestyret vedtek slik skattlegging for 2012: a. Skatt på formue og inntekt vert utskrive etter høgaste gjeldande satsar. b. Eigedomsskatten, jf. lov av , vert utskriven med 7 kr for kvar 1000 kr i takstverdi. Skatten vert utskriven på verk og bruk. 5

8 8. Nytaksering eigedomsskatt. Kommunestyret vedtek at det vert føreteke nytaksering av eigedomsskattegrunnlag for verk og bruk i Nytaksering vert gjort gjeldande for skatteutskrivinga for skatteåret Rådmannen får fullmakt til å engasjere naudsynt konsulenthjelp. 9. Kommunestyret vedtek slik bruk av fond i 2012: Disposisjonsfond (drift) 1. Funksjon 171 Premieavvik tidlegare år 3,150 mill.kr 2. Funksjon 880 Generell bruk til saldering av budsjett 7,404 mill.kr Næringsfond (drift) 1. Funksjon 325 Naturarven 0,251 mill.kr 2. Funksjon 325 Generell bruk til næringstiltak 10,000 mill.kr Heimfallsfond (drift) 1. Funksjon 870 Rente lån Gullringen 3,800 mill.kr Bruk av ubunde investeringsfond (til investeringar) 3,500 mill.kr Renter og avkasting av kommunen sine omløpsmidlar, inkl. fond, vert å sjå samla.avkastinga avsett til fond vert sett til 2 mill.kr.ev. meir-/mindreavkasting vert ført mot bufferfond. 10. Kommunestyret vedtek å ta opp nye lånslik (2012) a. Ordinære investeringar (pkt. 2.1) = kr. b. Vidare utlån: kr. 11. Kommunestyret vedtek slik forvaltning av konsesjonskrafta a. Konsesjonskraft til eige bruk vert seld som i 2011, jf. vedtak i k-sak 92/09. b. Konsesjonskraftuttak Årøy kraftverk vert seld attende til Sognekraft (gjenkjøpsavtale). c. Næringslivskundar får tilbod om kjøp av kraft til 33 øre prkwh + påslag +mva gjennom eittårskontraktar (2012). d. Resterande kraft vert forvalta med grunnlag i vedteken risikostrategi, jf. vedtak i k-sak 92/09 og endring ved vedtak i k-sak 24/11. Rådmannen får likevel fullmakt til å vurdere om det for 2012 skal prissikrast meir enn 21,8 Gwh. Jf. omtale av konsesjonskrafta i k-sak 73/ Fullmakter elles a. Kommunestyret gjev formannskapet fullmakt til å disponere Tilleggsløyvingar og nye løyvingar. b. Rådmannen får likevel fullmakt til å fordele tilleggsløyvingar løn og aktivitetsbasert utjamningstilskot legar/barnehage/grunnskule. c. Kommunestyret gjev formannskap/rådmann fullmakt til å gjennomføre investeringar innanfor dei rammer/presiseringar som ligg i budsjettet. d. Kommunestyret gjev rådmannen fullmakt til å sjå løyvingar til barnehage og grunnskule i samanheng i samband med oppretting av oppvekstsenter 5 fem bygdelag frå 1.august e. Rådmannen får fullmakt til å inngå avtalar om grunnkjøp innafor dei kostnadsrammer og presiseringar som ligg i budsjettet. f. Kommunestyret gjev kyrkjeleg fellesråd fullmakt til å disponera løyvinga på kr til investeringar kyrkja. 13. Rådmannen rapporterer slik til kommunestyret (2012) a. Årsrapport og rekneskap i samsvar med kommunelova sine reglar. b. Rapportar pr. 1. og 2. tertial med tilråding og naudsynte budsjettendringar. c. Separate byggje- og anleggsrekneskap for definerte investeringsprosjekt (kontoklasse 0) med eit samla kostnadsoverslag på minimum 2,5 mill.kr. d. Med grunnlag i vedteken strategi for forvaltninga av konsesjonskrafta, jf. k-sak 92/09. 6

9 e. Med grunnlag i vedteke reglement for finansforvaltninga, jf. k-sak 42/ Kommunestyret fastset at alle endringane og presiseringane i høve rådmannen sitt framlegg til budsjett, økonomiplan og planleggingsprogram av , jf. punkta 1-13 over, gjev slik endra saldering (netto, kr): Element/funksjon Eigedomsskatt Tilleggsløyvingar Barnehagelokale Skulelokale Førebyggjandeh/s Helsesenter Aktivisering Omsorgsbustader Oppmåling Veg og gatelys Renovasjon Miljøvern : (frå fond) 320 Yrkesskulebygga Rente/avdrag lån Sum Disp.fond, red. uttak Sum Summen av mindreutgifter og meirinntekter vert såleis nytta til å redusere uttaket frå disposisjonsfondet, slik punkt 9 over viser (8,000 0,596 = 7,404). 7

