Fråsegn Jordbruksoppgjeret 2018 Landbruk over heile landet

Transkript

1 1 av 9 Styret i Norges Bondelag Næringspolitisk avdeling Vår sakshandsamar Merete Støfring Dykkar dato Dykkar referanse Fråsegn Jordbruksoppgjeret 2018 Landbruk over heile landet Til liks med kravet som vart lagt fram i 2016 og 2017 må det dette året prioriterast tiltak som kan løfte økonomien på dei mindre og mellomstore bruka i distrikta. Det ligg føre fleire utgreiingar som syner at desse einingane over tid har den dårlegaste økonomiske utviklinga. Vestlandet sin relative del av produksjonen i Noreg er også sterkt redusert dei siste åra. Medan ein i dei tre vestlandsfylka produserte 21,3 % av alt storfekjøt i landet i 1991 er no Vestlandet sin del nede på 17,9 %. Det vert produsert 6300 tonn mindre storfekjøt på Vestlandet no enn ved årtusenskiftet. Det er ein reduksjon på 31 %! Dalbygdene på austlandet har også nedgang, medan vi ser at auken kjem i dei ressurssterke delane av austlandet med rikeleg tilgang til godt arrondert areal. Også innan sau peikar Vestlandet seg ut med ei særmerkt negativ utvikling. Vestlandet sin relative del av produksjonen er redusert med heile 4,7 % sidan Det vert produsert 1000 tonn lammekjøt mindre på Vestlandet no enn i Vi ser noko av same tendensen på sau som på ammeku. Det vert bygt ut store driftseiningar i resurssterke området med rikeleg tilgang på areal. Konsekvensane av redusert produksjon på Vestlandet ser vi tydeleg i form av at meir og meir areal går ut av drift. Berre i Sogn og Fjordane snakkar vi om nærmare dekar. Av dette utgjer nedgangen i den fulldyrka jorda i aktiv drift om lag dekar. Utflating av tilskotsprofilar, teknologisk utvikling inne i fjøs og på maskin og reiskap brukt til innhausting har gått i Vestlandet sin disfavør. Jamfør endringane med utflating i arealtilskot, som ikkje har vorte kompensert for små og mellomstore bruk i vår region. Arronderinga på Vestlandet er ikkje tilpassa dagens effektive drift og tilskotsprofilar. Arbeidsgodtgjersla står ikkje i samsvar med timebruk. Når stadig meir areal går ut av drift er det eit sterkt signal om at verkemidlane som skal kompensere for struktur, dårleg arrondering og kostnader i produksjonen ikkje er gode nok. Blir det ikkje gjort noko med dette går vi mot ei avvikling av matproduksjonen i store deler av landet vårt. Det må takast på alvor om ikkje vestlandskysten skal bli Noreg sitt svar på dei svenske skogane. Vi Bondelagets Servicekontor AS Postadresse: Besøksadresse: Tlf: E-post: Hafstadvegen 21 Hafstadvegen sogn.fjordane@bondelaget.no 6800 FØRDE 6800 FØRDE Sogn Og Fjordane Bondelag Org.nr.: Bankkonto: Internett: Bondelagets Servicekontor AS Org.nr.: MVA Bankkonto:

