Kartlegging og verdsetting av viktige område for biologisk mangfald i kommunane Fjaler og Hyllestad. Norsk tittel:

Transkript

1 0

2 Norsk tittel: Engelsk tittel Forfattar: Kartlegging og verdsetting av viktige område for biologisk mangfald i kommunane Fjaler og Hyllestad Mapping and evaluation of important areas for biological diversity in the municipalities Fjaler and Hyllestad, (western Norway) Terje Systad Oppdragsgjevar: Kommunane Fjaler og Hyllestad Sidetal: 214 Dato: Utdrag: Kartlegging av viktige område for biologisk mangfald har føregått i kommunane Fjaler og Hyllestad. Til saman 89 lokalitetar er skildra og kartfesta i rapporten. Lokalitetane fordeler seg på 23 ulike naturtypar. Dei fleste lokalitetane ligg under hovudnaturtypen skog. I Fjaler er det registrert 51 lokalitetar, der 9 lokalitetar har verdien A, 27 har verdien B og 15 har verdien C. I Hyllestad er det registrert 38 lokalitetar, der 4 lokalitetar har verdien A, 21 har verdien B og 13 har verdien C. I tillegg til naturtypane er det tatt med ei oversikt over område som alt er verna i kommunane. Abstract: In the municipalities Fjaler and Hyllestad in western Norway a survey of important areas for biodiversity has been performed. A total of 89 localities have been mapped and evaluated. The localities are distributed on 23 different key habitats. Most localities are in forest. In Fjaler, 51 localities have been recorded. 9 localities have been given the value A, 27 the value B and 15 value C. In Hyllestad 38 localities, 4 is given the value A, 21 given the value B and 13 the value C. In addition to the key habitats, already protected areas within the municipalities Fjaler and Hyllestad are also shown. Emneord: Biologisk mangfald Naturtypekartlegging Naturtypar Verdsetting Keywords: Biological diversity Habitat mapping Nature types Valuation Institusjon: Norges Landbrukshøgskole, Ås 1

3 2

4 Føreord Denne rapporten er mi hovudfagsoppgåve innan studiet naturforvaltning ved Norges Landbrukshøgskole. Oppgåva tilsvarer 30 studiepoeng eller eitt semester arbeid. HAFS- regionen, der kommunane Hyllestad, Askvoll, Fjaler, Solund og Gulen inngår, starta opp arbeidet med kartlegginga av viktige område for biologisk mangfald i Målet var å avslutte kartlegginga i HAFS leigde i utgangspunktet inn konsulentfirmaet Miljøfaglig utredning i Tingvoll til å gjere kartleggingsarbeidet. Etter å ha tatt kontakt med firmaet Miljøfaglig utredning og kommunane kom det til semje at eg skulle ha ansvaret for å utarbeide ein rapport om viktige område for biologisk mangfald i kommunane Fjaler og Hyllestad. Kontaktpersonar i kommunane har vore skogbruksjef Anders Lorentzen i Hyllestad kommune og jordbrukssjef Knut David Hustveit i Fjaler. Miljøfaglig utredning har hjelpt til med kartleggingsarbeidet i begge kommunane. Eg vil gjerne takke veileder Sigmund Hågvar for råd og oppfølging gjennom arbeidet med oppgåva, samt ein takk til Ingvar Åberge for å ha lese korrektur og å komme med nyttige innspel til rapporten. Ås Terje Systad 3

5 Samandrag Bakgrunn og føremål Kartlegginga av det biologiske mangfaldet i kommunane kom som ei følgje av Riokonvensjonen i 1992 der Noreg forplikta seg til å ivareta det biologiske mangfaldet. Som oppfølging av Riokonvensjonen kom stortingsmelding 58 Miljøvernpolitikk for en bærekraftig utvikling (1996) som påla kommunane å gjere ei kartlegging av viktige område for det biologiske mangfaldet. Hovudføremålet med kartlegginga i Fjaler og Hyllestad har å vore å få ei oversikt over dei areala som er viktige for det biologiske mangfaldet. Metodar Kartlegginga av Fjaler og Hyllestad er gjort etter dei retningslinjene som er gitt i Direktoratet for naturforvaltning si handbok nr. 13 Kartlegging av naturtyper - verdsetting av biologisk mangfold. Arbeidet har gått ut på samle inn skriftleg materiale om tidlegare kjende biologiske verdiar i kommunane, oppsøke potensielle lokalitetar og gjere registreringar i felt. Kvar lokalitet er verdsett med verdiane A (svært viktig) B (viktig) eller C (lokalt viktig). Til slutt skal informasjonen frå kartlegginga samanstillast i form av ein rapport. Naturgrunnlag Fjaler har ei flatevidde på totalt 418 km 2 medan Hyllestad har ei flatevidde på 258 km 2. Begge kommunane er utprega kystkommunar med lang kystlinje. Landskapet varierer frå småkupert landskap i ytre strok til høgare fjell i indreliggande strok. Berggrunnen består hovudsakleg av gneis, men det finst også innslag av konglomerat og glimmerskifer. Klimaet er typisk for kysten med mykje nedbør, milde vintrar og kjølege somrar. Tidlegare kulturpåverknad har i stor grad prega utforminga av vegetasjonen, i dag har utmarksbruken gått noko tilbake noko som medfører gjengroing av landskapet. Naturtypar Til saman er det i rapporten skildra og avgrensa 89 lokalitetar, der 38 lokalitetar ligg i Hyllestad og 51 i Fjaler. I tillegg til lokalitetane er verna område etter Naturvernlova nemnte i eit eige avsnitt. For kvar lokalitet er det tatt med geografisk avgrensing, naturtype, vegetasjon, arter, arealtilstand og tilråding til skjøtsel. Kvar lokalitet har fått ein av verdiane som omfattar A-svært viktig, B-viktig og C-lokalt viktig etter retningslinjer frå DN si handbok. Ved bruk av DNhandboka sine kriterium har Fjaler har 9 A-lokalitetar, 27 B-lokalitetar og 15 C-lokalitetar. Hyllestad har 4 A-lokalitetar 21 B-lokalitetar og 13 C-lokalitetar 4

6 23 ulike naturtypar er registrerte totalt for begge kommunane. Dei fleste lokalitetane ligg under hovudnaturtypen skog. Av dei sju hovudnaturtypane i DN- handboka er det berre fjell som ikkje registrert. Det er gjort registreringar på myr, rasmark/berg og kantkratt, kulturlandskap, ferskvatn/våtmark, skog og havstrand/kyst. Myr: Det fuktige klimaet fører til danning av ein del myr. Dei fleste myrene i distriktet er små og næringsfattige, men det finst også små myrareal som er litt meir næringsrike. To myrreservat er oppretta i Fjaler. Berre to lokalitetar med intakt låglandsmyr er registrert. Berg, rasmark og kantkratt: I rapporten inngår det to rasmarker med kalkrik utforming, og to rasmarker under kategorien andre naturtypar. Dei sistnemnte lokalitetane har innslag av raudlisteartar. Rasmark førekjem også i andre naturtypar og då særleg edellauvskog. Fjell: Det er det ikkje gjort noko registrering av. Fjellområda er ikkje spesielt velutvikla i kommunane, og sidan det berre er kalkrike område i fjellet som skal kartleggast er det lite truleg at det finst, eigna lokalitetar då berggrunnen for det meste består av gneis. Kulturlandskap: Ei rekkje lokalitetar på kulturlandskap har blitt registrert, dei mest verdifulle er naturbeitemarker med raudlista betemarkssopp. Ein grundigare gjennomgang av beitemarker ville truleg skaffa fram ei rekkje nye lokalitetar. Skog: Skog er den hovudnaturtypen der det er flest lokalitetar. Viktige naturtypar er her rik edellauvskog, gammal edellauvskog og gammal lauvskog. Innanfor denne naturtypen er det og stort sannsyn å gjere nye registreringar. Ferskvatn/våtmark: Det finst ei rekkje våtmarkssystem innanfor Fjaler og Hyllestad. Våtmarkene Aksevatnet og Skor er verna etter Naturvernlova fordi dette er viktige areal for våtmarksfugl. Guddalsvassdraget og Storakervassdraget inngår i varig verna vassdrag. Generelt er våtmarkene i kommunane lite næringsrike. Kyst/havstrand: Kommunane er prega av ei lang kystlinje. Mykje av strandsona består av strandberg med triviell vegetasjon. Finare lausmasseavsettingar finn ein gjerne i samband med indre deler av fjordar og viker. Raudliste: Forutan virveldyr er det registrert 19 raudlisteartar i denne rapporten. Truleg finst det langt fleire raudlisteartar som ikkje er registrert. 5