10 SAMANDRAG Luster kommunestyre vedtok i desember 2010 budsjettet for 2011 og tilhøyrande økonomiplan og planleggingsprogram dei to siste for åra Budsjett 2012 skal, i samsvar med vanleg praksis, byggje på kommunestyret sin økonomiplan for same år (2012). Budsjettet (2012) må likevel tilpassast: 1. Dei endringar som i løpet av 2011 er gjort i grunnlaget (basisen) for økonomiplanen sine 2012-rammer. Dvs. at 2012-rammene må konsekvensjusterast. 2. Dei endringar som må gjerast i 2012-rammene ut frå endra statleg politikk og endra økonomiske føresetnader elles. Dvs. tilpassing til nye eksterne rammevilkår. 3. Dei endringar som må gjerast i 2012-rammene ut frå lokale forhold. Dvs. at rammene må tilpassast nye lokale prioriteringar. Økonomiplanen for skal vere ein rullert versjon av sist vedteken plan ( ). Dvs. at vi kuttar ut første året i den tidlegare planen (2011), legg til eit nytt år (2015) og tilpassar alle mellomliggjande år ( ) til dei endringar som følgjer av punkta 1-3 over. Også planleggingsprogrammet for skal vere ein rullert versjon av sist vedteke program ( ). Første året utgår, eit nytt kjem til og alle mellomliggjande år vert tilpassa dei endringar som bør gjerast i den samla planleggingsaktiviteten. Det er eit krav at alle desse dokumenta må er innbyrdes avstemte. Dei må dessutan vere tilpassa dei krav som vert fastset av overordna statleg styringsmakt. Førre budsjett, økonomiplan og planleggingsprogram (av desember 2010) Kommunestyret sitt budsjett for 2011 var: Balansert, slik kommunelova krev. Basert på at nokre vedtekne innsparingstiltak skulle gjennomførast (folkevalde, helseog omsorgsplanen, barnehage, tekniske tenester), medan andre skulle leggjast til sides (grunnskulen, ei meir effektiv kjøkenteneste). Prega av store investeringar (79 mill.kr) og ein kraftig auke i lånegjelda (50 mill.kr). Tydeleg på at kommunen framleis skulle yte tenester på eit høgt nivå. Kommunestyret sin økonomiplanviste for åra fram til og med 2014: Realnedgang i eigedomsskatten (4,8 mill.kr) og auka netto finansutgifter (3,1 mill.kr). At kompensert mva frå investeringar ikkje lenger kan nyttast til drift (ny forskrift). Innsparingar i barnehagedrifta i Gaupne (0,4 mill.kr). Store innsparingskrav etter 2011 og særleg frå Innsparingskrava var ikkje konkretiserte i eigne tiltak. Dei hadde slik storleik (mill.kr): Innsparingskrav Pleie og omsorg 0,5 2,5 2,5 Kommunen 1,3 5,4 7,6 Sum innsparingskrav 1,8 7,9 10,1 Kommunestyret såg altså i desember 2010 føre seg ein relativt stor framtidig ubalanse. Årlege driftstilskot til Luster bad KF (2,1 mill.kr). 8

11 Høge investeringar (93,0 mill.kr) og vidare gjeldsauke (12,6 mill.kr i 2012). Kommunestyret sitt tilhøyrande planleggingsprogram: Bygde på kommunestyret sin arealplan frå årsskiftet 2008/09. Prioriterte å følgje opp arealplanen og dei oppgåver som ut frå lova måtte prioriterast. La til grunn at det nye kommunestyret (2011) ville arbeide med ein ny planstrategi. Budsjettrevisjonar og nye føresetnader elles (2011) Tidleg i 2011 vart det klårt at Luster kommune kom ut med eit driftsoverskot i rekneskapen for 2010 på 19,2 mill.kr. Kommunestyret måtte i mai 2011 nytte 4,9 mill.kr av dette til å dekke premieavvik pensjon, slik at det reelt disponible overskotet var på 14,3 mill.kr. Ved handsaminga av budsjettrapporten pr. 1.tertial 2011 vedtok kommunestyret å auke konsesjonskraftinntekta med 2,8 mill.kr. Ein disponerte samtidig overskotet for 2010 og nemnde konsesjonskraftvinst, i alt 17,1 mill.kr. Summen vart nytta til eigenkapital i vedtekne investeringar (13,2), bedriftshelsetenesta (0,3), grunnskulen (1,2), barnevernet (0,5), kommunale vegar (0,5) og det sentrale lønsoppgjeret (1,4). Desse endringane gav grunnlag for å konsekvensjustere dei økonomiske rammene for (økonomiplanen) slik (+/-): Det reduserte låneopptaket (2011) gav reduserte kapitalutgifter på 1-1,5 mill.kr pr. år. Påplussinga til grunnskulen gav ein