2 Sogn og Fjordane Bondelag 2 av 9 må rett og slett våge å peike på kva som må til og våge å prioritere dei mindre og mellomstore einingane i distrikta. Alternativet er avvikling på sikt. Dei viktigaste prioriteringane Kronemessig lik inntektsutvikling som andre grupper Betre konkurranseevna til norsk matproduksjon o Lite rom for å auke pris = Treng stor auke i budsjettmidlar o Betre konkurransekrafta til norsk mjølk gjennom ei styrka PU-ordning STRUKTUR GEOGRAFI må vere grunnlag for bruken av budsjettmidlane Prioritere budsjettmidlane mot dei driftseiningane og dei distrikta med dårlegast inntektsutvikling dei 3 siste åra Distriktstilskota for alle produksjonar må ligge fast styrkast på industribær Styrke mindre og mellomstore driftseiningar som ikkje har fått inntektsutvikling gjennom dei tre siste jordbruksoppgjera Mjølkeproduksjonsbruk med opp til 25 årskyr Ammekubruk med opp til 20 mordyr i sone 5-7 Sauebruk med opp til 100 vinterfora sau Styrke investeringsverkemidlane Auke i potten Det må vere eit vilkår at der ligg inne høve til regional styring av midlane til liks med dagens ordinære investeringsverkemidlar. Det må også kome ei endring i maksimal tilskotsprosent frå 35 % til minst 40 % - auke maksimalt tak til 2,5 millionar. Styrke velferdsordningane Grøftetilskot. Vi ynskjer ei målretta satsing på dei våte områda langs kysten. Det mest målretta tiltaket er å auke satsen til grøfting i arealsone 5-7 med 4 000,- til kr ,- pr. dekar. Marknadsregulerande tiltak innan alle produksjonar o Her må inn nye verktøy og vilje til å bruke omsetningsmidlar til å få marknaden i balanse.

3 Sogn og Fjordane Bondelag 3 av 9 Målpris Gris: Ingen auke Mjølk: + 3 øre Potet: + 10 øre Frukt / bær / grønt: auke på nivå med konsumprisindeksen Korn: Auke kornprisen i gjennomsnitt med 5 øre. Størst auke for dei kornslag som marknaden etterspør. Ingen auke for kornslag som har marknadsdekning. Budsjettoverføringar I ein situasjon med overproduksjon på fleire produksjonar vil auka budsjettmidlar vere nøkkelen til å kunne betre inntektsmoglegheitene. 1. Sau a. Feittgrensa for å få kvalitetstilskotet bør endrast til klasse 3 i fett, dvs at fettklasse 3+ og feitare får ikkje lammetilskotet. b. Tak på tilskot for vinterfora sauer bør innførast på 300 vinterfora sauer, pengane går til å styrke dei første 100 vinterfora sauene. c. Tak på lammetilskot på 600 lam pr. driftseining. Dersom det skal prioriterast friske midlar til sau så må det komme på dei 100 første vinterfora og på utmarksbeiting. 2. Kje Det vert i stadig sterkare grad stilt spørsmål ved måten norsk husdyrhald vert drive på. Spørsmåla kjem frå forbrukarar, dyrevernaliansar og styresmaktene. Rådet for dyreetikk er også kritiske til dagens praksis med avliving av mange kje like etter fødsel. Vi meiner det må gjerast grep som vil gjere det lønsamt å fòre fram kje i geitemjølkproduksjonen. Dagens praksis med avliving av mange kje like etter fødsel er ikkje noko bra for norsk landbruk. Vekstgrense for kvalitetstilskot for kje løftast til 4,5 kg og tilskot pr kje vert auka med kr 100,-. Dette for å auke lønsemda i denne produksjonen, og sikre at fleire av kjea blir fora fram til slakt. 3. Storfekjøt Det er framleis marknadsmoglegheiter for norsk storfekjøt, men vi registrerer ei veksande uro i næringa for at ein skal kome i same situasjon for storfekjøt som for sau. Norsk storfekjøtproduksjon har vore og er framleis i stor grad knytt saman med mjølkeproduksjonen. Kombinasjonen mjølk og kjøt er bærebjelken i store deler av distriktslandbruket. Vi har no ein situasjon der vi har fått ein stor vekst i produksjon av storfekjøt basert på driftsforma med ammeku. Dette har vore naudsynt for å dekke marknaden sin trong for norsk storfekjøt. Vi ser samstundes at mykje av veksten har skjedd i sentrale landbruksområde på areal som ligg i randsonene til den beste kornjorda.

