Sogn og Fjordane Sau og Geit

Transkript

1 Innspel til jordbrukstingingane 2018 Innleiing Sogn og Fjordane Sau og Geit har etter 2 høyringsrundar kome med følgande innspel til dei oppkomande jordbrukstingingane. Tilskot til avløysing ved ferie og fritid Ordninga bør styrkjast ved å auka både satsane per dyr og maksimalt tilskot, slik at det blir meir attraktivt for dei unge å gå inn i landbruket. Auka tilskot til avløysing gjev bonden meir fritid, og/eller bonden kan gje ei høgare løn slik at det blir meir attraktivt for norsk ungdom å ta seg arbeid i landbruket. Beitetilskot Generelt Beitetilskotet bør aukast sidan beiting er ein viktig grôvforressurs på mange småbruk i motsetnad til større bruk med større og flatare slåttemarker. I jordbruksavtalen for 2014 vart arealtilskotet flata ut til fordel for gardar med store slåtteareal, på kostnad av bruk med lite slåtteareal. Dette bør kompenserast med auka beitetilskot. Beitetilskotet fremjar dessutan eit opnare landskap, noko som er viktig for reiselivet og marknadsføringa av Noreg. Sau For å vidare stimulere til auka bruk av utmarka og ein betre oppfatning av sauen er det et sterkt ønske om omdisponering midlar frå innmarksbeite til utmarksbeite, men dei som av diverse restriksjonar ikkje har høve til slik beiting må få dispensasjon til vidare bruk av kulturbeite.(rovdyr plager kan tildømes gje sleppnekt og da er dispensasjon eit krav og utbetaling skal gjennomførast som vanleg) Utregningar viser att ved og ta 100 kroner frå lammetilskotet og flytte det over til utmarksbeite på alle dyr,vil dei med låg produksjon ha ein inntekt vekst og dei med høg produksjon ha eit direkte tap av inntekt. (dette er eit forslag som kan virke korrekt i teorien, men ved kalkulasjonar er det eit feilslag) Dette må vi for all del unngå! Ved slike omrokkeringar må pengane følgje lamma! Konklusjon : Derfor meiner vi det ikkje er hensiktsmessig og flytte pengar fra kvalitetstilskot lammeslakt til tilskot for utmarksbeite. Sjå vedlegg for utrekningar.

2 Geit Tilskot for geit på utmarksbeite må aukast. Mykje brattlendt slåttemark står i fare for å gro att etter kvart som småbruk blir nedlagde og dei som overtek drifta av jorda berre vinn over den lettast tilgjengelege slåttemarka. Betre gjerdehald kan også vera eit argument for auka tilskot til innmarksbeite. Gjerda vil i mange tilfelle ikkje bli skjøtta av verken eigar eller eventuell leigetakar dersom innmarka ikkje blir nytta til beite. Elles kan det nemnast servituttlova 14 hindrar beiting med geit i barskog og andre utvalde skogtypar. Det er difor ikkje alle geitebønder som har høve til å sleppa geitene på utmarksbeite. Bruk av innmark og vedlikehald av gjerde bør styrkast gjennom auke i regionale miljømidlar (RMP), med føringar om prioritering av innmarksbeite i fylke/område der dette er ynskjeleg. Auke i tilskot til RMP må koma som auke i budsjettmidlar, og ikkje dekkast inn ved reduksjon i tilskot til utmarksbeite. Husdyrtilskot-Sau Generelt bør tilskota minimum aukast i takt med kostnadsauken for å oppretthalda og eventuelt auka inntekta i næringa. All auke i tilskot må koma som friske midlar over statsbudsjettet, med unnatak for husdyrtilskotet for sau som bør få eit tak på 300 vfs og dei midlane som tidligare har blitt gitt til desse bør flyttast over til vfs. Begrunninga for eit tak hos sauen er att vi har liten eller ingen struktur innafor desse områda og i ein pressa og særs vanskelig situasjon for bøndene er det ønskeleg og hjelpe fram og legge til rette for dei som representerar gjennomsnittbesetningane i Norge. Som eit steg i leddet til å få ein betre struktur og eit meir stabilt sauehald, er det eit sterkt ønske og innføre eit tak på utbetaling av lammetilskot på maks 600 lam per driftseining. Dei overskytande summane må da overførast til utmarksbeite, det vil flytte fokuset fra store gardar som driv produksjon på innmarksbeite til gjennomsnittbruk som nyttegjer seg av utmarksbeite. Husdyrtilskot og driftstilskot til mjølkeproduksjon geit Strukturen i tilskotet til mjølkegeit må behaldast/styrkast. Husdyrtilskot til mjølkegeit må enten aukast for dei 125 fyrste mjølkegeitene eller gjennom auka driftstilskot til mjølkeproduksjon. Ammegeit får pr i dag same tilskot som sau. For bruk med både sau og ammegeit vert begge dyreslaga samanslegne til ei gruppe, og produsentar som kombinerer sau og ammegeit tapar då tilskot om dei kjem over t.d. 100 dyr. Det er spesielt at to ulike dyreslag vert samanslegne på denne måte. Ei ammegeit er ei geit og ikkje ein sau. Ho krev større fjøsplass og betre gjerdehald (enten ho skal haldast utanfor eller innanfor gjerdet). I 2015 gjekk husdyrtilskotet for vinterfôra sau og ammegeit ned på grunn av samordninga av tilskot med utegangarsau. Slaktetilskotet for lam og kje gjekk opp, men slaktetilskotet for kje er lågare enn slaktetilskotet for lam. Samordning av utegangarsau med vinterfôra sau og ammegeit er arbeidsbesparande for byråkratiet, men det slår uheldig ut for den mest arbeidskrevjande produksjonen, som er ammegeit. Ammegeit og kje er effektive landskapspleiarar når dei beitar avgrensa område og får lite tilleggsfôr (kraftfôr). Problemet