utgiftsauke på 2,7 mill.kr på årsbasis. Påplussinga til bedriftshelsetenesta måte vidareførast (lovendring). Påplussinga til det sentrale lønsoppgjeret (2011) gjev auka utgifter vidare framover. Storleiken på denne auken vil bli påverka av dei faktiske lønsoppgjera ( ). Påplussinga til vegnettet gav ingen automatisk rammeauke. Ramma frå og med 2012 må likevel vurderast som lekk i eigne lokale prioriteringar. I budsjettrapporten pr. 2.tertial 2011 tilrådde rådmannen auka løyvingar til pleie/omsorg (0,7 mill.kr), sosial/barnevern (0,3 mill.kr), sosial/nav Luster (sosialhjelp, netto 0,6 mill.kr)og det kommunale vegnettet (0,8 mill.kr). Det vart samstidig lagt opp til reduserte løyvingar til tekniske tenester/brannvernet (0,4 mill.kr), samt inndraging av reservepostar til barnehage (1,0 mill.kr) og helse (legeverksemda, 0,8 mill.kr). Desse endringane gav grunnlag for å konsekvensjustere dei økonomiske rammene for (økonomiplanen) slik (+/-): Påplussinga til pleie og omsorg måtte vidareførast og reknast om til heilårsbasis. Påplussinga til sosiale tenester vart ikkje automatisk vidareført (anslagsløyvingar). Påplussinga til vegnettet gav ingen automatisk rammeauke, jf. tertialrapport 1/11 over. Reduksjonen til tekniske tenester/brannvernet (0,4 mill.kr) kunne vidareførast. Dei andre inndragingane kunne ikkje vidareførast, men kan vurderast i ein samla pott, ev. også saman med grunnskulen. Jf. under. 9

12 Utover ovannemnde budsjettrevisjonar (2011) er det, ut frå administrative vedtak i 2011, også gjort nokre andre justeringar i tidlegare økonomiske føresetnader: Rådmannen vedtok i 2011, jf. kommunestyret sin sikringsstrategi for konsesjonskrafta, å binde delar av krafta for Tilhøyrande inntektsanslag for åra (16,3 mill.kr årleg) må avstemmast med dei vedtaka som her er gjorde. Rådmannen vedtok i 2011, jf. kommunestyret sitt finansreglement, å binde renta for lån på ca. 75 mill.kr for 3-5 år. Det inneber at vel 50 % av lånegjelda ved inngangen til 2012 vil ha ei gjennomsnittleg rentebinding på 3,2 %. Økonomiplanen ( ) legg til her til grunn ei rente på 3,75 % i 2012, 4,2 % i 2013 og 4,5 % i Inntektsføresetnadene frå er tilpassa desse endringane. Budsjettet for 2012 og økonomiplanen for Luster kommune gjer, jf. statsbudsjettet for 2012, slike justeringar i eigen økonomiplan: Aukar nivå på dei frie inntektene (rammetilskot, skatt) med 3,5 mill.kr i Dette er ca. 1 mill.kr under nivået i kommuneproposisjonen. For er det lagt inn ein svak auke i rammetilskotet (1,1 mill.kr i 2015) basert på KS sin prognosemodell. Aukar nivå på eigedomsskatten med nominelt 5 % i 2012 (2,7 mill.kr) og nye 11% (6,0 mill.kr) i Statsbudsjettet klårgjer berre nivået for Kommunen legg til grunn at realnivået i 2013 vert vidareført i Grunnskulen; Legg til rette for nye valfag på ungdomssteget. Start i 8.klasse i 2012, så gradvis innføring mot full iverksetting frå 2014/15. Nasjonal kostnad for 3 årssteg: 470 mill.kr. Valfaga skal ha eit omfang på 171 timar over tre år, dvs. 57 timar pr. steg. Av nemnde timer skal 2/3 takast frå dagens fag og 1/3 tilførast. Hausten 2012 vil dette kunne bety inntil 25 timar på kvar ungdomsskule. Finansieringa må vi kome attende til. Staten legg til grunn at dette er finansiert over dei frie inntektene. Pleie/omsorg; Legg til rette for dagtilbod for demente ved eit nytt tilskot. I 2012 set staten av 150 mill.kr til ca personar. Luster kan, jf. vanlege høvestal, rekne med å få i storleiksorden kr til ca. 5 personar. Tilskotet skal trappast opp mot Vi legg til grunn at ordninga ikkje påverkar den kommunale budsjettbalansen. Samhandlingsreforma; Styrkjer folkehelsearbeidet. Regjeringa føreset at ev. meirutgifter kan dekkast ved innsparingar. Samhandlingsreforma; Får knapt 6,5 mill.kr til medisinske sjukehuspasientar (20 %) og utskrivingsklåre pasientar. Beløpet kjem som rammetilskot i tillegg til ovannemnde 3,5 mill.kr. Det