4 Sogn og Fjordane Bondelag 4 av 9 Reduksjonen i tal storfe i distrikta, som til dømes vårt fylke, har medført at store jordbruksareal i dag ikkje vert drivne. Vi meiner difor at ein no i sterkare grad enn det som har vore tilfelle må styre fleire ammekyr mot distriktsområda. Ein må stimulere ekstra i arealsone 5-7 framleis. Pr. i dag er det for lite strukturverkemiddel innan ammekuproduksjonen. Verkemiddela for ammekyr er endra vesentleg dei seinare åra. Det er difor viktig at ein IKKJE løftar ammekuproduksjonen over heile landet. No må ein konsentrere seg om å forsterke verkemiddal berre i arealsone 5-7. Driftstilskotet for ammeku bør leggast om i arealsone 5-7. Det betyr at ein doblar tilskota pr. dyr, utan at taket blir endra. Ein når då taket på 20 ammekyr, i staden for på 40 som i dag. Dersom vi ikkje får gjennomslag for struktur på driftstilskotet for ammekyr so vil vi heve driftstilskotet for ammeku i arealsone 5-7 med kr ,-. Kvalitetstilskotet på storfeslakt må ikkje ha so store sprang mellom marginale kvalitetsforskjellar som i dag. Dersom vi vil at kombinertkua NRF skal vere viktig for framtidig kjøtproduksjon, må ein ikkje styrke økonomien på dei største ammekubruka med dei tyngste rasane ved å svekke økonomien i det som er den store bærebjelken i distriktslandbruket kombinasjonen mjølk og storfekjøt.. Vi ynskjer ein trappesats for kvalitetstilskotet O = 4 kr O+ = 6 kr R- = 7,50 kr o Feittkravet for å få kvalitetstilskotet blir ytterlegare skjerpa, dvs 3 + eller lægre for å få kvalitetstilskot. o Dersom det framleis er for mange dyr i ordninga, kan ein ta bort kategorien OKSE. o Dersom ein skulle komme i ein situasjon der ein må kutte klasse O som kategori i kvalitetstilskotet grunna tal dyr i ordninga so MÅ denne potten med pengar flyttast til andre tiltak retta inn mot mjølkebesetningane. Utmarksbeite tilskot for storfe bør aukast med kr. 50,- og innmarksbeite med kroner kr. 50,-. Ein god del areal spesielt på Vestlandet og i Nord-Norge er gått ut av drift, dette er slåtteareal og innmarksbeiter som vil eigne seg til beiting av storfe. I tillegg er det viktig å sikre beiting av mjølkekyr både for at TINE skal få mjølk om sommaren, og at færrast mogeleg nyttar lufting i staden for beiting. 4. Ku- og geitemjølk Prioritere å styrke økonomien relativt sett mest på mindre bruk Driftstilskotet for mjølk må hevast monaleg i sone 5-7 Kvoteordninga Tidsavgrensing på utleige av mjølkekvote må innførast. Endre fordelinga av kjøp og sal av kvote til 50% privat sal av kvote og 50% kvotesal til staten. Staten sin del skal fordelast til dei som byggjer om frå båsfjøs til lausdrift. Det vil seie at dei har moglegheit til å kjøpe seg opp til liter i

