Føreslegne Åsane naturreservat i Eid kommune

Transkript

1 Føreslegne Åsane naturreservat i Eid kommune Framlegg til forvaltingsplan Miljøfaglig Utredning Rapport 2006:76 Miljøfaglig Utredning AS Side 1

2 Føreslegne Åsane naturreservat FRAMLEGG TIL FORVALTINGSPLAN Miljøfaglig Utredning Rapport 2006:76 Miljøfaglig Utredning AS Side 2

3 Miljøfaglig Utredning AS Rapport 2006:76 Utførande institusjon: Miljøfaglig Utredning AS Prosjektansvarleg: Naturforvaltningskandidat Geir Gaarder Kontaktperson: Geir Gaarder Finansiert av: Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, miljøvernavdelinga ISBN-nummer: År: 2006 Referanse: Gaarder G Føreslegne Åsane naturreservat i Eid kommune. Farmlegg til forvaltingsplan. Miljøfaglig Utredning, rapport 2006: s. + vedlegg. Referat: Miljøfaglig Utredning har utarbeidd forslag til forvaltingsplan for føreslegne Åsane naturreservat i Eid kommune, Sogn og Fjordane. Miljøstyresmaktene ønskjer her å oppretta eit edellauvskogsreservat for å ta vare eit større skogområde som er relativt lite påverka av moderne inngrep med sitt mangfald av artar, vegetasjonstypar og økologiske prosessar. Området har stor vitskapleg og pedagogisk verdi. 4 emneord: Skjøtselsplan Biologisk mangfald Edellauvskog Naturreservat Alle bilete er tekne av rapportforfattaren Forsidefoto: Hagemarksprega skog med ganske nyleg nava (styva) almetre på Ytre Åsane. Det er lite nava alm att innafor det føreslegne reservatet, men nokre blir enno halden i hevd på Ytre Åsane. Miljøfaglig Utredning AS Side 3

4 Forord Miljøstyresmaktane sendte våren 2006 ut eit forslag til oppretting av Åsane naturreservat i Sogn og Fjordane til sentral høyring, saman med 13 andre lokalitetar i fylket. Miljøfaglig Utredning as v/ Geir Gaarder har, på oppdrag frå Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, miljøvernavdelinga, utarbeidd eit forslag til forvaltingsplan for det føreslegne Åsane naturreservat i Eid kommune. Dei fleste av grunneigarane i området har gjeve verdfulle opplysningar m.a. om brukshistoria og deira trong for framtidig bruk av området. Etter 7 i utkastet til verneforskrift kan forvaltingsstyresmakta, eller den forvaltingsstyresmakta gjev fullmakt, gjennomføre skjøtselstiltak for å fremje fredingsføremålet. Det kan utarbeidast forvaltingsplan, som kan innehalde nærare retningsliner for gjennomføring av skjøtsel. Formålet med eventuelle skjøtselsforslag er med andre ord å foreslå tiltak som primært fremjar verneformålet. Samtidig er det opna for at den einskilde grunneigaren kan søkje om dispensasjon frå fredingsføremålet, for til dømes hogst. Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, miljøvernavdelinga vil, inntil anna eventuelt blir fastlagt, vera forvaltingsstyresmakt for området dersom det vert oppretta eit reservat her. Kontaktperson hos oppdragsgivar har vori førstekonsulent Johannes Anonby. Viktig informasjon om bruken av området og ulike bruksinteresser har vorti motteke frå dei fleste grunneigarane i området, som skal ha stor takk for hjelpa. Takk skal også skogbrukssjef Harald Kjær ha, både for framskaffing av bestandskart og diskusjon omkring ulike utfordringar ved framtidig forvalting av området. Bjørn Harald Larsen deltok ein dag under feltarbeidet og skal ha takk for dette. Utkast til forvaltingsplan vart sendt ut på ei kort høyring til lokale grunneigarar xx Det kom inn xx. kommentarar til planen som tilseier endringar i innhaldet. Einskilde små språklege veikskaper er retta opp etter intern kontroll. Om eit reservat vert vedteken, kjem fylkesmannen i Sogn og Fjordane i etterkant til å godkjenne og gi ut endeleg forvaltingsplan for naturreservatet. Denne vil verte tilgjengeleg m.a. på nettadresse: Tingvoll, Geir Gaarder Miljøfaglig Utredning AS Side 4

5 Innhald FORORD... 4 INNHALD INNLEIING METODE Naturfaglege registreringar Forvaltingsplanen Skoglege data Opprusting og bygging av nye vegar i naturreservat Informasjon og tilrettelegging av naturreservat Riksrevisjonen si evaluering av forvaltinga av verneområda i Noreg Framdriftsplan for ulike tiltak Forklaring av viktige uttrykk RESULTAT Naturfaglege verdiar Generelle naturtilhøve Tidlegare bruk/ utvikling Kor urørt skal området reknast? Mogelege trugsmål og trong for skjøtsel Vedlikehald og opprusting av vegnett Tilrettelegging for friluftsliv og undervisning Forvaltingsplan Planformål Naturfagleg samandrag RETNINGSLINER VED BRUK AV EIN DEL AV VERNEFORSKRIFTA Generelle retningsliner Bestandsvise retningsliner ved praktisering av ein del av verneforskrifta KJELDER Skriftlege kjelder Munnlege kjelder VEDLEGG Vedlegg I Bestandsvise naturfaglege skildringar Vedlegg II Forslag til verneforskrift Vedlegg III Kart over bestandsinndeling for Åsane Vedlegg IV Kart over raudlistefunn gjort på Åsane Miljøfaglig Utredning AS Side 5