er førebels budsjettert slik at inntekt og utgift balanserer. Utgiftene er inntil vidare lagt på tenesteområdet Helse. Budsjettet må tilpassast/ konkretiserast. Samhandlingsreforma; Må, innan 2016, ha på plass eit visst tilbod om døgnopphald for pasientar som treng augeblikkleg hjelp (ØH). Staten set av 260 mill.kr i 2012, med opptrapping til vel 1,0 mrd.kr i Vi legg til grunn at vi kan møte dette ved å utvikle eit Luster lokalmedisinsk senter og ev også ta del i eit Sogn DMS, Lærdal. Og vidare at auken i eigne utgifter kan finansierast gjennom innsparingar og nye inntekter. Statleg rentekompensasjon frå 2013; inntektsføre 0,450 mill.kr i rentekompensasjon pr. år for 14,3 mill.kr av låneopptaket til Luster bad. 10

13 Luster kommune gjer, ut frå meir marknadsmessige forhold, slike tilpassingar: Lånerenta vert sett til 4,00 % i 2012, 4,50 % i 2013 og 5,00 % i Dvs. 0,25-0,50 %poeng over nivået i førre økonomiplan. Plasseringsrenta vert endra tilsvarande. Konsesjonskraftvinsten vert stipulert til same nivå som skissert i budsjettrapporten pr. 1.tertial 2011 (for året 2012). Dvs. til 16,3 mill.kr korrigert for vanleg prisstigning. Luster kommune gjer, ut frå lokale prioriteringar, slike tilpassingar: Barnehagar og skular (inkl. SFO) vert frå slegne saman til oppvekstsenter på Skjolden, i Dale, i Jostedal, på Indre Hafslo og i Solvorn. Dette skal i utgangspunktet ikkje påverke kommunen sine driftsutgifter. Mindre og naudsynte bygningsmessige tilpassingar (t.d. i Dale) vil bli prioritert innan potten til byggutvikling. Grunnskulen; klasseendringar som følgje av offisielle GIS-data pr. oktober 2011 er innlagde. Det er lagt til grunn at tal klassar går ned frå 42 i 2011/12 til 40 dei neste åra. Dette som ei tilpassing til lågare elevtal og difor lågare inntekter. Gjeldande reglar for klassedeling vert følgde. Pårekna innsparing 0,7-0,8 mill.kr i høve 2011/12. Budsjettet er og tilpassa kjende endringar i einskildvedtak > 70%. Grunnskulen; det er lagt inn midlar til «Ny giv», dvs. den nasjonale satsinga på lesing og mattematikk siste halvår i 10.klasse. Målet vil vere å styrke kunnskapsgrunnlaget blant dei svakast elevane og gjennom det redusere fråfallet i vidaregåande skule. Helse og omsorg; det vert arbeidd med å greie ut om det er grunnlag for å etablere eit Luster lokalmedisinske senter ved Gaupne omsorgssenter. Eit ev. slikt senter må byggje på helse- og omsorgsplanen sin sjukeheimsstruktur og samhandlingsreforma sitt krav om at kommunane i2016 skal ha på plass eit visst augeblikkleg hjelp-tilbod. Parallelt med dette vurderer vi om og ev. korleis vi skal ta del i eit DMS Sogn, Lærdal. Jf. vedtak i k-sakene 41/11 og 27/11. Samhandlingsreforma; dei auka inntektene (knapt 6,5 mill.kr) vil i 2012 bli nytta til kjøp av spesialisthelsetenester og til å styrke eigne tilbod. I kommunen bør midlane kanaliserast mot eit ev. Luster lokalmedisinske senter. Kommunen sin ambisjon må vere at det årleg skal førast over (nye) 0,2 mill.kr frå tenestekjøp til lokal behandling. Det vert vidare lagt til grunn at det vi måtte få av midlar til å utvikle augeblikkleg hjelp-tilbod vert nytta tilsvarande, ev. ved eit Sogn DMS, Lærdal. Tekniske tenester; nivået til kommunale vegar aukar med 0,5 mill.kr. Påplussingane i 2011 (1,3 mill.kr) indikerer at ramma er for låg. Næring; det er lagt til rette at cruiseavtalen kan forlengast i (0,4 mill.kr pr år). Jf. k-vedtak 57/11 om eit infrastrukturtilskot på 5 mill.kr til ein SeaWalk1. Kultur; føresetnaden om årlege tilskot til Luster bad KF vert følgd opp (2,1 mill.kr). I dette ligg også betaling for elevsymjing som tidlegare har gått føre seg ved ungdomsskulen. Denne vil bli nærare presisert. Tilleggs- og nye løyvingar, justert struktur; utover formannskapskontoen og kontoen til lønsoppgjera, er det frå 2012 lagt inn 1,0 mill.kr til ev. utjamningstilskot til legar og/eller ev. barnehage- og skuleaktivitet utover føresett nivå frå