7 Innhaldsliste 1 INNLEIING 8 2 METODE Handboka Verdsetting Naturtypar Raudlisteartar Vilt Ferskvatn Generelt Kjelder Kartgrunnlag 12 3 OMRÅDESKILDRING Geografien Geologi Klima Vegetasjon 14 4 NATURTYPAR I FJALER 16 5 NATURTYPAR I HYLLESTAD DISKUSJON Merknad til dei ulike naturtypane og verdsettinga Merknader til bruk av raudlistearter Merknader til DN- handboka Vidare arbeid 205 6

8 7 KJELDER VEDLEGG Vedlegg 1: Verna område i Fjaler og Hyllestad Vedlegg 2: Våtmarksområde Vedlegg 3: Artslister med norske og latinske namn 212 7

9 1 Innleiing FN sin konferanse om miljø og utvikling i Rio de Janeiro i 1992 er bakgrunnen for oppstarten av kartlegginga av biologisk mangfald i kommunane. Konferansen i Rio munna ut i Riokonvensjonen som skulle forplikte alle land til i å ivareta sitt biologiske mangfald innanfor landegrensene. Noreg ratifiserte konvensjonen i 1993 og forplikta seg med det til å følgje opp det som står i avtalen. I etterkant kom stortingsmelding nummer 58 Miljøvernpolitikk for en bærekraftig utvikling (1996). Stortingsmeldinga slo fast at kommunane har ei sentral rolle i bevaring av det biologiske mangfaldet og at det biologiske mangfaldet skulle ivaretakast gjennom kommunane sin arealplan. For at kommunane skulle kunne gjennomføre ei god forvaltning av det biologiske mangfaldet måtte den enkelte kommune ha ei oversikt over dei områda som var viktige. Det vart difor eit mål at alle kommunar skulle ha gjennomført ei kartlegging av det biologiske mangfaldet, innan Dette vart utdjupa i stortingsmelding 42 ( ) Biologisk mangfold: sektoransvar og samordning. For å hjelpe til å lage ein standard for kartlegginga laga Direktoratet for naturforvaltning handboka Kartlegging av naturtyper, verdsetting av biologisk mangfold (1999a) eller DN-handbok nr. 13. Handboka tar føre seg 56 utvalde naturtypar som skal registrerast og kartfestast. Handboka gir også ein metode for verdsettinga av det biologiske mangfaldet, samt tilråding om korleis kommunane på ein best muleg måte skal ivareta mangfaldet. I 2002 inngjekk HAFS- regionen med kommunane Gulen, Solund, Fjaler, Hyllestad og Askvoll samarbeid med Miljøfaglig utredning om kartlegging av det biologiske mangfaldet. Etter kontakt med Miljøfaglig utredning og aktuelle kommunar fekk eg avtale om å skrive om biologisk mangfald i Fjaler og Hyllestad som mi hovudoppgåve i naturforvaltning ved Norges Landbrukshøgskole. Før arbeidet med kartlegginga starta opp fanst det ikkje så mange registreringar av viktige areal for biologisk mangfold i kommunane Fjaler og Hyllestad. Dei fleste registreringane som er gjort er innanfor område med vilt, deriblant mange våtmarksområde. Ein del av dei opplysingane som var aktuelle var av eldre dato, og ei oppdatering av denne informasjonen var difor nødvendig. I løpet av arbeidet har Miljøfaglig utredning medverka til ei rekkje nyregistreringar av biologisk viktige område. Målet med denne kartlegginga har vore å samle ny og gammal informasjon for å få eit heilskapleg bilete av dei naturverdiane som finst i kommunane. Kunnskapen om det biologiske mangfaldet er ufullstendig, og ny kunnskap blir tilført fagfeltet heile tida. Auka kunnskap kan medføre behov for nye kartleggingar. Denne kartlegginga vil difor berre vise eit bilete av dagens kunnskapsnivå om biologisk mangfald. Denne kartlegginga som er gjennomført i Fjaler og Hyllestad er ikkje ei fullstendig kartlegging av dei naturverdiar som måtte finnast. Grundigare undersøkingar vil truleg avdekke langt fleire område enn det som kjem fram i denne rapporten. Vidare kartlegging er difor nødvendig for at kommunane skal ein god nok kunnskap til å kunne ta vare på sine verdiar innanfor biologisk mangfald. 8

10 2 Metode 2.1 Handboka Direktoratet for naturforvaltning (1999a) sin metode i handboka Kartlegging av naturtyper, verdsetting av biologisk mangfold har vore brukt i arbeidet med kartlegginga i Fjaler og Hyllestad. I DN si handbok er det kartlegginga av økosystem eller naturtypar som er prioritert. Handboka tek føre seg 7 hovudnaturtypar som er delt inn i 56 naturtypar. I tillegg kjem det ein kategori som opnar for spesielle registreringar som ikkje kjem inn under dei ordinære naturtypane. Dei sju hovudnaturtypane er (1) myr, (2) rasmark, berg og kantkratt, (3) fjell, (4) kulturlandskap, (5) ferskvatn/våtmark, (6) skog, og (7) kyst/havstrand. Alle naturtypane er skildra i eigne faktaark som inneheld informasjon om kartleggingsstatus, viktige utformingar, kvifor naturtypen er viktig, sjeldne arter, trugsmål, identifikasjon av naturtypen og avgrensing og prioritering. Dei 56 naturtypane skal prøve å dekke eit utval av naturtypar på landsbasis som er spesielt artsrike, sjeldne, truga, har ein viktig økologisk funksjon, er levestad for raudlisteartar eller av andre grunnar er viktige for det biologiske mangfaldet. Biologisk mangfald er eit omgrep som kan definerast på ulike måtar. Rio- konvensjonen har definert biologisk mangfald som variasjonen hos levende organismer av alt opphav, herunder blant annet terrestriske, marine eller andre akvatiske økosystemer og de økologiske komplekser de er en del av; dette omfattar mangfoldet innenfor artane, på artsnivå og på økosystemnivå (DN- handbok 13, 1999a). Med andre ord omfattar biologisk mangfald alle levande organismar og deira leveområde. Rio- konvensjonen knyter det biologiske mangfaldet til tre biologiske organisasjonsnivå: - Økosystem (naturtypar/leveområde) - Arter - Innan arten (variasjonen av arvemateriell) 2.2 Verdsetting Lokalitetane er verdsett etter retningslinjer etter DN- handboka. I følgje handboka skal verdsettinga skje på fire område: 1. Naturtypar (DN- handbok 13, 1999a) 2. Raudlistearter (DN- handbok, 1999b) 3. Vilt (DN- handbok 11, 2000a) 4. Ferskvatn (DN- handbok 15, 2000b) For kvar kategori kan verdien A eller B gjevast. Område som hamnar i A-kategorien er område av regional og nasjonal verdi medan B-kategorien er viktige lokalt og til dels regionalt. I ettertid har det blitt opna for å gi verdien C lokalt viktig. C- verdien opnar meir for skjøn frå den som utfører kartlegginga. Ein lokalitet kan få verdsetting på ein eller fleire av kategoriane. Til slutt blir kategoriane lagde saman til ein total verdi der den høgste verdien som er gitt blir gjeldande i den totale verdien. Sjølv om naturtypane får ulike verdiar bør alle lokalitetar sjåast på som verdfulle for mangfaldet. 9