6 1 Innleiing Føremålet med vernevedtaket for føreslegne Åsane naturreservat, slik det er skrive i framlegget til forskrift av , er; å ta vare på eit tilnærma urørt, større skogområde med spesielle naturtypar, med heile mangfaladet av artar og vegetasjonstypar og alle naturlege økologiske prosessar. Området har særskilt vitskapleg og pedagogisk verdi med sitt mangfald av velutvikla og plantegeografisk interessante edellauvkogsog andre naturtypar, også semi-naturlege, og sin store artsrikdom. Det føreslegne reservatet er på ca 1456 dekar, og ligg som eit smalt belte i den bratte sørvendte lia langs nordsida av Nordfjorden mellom Lote og Hennebygda i Eid. Det er dels avgrensa av bilvegen i nedkant, gardsbruka Indre og Ytre Åsane som enno er i bruk, samt granplantefelt og fattigare skog. Verneforskrifta (sjå vedlegg 1) gir ramma for forvaltingsplanen. I verneforskrifta kjem det fram kva som er forbode, kva som utan vidare er tillate og kva som krev løyve frå forvaltingsstyremakta for å kunne gjennomførast. I kapittel 3.2 i denne planen er retningsliner for praktisering av ein del av verneforskrifta oppgjeven. Planen vil mellom anna bli lagt til grunn i eit erstatningsoppgjer. Viktig i erstatningsoppgjeret er 5, punkt 3 og 4 i verneforskrifta som opnar for hogst av gran og andre treslag i reservatet, men også m.a. 5, punkt 6-10 om gjerdehald, kraftliner, kulturminne, vegvedlikehald og taubaner og løypestrenger er viktige. Eit eventuelt løyve til skjøtsel i reservatet kan ikkje gå ut over dei rammene som er gjeve i verneforskrifta. I planen er det også utfordringar omkring informasjon og tilrettelegging for forsking, undervisning og allmenta teke opp, og forslag til tiltak er sett fram. Dette er likevel punkt som ofte må reknast som noko usikre og opne, der vegen blir til mens ein går. Det er difor ein trong for revisjon av desse punkta med jamne mellomrom, etter kvart som ein haustar nye erfaringar og interessene for området vert endra. Ei stor utfordring og eit viktig konfliktpunkt for det føreslegne reservatet er vegtilkomst, spesielt til dei to bruka Indre og Ytre Åsane som enno må reknast som veglause (d.v.s. tilkomst med bruk av vanlege motorkjøretøy let seg ikkje gjera), men også til ein del granplantefelt i området. I høyringsutkastet til naturreservatet er det ikkje gjeve opning for bygging av nye vegar. Sidan temaet er omtalt spesielt i høyringsframlegget og av grunneigarane, er det særskilt diskutert i dette forslaget til forvaltningsplan for området. Ein har prøvd å vurdera konsekvensane på naturverdiane og verneformålet, men dette er vanskeleg sidan konkrete vegplaner stort sett manglar. Ei anna stor utfordring er dei omfattande granplantingane i området, som ikkje høyrer heime her og trugar naturverdiane. Konsekvensar av ulike ambisjonsnivå på fjerning av disse er difor også diskutert særskilt, og eit grovt forslag til korleis denne utfordringa bør løysast er sett fram, der ikkje minst Riksrevisjonen sin evaluering av forvaltinga av norske verneområde (Riksrevisjonen 2006) har vore førande for ambisjonsnivået. Revisjon av forvaltingsplanen bør skje når tilhøva i reservatet krev det, med grunnlag i erfaringar og vurderingar av konsekvensar av utførte skjøtselstiltak i reservatet. Dei omfattande skjøtselstiltaka som er naudsynte i nær framtid, tilseier at ein revisjon må startast opp alt i løpet av nokre få år. Miljøfaglig Utredning AS Side 6

7 Bilete 1 Den gamle vegen mellom Lotsberg og Åsane -gardane er eit populært turmål. Den er fint oppmura og god å gå, samstundes som den går gjennom spanande terreng med ein flott utsikt over Nordfjord. Forvalting av dette kulturminnet er lite omstridt og vil normalt la seg løyse. Mykje vanskelegare er saka med vegutlø y- sing frå fylkesvegen nede ved fjorden og opp til Indre og Ytre Åsane. Miljøfaglig Utredning AS Side 7

8 2 Metode 2.1 Naturfaglege registreringar Kunnskapen om dei biologiske verdiane innafor lokaliteten byggjer på fleire kjelder. Dette gjeld m.a.: - Flåten (1992) si kartlegging av kulturlandskap i Eid kommune - Fylkesmannen i Sogn og Fjordane sitt framlegg til verneplan for edellauvskog (Anonby 2006). - Hovstad (1999) si hovudfagsoppgåve om Indre Åsane - Korsmo (1975) sine registreringar av edellauvskog på Vestlandet - Miljøfagleg Utredning (Gaarder & Fjeldstad 2002) si kartlegging av biologisk mangfald i Eid kommune. - Bjørndalen (2006) sin oppsummering av naturverdiar i føreslegne edellauvskogsreservat i Sogn og Fjordane - eigne (G. Gaarder og Bjørn Harald Larsen) synfaringar i området ( ) I denne rapporten er det nok mest resultat frå eigne synfaringar og informasjon frå grunneigarar som er nytta som grunnlag, men også Anonby (2006), Bjørndalen (2006) og Hovstad (1999) inneheld viktig informasjon. Andre kjelder, som Flåten (1992), Gaarder & Fjeldstad (2002) og Korsmo (1975) har vori sett på som mindre aktuelle. Ved eiga synfaring vart det lagt vekt på å registrere følgjande tilhøve: - raudlisteartar og mogelege signalartar - vegetasjonstypar - naturtilstand (suksesjonsfasar m.m.) - inngrep - innførte artar Det blir ikkje gjort nærare greie for kjelder og kartleggingsmetodar, t.d. for utvalet av raudlisteartar, signalartar eller vegetasjonstypar. Vanleg brukte litteraturkjelder og metodar blir brukt. 2.2 Forvaltingsplanen Forvaltingsplanen er bygd opp trinnvis, på bakgrunn av; - planprinsipp (ut frå verneformål og andre retningsliner frå forvaltingsstyremakta) - retningsliner (utleidde av prinsippa, i kombinasjon med generell kunnskap om naturverdiane som finnast i reservatet, og korleis desse bør takast vare på) - generelle forslag til tiltak (konkrete reglar for forvaltinga av reservatet, ut frå retningslinene) - bestandsvise forslag til tiltak (konkrete regler for dei einskilde bestanda innafor reservatet) Det blir i denne forvaltingsplanen ikkje gjort nærare reie for eller oppgjeve referansar som grunngjev forslaga til tiltak, ut over det som kjem fram andre stader i planen. Forutan å bli nytta som rettesnor ved framtidig forvalting av reservatet, vil den godkjende forvaltingsplanen også bli lagt til grunn ved erstatningsoppgjeret for vernevedtaket. Dette gjeld m.a. løyve for hogst. Miljøfaglig Utredning AS Side 8

9 2.3 Skoglege data Det er ikkje utarbeidd nokon ny skogtakst for det føreslegne naturreservatet. I denne forvaltingsplanen er det difor laga ei noko grov og mellombels inndeling av skogbestand, ut frå hovudskilnader i vegetasjonstypar. Det er ikkje gjort forsøk på å rekne ut volum, tilvekst eller vurdert bonitet for bestanda. Derimot er det gjort ein del vurderingar av dei naturfaglege tilhøva i vedlegg 2. Vi har fått tilgang på bestandskart for eigedomane aust for Kvitefjellet, utarbeidd av Sogn og Fjordane skogeigarlag i Desse har vori vegledande for inndelinga i bestand der, men dei har ikkje vorti nytta fullt ut. Tabell 1. Mellombels bestandsoversikt for føreslegne Åsane naturreservat, med opplysningar om gards- og bruksnummer og areal. Gnr. Bnr. Tnr. Bestand Areal Naturtilhøve ,1 Edellauvskog med gran ,8 Grunnlendt blandingsskog ,1 Blandingsskog med noko edellauvskog ,0 Granplantefelt med litt lauvskog ,6 Svakt utvekla edellauvskog ,0 Grunnlendt, dels sesongfuktig skog ,9 Rik, lågurtprega edellauvskog ,5 Open engmark og hagemarksskog ,0 Rik, høgstaudeprega edellauvskog ,7 Grunnlendt furudominert skog ,3 Høgareliggande lauvskog med mest osp og bjørk ,0 Grunnlendt blandingsskog ,7 Plantefelt med gran og furu ,1 Sørberg og grunnlendt blandingsskog ,8 Rik, lågurtprega edellauvskog ,9 Fattig, blåbærprega lauvskog ,5 Granplantefelt ,2 Hagemarksskog og delvis open engmark ,3 Rik, dels høgstaudeprega edellauvskog på rasmark ,1 Berghamrar og rasmark ,2 Rik og gammal høgstaudeprega edellauvskog ,0 Lågurtprega blandingsskog ,2 Bjørkeskog av lågurt- og blåbærtype ,3 Bjørkeskog av lågurt- og blåbærtype ,6 Sørberg og grunnlendt edellauvskog ,3 Granplantefelt med innslag av edellauvskog ,9 Rik edellauvskog ,5 Eldre granplantefelt på edellauvskogsmark ,3 Rik, høgstaudeprega edellauvskog ,7 Rasmark med engpreg ,5 Berghamrar og grunnlendt rasmark ,6 Rik, høgstaudeprega edellauvskog på rasmark Miljøfaglig Utredning AS Side 9