3 er at dei kan få dårleg klasse og dårleg pris ved slakting, og at økonomien i drifta forsvinn, med mindre dei blir fôra kraftig med kraftfôr før slakting om hausten. Det er i dag veksande interesse for ammegeitproduksjon. Marknaden for produkta (kjøt, skinn, ull, landskapspleie m.m.) er absolutt til stades. Men produsentane manglar den grunnbetalinga som husdyrtilskotet er meint å vera. For å fremja denne typen produksjon og landskapspleie må ammegeit skiljast ut i ei eiga gruppe med eigen tilskotssats som er høgare enn for sau. Ammegeit og sau er to ulike produksjonar, og dyretalet kan ikkje summerast for dei som driv kombinert produksjon. Investeringstøtte Investeringstøtte til sau må fortsatt vere tilstades, men burde regulerast meir ifra dei store korn og innmarksarealfylke til dei fylka som til dømes Sogn og Fjordane som har grunnlag for å være best på utnytting av utmarksområda. Hos oss burde vi i staden for og ekskludere, oppmode til både ombygging av driftsapparat og bygningar. For og sikre både rekruttering og hindre attgroing. Utviding av produksjon Nokre tilfeller av utviding burde det vere lov til og stimulere til i vårt fylke da det i nokre tilfeller er både arealgrunnlag og en viss begrunnelse for og faktisk vidareføre drifta. For å avgrense overproduksjon, bør man ikkje støtte nyetableringar der forholda ligg tilrette for andre produksjonar. Kvoteordning for geitemjølk Forbodet mot å konvertera kumjølkkvote til geitemjølkkvote må oppretthaldast så lenge det er overproduksjon av geitemjølk. Når etterspurnaden aukar, må eksisterande aktive geitemjølksprodusentar prioriterast, då mange av desse har investert i nye driftsbygningar og nytt utstyr i samband med sanering av buskapen. Ordningen med utleige av geitemjølkkvote bør avviklast, då det er uheldig at bønder som har lagt ned produksjonen tappar næringa for store verdiar kvart år. I dei fleste tilfelle er det også snakk om utleige av kvote som utleigar har fått gratis då kvoteordninga vart innført. Omfanget av kvoteleiga på landsbasis går fram av denne tabellen: År Utleigd kvote Disponibel kvote % utleigd 17,8% 20,4% 20% 21% Produserande føretak