11 2.3 Naturtypar DN si handbok nr. 13 tar føre seg 56 naturtypar som skal kartleggast. Alle naturtypane er viktige for det biologiske mangfaldet. For å kunne prioritere dei mest verdifulle areala innan kvar naturtype er det lista opp ulike kriterium som skal rangere verdien innanfor naturtypen. Til vurderinga av ein lokalitet blir det lagt vekt på kriterium som: Storleik og kor velutvikla lokaliteten er. Grad av tekniske inngrep. Førekomst av raudlistearter. Området sin kontinuitet. Sjeldne utformingar (Direktoratet for naturforvaltning 1999a). Ei verdsetting ut frå desse kriteria vil til ein viss grad baserast på skjøn av den som utfører kartlegginga. 2.4 Raudlisteartar Ein raudlisteart er ein art som står oppført i den nasjonale raudlista. Raudlista gjev ein oversikt over dei organismane som er truga eller i sterk tilbakegang. Lista tek også med nokre arter som er naturleg sjeldne. Nasjonal rødliste for truete arter i Norge frå 1998 byggjer på vurdering av rundt arter fordelt på 27 artsgrupper. Denne raudlista inneheld arter, noko som utgjer rundt 21% av alle vurderte arter. Ein reknar med at det er mange fleire sjeldne arter som lever i Noreg som enno ikkje er registrerte. Direktoratet for naturforvaltning har ansvaret for utarbeiding av den norske raudlista (Direktoratet for naturforvaltning 1999b). Raudlista deler artane inn i ulike kategoriar etter kor sjeldne eller truga dei er. Det finst 6 kategoriar i raudlista (boks 1). Lokalitetar som inneheld arter i kategoriane direkte truga (E), sårbar (V) og nasjonalt sjeldan (R) får verdien A (svært viktig). Lokalitetar som omfattar kategoriane omsynskrevjande (DC) og bør overvakast (DM) får verdien B (viktig). Tabell 1. Definisjon av raudlistekategoriar (Direktoratet for naturforvaltning 1999b) Ex (Extinct) Arter som er utrydda som reproduserande arter i landet i løpet av dei siste 50 åra. Ex? inneheld arter som er forsvunne for mindre enn 50 år sidan. E (Endagered) Arter som er direkte truga og som står i fare for å døy ut i næraste framtid dersom dei negative faktorane held fram. V (Vulnerable) Sårbare arter med sterk tilbakegang, som kan gå over i gruppa direkte truga dersom de negative faktorane held fram. R (Rare) Sjeldne arter som ikkje er direkte truga eller sårbare, men som likevel er i ein utsett situasjon på grunn av liten bestand eller med spreidd og sparsam utbreiing. DC (Declining, Omsynskrevjande arter som ikkje tilhøyrer kategori E, V eller R, men som på care demanding) grunn av tilbakegang krev spesielle omsyn og tiltak. DM (Declining, Kategorien bør overvakast omfattar arter som har gått tilbake, men som ikkje monitor species) reknast som truga. For desse artane er det grunn til overvaking av situasjonen. 10

12 2.5 Vilt Verdsettinga av vilt tek utgangspunkt i DN- handbok 11 Vilthandboka. Alle arter av amfibiar, krypdyr, fugl og landpattedyr blir vurdert. Verdien til områda blir vurdert ut frå artane og funksjon for viltet. Skalaen går frå 1 lokalt viktig til 5 nasjonalt/internasjonalt viktig. Arter/funksjonsområde som får verdien 4 eller 5 får verdien A svært viktig, medan område med vektinga 2 og 3 får verdien B viktig (Direktoratet for Naturforvaltning 2000a). 2.6 Ferskvatn Verdsetting utifrå DN- handbok 14 Kartlegging av ferskvannslokalitetar. Lokalitetane blir vurdert til nasjonal, regional eller lokal verdi etter 6 ulike kriterium. Dei kriteria som blir vurdert er førekomst av raudlisteartar, funksjonsområdet, naturtype, artsrikdom/produksjon lokalt rikt område for plante/dyreliv og representativitet/urørtskap. Også andre tilhøve som sjåast på som viktige kan tilleggast vekt. Kommunane kan vurdere lokalitetar med lokal verdi opp til B- område. Område med nasjonal verdi gis verdien A medan lokalitetar med regional verdi får B. (Direktoratet for Naturforvaltning 2000b). 2.7 Generelt Verdsettinga til kvar lokalitet er etter beste evne sett etter DN- handbok nr. 13 sine retningslinjer. Dette er viktig for å oppnå mest muleg likskap i registreringa mellom kommunane. Ei verdsetting av naturtypar vil aldri bli ein eksakt vitskap og skjøn vil ofte liggje til grunn for vurderinga. Dersom andre hadde utført verdsettinga hadde kanskje lokalitetane oppnådd andre verdsettingar. Der det er gjort avvik i verdsettinga av naturtypane frå dei retningslinjene som er gitt, er dette kommentert i teksten. 2.8 Kjelder Kjeldematerialet til registreringa av biologisk mangfald i Fjaler og Hyllestad kjem hovudsakleg frå 3 hovudtypar kjelder: Skriftlege kjelder Munnlege kjelder Nye registreringar Det skriftlege kjeldeomfanget har vore avgrensa. Tidlegare registreringar finst innan kulturlandskap, førekomstar av edellauvskog, myr og våtmarker. Forutan våtmarker og kulturlandskap er registreringane sparsame. Ein stor del av materialet har kome frå upubliserte registreringar frå Miljøfaglig utredning med Geir Gaarder, Bjørn Harald Larsen og Helge Fjeldstad som informantar. Dei har reist rundt i kommunane og oppsøkt stader der det er sannsynleg at førekomstar av viktige naturtypar er til stades. Ein del av lokalitetane har eg funne fram til sjølv. Til å artsbestemme karplantar har eg nytta Lid et al (1998) og til avgrensing av naturtypar er Fremstad (1997) nytta. Utanom enkelte naturtypar kan det virke som om det ikkje har vore gjort større biologiske undersøkingar i desse kommunane. Jordbrukssjef i Fjaler David Hustveit og skogbrukssjef i Hyllestad Anders Lorentzen har også medverka med opplysningar om interessante område som kunne undersøkast nærare. 11