10 ,0 Rasmark med engpreg ,1 Berghamrar og grunnlendt rasmark ,9 Rik, høgstaudeprega edellauvskog på rasmark ,0 Rik, høgstaudeprega edellauvskog ,1 Berghamrar og grunnlendt rasmark ,2 Rik og gammal høgstaudeprega edellauvskog ,7 Bjørkeskog av lågurt- og blåbærtype ,1 Rik, høgstaudeprega edellauvskog på rasmark ,3 Berghamrar og grunnlendt rasmark ,0 Rik og gammal høgstaudeprega edellauvskog ,3 Bjørkeskog av lågurt- og blåbærtype ,8 Lindeskog av noko fattig type ,1 Rik, høgstaudeprega edellauvskog på rasmark ,6 Berghamrar og grunnlendt rasmark ,3 Rik og gammal høgstaudeprega edellauvskog ,1 Berghamrar og grunnlendt rasmark ,7 Bjørkeskog av lågurt- og blåbærtype ,9 Rik edellauvskog på rasmark ,7 Rik og gammal høgstaudeprega edellauvskog ,8 Berghamrar og grunnlendt rasmark ,8 Bjørkeskog av lågurt- og blåbærtype ,0 Rik edellauvskog på rasmark ,6 Rik edellauvskog på rasmark, litt planta gran ,0 Berghamrar med edellauvskog inntil ,2 Granplantefelt ,0 Rik edellauvskog og ein del planta gran ,3 Eldre lauvskog med mykje planta gran ,9 Berghamrar og skog av ulike rikdom ,2 Rik edellauvskog med litt planta gran ,7 Hogstflate og restar av granplantefelt ,1 Eldre lauvskog med mykje planta gran ,8 Berghamrar og rasmark med innslag av lauvtre ,8 Rik edellauvskog og ein del planta gran ,8 Plantefelt med innslag av lauvtre ,7 Plantefelt med innslag av lauvtre ,0 Eldre lauvskog med mykje planta gran ,5 Berghamrar og rasmark med innslag av lauvtre ,4 Plantefelt og noko naturleg lauvskog 2.4 Opprusting og bygging av nye vegar i naturreservat Hovudregelen når det vert oppretta naturreservat er at det berre er fortløpande, ordinært vedlikehald av eksisterande vegnett som er lov, og at det ikkje vert tillate å byggje nye vegar eller ruste opp gamle i Miljøfaglig Utredning AS Side 10

11 særleg grad. Noko enkelt forklart er grunnen at ein ønskjer å ta vare på ein eksisterande eller tidlegare naturtilstand, og tyngre, tekniske inngrep som vegar er ikkje i samsvar med dette. Det skal difor tungtvegande grunner til at slike inngrep kan aksepterast innafor etablerte naturreservat, og i praksis er det svært sjeldsynt at det vert tillate. Forutan å endre på heilskapen i miljøet ein ønskjer å ta vare på, kan moderne vegnett også ha fleire andre negative verknader på verneverdiane, og dermed vere i strid med verneformålet. Ein ny veg eller utviding av gamle vil legge beslag på natur som kan vere verdifull, t.d. gå gjennom edellauvskog. Dei kan også øydeleggje andre verdiar, t.d. gamle kulturminne som eksisterande, eldre ferdselsårer. Vegar med tilhøyrande grøfter vil skjere av eksisterande vass-sig, noko som vil påverke fuktkrevjande vegetasjon i nedkant negativt. Ein ny veg vil i tillegg opne opp skogen, noko som både kan redusere luftråmen i skogsmiljø inntil og auke innslaget av kantsonemiljø med ugrasplanter og andre uønska innslag. Fleire andre direkte og indirekte negative verknader kan tenkast, t.d. auka forsøpling og øydelegging av naturen som følgje av betre tilkomst, ulovleg kjøring og liknande. Det er likevel også mogeleg å tenkje seg nokre positive verknader av nye eller betre vegar. Dei vil føre til enklare tilgang til areala og dermed gje auka interesse for bruk av området for både allmenta, skuleverket og forskingsmiljø. Dei kan lette skjøtselen (t.d. uthogst av granplantefelt) vesentleg. Ein kan få auka innslag av kantsonemiljø med sjeldsynte, heimehørande artar. På sikt kan også moderne vegar bli verdfulle kulturminne dersom dei vert riktig bygd. I tillegg finst det sjølvsagt mange argument for å byggje veger ut frå omsyn til andre interesser enn å ta vare på naturmiljøa. Samla sett er det mange gode grunnar for å nekte bygging av nye vegar eller større opprusting av eksisterande vegar innafor naturreservat og andre verneområde. Det er likevel langt frå opplagt at slike tiltak alltid bør nektast, og ein bør difor vurdere kvar einskild sak for seg. Dette gjeld også for eit eventuelt naturreservat på Åsane. 2.5 Informasjon og tilrettelegging av naturreservat Argument for å opprette naturreservat går ikkje minst på omsynet til naturen sin eigenverdi og omsyn til framtidige generasjonar. Det er likevel også eit viktig mål at folk skal ha nytte av dei i notida. Tilrettelegging for forsking, undervisning og allmenta er difor tema som er relevante i ein forvaltingsplan. Dette gjeld ikkje minst i eit område som på Åsane, der det i verneformålet står at området har stor vitskapleg og pedagogisk verdi knytt til ulike skogtypar. Informasjon kan skje på ulike måtar. I tillegg til skriftlege rapportar, brosjyrar mv., så kan det setjast opp plakatar og skilt i kanten og innafor reservata, med både generell informasjon om vernet, verneformål, verneverdiar osv. og meir spesifikk informasjon for kvart einskild punkt (naturtilhøve, kulturhistorie mv.). For større verneområde med mykje besøk blir det av og til sett opp eigne hus for å romme dette. Tilrettelegging for ferdsel og bruk av området vil særleg gå på vedlikehald og anlegg av stiar og enkle vegsystem. Dette er normalt mest aktuelt for eksisterande ferdselsårer, men det kan også vere ønskjeleg å byggje nye, eller flytte gamle. Vedlikehald og eventuell opprusting vil normalt vere knytt opp mot eksisterande og potensiell bruk, og nesten alltid mot at folk skal ferdast til fots. Tilrettelegging for allmenta og til undervisning mv. inneber difor normalt ganske enkle tiltak som å syte for at stiar ikkje vert for nedslitne, rasar ut, lede vatn unna, halde skogen vekk og sikre naudsynte bruer over vassdrag. Vedlikehald eller bygging av veger som kan brukast til motorkjøretøy vil sjeldan kunne forsvarast ut frå omsynet til allmenta, forsking og undervisning. For ein del våtmarksreservat har eit Miljøfaglig Utredning AS Side 11