4 Med leigeprisar som ofte ligg frå kr 1,50 pr liter pr år og oppover, og med totalt liter disponibel kvote utleigd i 2017, går det store summar frå aktive produsentar til passive kvoteeigarar kvart år. Dei produsentane som er att i næringa i dag har investert tid og pengar i friske geiter og driftsbygningar for ei framtid i næringa. Dei bør difor sleppa å betala for å få lov å produsere mjølk. Målet med avvikling må vera at dei som leiger og produserer kvoten får overta den kvoten dei har leigd. Eksisterande leigekontraktar kan løpa ut, med mindre resterande avtaletid er meir enn 4 år. Prissetjing ved overdraging av kvotane bør sjåast i samanheng med om det er heilt eller delvis kjøpt kvote som blir selt. Kvote som ikkje er kjøpt til bruket i frå Staten eller private, bør det heller ikkje kunne krevjast vederlag for ved sal. Kvotetaket på geitemjølk bør reduserast frå liter til liter. Dei få produsentane som allereie ligg over liter beheld den kvoten dei har. Med eit kvotetak på liter kan ein i verste fall ein gong i framtida sitja att med berre geitemjølksprodusentar med mellom 1200 og 1300 mjølkegeiter. Det vil gå hardt ut over fagmiljøet for mjølkegeit, og det kan bli einsamt å vera geitebonde. Det kan også verka negativt inn på kulturlandskapet kring geitefjøsa, med kraftig nedbeiting nær store fjøs med mange dyr, og attgroing i område der geitebruk er lagt ned. Større fjøs medfører også at geitene må gå lengre for å henta maten, utan at me veit sikkert korleis dette vil verka inn på jurhelse og mjølkekvalitet. Det kan også stillast spørsmål ved dyrevelferd og helse i ein fjøs med mellom 1200 og 1300 mjølkegeiter. Helsestatus ammegeit Norske geitemjølksprodusentar har lagt ned mykje arbeid i å sanera buskapane sine mot tre kroniske sjukdommar, med økonomisk stønad over jordbruksavtalen og prosjektet Friskare Geit. Så godt som alle norske mjølkegeiter er no sanerte og friske. Men det er ikkje gjort tilsvarande tiltak i alle ammegeitbuskapar. Ein del ammegeitbuskapar er testa, og i om lag 5% av desse er det funne smitte. Ein må difor leggja til grunn at det framleis finst smitta geiter i Noreg, og at dette kan vera ein risiko for produsentar som har sanert. Det bør difor løyvast pengar over jordbruksavtalen til å dekka utgifter til testing og eventuell sanering hjå ammegeitbuskapar med ukjend smittestatus eller smitta dyr. Tilskot til kjeslakt Lønnsemda i kjeoppdrettet er for dårleg. Vederlag for arbeid og fjøsplass er i beste fall positivt. Oppdrett av kje krev også plass i fjøsen. Det har ikkje vore lønnsamt å byggja fjøs til slaktekje siste åra, og dei færraste geitebøndene bygde på eller renoverte fjøsen med tanke på kjeoppdrett i samband med saneringa/friskare Geit. Med dagens tilskot og slakteprisar er det heller ikkje bedriftsøkonomisk lønnsamt å investera i fjøs til slaktekje. Elles kan det nemnast at Rådet for Dyreetikk har peika på at det er uheldig at kje blir avliva rett etter fødsel. Det er heller ikkje kjekt for bonden å avlive nyfødde kje, men mange må gjera det på grunn av plassmangel. Nortura og butikkjedane ynskjer kje som er minst 5 kg i slaktevekt for å få meir kjøt på skrottane. Geitegruppa i Sogn og Fjordane Sau og Geit meiner at geitebøndene bør produsera eit produkt som marknaden etterspør.

5 Geitegruppa gjer framlegg om at vektgrensa for å få tilskot til slaktekje kan aukast til 4,5 kg slaktevekt pr kje, mot at slaktetilskotet pr kje blir auka til kr 500. I tillegg bør det leggjast til rette for utviding av geitefjøs eller bygging av eigen kjefjøs gjennom eigne investeringstilskot til dette føremålet. Driftsvansketilskudd Sogn og Fjordane Sau og Geit har ett utbredt ønske om at det blir innført eit driftsvansketilskudd for å stimulere til at man oppretthelde drift på dei mest vanskelege areala over heile landet. Landbruksdirektoratet har i ein uttale skissert korleis dette er fullt mulig og innføre. Eit slikt forslag er meget viktig for og begrense gjengroing av areal som ved seinare tidspunkt kan vise seg for kostbare og gjenopprette. Kulturlandskap Som en del av kulturlandskap forvaltningen er beiterydding ein meget viktig del, og difor bør man kome inn med friske midlar til beiterydding av gjenngroande kulturbeite. Det er årlig fleire 1000 mål med beiter som ikkje blir rydda eller haldne nede grunna att det er for kostbart og drive slikt vedlikehald. Distriktstilskot kjøt Distriktstilskotet for kjøt bør aukast for sone 2 og sone 3, som er dei sonene Sogn og Fjordane ligg i. Dette er for å styrke økonomien i jordbruksområder der mykje landbruksjord står i fare for å gå ut av drift, og ein har betydelege driftsulemper. Krav til kvalitetstilskot lam Endringa av kravet frå klasse O til O+ som skjedde i fjor, kan ha ført til at total kg kjøtt auka. Dette fordi sauebønder ikkje ville risikere å miste tilskotet, og derfor haustfora lamma endå litt lengre enn tidlagare. Det har vore diskutert å foreslå å reversere denne endringa. Sogn og Fjordane Sau og Geit ynskjer å beholde endringa, men å innføre eit tilleggskrav som kan ha motsatt virkning av auka krav til klasse. Det er å innføre krav til fettklasse 3 eller lågare. Med andre ord, alle lam som får feitt-trekk, er ikkje å rekne som kvalitetslam, derfor får dei heller ikkje lammetilskot. Dette kan føre til at bønder slaktar lamma litt tidlegare om hausten, og dermed totalproduksjon av kg kjøtt redusert. Sogn og Fjordane Sau og Geit