13 2.9 Kartgrunnlag Kartgrunnlaget for avgrensinga av lokalitetane stammar frå økonomisk kartverk med målestokken 1: På grunn av storleiken til enkelte lokalitetar har det vore nødvendig å endre på målestokken til enkelte kart. Den rette målestokken er oppgitt under kvart kart. 3 Områdeskildring 3.1 Geografien Fjaler og Hyllestad er kystkommunar i ytre deler av Sogn og Fjordane. Kommunane dannar ei geografisk eining der Hyllestad grensar mot Sognefjorden i sør og Fjaler grensar mot Dalsfjorden i nord (figur 1). Fjaler ligg i Ytre Sunnfjord. Kommunen si flatevidde er på 418 km 2. Høgste punkt er Skredfjellet på 812 meter over havet. Administrasjonssenter er tettstaden Dale. I 1990 vart kommunegrensene mellom Askvoll og Fjaler endra slik at areala nord for Dalsfjorden som tilhøyrde Fjaler gjekk over til Askvoll. Motsett gjekk dei areala som tilhøyrde Askvoll sør for Dalsfjorden over til Fjaler. I dag grensar Fjaler mot Gaular i aust, Hyllestad og Høyanger i sør. På sjøsida har Fjaler grense mot Askvoll og Solund. Innbyggjartalet er for tida på rundt Hyllestad ligg ved innløpet av Sognefjorden. Kommunen har ei flatevidde på 258 km 2. Høgste punktet er Risnesnipa med 777 meter over havet. Kommunen grensar mot Høyanger i aust og Fjaler i nord. Langs sjøen grensar Hyllestad mot Solund i vest og Gulen i sør. Kommunen har tre tettstader; Hyllestad, Leirvik og Sørbøvåg. Innbyggjartalet i Hyllestad er på rundt Figur 1. Kommunane Fjaler og Hyllestad ligg i ytre del av Sogn og Fjordane. I begge kommunane er busetnaden spreidd, men med ein viss konsentrasjon rundt kommunesentra. Viktige næringar i kommunane er jordbruk og fiske, industri og offentleg tenesteyting. 12

14 Kommunane har ei lang kystlinje med fleire fjordar og fjordarmar som skjer seg innover i landskapet. Den vertikale utstrekninga varierer frå havnivå til dei høgste fjelltoppane på rundt 800 m (tabell 2 og 3). Lengst i vest er fjella oftast ev ein lågare karakter og landskapet meir ope. Innover i landet blir fjella høgare og brattare. Lausmassar finst hovudsakleg langs dalbotnane. Lausmassedekket på fjellet og mange stader langs kysten kan vere tynt med mykje bart fjell i dagen. Lengre dalføre finn ein langs Flekkevassdraget og Vassdalen i Fjaler, og Åfjorddalen i Hyllestad. Det er stor variasjon i utforminga av landskapet, alt frå øyar, skogkledde åsar og vatn til bratte fjell, noko som skaper stor bredde i naturtilhøva. Den varierande topografien i distriktet gjer til at det her finst ei rekkje vatn og vassdrag. Desse er viktige område for ei rekkje våtmarksfugl, Godø (1985) trekkjer distriktet fram som eit av dei viktigaste overvintringsområda for songsvane i Sogn og Fjordane. Tabell 2. Arealtal (i km 2 ) over Fjaler kommune (Statens kartverk 2004) Tema Areal Fordeling i høgdelag m.o.h m.o.h m.o.h. 198 Over 600 m.o.h. 48 Naturmiljø Myr 5 Ferskvatn 24 Kystlinje fastland 128 km Totalareal 418 Tabell 3. Arealtal (i km 2 ) over Hyllestad kommune (Statens kartverk 2004) Tema Areal Fordeling i høgdelag m.o.h m.o.h m.o.h. 83 Over 600 m.o.h. 7 Naturmiljø Myr 3 Ferskvatn 9 Kystlinje fastland 150 km Totalareal Geologi Det geologiske kartet Måløy i målestokk 1: Kildal (1970) dekker berggrunnen i Fjaler og Hyllestad. Berggrunnen i Fjaler og Hyllestad består for det meste av ulike typar gneis. Gneisen i Fjaler er hovudsakleg to typar, ein frå basalgneiskomplekset og ein av metamorfe suprakrustalar. Gneis er hovudsakleg ein sur bergart som fører til ein fattig vegetasjon. I Hyllestad finst det i tillegg til gneis, konglomerat over store deler av Lifjellhalvøya og på øya Skorpa. Konglomerat er ein bergart som forvitrar langsamt og gir mindre næringsrikt jordsmonn. Rundt Åfjorden og Lifjorden er det ein god del glimmerskifer i berggrunnen. Glimmerskifer er ein basehaldig og meir lettforvitrande bergart som gir næringsrikt jordsmonn. Variasjon i bergartane og omfang av lausmassar er med på å danne grunnlaget for variasjon i vegetasjonen. 13

15 3.3 Klima Fjaler og Hyllestad har på grunn av si geografiske plassering eit utprega kystklima eller høg oseanitet. Eit kystklima er prega av relativt kjølige sommar og varme vintrar samt mykje nedbør (figur 2 og 3). Kommunane har over 200 dagar med nedbør i året. Dei topografiske variasjonane i kommunane fører til ulike lokalklimatiske forhold. Målestasjonen på Fureneset ytst i Fjaler syner ei årleg gjennomsnittleg nedbørsmengde på rundt mm. I indre deler av kommunen er nedbørsmengda høgare med rundt mm årleg. Temperaturnormalen for Fureneset er i den varmaste månaden juli 13,2 C og i den kaldaste februar 1,2 C som er tilnærma likt dei normaltemperaturane ein finn på Hyllestad og i Dale (Metrologisk Institutt 2004). Kystklimaet gjer til at lågareliggande deler av kommunane sjeldan opplever langvarig frost jan feb mar apr mai jun jul aug sep okt nov des Figur 2: Temperaturnormalar for Hyllestad (30 m.o.h.) i C i perioden Gjennomsnittleg årleg temperatur er 6,9 C (Data frå Metrologisk Institutt 2004) jan feb mar apr mai jun jul aug sep okt nov des Figur 3: Nedbørnormalar for Hyllestad (30 m.o.h.) i mm i perioden Gjennomsnittleg årleg nedbørsmengde er mm (Data frå Metrologisk Institutt 2004). 3.4 Vegetasjon Som følgje av klimaet, der temperaturen og nedbøren er dei viktigaste faktorane, blir vegetasjonen inndelt i vegetasjonsgeografiske regionar. Sidan Fjaler/Hyllestad strekkjer seg over fleire gradientar som innland/kyst og høgde over havet, ligg det fleire vegetasjonsgeografiske regionar innanfor kommunane. I følgje Moen (1998) har Fjaler og Hyllestad innslag frå 14