12 viktig tilretteleggingstiltak vore å byggje såkalla fugletårn (observasjonstårn spesielt berekna på å få oversikt for å sjå fugl), mens dette er lite aktuelt i dei fleste andre typar verneområde. Når det gjeld forsking, så er det på førehand ikkje så vanleg å kjenne til konkret kva slags bruk som er vanleg. Det vil difor i avgrensa grad vere mogeleg å innarbeide i ein forvaltingsplan omsynet til denne typen interesser. I staden må ein satse på å utarbeidde separate dispensasjonssøknader når det dukkar opp aktuelle prosjekt. Generelt har det hittil vore gjort relativt lite for å leggje til rette for aktiv bruk av verneområde i Noreg, og i særleg grad gjeld dette naturreservat. Mange andre land har i så måte kome ein del lengre enn oss. Samtidig skjer det heile tida viktige endringar i folk sin bruk av og interesse for naturen. Forvaltingsstyresmaktene må difor vere førebudd på at trongen for tilrettelegging kan endre seg i framtida, og at det kan dukke opp heilt nye former for problemstillingar og tiltak som ein no vanskeleg kan ta omsyn til. Jamlege revisjonar av forvaltingsplanane og med supplement av separate dispensasjonssøknader vil difor vere ein naturleg del av ein aktiv og framtidsretta forvaltning av norske verneområde. 2.6 Riksrevisjonen si evaluering av forvaltinga av verneområda i Noreg Hausten 2006 presenterte Riksrevisjonen resultata frå sin gjennomgang av norske styresmakter sitt arbeid med m.a. forvalting av naturverneområde. Riksrevisjonen påpekte der fleire manglar i dette arbeidet og framheva at mange av verneområda var truga utan at det vart sett i gang tiltak for å fjerne trugsmåla. Deira vurdering og konklusjonar kan ikkje anna enn sjåast på som ein sterk og klar kritikk av norsk miljøforvaltning på dette punktet, noko følgjande sitat frå rapporten (Riksrevisjonen 2006) sitt kapittel 2.3.1, andre avsnitt bør syne: Undersøkelsen har avdekket et behov for både å utarbeide nye og å kvalitetsmessig forbedre eksisterende forvaltnings- og skjøtselsplaner. I tillegg viser Riksrevisjonens caseundersøkelser at forvaltningsplanene i flere tilfeller er lite målrettede eller treffsikre i forhold til skjøtselsbehovene. Av denne grunn stilles det spørsmål ved om den etablerte praksis for utarbeidelse og kvalitetssikring av forvaltningsplaner for naturreservat og mindre landskapsvernområder er tilstrekkelig. Det er ein målsetting ved denne forvaltingsplanen at manglane ved mange noverande forvaltingsplanar skal bli forbetra. Konkrete vurderingar av trugsmål og trong for skjøtsel er difor viktige punkt i planen, og ikkje minst er det eit mål at forslaga til retningsliner for praktisk forvalting av området vert slik utforma at dei fører til at verneverdiane faktisk vert tekne vare på for framtida. Miljøfaglig Utredning AS Side 12

13 2.7 Framdriftsplan for ulike tiltak I denne planen er trongen for å utføre ulike skjøtselstiltak påpeika mange stader, og i tillegg kjem det også fram einskilde tiltak av omsyn til andre interesser. Når dei einskilde tiltaka skal gjennomførast er i liten grad tidfesta. Det hadde vori klart ønskjeleg med ein konkret tidfesting, i det minste til årstal, for desse aktivitetane, men dette avheng m.a. av tildelte middel frå offentlige styresmakter og grunneigarane sine ønskjer. Sidan det er trong for relativt omfattande og raske tiltak i området, m.a. fjerning av gran, må det raskt etter eventuelt vernevedtak utarbeidast ein tidfesta framdriftsplan for dei ulike tiltaka. Dette bør utførast i samråd mellom styresmakter (særleg Fylkesmannen, men truleg bør også andre som Eid kommune vere med) og grunneigarar. Ei viktig målsetting vil da vere å få til ein plan som tilfredsstiller verneformålet og forvaltingsplanen, samtidig som ein får dette i samsvar med kva som er interessant og mogeleg å gjere for grunneigarane og eventuelle andre som deltek i det praktiske arbeidet. 2.8 Forklaring av viktige uttrykk Når det gjeld tradisjonell bruk av trea i området er det eit par uttrykk som bør få ei kort forklaring, med grunnlag i Norderhaug et al. (1999) si forståing av dei: - Haustingsskog: Dette er lauvskog som vart nytta til ulike føremål, men der hausting av lauv og kvist var spesielt viktig. - Naving og navingsskog: Navinga former haustingstrea, ved kutting av greiner og kvister. Fórhaustinga vert ofte ein del av navinga (men lauving er eit anna vanleg uttrykk for sjølve fórhaustinga). Navingsskog vert da skog der slike tre pregar skogsbiletet. Styving og styvingsskog er andre vanleg brukte namn på det same. I tillegg er det fleire andre uttrykk som også kan trenge ei kort forklaring: - Mykhorrizasopp: Sopp som lever i samliv med planter, særleg ulike treslag. Soppen tek opp vatn og næringsstoff frå jorda, medan trea skaffar m.a. nitrogen. Sopp har ulike livsstrategiar, men for mange er denne forma for samliv viktig, m.a. for store slekter med skivesopp, som slørsopper, flugesopper, kremler og risker. Soppene er heilt avhengig av trea dei veks saman med og vert treslaget dei er knytt til drepne, t.d. ved flatehogst, så forsvinn også soppen. - Beitemarkssopp: Dette er sopp som helst veks i gamle, lite gjødsla og lite jordbearbeida enger, som i tillegg vert halden i hevd med slått og/eller beite. Ein del av artane kan også av og til vekse i skogsmiljø, m.a. i rike hasselkratt. - Raudliste og raudlisteartar: Raudlista er ei offisiell, nasjonal liste over sjeldsynte og truga artar, og dei som står på raudlista vert kalla for raudlisteartar. Artane er inndelt i fastlagde kategoriar etter kor truga dei er, der dei mest nytta kategoriane er (med forkorting og engelsk tyding i parentes) direkte truga (E-endangered), sårbar (V-vulnerable), sjeldsynt (R-rare) og omsynskrevjande (DC-declining, care demanding). Det er berre artar i dei mest alvorlege kategoriane på lista (som sårbar og direkte truga) som vert kalla truga artar, medan t.d. artar med status omsynskrevjande berre vert kalla raudlisteartar. - Varmekjære treslag: Dette er treslag med relativt høge varmekrav og som difor berre veks på klimatisk gode stader her til lands. For Åsane gjeld dette artar som lind, eik, hassel, ask, alm, svartor, vill-apal. rognasal og bergasal. Til skilnad frå desse har vi boreale (nordlege) treslag, som bjørk (dunbjørk), osp, rogn, selje, hegg og gråor. Miljøfaglig Utredning AS Side 13