14 Generelt; Det er lagt inn ei viss innsparing ved at ein del kommunale løyvingar (ekskl. løn) ikkje vert priskompenserte for åra 2014 (1,7 mill.kr) og 2015 (2,9 mill.kr). Luster kommune gjer, i forhold til eigne pensjonsutgifter, slike tilpassingar: Budsjetteringsmåte; følgjer opp etableringa av eit «bufferfond pensjon» som omtalt i budsjettrapporten pr. 2.tertial Intensjonen er å føre premieavvika, som kjem fram i aktuarmessige berekningar i pensjonskassene (KLP og SPK), mot dette fondet. Premieavvik er forskjellen mellom det vi må betale i pensjonsutgift(endra likviditet) og det vi er pålagt å rekneskapsføre som pensjonsutgift. Variasjonane som følgjer av premieavvika (+/-) vil på denne måten ikkje slå inn i drifta. Utgiftsnivå; Aukar pensjonsutgiftene (2012) med 8,0 mill.kr. Dette pga. lågare anslag for tilbakeført overskot frå KLP (rekneskapsåret 2011), høgare forventningar til lønsog trygdeoppgjeret (2012) og lågare grunnlagspremie frå finanstilsynet. Auken for åra etter 2012 er ut frå eit samla skjønn redusert til 5,5 mill.kr. Auken i pensjonsutgiftene har kommunen ikkje dekning for eigen økonomiplan. Jf. omtale i budsjettrapporten pr. 2.tertial 2011, der det står (f-sak 97/11): Saldering: «Luster er ein av få kommunar som har dekka premieavvika (utgiftene) over 1 år. Rådmannen meiner vi bør halde fast ved denne delen av ordninga. Dei fleste kommunar gjer dette over 15 år, med den intensjon at dette skal gje jamnare pensjonsutgifter. Det som i realiteten har skjedd er at kommunane no skyv utgifter på ca. 22 mrd.kr føre seg, eit tal som vil auke med nye 7 mrd.kr berre i Dette vil etter kvart kunne skape alvorlege likviditetsproblem i mange kommunar. KRD har nyleg foreslege ei endring, der dekkinga skal skje over 10 år. KS har i sin uttale foreslege ein reduksjon til 5 år. Ved ei dekking av premieavvika (utgiftene) påfølgjande år slik Luster har gjort og gjer vil vi i budsjettet måtte utgiftsføre det som likviditetsmessig vert utbetalt og dette vil variere. Rådmannen vil i sitt framlegg til budsjett for 2012 nytte ein pensjonspremie på 21 % av fastlønspostane for dei som er medlemar i KLP og 13,5 % for dei som er medlemar i SPK. Dette kan syne seg å vera for lite, men vil ev. verta justert i 2. tertial 2012 då vi har fått korrigerte tal frå KLP og SPK.» Det er viktig å merke seg at Luster kommune tek desse utgiftene når dei kjem, medan dei fleste kommunar skyv utgiftene/problema framføre seg. Dersom Luster hadde følgd «kommune-noreg» vil vi i 2012 hatt en ubetalt pensjonsgjeld på mill.kr. Etter at desse justeringane er gjorde, må både budsjettet for 2012 og dei etterfølgjande åra salderast mot bruk av kommunen sitt disposisjonsfond. Dette inneber at driftsinntektene ikkje er tilstrekkelege til å dekke driftsutgiftene. Jf. tabell (mill.kr): Budsjett/økonomiplan Bruk av disposisjonsfondet 7,4 4,6 4,6 4,6 21,2 Dette vil ikkje vere berekraftig over tid. 12

15 Strategi 1: Under kommunestyret sin temadag om kommuneøkonomien 26.mai 2011 drøfta ein i eit eige gruppearbeid om det var interesse for ein sterkare politisk medverknad i budsjettarbeidet. Tilbakemeldingane viste at politisk side bør involverast sterkare. Budsjettarbeidet er dessutan eit politisk ansvar, jf. kommunelova kapittel 8. Oppfølging: Budsjett- og økonomiplanvedtaket legg opp til at formannskapet får i oppdrag å kome med ei tilråding til kommunestyret om korleis økonomiplanen ( ) skal tilpassast for at inntekter og utgifter skal balansere over tid. Ei slik tilråding skal liggje føre innan 1.september Investeringar i Investeringsprogrammet for byggjer i all hovudsak på prioriteringar og prosjekt som ligg i førre økonomiplan. Det er likevel lagt opp til visse justeringar, m.a.: Hafslo barne- og ungdomsskule; Det er tidlegare prioritert midlar til arbeidsmiljøtiltak, oppgraderingar og eit tilleggsareal (9,5 