16 boreonenemoral sone på dei beste lokalklimatiske stadene til lågalpin sone i dei høgste fjellområda. Boreonenemoral sone dannar overgangen mellom den varmkjære lauvskogen lenger sør i Europa og dei nordlege barskogane. I boreonenemoral sone finn ein innslag av edellauvskog og varmekjære arter i feltsjiktet (figur 4). Innanfor sørboreal og mellomboreal dominer barskogen samt lauvtre som bjørk, rogn, gråor og osp som er mindre kravfulle til klimaet. I nordboreal sone er det fjellbjørka som dominerer opp til skoggrensa. Alpin sone ligg ovanfor den klimatiske skoggrensa. I lågalpin sone dominerer heivegetasjonen med lyng og myrområde. I Fjaler og Hyllestad har det tidlegare vore drive intensivt beite i utmarka. Utmarksbruken har vore med på å utforme vegetasjonen, noko som har gjort til at tidlegare var store deler av arealet skoglaust. Særleg ut mot kysten kunne lyngheiane dominere landskapet. Sidan mykje av den tidlegare bruken har opphøyrt har ein mange stader fått oppslag av ung lauvskog og einer (Eriksen et al 1990). Lauvskogen består for ein stor del av bjørk, men hegg, rogn, osp, selje og gråor er også vanlege treslag. På stader med godt klima veks det edellauvtre som lind, ask, alm, eik, hassel og svartor. Det er barskogen som dekker det største arealet av produktiv skog. Furu er det opphavlege bartreet, men gran har blitt planta ut mange stader. På grunn av mykje nedbør har større område av distriktet myrpreg med tilhøyrande myrvegetasjon. Ofte har større myr i låglandet blitt dyrka opp og attverande myrareal er gjerne små og usamanhengande. Nokre større myrområde har blitt verna slik som Sørebømyrane og Lona i Fjaler. Dessutan kjem det noko myr inn under naturreservatet i Skor. Dei fleste myrene er av fattig karakter, noko som kjem av at fjellgrunnen mange stader er av gneis og andre sure bergartar. Figur 4: På lokalitetar med edellauvskog finn ein gjerne kravfulle arter som myske (til venstre) og ramslauk (til høgre). 15

17 4 Naturtypar i Fjaler Side Lokalitet Naturtype Verdi Tidlegare namn* Vassdalen, Espedal Intakt låglandsmyr C Vassdalen Helleren Sørvendt berg og rasmark C Jyttaskaret Andre viktige førekomstar A Futeskåra, Espedal Andre viktige førekomstar A Espedal Sunndal Slåttemyr C Setane Naturbeitemark A Årevoll Ekra Naturbeitemark C Boge Naturbeitemark C Kvernhushaugen Naturbeitemark C Yndestad Tysseberget Hagemark B Tysse Eika aust Store gamle tre B Eikehaugen sør Store gamle tre B Kapitolium Parklandskap A Fagervik Lammetun Erstatningsbiotopar B Sørebøfossen Fossesprøytsone B Svartefossen Fossesprøytsone B Ekra edellauvskog Rik edellauvskog B Storevika Rik edellauvskog A Jyttavika Rik edellauvskog C Selvika Rik edellauvskog C Skjenarhaugen Rik edellauvskog B Storåsen- Haugland Rik edellauvskog A Fjuka Rik edellauvskog B Brotegga Rik edellauvskog B Haugen ved Dale Rik edellauvskog C Eikehaugen Gammal edellauvskog B Gryvlelia Gammal edellauvskog C Vassdalen aust Gammal edellauvskog B Blåfjellet Gammal edellauvskog C Gjølanger Rikare sumpskog B Ospeneset Lendinga Rikare sumpskog B Røyrlia Rikare sumpskog B Løkemyra Rikare sumpskog B Agnaldsvika Rikare sumpskog B Storevika Svartetjerna Gammal lauvskog A Nishammaren Gammal lauvskog C Jyttakleiva Gammal lauvskog C Mjåsundet søraust Gammal lauvskog B Skogahaugen Gammal lauvskog B Bortneimsskardet Gammal lauvskog A Lonedalsvatnet aust Gammal lauvskog B Mjåsundet sør Gammal lauvskog B Vassdalen vest Gammal lauvskog B 16

18 Brendehaugen Gammal lauvskog B Lonebotnfjellet Gammal lauvskog B Gryvlegjelet Bekkekløfter C Granden Brakkvassdeltaer C Daleosen Flekke Brakkvassdeltaer B Solheim Brakkvassdeltaer A Trollevika Flekketjønna Brakkvasspollar B Haugen Leirpollen Brakkvasspollar B *Namn brukt i første utgåve av rapporten, endra av Knut D. Hustveit (Fjaler kommune) i samråd med forfattaren 17

19 Vassdalen, Espedal myr Lokalitet nr: Naturtype: Intakt låglandsmyr Områdeverdi: C (lokalt viktig) Trugsmål: Drenering/gjenfylling EUREF 89 koordinat: 32VLN, Ø: 039, N: 990 Økonomisk kartblad: AH0773 og AH0761 Skildring av lokaliteten: Lokaliteten er ei ganske lang og smal myr som ligg inntil den gamle postvegen i Vassdalen. Myra verkar ganske fattig, men er fuktig med til dels opne parti med vatn. Myra ser ikkje ut til å ha vore grøfta. Lokaliteten bør undersøkjast nærare i vekstsesongen for å få kartlagt floraen betre (Gaarder ). Grunngjeving for verdsetting: Naturtype: Myra i Vassdalen er intakt samt at den har ei utforming og storleik som er noko uvanleg for kommunen. Utover det har ikkje myra nokon spesielle kjende kvalitetar som skulle tilseie ein høg verdi. Myra får difor verdien C (lokalt viktig). Trugsmål og skjøtsel: Det er ikkje kjend spesielle trugsmål mot myra, men alle former for grøfting og køyring i myra bør unngåast. Avgrensing: Avgrensinga er presis. Kjelde: Registrering av Geir Gaarder Eiga synfaring

20 Vassdalen, Espedal myr Kart: Målestokk 1: Foto: Den sørlege delen av myra i Vassdalen. 19

21 Helleren rasmark, berg og kantkratt Lokalitet nr: Naturtype: Sørvende berg og rasmarker Områdeverdi: C (lokalt viktig) Trugsmål: Skogbruksdrift, ferdsle EUREF 89 koordinat: 32VLP, Ø: 026, N: 065 Økonomisk kartblad: AG0782 Skildring av lokaliteten: Helleren er ein større heller som ligg like over stranda på nordsida av Flekkefjorden. Mot sør og vest er det noko overhengande berg. Her blei det gjort funn av kattefot, olavsskjegg, skjørlokk, svartburkne og den noko kalkkrevjande bregnen murburkne (Gaarder ). Grunngjeving for verdsetting: Naturtype: Innslag av murburkne indikerer noko meir kalkrik berggrunn enn det som elles er vanleg. Lokaliteten er liten og ingen andre spesielle arter er funne. Helleren får difor verdien C (lokalt viktig) for naturtypen sørvende berg og rasmarker for utforminga kalkrike og/eller sørvende bergvegger. Trugsmål og skjøtsel: Det bør ikkje plantast gran nær inntil Helleren. Ein bør vere varsam med å gjere opp bål under fjellet. Avgrensing: Avgrensinga er presis. Kjelde: Registrering av Geir Gaarder Eiga synfaring

22 Helleren rasmark, berg og kantkratt Kart: Målestokk 1: Foto: Funn av murburkne indikerer eit noko kalkrikt miljø ved Helleren. 21