14 Bilete 2 Taubanen opp til Ytre Åsane går gjennom frodig, lågurtprega edellauvskog. Bilete 3 Kvit vedfingersopp Lentaria epichnoa er ein ganske sjeldsynt raudlisteart som her veks på ein morken ospelåg nedafor Indre Åsane. Miljøfaglig Utredning AS Side 14

15 3 Resultat 3.1 Naturfaglege verdiar Generelle naturtilhøve Føreslegne Åsane naturreservat ligg i sentralt plassert i dei bratte sørvendte fjordliene i Nordfjord. Området strekker seg som eit fleire kilometer langt band på oversida av fylkesvegen mellom Lote og Hennebygda. Inneklemt og delvis inneslutta av reservatforslaget ligg dei to veglause (i moderne tyding) bruka Ytre og Indre Åsane, som begge to har fast busetnad. Ovafor reservatet er det mest høgareliggande bjørk- og furuskog før snaufjellet opp mot Lotsbergnibba (878 m o.h.) og Svartegga (1047 m o.h.) tek over. Anonby (2006) skildrar området slik: Det meste av edellauvskogen er alm-lindeskog, som mange stader er prega av rein lindeskog. Ein del ask inngår elles, og reine askebestand finst fleire stader, mellom anna etter tidlegare snauhogstar. Innimellom veks parti med meir triviell lauvskog, med bjørk, osp, m.m. og langs bekkefar er parti med gråor. Like nedanfor garden på Indre Åse er det gamle eikehagar med store eiketre, og lenger nede står spreidd kortvaksen eik saman med einer på bratte berg ned mot fjorden. Andre edellauvtre i området er alm, hassel, søtkirsebær, rognasal, hagtorn og villapal. Nedanfor og vest for Ytre Åse veks furuskog på berg med lite lausmassedekke. På grunn av den rike berggrunnen er det her utvikla kalkfuruskog. Noko liknande furuskog veks og nedanfor Indre Åse. Den lokale utforminga av kalkfuruskog, rik på kvit skogfrue og eit stort tal edellauvskogplantar, er svært sjeldsynt i Norden, og har difor stor sjølvstendig verneverdi. Området har ein svært rik flora, med svært mange av dei utprega edellauvskog-plantane til stades. Floraen omfattar både kystplanter og meir kontinentale element. I området finst mellom anna smørtelg, falkbregne, taggbregne, ramslauk, skogmarihand, breiflangre, raudflangre, kvit skogfrue, storfrytle, skogstorr, skogfaks, skogsvingel, lundgrønaks, tannrot, bergperikum, vårerteknapp, krossved, sanikel, jordnøtt, kransmynte, kung, filtkongslys og myske. Dei raudlista so partane lindebeger og vedalgekølle er funne i området. Området er rekna å ha stort potensiale for jordlevande sopp, utan at det er undersøkt. På Ytre Åse er det framleis artsrik kulturmark, som krev aktiv skjøtsel (slått m.m.) dersom ein skal ta vare på verneverdiane. Indre Åsane, Ytre Åsane og Øvre Åsane (dvs. stølen til Indre og Ytre Åsane) utgjer til saman eit svært interessant kulturlandskap, der Indre Åsane er interessant ved framleis å vere i drift, medan Ytre og Øvre Åse har den mest interessante floraen. Det er mogleg at lista over karplantar i Bjørndalen (2006) også femnar om tilstøytande, gammal kulturmark som ikkje er inkludert i verneframlegget. Eigne undersøkingar gjev ikkje så store endringar i vurderingar av naturverdi eller trong for omsyn og skjøtsel, men tilseier nok ein revidert områdeskildring: Det føreslegne reservatet har mykje almlindeskog, før det meste som lindedominert skog og med lite alm. Det er dels frodig og høgstaudeprega lindeskog med mykje breiblada edellauvskogsgras, og dels lågurtprega med eit meir lågvakse feltsjikt der det m.a. er mykje orkidear. Det er også noko gråor-askeskog, men denne er ofte vesentleg kulturpåverka, dels av nyare hogster og dels tidlegare beite og slått, og har gjerne preg av hagemark. Det er i tillegg ein del fattigare skog dominert av bjørk, særleg i øvre delar, samt på bergnabbar, langs fuktsig m.m. Eik finst spreidd, og lokalt nedanfor Åsane-gardane utgjer den eit viktig innslag i skogbiletet på lågurtmark. I tillegg er det noko furuskog, særleg nedanfor og vest for Ytre Åsane. Delar av denne er sesongfuktig med kalkskogspreg, der ulike edellauvskogsartar speler ei viktig rolle i feltsjiktet. Slik furuskog er ein sjeldsynt vegetasjonstype i Norden. Miljøfaglig Utredning AS Side 15