mill.kr). Planarbeidet syner at tilstanden i gamlebygget er dårlegare enn rekna med.. Kostnadsoverslaget er oppjustert til 15,0 mill.kr (skjønn). Kommunestyret ber om ei sak der det vert gjort nærare vurdering av å byggje nytt og fase ut gamlebygget. Hafslo barnehage; kostnadsoverslaget for den nye avdelinga (24 plassar) er oppjustert frå 4,5 til 9,0 mill.kr. Førstnemnde tal er urealistisk for ei ny storavdeling. Nytt anslag inkluderer og midlar til noko oppgradering og grunnerverv og opparbeiding av eit utvida uteområde. Hafslo barne- og ungdomsskule, uteområde; det er sett av 1,0 mill.kr i 2012 til grunnerverv og veg/parkering. Luster ungdomsskule - nytt prosjekt; 2,5 mill.kr til ei ny varmepumpeløysing i (2012) som vil kunne gje ein vesentleg reduksjon i bruken av oljefyring. Det vil bli vurdert om dette anlegget bør koplast saman med Luster bad. Kommunestyret ber om ei nærare vurdering av alternativ med utvida bruk av elektrokjel, økonomien og omfang av prosjektet. Det er sett av 15 mill.kr til investeringar i høve samhandlingsreforma. Førebels avsettemidlar til omsorgsbustader Hafslo inngår i beløpet. Bruken av dei samla midlane må vurderast innafor prosjektet Luster lokalmedisinske senter, jf. eige k- vedtak i Renoveringa av rådhuset; Prosjektet har vore utsett i mange økonomiplanprosessar. Ein legg no opp til ny utsetting til Kvar av sekkepostane bygg- og anleggsutvikling er justerte ned til 1,0 mill.kr årleg. Påtenkt løyving til felles IKT-tiltak er auka til 1,0 mill.kr årleg. Luster bad; finansieringsplanen er tilpassa slik at kommunen tek over ansvaret der bidraga frå næringslivet og nabokommunar har vore overvurderte. 13

16 Budsjettet, økonomiplanen og planleggingsprogrammet har alle fokus på å få klårgjort bustadfelta Beheim 2 (Hafslo), Verket 2 og Salen (Gaupne) og Bolstadmoen (Skjolden) for utbygging. Det klårt største investeringsprosjektet i 2012 vil liggje i sluttføringa av Luster bad. Til dette vert det i 2012 løyvd nær 25 mill.kr. Strategi 2: Under gruppearbeidet på kommunestyret sin temadag om kommuneøkonomien 26.mai 2011 drøfta ein om det kunne vere aktuelt å innføre eit «tak» på lånegjelda og/eller kapitalutgiftene. Tilbakemeldingane viste at dette bør vurderast. Oppfølging: Førre budsjett og økonomiplan la opp til store investeringar og låneopptak i og var deretter prega av tilsvarande låg investeringsaktivitet, særleg i For å jamne ut dette og for at økonomiplanen skal bli ein meir realistisk styringsreiskap, vert det no lagt opp til eit lånenivå på inntil 18 mill.kr årleg frå Det inneber at kommunen, etter at kompensert mva og ev. tilskotsmidlar er rekna inn, vil kunne investere for brutto mill.kr årleg. Luster kommune vil frå og med 2013 betale ca. 22 mill.kr i årlege låneavdrag. Nye lån på inntil 18 mill.kr pr. år inneber difor at den langsiktige gjelda vil bli stabilisert og svakt redusert. Det vil vere heilt avgjerande for at kommunen skal kunne møte ein ev. renteauke og sikre dagens tenestenivå. 14

17 Planleggingsprogrammet for Planleggingsprogrammet er eit program for kommunen sitt planarbeid dei 4 neste åra, dvs. at det har same tidshorisont og blir rullert på same måte som økonomiplanen. Planprogrammet skal vere avstemt med økonomiplanen både når det gjeld oppgåver og ressursbruk. Det nye planleggingsprogrammet gjev ein samla oversikt over nye generelle planar som skal utarbeidast, ulike typar av reguleringsplanar og tilhøyrande utgreiingsarbeid. Programmet gjev dessutan ein status for gjeldande planar. Kommuneplanen sin generelle del vart vedteken av kommunestyret i Denne planen fastset mål for utviklinga i kommunen på ei rekkje område. Det er også sett opp tiltak som skal gjennomførast for å nå desse måla. Kommuneplanen sin arealdel er ein overordna arealplan. Gjeldande plan vart vedteken av kommunestyret i 2008 og gjeld i 12 år. Han byggjer på den generelle delen av kommuneplanen, han