5 Sogn og Fjordane Bondelag 5 av 9 grunnkvote frå staten i løpet av 5 år etter at dei har bygd fjøset. Prisen på kvoten vert sett til kr. 3,50. Dersom for «lite» statleg kvote i forhold til behov, set ein % sats av ynskt kvote likt for alle. Regelverket gjeld også ved samdrifter. Det vil seie at kvoten ein kan kjøpe seg opp til gjennom prioritert statleg sal er liter, uansett om det er ein eller fleire eigarar. Maksimal kvote for geitmjølk blir endra frå til I tillegg må det ikkje vere mogeleg å konvertere kvote frå kumjølk til geit eller motsett. 5. Svin Norsk svineproduksjon har ei utfordring med omdømet etter tilsynssakene som har kome opp hausten Det viktigaste for svinenæringa vil vere å bygge opp att tilliten til norsk svineproduksjon hos forbrukaren, samt ha ein produksjon som i størst mogleg grad er i samsvar med marknaden slik at ein kan ta ut målpris. Grisen har ei viktig rolle for slakteria i distrikta og det er viktig å styrke distriktsgrisen og mindre buskapar. Det må settast i gong eit arbeid for å få slutt smotthol i regelverket som gjer det mogleg for ein del produsentar å ha mange eingongspurker. Husdyrtilskot: Avlsgris: + kr. 50,- og slaktegris kr 2 Auke distriktstilskotet for Vestlandet og Agder med 20 øre Fokus på dyrevelferd, tidsbruk i dyrestell og dyretettleik. Ein må ikkje heve konsesjonsgrensene 6. Korn og kraftfôr Vi har lenger oppe i dokumentet kome med framlegg om ein auke kornprisen på i gjennomsnitt med 5 øre. Størst auke for dei kornslag som marknaden etterspør. Ingen auke for kornslag som har marknadsdekning. Utfordringa med å auke kornprisen er at det styrker dei største kornbruka i dei beste områda. Bruk som allereie i dag har den beste inntekta av alle referansebruka i landbruket jamfør referansebruk nummer 23. Skal ein klare å løfte dei mindre kornbruka må det innførast verkemiddel med struktur og geografi i seg. Dette kan ein gjere på areal. Det vil seie at ein innfører eit høgare tilskot for dei første 300 dekar nytta til korn i sone 3 til dømes. Skal kornprisen aukast må dette kompenserast for husdyrbrukaren. Dette fordi marknaden ikkje gjev husdyrbrukaren høve til å ta ut auka pris, grunna overproduksjon for mange produksjonar og ein sterk konkurranse med utgangspunkt i utanlandsk råvare. Ein prisauke på korn må kompenserast ved: Auka prisnedskriving i kombinasjon med auka tilskot til fraktordningane for kraftfor og innfrakt på slakt og egg. Auka bruk av distriktsverkemiddel kan også vere ein del av kompensasjonen om ein vil målrette denne mot særskilde geografiske område som har den dårlegaste inntektsutviklinga.

6 Sogn og Fjordane Bondelag 6 av 9 7. Grønsaker, bær, frukt og potet Det er laga ei eiga felles fråsegn med Hordaland og Møre og Romsdal der prioriteringar innan frukt, bær, potet og grønt er omtala. Dokument nummer: 17/ Andre produksjonar Husdyrtilskot for kvar høne aukast med kr. 2, Heve tal høner ein får tilskot for frå 5000 til 7500 høner. Løysingar for kompensasjonsordning for pelsdyr må ikkje bli ein del av jordbruksoppgjeret. Kompensasjon må gjevast utanom jordbruksavtala. 9 Økologisk landbruk Verkemiddel som gjev auka sal i butikk må prioriterast 10 Velferdsmidlane I eit år der marknadsmoglegheitene for fleire av produksjonane er svært avgrensa kan det vere rett å prioritere auka løyvingar til velferdsordningane Styrke ordninga med ferie- og fritid gjerne i tråd med NLT sitt krav om å knyte storleiken til 1 G Styrke ordninga med sjukeavløysing o Arbeidsgruppe sendt til departementet o Grunnlag for tilskot kutte ½ G nok at ein har næringsinntekt uavhengig av storleik større fleksibilitet betre for dyrevelferd også samarbeid med veterinær o Sambuar teke inn i ordninga etter nærare retningsliner o Auke dagsatsen monaleg 11 Investeringsverkemidlane I vårt fylke har vi hatt ein felles strategi i partnerskapen om å gje god støtte til dei som får støtte. Prioriterte område for investeringar er frukt og bær, storfekjøtproduksjon og fornying av driftsapparatet i mjølkeproduksjonen. Mjølkeproduksjonen betyr svært mykje i fylket vårt. Det står att mykje mjølk som framleis vert produsert i båsfjøs.

7 Sogn og Fjordane Bondelag 7 av 9 Tala ovanfor syner trongen for investeringar knytt til å få mjølk over frå båsfjøs til lausdrift i vårt fylke. Vi ynskjer å stimulere til mindre utbyggingar som i større grad er tilpassa arealgrunnlaget. For å få det til meiner vi tilskotsprosenten og taket må hevast noko utover den løysinga som vart nasjonal i fjor. Difor er våre prioriteringar når det gjeld IBUmidlane slik i år: Auke taket på til kr. 2,5 millionar Auke maksimal tilskotsprosent frå 35% til 40% Den regionale partnerskapen må få ansvar for utarbeiding av investeringsstrategien i kvart enkelt fylke. Det vil seie både prosentsats og tak innan ulike produksjonar, samt fordeling av potten mellom dei ulike produksjonane. Partnerskapen vil kunne løyse dei regionale utfordringane og optimalisere tiltaka for kvart enkelt område. Auke potten vesentleg for 2019.