16 Området har ein uvanleg rik flora der særleg varmekjære edellauvskogs- og kantsoneartar er framtredande, med artar som kvit skogfrue, fuglereir, alle dei fem norske perikum-artane, falkbregne, ramslauk, kusymre, breiflangre, skogstorr, skogsvingel, lundgrønaks, skogfaks, kjempesvingel, tannrot, svarterteknapp, laukurt, kransmynte, kung, raudkjeks, skogskolm og skogkløver. I tillegg veks m.a. raudflangre og kantkonvall i kalkrik furuskog, og på olivinknauser er brunburkne og blankburkne funne ved Indre Åsane. Forutan dei kravfulle og dels raudlista karplantene har området ein rik funga av markbuande sopp, med mange artar typiske for rike hasselkratt og lindeskog, inkludert fleire raudlisteartar. Dette gjeld m.a. svartnande kantarell, falsk brunskrubb, gullkremle og ulike slørsopper som oliven kanelslørsopp, svovelslørsopp, galleslørsopp og maisslørsopp. I lågurtskog med eik veks i tillegg ein og annan kravfull mykhorriza-sopp saman med eiketrea, som raudlistearten lundvokssopp. I einskilde rike hasselkratt og små, dels naturlege engsamfunn i skogen veks det også ein del beitemarkssopp, inkludert kravfulle og dels raudlista artar som lutvokssopp, grå vokssopp, elegant småfingersopp, ravneraudskivesopp og grøntunge. Det er færre interessante vedbuande sopp i området, men på gamle eiketre veks det fleire stader oksetungesopp, på lindelæger er svart tvillingbeger funne og på morkne ospelæger kvit vedfingersopp og vedalgekølle. På stammer av levende lindetre veks den internasjonalt sjeldsynte og truga mosen stammesigd sparsamt. I tillegg er lungenever-samfunnet ganske frodig og artsrikt fleire stader, både på gamle lauvtre og bergvegger, med artar som sølvnever, kystnever, skorpefiltlav, galleteppemose og kveilmose. Det er derimot funne få kravfulle skorpelav i området. Det meste av området er prega av ulike former for bruk gjennom tidene. På og rundt Åsanegardane er det enno att restar av artsrike engsamfunn. Innafor reservatforslaget er desse no i attgroing og dei kulturbetinga verdiane vil gå tapt i løpet av nokre år om ikkje skjøtselen vert teken opp att. Rundt gardsbruka er det også innslag av lauvingstre, særleg av ask, men på Ytre Åsane også av alm. Det har tidlegare vore meir slike navingstre i utmarka i reservatområdet, men der er det no mest spreidde gamle lind- og eiketre som vitner om dette. Derimot har det i moderne tid vorte planta mykje gran her og i vesentlege delar av reservatforslaget trugar desse plantefelta med å øydeleggje naturverdiane om dei ikkje vert fjerna i løpet av få år Tidlegare bruk/ utvikling Hovstad (1999) har i si hovudfagsoppgåve frå Åsane ei relativt grundig framstilling av tidlegare bruk av både innmark og utmark rundt desse gardsbruka. Han skildrar ikkje berre eng- og åkerdrift, men også bruken av trea til ulike formål. Lauv og kvist frå ulike lauvtre (m.a. alm, ask, lind og bjørk vart nytta) gjekk som vinterfór til husdyra, og han oppgjev at det vart sanka inn rundt 3000 kjerv på Indre Åsane fram til 1950-talet, medan denne tradisjonen tok slutt på 1970-talet. Ein må også rekne med eit stort omfang av dette på dei andre eigedomane i området. I tillegg vart skogen nytta til ved og tømmer, samt at ein laga bast av lind, garnflot av selje og eksporterte tynneband frå hassel. Truleg har det tidlegare vori einskilde åkerlappar innafor verneforslaget både på Indre og Ytre Åsane, men det meste av desse areala ligg er nok trekt utafor. Derimot er det fleire enger her som opplagt har vori nytta som slåtteenger før, og til husdyrbeite i dei seinare åra. Framleis blir desse i nokon grad brukt til sauebeite (dette gjeld nok særleg ovafor gardsbruka), men beitetrykket er nok vesentleg redusert i det siste, og har nok no ganske så avgrensa verknad på vegetasjonen, ikkje minst i liene nedanfor bruka. Det skal også ha vori slåtteteigar i den delen av reservatet som sokner til Hennebygda, og mest truleg har det her vori hovudsakleg beite og hausting frå trea som har vore aktuell bruk. I dette området går det framleis noko sau, sjølv om ein må rekne med noko redusert beitetrykk også her. Når det gjeld utnytting av skogen til anna enn beite i nyare tid, så er det som sagt stort sett slutt på lauvinga. På Ytre Åsane har det riktig nok vorte lauva eit 20-tals almetre også i dei seinare åra rundt Miljøfaglig Utredning AS Side 16

17 husa på garden. Aust for Ytre Åsane er det også spor etter hogst frå dei siste åra, i form av småflater/einskilde tre (særleg av furu truleg) tekne til lokal bruk på garden. Vest for Ytre Åsane og på Indre Åsane er det få teikn på hogst frå nyare tid innafor reservatforslaget. Derimot vert det framleis teke ut årleg noko ved nær vestre tunnelmunning på fylkesvegen nedanfor Indre Åsane. På Hennebygda-sida har det vori hogd ut eit mindre granbestand for eit par år sidan. Elles er det der berre mindre spor etter uttak av ved langs ein skogsveg som går litt inn i området. Granplanting er som tidlegare nemnt omfattande i området. Ikkje minst gjeld dette på den delen av reservatforslaget som sokner til Lotsberg lengst i vest, samt i austre delar mot Hennebygda. Lokalt finst det også ein del gran andre stader, t.d. nær vestre tunnelmunning på fylkesvegen, medan det er relativt lite plantingar på Ytre Åsane og i dei ulendte områda rundt Kvitefjellet og Eitråfjellet. Det meste av gran er planta for nokre ti-år sidan, medan det har vori lite planting i dei siste 20 åra, samt at det også er få gamle, hogstmodne bestand (viktige unntak frå det siste er eit plantefelt nær vestre tunnelmunning, samt på Alflotfjellet aust for Eitråfjellet). Det er i all hovudsak vanleg norsk gran som er planta, men det er også kjent mindre plantingar av m.a. edelgran, sypress og furu (av skotsk proveniens). Noko av grana er no i ferd med å spre seg sjølv, noko som er særleg tydeleg nær Hennebygda. Derimot er det ikkje funne sjølvsådd platanlønn i området, noko som er overraskande, da dette er i ferd med å bli svært utbreidd i rike lauvskogar på heile Vestlandet. Ikkje minst knytt til busetnaden på Indre og Ytre Åsane er det fleire andre former for bruk av området som er viktig og må framhevast. For å komme til gardsbruka sine må dei begge stader kome gjennom det føreslegne reservatet, og no nyttar dei begge stader stiar (dels oppmura, med ein bredde på omtrent 1,5-3 meter) for ferdselen. Desse har ein standard som gjer at dei primært er eigna for ferdsel til fots, og kan ikkje brukast av dei fleste former for motorisert ferdsel. Opp til begge bruka er det også bygd taubaner for å frakte varer, og taubane går i tillegg vidare frå bruka opp til Øvre Åsane (som har vori brukt som slåttemark inntil for nokre år sidan). Det kan også nemnast at vasskjelda for Ytre Åsane (det er snakk om to alternative kjelder) ligg innafor reservatforslaget, medan denne ligg utafor for Indre Åsane (der har til gjengjeld ein bekk som renn ned i reservatet tidlegare vorti delvis leda ned mot bruket, men inngrepet for å få til dette ligg ovafor reservatet). Både vegane opp til dei to gardsbruka og andre gamle veger og stiar i området vert også bruka av andre folk. M.a. har dette vorti eit ganske populært turmål, der ikkje minst gamlevegen frå Lotsberg og bortover lia til Åsane-gardane er ein del nytta. Folk går også opp og ned til bruka frå fylkesvegen, samt på stiar vidare bort etter lia mot Hennebygda Kor urørt skal området reknast? I verneframlegget (Anonby 2006) står det at føremålet for fredinga er å ta vare på eit tilnærma urørt, større skogområde Liknande formuleringar finst for mange av dei andre føreslegne naturreservata i Sogn og Fjordane, og mange som har hatt framlegga til høyring har protestert på dette. Dei meiner områda langt i frå er uørte, men i staden vesentleg prega av ulike former for menneskeleg bruk opp gjennom tidene. Dette gjeld også for Åsane naturreservat. Bruken av uttrykket urørt har m.a. sitt grunnlag i Naturvernlova sine krav for oppretting av naturreservat. Samstundes har Naturvernlova eit overordna føremål med å sikre grunnlag for vern av variasjonsbredda innafor norsk natur. Urørt bør difor grad sjåast på som eit relativt omgrep, ikkje minst sidan ein i denne saka også har satt tilnærma føre, noko som fører til at kravet vert mindre absolutt og meir skjønnsprega. I tillegg må ein vurdere kravet ut frå generell tilstand til den aktuelle naturtypen. Dette fører til at ein bør stille heilt andre krav til kor påverka ein edellauvskog skal vere før ein ikkje kan rekne den som tilnærma urørt, enn det ein bør gjera for t.d. snaufjellsområde. Medan sistnemnde tradisjonelt har vori utnytta i avgrensa grad og det framleis er mogeleg å finne store områ- Miljøfaglig Utredning AS Side 17