gjeld i heile kommunen og er juridisk bindande for arealbruk og byggjetiltak. Plan- og bygningslova innførte i 2008 eit krav om utarbeiding av kommunal planstrategi. Etter lova skal det nye kommunestyret ( ) vedta sin kommunale planstrategi i løpet av Dette vil bli følgd opp. Kommunestyret ( ) handsama i 2011 Kommuneplan og råd for planstrategi. I denne saka summerte ein opp status for gjennomføringa av kommuneplanen frå 2007 og gav råd til nytt kommunestyre om utforminga av planstrategien før ein rullerer kommuneplanen. Ved vedtak av planstrategien i 2012, må kommunestyret m.a. ta stilling til om gjeldande arealdel skal vidareførast eller reviderast. Kommunestyret må vedta både planstrategi, kommuneplan og reguleringsplanar. Formannskapet fungerer som kommuneplannemnd, medan plan- og forvaltningsstyret tek seg av oppgåver knytt til utarbeiding av reguleringsplanar og dispensasjonssaker. Det er sett krav i lovverket om at alle kommunar skal ha eit planregister, m.a. for at brukarar kan nytte elektroniske byggjesøknader. Luster kommune fekk på plass sitt register i I fleire nye lover er det teke inn reglar som stiller sterkare krav til samordning av ulike omsyn. Dette gjeld t.d. krav om vurdering av tryggleik gjennom utvida ROS-analysar. Kommunane har også fått pålegg om nye planoppgåver både i plan- og bygningslova og i særlover. Spesielt gjeld dette føremålsparagrafen i plan- og bygningslova med sterk vektlegging av miljø og berekraftig utvikling, og dei nye lovene om folkehelse og naturmangfald. Luster kommune vil følgje opp desse. 15

18 I. KOMMUNEN SINE DRIFTSINNTEKTER 13 % 3 % 12 % Brukarbetalingar/sals og leigeinntekter Overføringar 11 % Rammetilskot 29 % 32 % Skatt på formue og inntekt Eigedomsskatt Konsesjonsavgifter Kommunen sine samla inntekter har ein forventa vekst på 6,2 % frå Samla driftsinntekt har ein vekst på ca 25 mill.kr. I rammetilskotet ligg 6,4 mill.kr som er knytt til samhandlingsreforma. Nedanfor er dei einskilde inntektsartane omtalt. Brukarbetaling/leigeinntekter Det er i budsjett 2012 lagt inn ei viss differensiering av auken i avgifter og betalingssatsar. Jf eiga sak. Følgjande satsar bør særskild nemnast: Barnehage: Betalingssats for ein 100%-plass i barnehage vert frå 2012/13 sett til kr 2.330,- pr månad, tilsvarande maksimalprisen. Alternative plasstorleikar vert sett til 60% og 80%. Desse alternativa vil koste 70%, respektive 90%, av full pris. Skulefritidsordninga (SFO): Gjeldande satsar vert regulert i samsvar med prisutviklinga. Det vil likevel verta føreteke ei korrigering, slik at timar brukte til leksehjelp vert gratis (statleg føring). Husleige omsorgsenter/betaling for omsorgsplass: Det vart i budsjettet for 2010 føreteke ei regulering av husleige tilsvarande gjengs husleige. Det er i 2012 berre gjort ei regulering tilsvarande prisutviklinga. Årsavgifter vatn og kloakk: Satsane for vatn er auka med 4% og satsane for kloakk er auka med 5% frå Dette gjev nær 100 % inndekning. Byggesaksgebyr: Det er pålegg om å innføre byggesakstilsyn og det er vedteke å kjøpe tenesta hjå SBR-IKS. Det er føresett at utgiftsauken skal finansierast med avgiftsauke. Dette gir ein større auke i byggesaksgebyra, om lag 30 %. Gebyr for feiing og tilsyn. Det vert lagt opp til ei omlegging av gebyra der frekvens på feiing vil differensiere gebyret. Gebyr vert i intervallet kr pr pipe pr år. 16