23 Jyttaskaret rasmark, berg og kantkratt Lokalitet nr: Naturtype: Andre viktige forkomstar Områdeverdi: A (svært viktig) Trugsmål: Ingen kjende trugsmål EUREF 89 koordinat: 32VLP, Ø: 020, N: 002 Økonomisk kartblad: AG0774 Skildring av lokaliteten: Jyttaskaret ligg sør for Gyttavatnet opp mot Kusæltjørna. Lokaliteten er eit trongt skar som går i nord/sør retning. Bergsidene i skaret er truleg nærare 100 m høge. På botnen av skaret er det mykje blokk og ur. Skaret er trelaust, men i nedre deler kjem litt skog inn med dels edellauvtre som alm. Minst 5 forvilla graner vart observert. Det blei gjort funn av hinnebregne (V) ved bergrota på austsida. Den nordvende skaret med steinblokker byr på gode tilhøve for råmekrevjande og kravfulle arter av lav og mosar. Det blei gjort funn av kravfulle lavarter som rund porelav, grynporelav og buktporelav. På to stader vart den sårbare laven kyst- eller randprikklav (V) registrert. Desse artane er vanskelege å skilje, men dei har den same sårbarheits vurderinga (Gaarder ). Grunngjeving for verdsetting: Naturtype: Kjem inn under andre viktige førekomstar. Forutan at skaret er eit interessant naturfenomen er det førekomsten av raudlistearter som gir området biologisk verdi. Raudliste: Hinnebregne (V) og kyst- eller randprikklav (V) gir verdien A (svært viktig). Total verdi: A (svært viktig). Trugsmål og skjøtsel: Ingen større kjende trugsmål. Forvilla grantre som kjem opp bør fjernast. Avgrensing: Avgrensinga er presis. Kjelde: Registrering av Geir Gaarder Eiga synfaring

24 Jyttaskaret rasmark, berg og kantkratt Kart: Målestokk 1: Foto: Jyttaskaret er stort sett trelaust med store steinblokker på botnen. 23

25 Futeskåra, Espedal rasmark, berg og kantkratt Lokalitet nr: Naturtype: Andre viktige førekomstar Områdeverdi: A (svært viktig) Trugsmål: Ingen kjende trugsmål EUREF 89 koordinat: 32VLN, Ø: 044, N: 982 Økonomisk kartblad: AH0761 Skildring av lokaliteten: Lokaliteten ligg på vestsida av Hovlandsvatnet inn mot Espedalen. Under den nordvende fjellsida til Vassfjellet veks det småvaksen lauvskog. Litt Gullhårmose vart funne i den moserike bergveggen. På lauvtrea vart de funnen ein del lav frå lungeneversamfunnet slik som porelav, buktporelav og lungenever. Den raudlista skoddelaven (DC) vart funnen ein stad. På eit par bjørketre vart det gjort funn av praktlav (DC). Praktlav har ikkje vore funnen så langt nord på Vestlandet tidlegare (Gaarder ). Grunngjeving for verdsetting: Naturtype: Kjem under andre viktige førekomstar, det er førekomsten av raudlistearter som gir lokaliteten verdi. Raudliste: Funn av skoddelav (DC) og praktlav (DC) tilsvarer i følgje DN- handboka verdien B på lokaliteten. Sidan praktlav er ein så sjeldan regional art er verdien satt til A på lokaliteten. Total verdi: A (svært viktig). Trugsmål og skjøtsel: Ingen spesielt kjende trugsmål, men det bør helst ikkje hoggast lauvtre her. Avgrensing: Avgrensinga er omtrentleg. Kjelde: Registrering av Geir Gaarder Eiga synfaring

26 Futeskåra, Espedal rasmark, berg og kantkratt Kart: Målestokk 1: Foto: Den nordvende fjellsida til Vassfjellet. 25

27 Sunndal kulturlandskap Lokalitet nr: Naturtype: Slåttemyr Områdeverdi: C (lokalt viktig) Trugsmål: Drenering/gjengroing EUREF 89 koordinat: 32VLP, Ø: 129, N: 028 Økonomisk kartblad: AJ0771 Skildring av lokaliteten: Sunndalen ligg ca. 10 km frå Dale på vegen inn mot Steiestølen. Slåttemyra ligg på nedsida av vegen ved garden Nedre Sunndal. Lokaliteten er skildra i rapporten Kulturlandskap og kulturmarkstypar i Fjaler kommune (1991). Slåttemyra i Sunndalen har vore slått fram til 1960 talet. Øvre deler av myra har seinare vorte noko drenert men, framleis er store deler av myra intakt. Arter som er registrert på myra er torvull, flaskestorr, slåttestorr, trådsiv, raudsvingel, engkvein, myrmjølke, harerug og myrhatt (Rudsengen et al 1992). Myra ser i dag ut til å gro noko igjen. Særleg i utkanten kjem det oppslag av mindre lauvtre. Grunngjeving for verdsetting: Naturtype: Sunndal er ei slåttemyr som i all hovudsak er intakt. Etter over 40 år utan drift kan det ventast at vegetasjonen har utvikla seg tilnærma lik den ein finn på naturlege myrer. Ingen sjeldne arter er kjend frå myra. Lokaliteten får verdien C (lokalt viktig). Trugsmål og skjøtsel: Ein bør hindre gjengroing av tre på myra. Ein bør ikkje drenere eller dyrke opp myra. For å bevare slåttemyra på best muleg vis hadde det mest ideelle vore tradisjonell slått. Avgrensing: Avgrensinga er presis. Kjelde: Rudsengen, A. og Kallekleiv, T Kulturlandskap og kulturmarkstyper i Fjaler kommune. Kulturlandskap i Sogn og Fjordane bruk og vern. Rapport nr. 22. Sogn og Fjordane distriktshøgskule, avdeling for landskapsøkologi. Eiga synfaring

28 Sunndal kulturlandskap Kart: Målestokk 1: Foto: Den tidlegare slåttemyra i Sunndalen. 27

29 Setane kulturlandskap Lokalitet nr: Naturtype: Naturbeitemark Områdeverdi: A (svært viktig) Trugsmål: Gjengroing EUREF 89 koordinat: 32VLP, Ø: 006, N: 064 Økonomisk kartblad: AG0781 og AG0782 Skildring av lokaliteten: Tidlegare slåtteeng som no nyttast som beite. I øvre deler har det truleg vore gjødsla lite, eller ikkje noko Lokalt er det her brukbart med naturengplantar som aurikkelsvæve, engfrytle, flekkmarihand, jordnøtt, kornstorr, kystmaure, lækjeveronika, prestekrage og tepperot. På hausten er det gjort funn av fleire betemarkssoppar, deriblant limvokssopp (V) og raudskivevokssopp (DC). Opp langs stien står det eit par ganske grove og gamle eiker. På eikene, berg og andre lauvtre er det funne kravfulle lav som sølvnever og olivenlav (Gaarder 11.04, og ). Grunngjeving for verdsetting: Naturtype: Naturbeitemark med godt innslag av naturengplantar og førekomst av beiteindikatorar som beitemarsksopp gir verdien A (svært viktig). Raudliste: Limevokssopp (V) og raudskivevokssopp (DC) gir verdien A (svært viktig). Total verdi: A (svært viktig). Trugsmål og skjøtsel: Det er viktig å halde fram med godt beitetrykk utan at det blir tråkkskadar. Unngå bruk av kunstgjødsel. Dei gamle eikene bør stå i fred samt at ein bør vere varsam med hogst av andre lauvtreslag, medan bartre bør fjernast. Avgrensing: Avgrensinga er presis. Kjelde: Registreringar av Geir Gaarder 11.04, og Eiga synfaring