18 de som mest berre er påverka av husdyrbeite, friluftsliv og noko jakt og fiske, har edellauvskogane i lang tid vori svært viktige på mange måtar for folk. Mykje er for lengst dyrka opp, og det aller meste av restane har vori viktige til beite, fórsanking, uttak av trevirke osb. Krava for å kalle eit edellauvskogsområde tilnærma urørt bør av den grunn setjast relativt lågt samanlikna med fleire andre naturtypar. Eit viktig skilje går nok mellom reversible inngrep og irreversible inngrep (slike som vanskeleg lar seg reparere). Spor etter beite og naving forsvinn gradvis, og dette er aktivitetar som det i liten grad er kjent at reduserar det biologiske mangfaldet eller på andre måtar reduserar naturverdiane. Tvert imot vert slike tiltak oftast rekna for å auke mangfaldet, også av naturleg heimehørande artar. Blant dei irreversible inngrepa finn ein tiltak som oppdyrking og nedbygging med hus og vegar. Også tilplanting med bartre bør nok reknast med her, i det minste når trea har vorti store. I tette, eldre plantefelt har det meste av det artsrike feltsjiktet av varmekjære planter forsvunne, og ein må også rekne med at dei fleste mykhorriza-soppane som lever i lag med lauvtrea er borte (sjølv om det har vist seg at ein del av desse i det minste for ei tid kan overleve saman med bartrea). Med ei slik forståing av omgrepet kan det forsvarast å kalle det føreslegne Åsane naturreservat for eit tilnærma urørt område. Det er i første rekkje tradisjonell bruk av skogsområda med beite, uttak av trevirke og naving som har vori viktige inngrep her. Det er riktig nok planta inn ein god del gran i nyare tid, men det er berre for mindre område at desse plantefelta no er så store og tette at den naturlege vegetasjonen der har gått ut. Derimot er det god grunn til å rekne med at om grana framleis får stå, så vil tilhøva vere ein annan om nokre år. Da vil grana truleg dominere såpass sterkt over store areal at det ikkje let seg forsvara å kalle slike parti for urørte. Ikkje minst vil dette vere situasjonen heilt i vest og i austre delar av verneframlegget, medan det er mindre granplanting i sentrale delar (frå Ytre Åsane og austover til Eitråfjellet). Ikkje minst står bestand 3 og 4 til gnr/bnr 142/2 i vest i fare for å endra karakter på denne måten, og det same gjeld for store delar av eigedomane til (rekna frå aust) gnr/bnr 146/3, teig 2, 146/1, teig 2, 146/4 teig 2 og delar av 146/ Mogelege trugsmål og trong for skjøtsel Sjølv om området skulle bli verna, er det framleis truga av fleire grunnar. Trugsmåla ligg både i tidlegare tiltak i området, og i fråver av tradisjonell bruk. Trugsmåla er til dels omfattande, og utan ein aktiv skjøtsel i åra framover er det grunn til å rekne med at vesentlege delar av naturverdiane vil gå tapt (jfr. førre kapittel). Når det gjeld tradisjonell skjøtsel av området, så er det ganske klart at beiting må vurderast som positivt, så sant det ikkje er snakk om for intensiv bruk og av tunge dyr som fører til mykje tråkkskader. Det kan også vere at eit hardt beite av sau om sommaren er uheldig for ein del planter, m.a. fleire interessante og kravfulle orkidéar. Desse innvendingane vurderast likevel som mindre aktuelle no til dags, og det er i første rekkje tiltak som aukar beitetrykket som det er viktig å få til no. Tidlegare har det nok vori mykje lauvingstre innafor reservatforslaget og helst også vesentlege naturverdiar knytte til desse. Det vart diverre under kartlegginga i 2006 knapt funne spesielt kravfulle artar der som er klart positivt knytt til lauving. Området manglar no grove og gamle lauvingstre av alm og ask, noko som er avgjerande for dei fleste aktuelle artane. Einskilde kravfulle og dels raudlista artar vart derimot funne på gamle, tidlegare lauva tre av lind og eik, men desse klarer seg nok godt også i ein uskjøtta skog. Som landskapselement og del av ein historisk kontinuerlig bruk er det likevel klare interesser knytte til lauva tre av m.a. ask og alm, og det er difor ønskjeleg at denne tradisjonen vert oppretthalden og helst vesentleg auka ut over dagens nivå. Dette er aktuelt både for skogbestand nær gardsbruka på Indre og Ytre Åsane, og for skog nær Hennebygda. Derimot er det andre parti, ik- Miljøfaglig Utredning AS Side 18