19 Prisar næringsareal. Prisen på næringsareal på Gaupne- og Røneidsgrandane var uendra i mange år. Frå 2011 vart prisen auka frå 35 kr pr m2 til 150 kr pr m2. Frå vil prisen bli auka tilsvarande prisutviklinga. Utover ovannemnde endringar er det i 2012 føresett ei framskriving av dei fleste kommunale avgifter og betalingssatsar tilsvarande prisutviklinga. Overføringar Overføringar er dels frie inntekter, men også ein del inntekter som er bunde opp mot nivået på tenesteproduksjonen. Av dei største postane kan nemnast: Konsesjonskraftvinst Luster har ei samla konsesjonskraftmengde på 230 Gwh. Luster kommune har berre rett til uttak tilsvarande allmennforsyninga i kommunen pluss eigeforbruket i kraftstasjonane pluss den straum som kjem frå fjernvarmeanlegg eller tilsvarande der ein nyttar biobrensel. I 2011 vart det semje med fylkeskommunen om korleis kommunen som primær uttakar bør stipulere nivået på allmennforbruket. Dette vert no fastsett fyrst når vi kjenner forbruket pr Ein førebels prognose for 2012 tilseier at kommunen vil kunne ta ut 85 Gwh. I budsjettvedtaket for 2012 vil liggje eit eige punkt om konsesjonskrafta, med slike element: Konsesjonskrafta til eige bruk vert teke ut til sjølvkost. Næringslivskundar får tilbod om kjøp av kraft til 33 øre pr kwh + påslag + mva. gjennom eittårskontraktar for Kundar med tariff T4 1 får tilsvarande tilbod. Prisen til næringslivskundar er basert på gjennomsnittleg spotpris dei siste 5 åra ( ). Dette er same metode som har vore nytta dei siste åra. Denne ligg innafor dei konkurransereglar vi må følgje. Grunnlaget for 2012-prisen (33 øre pr kwh ++) ligg i følgjande priser: 2006: 39,6 øre pr kwh 2007: 20,6 øre pr kwh. 2008: 32,4 øre pr kwh 2009: 30,6 øre pr kwh. 2010: 41,4 øre pr kwh Resterande kraft vert seld i samsvar med kommunestyret sin sikringsstrategi. Det er i 2012 budsjettert med slik vinst av konsesjonskraftsalet: Bruk til eigne bygg mv 12,5 Gwh 0,0 mill kr Sal til næringslivskundar 12,0 Gwh 2,2 mill kr Sal i marknaden 60,5 Gwh 14,5 mill kr Sum 16,7 mill kr Øyremerka statstilskot ressurskrevjande brukarar Dette er øyremerka statlege midlar innretta mot brukarar med store hjelpebehov. Staten dekker 80% av ev lønskostnader som overstig kr ,- pr brukar. 17

20 Mva-kompensasjon I 2012 er budsjettert med ein forventa mva-kompensasjon på 7,5 mill kr (drift) og 10,0 mill kr (investeringar). Begge delar vert ført som driftsinntekter, jf regelverket. Kommunestyret har vedteke at forventa kompensasjon i høve Luster bad skal nyttast til delfinansiering av anlegget. 6,0 mill kr av kompensasjonsbeløpet på investeringssida vil difor gå tilbake som eigenkapital til denne investeringa. Dette oppfyller det statlege kravet om at minst 60% av mva-kompensasjon (investeringar) skal nyttast til eigenkapital i Det skjer no ei systemomlegging som inneber at mva-kompensasjon (investeringar) etterkvart vert nytta fullt ut som eigenkapital til investeringar. Omlegginga skjer i løpet av 5 år, slik at minst 20 % av mva-kompensasjonen i 2010 skulle nyttast slik, minst 40 % i 2011 skal nyttast slik, minst 60 % i 2012, minst 80 % i 2013 og 100 % i Dette vil auke presset på driftsøkonomien og gje ei svekking av driftsbalansen dei nærmaste åra. Samstundes vil det redusere lånebehovet. Økonomiplanen føresett overføringar til investeringsrekneskapen i samsvar med denne endringa. I tillegg er nivået redusert som følgje av forventa lågare investeringstakt. Skatt på formue og inntekt Det kommunale skatteøre for personlege skattytarar er sett til 11,6 % for 2012, dvs ein auke på 0,3%-poeng i høve Eigedomsskatt Det er i 2012 budsjettert med 56,5 mill kr i eigedomsskatt, 3,652 mill kr meir enn budsjettert skatt Dette er i samsvar med vedteken endring av skattlegging frå kraftanlegg. I 2013 er eigedomsskatten ytterlegare auka med 6 mill kr i samsvar med vedteken endring, Vidare i økonomiplanperioden er inflasjonstapet innarbeidd. Sistnemnde føresetnad er usikker. Rammetilskot Rammetilskotet for 2012 er budsjettert med 135,5 mill kr. Dette i samsvar med regjeringa sitt statsbudsjett. I rammetilskotet er innlagt overføringar på 6,4 mill kr til samhandlingsreforma. Konsesjonsavgift Det er budsjettert med konsesjonsavgifter på 14,7 mill kr. I samsvar med regelverket er heile summen fondsavsett. Det er tilbakeført 10,0 mill kr til finansiering av tiltak i driftsbudsjettet og kr ,- til naturarvprosjektet. 18