30 Setane kulturlandskap Kart: Målestokk 1: Foto: Naturbeitemarka ved Setane. 29

31 Ekra kulturlandskap Lokalitet nr: Naturtype: Naturbeitemark Områdeverdi: C (lokalt viktig) Trugsmål: Gjengroing EUREF 89 koordinat: 32VLP, Ø: 042, N: 056 Økonomisk kartblad: AH0783 Skildring av lokaliteten: Ugjødsla til lite gjødsla beitemark opp for Ekra. Dei øvre partia er dominert av naturengplantar. Råmetilhøva er vekslande, på knausar var det ein del hårsvæve. Truleg nyttast beitet av kombinasjonen beitande sau og storfe, og hevden synest god. Av karplantar vart det registrert gulaks, tepperot, engfrytle, smalkjempe, lækjeveronika, kystgrisøyre, jordnøtt og kystmaure (Larsen ). Grunngjeving for verdsetting: Naturtype: Floraen indikerer lite gjødsel og god hevd. Det er ikkje gjort funn av betemarkssopp som er viktige beitemarksindikatorar i kalkfattige område. Lokaliteten får difor verdien C (lokalt viktig). Nærare undersøkingar kan auke verdien. Trugsmål og skjøtsel: Beitemarka bør framleis bli nytta som beite samstundes som ein unngår bruk av kunstgjødsel. Avgrensing: Avgrensinga er omtrentleg. Kjelde: Registrering av Bjørn Harald Larsen Eiga synfaring Tilleggsomtale frå Finn Oldervik etter synfaring : Lokalitetsskildring og artar: Lokaliteten ligg aust (opp) for Ekra ved Gråfjellet i Flekkefjorden. Lokaliteten var tydeleg beita av kukrøtter, men bar preg av lang tids gjødsling. Gjengroinga var komen langt på lokaliteten i tillegg til at den var noko forsumpa. Sjølv om ein kunne finna einskilde naturengplantar der, så var artar som sølvbunke og knappsiv dominerande. Det var også bygt ein veg gjennom deler av området. Ingen beitemarkssopp vart funne. Verdivurdering: Slik lokaliteten framstår no, verkar den utan særlege biologiske verdiar. Kantsonene er likevel såpass interessante at ein vel å la tidlegare verdivurdering og avgrensing stå uendra; Lokalt viktig - C 30

32 Ekra kulturlandskap Kart: Målestokk 1: Foto: Naturbeitemarka ved Ekra. 31

33 Boge kulturlandskap Lokalitet nr: Naturtype: Naturbeitemark Områdeverdi: C (lokalt viktig) Trugsmål: Gjengroing EUREF 89 koordinat: 32VLP, Ø: 136, N: 965 Økonomisk kartblad: AJ0762 Skildring av lokaliteten: Boge ligg på nordsida av Guddalen. Beitemarka ligg vend mot sør. Innanfor beitemarka er det ein god del steinar og knausar, noko som gjer marka grunnlendt og tørr. Marka blir i stor utstrekning beita av geit, noko som hindrar gjengroing. Av naturengplantar finst her lækjeveronika, hårsvæve, gulaks, blåklokke, tepperot, kystmaure, og engfrytle. Grunngjeving for verdsetting: Naturtype: Lokaliteten verkar som den er godt halden i hevd og lite gjødsla. Ingen sjeldne arter er kjend frå området. Lokaliteten får verdien C (lokalt viktig). Trugsmål og skjøtsel: Beitemarka bør framleis haldast i hevd ved beite. Unngå bruk av kunstgjødsel. Avgrensing: Avgrensinga er omtrentleg. Kjelde: Eiga synfaring

34 Boge kulturlandskap Kart: Målestokk 1: Foto: Beitemarka ved Boge. 33

35 Kvernhushaugen kulturlandskap Lokalitet nr: Naturtype: Naturbeitemark Områdeverdi: C (lokalt viktig) Trugsmål: Gjengroing EUREF 89 koordinat: 32VLP, Ø: 123, N: 953 Økonomisk kartblad: AJ0763 Skildring av lokaliteten: Lokaliteten ligg i på sørsida av Guddalen ved garden Yndestad, og er skildra i rapporten Kulturlandskap og kulturmarkstypar i Fjaler kommune (1991). Beitemarka blir beita av geit og verkar lite gjødsla. Øvre deler av beitemarka har eit stort innslag av røsslyng, medan lenger nede er det meir naturengplantar som tepperot, kystmaure, engfrytle, gulaks og lækjeveronika. Grunngjeving for verdsetting: Naturtype: Beitemark med eit godt beitepress samt truleg lite gjødsla. Verdien blir satt til C då ingen gode beitemarksindikatorar er kjend frå lokaliteten. Nærare undersøkingar kan medføre høgare verdi. Trugsmål og skjøtsel: Beitemarka bør framleis haldast i hevd ved beite. Unngå bruk av kunstgjødsel. Avgrensing: Avgrensinga er presis. Kjelde: Rudsengen, A. og Kallekleiv, T Kulturlandskap og kulturmarkstyper i Fjaler kommune. Kulturlandskap i Sogn og Fjordane bruk og vern. Rapport nr. 22. Sogn og Fjordane distriktshøgskule, avdeling for landskapsøkologi. Eiga synfaring

36 Kvernhushaugen kulturlandskap Kart: Målestokk 1: Foto: Beitemarka ved Yndestad er i øver deler dominert av røsslyng. 35

37 Tysseberget kulturlandskap Lokalitet nr: Naturtype: Hagemark Områdeverdi: B (viktig) Trugsmål: Gjengroing/skogbruksdrift EUREF 89 koordinat: 32VLP, Ø: 004, N: 074 Økonomisk kartblad: AG0781 Skildring av lokaliteten: Lokaliteten omfattar deler av kulturlandskapet og elvekløfta på Tysse. Her er fleire store og grove edellauvtre som ask og alm som står i kantsona til kulturenga nedanfor garden. Fleire større edellauvtre står i eit meir attgrodd landskap på austsida av elva. Langs elva er det meir samanhengande skog der også gran inngår. Det er mykje platanlønn i området. Lokaliteten har ein rik lavflora med arter som vanleg blåfiltlav, olivenlav, skrubbenever, lungenever, sølvnever, kystnever, muslinglav, grynfiltlav, kystårenever og rund porelav. Karplantefloraen verkar ikkje spesielt rik eller interessant (Gaarder et al ). Grunngjeving for verdsetting: Naturtype: Fleire større eldre edellauvtre i halvope landskap og ein rik lavflora gir verdien B (viktig) for naturtypen hagemark. Trugsmål og skjøtsel: Ein bør prøve å behalde eit halvope landskap med fleire gamle og grove edellauvtre. Gran som frør seg bør takast vekk. Det bør ikkje gjødslast for mykje inntil trea. Avgrensing: Avgrensinga er omtrentleg. Kjelde: Registreringar av Geir Gaarder og Bjørn Harald Larsen Eiga synfaring

38 Tysseberget kulturlandskap Kart: Målestokk 1:

39 Eika aust kulturlandskap Lokalitet nr: Naturtype: Store gamle tre Områdeverdi: B (viktig) Trugsmål: Skogbruksdrift EUREF 89 koordinat: 32VKP, Ø: 992, N: 015 Økonomisk kartblad: AG0771 Skildring av lokaliteten: Lokaliteten ligg på sørsida av Tyssedalsvatnet like nordaust for saga til Eike. Her står to gamle eiketre inntil ein traktorveg. Den eine eika er hol. Det er ikkje gjort funn av spesielle arter på staden, men det er potensiale for slike funn (Gaarder ). Grunngjeving for verdsetting: Naturtype: Hole tre indikerer lang kontinuitet og kan vere tilhaldstad for sårbare eller sjeldne arter. Lokaliteten får difor verdien B (viktig). Trugsmål og skjøtsel: Trugsmål mot lokaliteten kan vere gjengroing rundt trea eller hogst. Tilplanting av gran bør ikkje førekomme i nærleiken av eikene. Avgrensing: Avgrensinga er omtrentleg. Kjelde: Registrering av Geir Gaarder Eiga synfaring