19 kje minst oppå Eitråfjellet, der skogen verkar å ha vori så lite påverka over lang tid at ein bør unngå dei fleste former for tiltak. Ei klart negativ form for kulturpåverknad i nyare tid har vori plantinga av gran (både norsk gran og framande treslag). Alt ved plantinga vart det nok mange stader hogd vekk verdifull edellauvskog, inkludert gamle lauvingstre. Etter kvart som grantrea veks opp skygger dei for den rike, naturlege vegetasjonen, og fleire stader er det no mest berre daude grannåler som dannar ei tett matte i tette middelaldrande og eldre granbestand. Det er m.a. planta gran på stader der den raudlista orkidéen kvit skogfrue veks, og denne mistrivst tydeleg med dette og kjem nok der til å forsvinne i løpet av nokre år om ikkje grana vert fjerna. Samtidig spreier grana seg aktivt sjølv, noko som ikkje minst er tydeleg langs traktorvegen som går inn i reservatet frå Hennebygda. Dette er noko som opplagt berre vil auke i åra framover og bli eit større og større problem. Det meste av plantefelta er ikkje eldre eller tettare enn at det der framleis finst att ein del av den naturlege vegetasjonen, men alt om år vil dette inntrykket sannsynlegvis ha endre seg dramatisk, og da vil i staden tette, einsarta granplantingar dominere mykje av skogbiletet innafor det føreslegne reservatet. For å stoppe denne negative utviklinga er det difor heilt naudsynt å gå inn med aktive tiltak i løpet av få år. Det viktigaste da vil vere å få hogd ned trea, slik at dei ikkje lenger skygger ut for den naturlege vegetasjonen og kan spreie seg. Fjerning av trea vil også vere ein fordel for å redusere mengda med surt strø og betre tilgangen for folk og dyr (samt gjere landskapet grønare og gje det ein meir attraktiv utsjånad), utan at dette er like viktig. For større tre som det er vanskeleg å ta ut, kan kvisting hjelpe noko på problemet, da dette fører til betre kontakt mellom greiner og stamme med bakken, noko som gjer at nedbrytinga går mykje raskare enn om baret få sitje på stammen etter hogst. Det er for øvrig grunn til å merke seg at Åsane har vorti plukka ut som eit nasjonalt verdfullt kulturlandskap. Dei to hyllegardane (inkludert Øvre Åsane) har store kulturlandskapskvalitetar som både er knytt til den tradisjonelle driftsforma og ulike element som navingstre og gamle slåtteenger. Om ikkje drifta vert oppretthalden, er det vanskeleg å sjå at området kan ha denne statusen i framtida. Sidan eit edellauvskogsreservat her både direkte påverkar delar av det nasjonalt verdfulle landskapet, og indirekte m.a. gjennom restriksjonar på tilkomsten til resten av området, vert dette ei spesielt stor utfordring for styresmaktene. Korleis dette skal løysast kjem i liten grad fram i verneframlegget, og dette må truleg sjåast på som eit ope spørsmål som bør avklarast betre før vernet vert stadfesta. I dette framlegget til forvaltingsplan er det kome med nokre forslag til praktisk handsaming av temaet, men på einskilde sentrale punkt, som tilkomsten, er det ikkje teke noko klart standpunkt Vedlikehald og opprusting av vegnett Eit viktig og samtidig konfliktfylt punkt ved framtidig forvalting av det føreslegne reservatet er korleis framtidig standard på sti- og vegnettet skal vere. For den gamle vegen fra Lotsberg og fram til Åsane-bruka, samt stinettet vidare mot Hennebygda (inkludert lokale stiar der, m.a. opp mot Logg frå sørvest), er det, så langt det er kjent i dette forvaltingsplanarbeidet, for det meste snakk om interesse for tradisjonell ferdsel til fots. Dette inneber normalt berre rydding av sjølve stien og eventuelt næraste kantsone, samt naudsynt vedlikehald av oppmurte parti og bruer. Det er ikkje observert spesielle tilhøve nokon stad som tilseier at dette skal vere i konflikt med naturverdiane i området. Det er også kome fram ønskje om bruk og vedlikehald av ein sti oppå Eitråfjellet, i første rekkje for bruk ved sauesankinga. Heller ikkje dette bør vere i særleg konflikt med naturverdiane, men sidan den minst påverka skogen i området truleg står her, er det viktig å avgrense inngrepa mest mogeleg, primært til å omfatte fjerning av kvister og tre der desse ligg rett over sjølve stien og stenger direkte for ferdselen. Miljøfaglig Utredning AS Side 19

20 Det går ein traktorveg bygd på slutten av 1980-talet frå Hennebygda og vestover inn i reservatforslaget. Denne representerer i utgangspunktet et negativt inngrep i landskapet, men den ligg tross alt der no, og vart samtidig bygd på ein relativt skånsom måte, der det er lite spor etter anleggsarbeidet utafor sjølve vegtraséen. Framleis vedlikehald av sjølve vegen med tilhøyrande grøfter verkar difor lite kontroversielt. Den vil i tillegg vere til god hjelp for å ta ut grana som står i dette området, og kan også vere til nytte ved andre former for forvalting av desse områda. Det er i tillegg aktuelt å forlenge vegen opp på Alfjellet (m.a.o. med meter) for å kome til granplantingane der. Dette vurderast her som isolert sett negativt for naturverdiane, da det vil innebere eit nytt og permanent inngrep i området. På den andre sida ser det ut til at ein slik enkel skogsveg kan bli bygd utan at det blir særleg store inngrep (høge skjeringar og fyllingar) i marka og utan at spesielt verdifulle miljø vert påverka. Dette er i tillegg truleg ein føresetnad for at den hogstmodne skogen oppå Alfjellet kan verte teken ut av området (alternativet er helikopterdrift, noko som neppe er rekningssvarande). Samla sett vert det difor her vurdert at ein slik skånsom bygging av ein smal traktorveg med enkel standard vil verte betre på sikt for naturverdiane i området, om alternativet er at granskogen oppå Alfjellet enten vert ståande eller berre hoggast ned og der trea blir liggande på staden. Dei viktigaste og mest konfliktfylte vegsakene gjeld eventuelle nye vegar opp frå fylkesvegen til Indre og Ytre Åsane. Eit problem her er at det på førehand ikkje finst detaljerte planar over eventuelle veger (ei skisse føreligg for Ytre Åsane), slik at det er vanskeleg å vurdere kva slags konsekvensar dei får på naturverdiane i området. Presis plassering av vegbana, krav til stigning og vegbredde er alle kritiske faktorar som kan gje store utslag på konfliktvurderingane. Generelt er det å seie at det er vesentlege naturverdiar i nærområdet til eksisterande veger opp til begge gardsbruka som kan bli råka og kanskje også øydelagde om det vert bygd nye vegar her. Konfliktane verkar størst opp til Ytre Åsane, der eventuell ny veg må gå gjennom noko av den rikaste edellauvskogen som finst innafor verneframlegget. Også opp mot Indre Åsane ligg det til dels svært rik og verdfull edellauvskog. Her vil nok konfliktane kunne variera ein god del meir, da det også er ein del granplantefelt og fattigare skog her. Ikkje minst vil nok vegstandarden ha mykje å seie, da t.d. ein bilveg vil stille heilt andre krav til stigning, vegbredde og linjeføring enn ein veg for små traktorar og ATV-kjøretøy (fire-hjuls motorsyklar) Tilrettelegging for friluftsliv og undervisning Eit sentralt tiltak for å legge til rette for slik bruk av området, er å sikre god tilkomst. Bruk av bil vil da vere det normale for folk, bortsett frå dei som bor i eller like ved (Hennebygda, Lotsberg) området og som kan gå til fots heimafrå. Det er få parkeringsplassar og m.a. liten plass både nede ved fylkesvegen under Åsane og på Lotsberg. Det verkar likevel lite aktuelt å leggje til rette for parkering innafor reservatet, da dette dei fleste stader vil føre til tap av biologisk verdifull vegetasjon. Terrenget gjer også fleire stader at inngrepa fort blir godt synlege og lite pene. Oppsett av informasjonsskilt ved innfallsportane til reservatet er svært aktuelt. Aktuelle stader er i første rekkje ved starten av gamlevegen frå Lotsberg, traktorvegen inn i området frå Hennebygda, samt der vegane opp til Indre og Ytre Åsane startar nede ved fylkesvegen. I fleire av tilfella er det truleg mest naturleg å sette opp skilta på utsida av sjølve reservatet. Vedlikehald av veg- og stinettet innafor området er naudsynt. Vegane opp til Indre og Ytre Åsane og vidare mot Lotsberg er i ganske god stand og treng i første rekkje sitt faste vedlikehald for at vanlege spaserande skal kunne bruke dei. På Hennebygda-sida er det naudsynt med noko rydding av einskilde stier som følgje av attgroing, m.a. med gran. Ein natursti med informasjonsplakatar spreidd innafor reservatet vil opplagt vere positivt for bruken og interessa for området. Om ein sett opp slike både oppover mot Ytre og Indre Åsane frå fylkesvegen, samt langs gamlevegen til Lotsberg, så har ein her gode sjansar til å fange opp mange sentrale Miljøfaglig Utredning AS Side 20