8 Sogn og Fjordane Bondelag 8 av 9 12 Miljøverkemidlar Sommaren 2017 har gjeve store køyreskader på mykje eng. Særleg midtre og ytre deler av fylket. Det er stor trong for grøfting på mykje areal i fylket. Dette er svært kostbart, men samstundes eit godt miljøtiltak Vi har drøfta fordeler og ulemper kring eit driftsulempe tilskot. Vi ser ikkje at tilskotet er godt nok utgreia til å arbeide for dette i årets oppgjer. For oss er det avgjerande at dagens ordningar til bratt areal ikkje vert svekka dei burde heller vore styrka. Vi meiner at årsmillimeter nedbør og jordtype bør inn i kriteria for driftsvanskar. Sommaren 2017 har synt at det er høgst relevant. Grøftetilskot. Vi ynskjer ei målretta satsing på dei våte områda langs kysten. Det mest målretta tiltaket er å auke satsen til grøfting i arealsone 5-7 med 4 000,- til kr ,- pr. dekar. Fondsordning - klima og miljø: Det må arbeidast vidare med å få til ei fondsordning. Fondsordninga skal dekke både klimatiltak som reduserer utsleppa frå jordbruket og tiltak for å tilpasse produksjonen til eit våtare klima. Døme på tiltak kan vere: Dekkesystem til frukt, bær og grønt, grøfting, solceller på garden, gardsanlegg biogass og tette gjødsellager. Nye tiltak innan klima og miljø på gardsnivå må kome som nasjonale ordningar. Skal det løysast regionalt gjennom RMP må løyvingane til RMP aukast mykje med friske pengar. Det vil vere uaktuelt å omfordele pengar frå dagens ordningar i RMP til andre ordningar. Kjelde:Norsk klimaservicesenter

9 Sogn og Fjordane Bondelag 9 av 9 Når vi snakkar om 4-6 meter med vatn over eit år er det heilt klart at det får betyding både for til dømes hausting, lagerkapasitet for husdyrgjødsel, dimensjonering av bygningar og infrastruktur som grøfter, landbruksvegar og skogsvegar. Mykje av desse tilpassingane gjev auka kostnader for den som skal produsere mat i områda med mykje nedbør. DIFOR vil det vere heilt avgjerande at Budsjettmidlar vert brukt til å kompensere for ulike driftsvilkår på ein slik måte, at vi klarar å oppretthalde bruken av dei små og mellomstore driftseiningane i våre område. Vi har nådd grensa for kor få produsentar vi kan vere og likevel klare å oppretthalde matproduksjonen på arealet. Ovanfor er limt inn eit bilete som syner årsmillimeter nedbør i ulike deler av landet. Denne illustrerer godt ein faktor i dei ulike driftstilhøva som vi har i Noreg, og syner på godt vis kor viktig grøfting er på Vestlandet. NIBIO kom sist veke ut med ein rapport som syner jordsmonnet i ulike deler av landet: Denne burde vore nytta inn i drøftingane kring eit eventuelt driftsvansketilskot med mål om å kome nærmare konkrete løysingar til jordbruksoppgjeret i Anna Auke tilskot til bikuber med kr. 200,- pr kube. Helsestatus hos ammegeit må prioriterast slik at sanneringa innan både mjølkegeit og ammegeit blir fullført. Det må løyvast pengar til testing osv. Erstatningsordningar: Desse skal vere tryggleiksnett for bonden. Erstatningsordning knytt til vinterskadd eng vart for få år sidan fjerna på «forenklinga sitt alter». Vi meiner denne ordninga må gjenopprettast. Skiftande ver med mildver, kulde, mildver og kulde gjev oftare isheller på dyrka jord. Med venleg helsing Elektronisk godkjent, utan underskrift Anders Felde Merete Støfring