40 Eika aust kulturlandskap Kart: Målestokk 1: Foto: Hol eik ved traktorveg. 39

41 Eikehaugen sør kulturlandskap Lokalitet nr: Naturtype: Store gamle tre Områdeverdi: B (viktig) Trugsmål: Skogbruksdrift EUREF 89 koordinat: 32VKP, Ø: 995, N: 032 Økonomisk kartblad: AG0771 Skildring av lokaliteten Lokaliteten omfattar to gamle og grove eiketre som står i kanten av eit granplantefelt på nordsida av vegen forbi Tyssedalsvatnet. Den vestre eika er død på grunn av utskygging av gran. Den austre eika er det framleis noko liv igjen. Det blei ikkje gjort funn av spesielle arter på eika, men det er potensiale for det. Trea har truleg vore styva tidlegare (Gaarder ). Grunngjeving for verdsetting: Naturtype: Hole tre indikerer lang kontinuitet og kan vere tilhaldstad for sårbare eller sjeldne arter. Lokaliteten får difor verdien B (viktig). Trugsmål og skjøtsel Dersom ikkje granene blir fjerna vil den siste eika også døy i løpet av få år. Den biologiske verdien vil då kunne forsvinne. Avgrensing: Avgrensinga er omtrentleg. Kjelde: Registrering av Geir Gaarder Eiga synfaring

42 Eikehaugen sør kulturlandskap Kart: Målestokk 1:

43 Kapitolium kulturlandskap Lokalitet nr: Naturtype: Parklandskap Områdeverdi: A (svært viktig) Trugsmål: Skogbruksdrift EUREF 89 koordinat: 32VLP, Ø: 009, N: 070 Økonomisk kartblad: AG0781 og AG0782 Skildring av lokaliteten: Fredensborg er truleg delvis eit gammalt parklandskap. Her veks det i det minste ei rekkje treslag som er utplanta eller i seinare tid har spreidd seg frå plantingar i nærleiken. Av treslag er her ein god del ask, platanlønn, rogn, osp, selje bøk og ulike arter gran. Feltsjiktet er dåreleg undersøkt og inneheld truleg ikkje nokon spesielle arter. Lavfloraen i området er derimot svært rik. Lungeneversamfunnet er godt utvikla og pregar skogen. To omsynskrevjande arter lav vart funne på lokaliteten, kastanjelav (DC) og skorpefiltlav (DC) (Geir Gaarder og ) Grunngjeving for verdsetting: Naturtype: Parklandskap med uvanleg velutvikla lavflora på rikbarkstre med raudlistearter og potensiale for fleire gjer til at verdien blir sett til A (svært viktig). Raudliste: Skorpefiltlav (DC) og kastanjelav (DC) gir verdien B (viktig). Total verdi: A (svært viktig). Trugsmål og skjøtsel: Det er viktig å halde ved like ein halvopen skog dominert av mellomaldrande og gamle edellauvtre, særleg ask og alm, samt noko rogn og eventuelt selje, osp og bjørk. Bartre bør bli fjerna systematisk. Ein bør også ta vekk platanlønn, samt vere forsiktig med innslag av bøk. Avgrensing: Avgrensinga er omtrentleg. Kjelde: Registrering av Geir Gaarder og Eiga synfaring

44 Kapitolium kulturlandskap Kart: Målestokk 1: Foto: Skogen ved Fredensborg er frodig, og har eit rikt lavsamfunn. 43

45 Lammetun kulturlandskap Lokalitet nr: Naturtype: Erstatningsbiotopar Områdeverdi: B (viktig) Trugsmål: Gjengroing EUREF 89 koordinat: 32VKN, Ø: 826, N: 997 Økonomisk kartblad: AD0774 og AD0762 Skildring av lokaliteten: Lokaliteten omfattar dei gamle militæranlegga lengst vest på Lammetun. Her ligg det gamle bunkersar og stillingar frå 2. verds krig. Vegetasjonen omfattar grasmark, men grunna opphøyr av beite veks det no gradvis igjen med busker og lauvkratt. Sidan det er brukt noko kalk i mørtelen til anlegga, har dei grunnlag for ein noko meir kalkkrevjande flora. Det er gjort funn av regionalt sjeldne arter som marinøkkel og bakkesøte på lokaliteten. Andre arter som vart registrert er fjellmarikåpe, flekkmarihand, geitsvingel, kattefot, smalkjempe og småengkall (Gaarder ). Lokaliteten er elles skildra i rapporten Kulturlandskap og kulturmarkstypar i Fjaler kommune (Rudsengen et al 1991). Grunngjeving for verdsetting: Naturtype: Lokaliteten får verdien B (viktig) på grunn av funn av eit par sjeldsynte og kravfulle kulturlandskapsartar. Skal verdien ikkje reduserast må gjengroing hindrast. Trugsmål og skjøtsel: Tradisjonell bruk som slått og beite kan gjere til at landskapet held seg ope og bevarar kulturlandskapsplantane. Dersom det ikkje kjem i gang skjøtseltiltak vil området gradvis miste verdi. Det bør ikkje gjødslast på lokaliteten. Avgrensing: Avgrensinga er omtrentleg. Kjelde: Registrering av Geir Gaarder Rudsengen, A. og Kallekleiv, T Kulturlandskap og kulturmarkstyper i Fjaler kommune. Kulturlandskap i Sogn og Fjordane bruk og vern. Rapport nr. 22. Sogn og Fjordane distriktshøgskule, avdeling for landskapsøkologi. Eiga synfaring Tillegg frå Finn Oldervik etter synfaring : Kystgriseøre, kornstarr, fagerperikum, hårsveve, strandvindel og nokre eksemplar av ein uidentifisert, svært kraftig orkidé. 44

46 Lammetun kulturlandskap Kart: Målestokk 1: Raud farge viser rett avgrensing Foto: Småengkall med frøhus. 45

47 Sørebøfossen ferskvatn/våtmark Lokalitet nr: Naturtype: Fossesprøytsoner Områdeverdi: B (viktig) Trugsmål: Redusert vassføring EUREF 89 koordinat: 32VLN, Ø: 208, N: 932 Økonomisk kartblad: AK0764 og AK0752 Skildring av lokaliteten: Sørebøfossen er ein del av Sørebøelva øvst i Guddalen. Fossen ligg like vest for dei verna Sørebømyrane. Sjølve fossen er ca 50 m høg. Råma som kjem frå fossesprøyten har danna ei trelaus fossesprøytsone i nærleiken. Nordvende fjellvegger hindrar for ein del av sol innstrålinga ned til fosseenga. Nærast fossen er det i hovudsak mosar som utgjer plantelivet medan litt lenger unna kjem det inn karplantar som rosenrot, myrfiol, blåknapp og hengjeveng. Sørebøfossen er lite prega av menneskeleg aktivitet. Grunngjeving for verdsetting: Naturtype: Velutvikla fossesprøytsone med stor urørd foss gir verdien B (viktig) for naturtypen fossesprøytsoner. Trugsmål og skjøtsel: Guddalsvassdraget er eit verna vassdrag, difor skal det her ikkje førekomme større kraftutbyggingar som kunne vere ein trugsmål mot lokaliteten. Avgrensing: Avgrensinga er presis. Kjelde: Eiga synfaring