Sakshandsamar, innvalstelefon Håvard Rød, 55 57 21 43 Vår dato Dykkar dato 29.01.2008 Vår referanse 2008/1396 331.1 Dykkar referanse Kvam herad Grovagjelet 16 5600 Norheimsund KVAM HERAD - BUDSJETT OG ØKONOMIPLAN Fylkesmannen har motteke særutskrift av heradsstyresak om budsjett for 2008 og økonomiplan, vedteke i heradsstyremøte 18.12. 2007. Kommunen er ikkje underlagt statleg kontroll og godkjenning etter kommunelova 60. Etter 15 i forskrifter om årsbudsjettet skal årsbudsjettet, slik det er vedteke av kommunestyret, liggja føre som eige dokument innan 15. januar. Økonomiske oversyn må vere utarbeidd innan 1. mars i budsjettåret. Etter kommunelova 45, 3. punkt skal innstillinga til årsbudsjett ha vore lagt ut til offentleg gjennomsyn i minst 14 dagar før handsaming i kommunestyret. Skatteøyret for kommunane for 2008 er 12,05 prosent. Frie inntekter Kommunen har budsjettert med kr. 166,4 mill. i skatt på eige og inntekt for 2008. I 2007 var det ein samla skattevekst for kommunane i landet på 1,6 %. Det er rekna med ein skattevekst i landet frå 2007 til 2008 med 2,9 %. Samla for kommunane i landet aukar selskapsskatten med 4,2 % frå 2007 til 2008, men det er store skilnader mellom kommunane. Selskapsskatten er tilbakeført kommunane frå og med 2005. Selskapsskatten blir utbetalt som rammeoverføring på grunnlag av verksemdene sine årsrekneskap tre år tidlegare. Selskapsskatten til kommunen for 2008 er difor kjent og vil vere kr. 5.580.000,-. Selskapsskatten vil bli utbetalt saman med ordinær rammeoverføring og fordelt med like store beløp på 10 terminar i året. Selskapsskatten vil vere med i grunnlaget for berekning av inntektsutjamning, på dei sju terminane i året med inntektsutjamning. Statens hus Kaigaten 9, 5020 Bergen Telefon: 55 57 20 00 Telefaks: 55 57 20 09 Kommunal og samordningseininga Postboks 7310, 5020 Bergen Telefaks: Org.nr: 974760665 E-post: postmottak@fmho.no Internett: www.fylkesmannen.no/hordaland
2 Kommunen sitt skattenivå ( medrekna selskapsskatt ) i høve til landsgjennomsnittet var i 2007 88,9 %. Frå og med 2005 er det innført symmetrisk inntektsutjamning. Kommunar med skattenivå over landsgjennomsnittet får eit trekk tilsvarande 55 % av differansen mellom eige skattenivå og landsgjennomsnittet. Kommunar med skattenivå under landsgjennomsnittet får kompensasjon tilsvarande 55 % av differansen mellom landsgjennomsnittet og eige skattenivå. Kommunar med skattenivå under 90 % av landsgjennomsnittet får også tilleggskompensasjon tilsvarande 35 % av differansen mellom 90 % av landsgjennomsnittet og eige skattenivå. Frie inntekter er innarbeidd i budsjettet med kr. 294,6 mill., fordelt med kr. 166,4 mill. på skatt og kr. 128,2 mill. på rammeoverføring. Inntektsprognosen for i år er no oppdatert med innbyggjartal og aldersfordeling pr. 01.01.2008, samt reelle skattetal som 2007-grunnlag. Dei budsjetterte inntektene ligg om lag kr. 5,7 mill. for høgt i høve til den siste inntektsprognosen. Eigedomsskatt Eigedomsskatt i 2006 var i underkant av kr. 9,5 mill. Det er budsjettert med om lag kr. 11,5 mill. i eigedomsskatt for 2008. Eigedomsskatten utgjer 7 promille av takstgrunnlaget. Eigedomsskatten er auka dei seinaste åra frå kraftverk som følgje av auka kraftprisar. Eigedomsskatten i 2008 er vidareført i område som er utbygd på byvis samt på verk og bruk. Det er ikkje gjort vedtak om innføring av eigedomsskatt på faste eigedomar i heile kommunen. Kommunen utnyttar difor ikkje sitt eige inntektsgrunnlag fullt ut. Kommunen vil ha behov for å auka inntektene dei næraste åra for å møta store økonomiske utfordringar, særleg knytt til investering i ny skulestruktur. Løns- og prisauke Prisindikatoren for kommunesektoren for 2008 er i statsbudsjettet 4,2 %. Denne består av pårekna lønsvekst med 5,0 % ( vekt 0,635 ) og varekjøp med 2,8 % ( vekt 0,365 ). Avdrag Det er budsjettert med ordinære avdrag kr. 18,3 mill. Dette er noko for lågt i høve til fylkesmannen si tilråding. Fylkesmannen tilrår kommunane å betala minimum 4 % ordinære avdrag årleg av den langsiktige gjelda. For kommunar i ROBEK registeret krev fylkesmannen minst 3,5 % ordinære avdrag. Ordinære avdrag i budsjettet tilsvarer om lag 3,3 % av lånegjelda i kommunen ved utgangen av 2007, dvs. det er ikkje teke omsyn til nye lån i år. Driftsresultat Kommunelova 46, pkt. 6 legg til grunn at det blir budsjettert med eit driftsresultat som minst er tilstrekkeleg til å dekka renter, ordinære avdrag og nødvendige avsetjingar ( inkl. inndekning av underskot ).
3 3 i forskriftene om årsrekneskapen presiserer nærare det driftsrekneskapen og investeringsrekneskapen skal omfatta, t.d. må som hovudregel ei inntekt og innbetaling som ikkje er løpande bli ført i investeringsrekneskapen. Det er lagt opp til eit netto driftsresultat i budsjettet med om lag kr. 30,6 mill. Netto driftsresultat i budsjettet kjem i hovudsak frå momskompensasjon som følgje av skuleinvesteringane. Dette blir sett av til disposisjonsfond og er deretter planlagt nytta til å finansiera investeringsprosjekt. Kommunen har eit netto driftsoverskot i førebels årsrekneskap for 2007 med om lag kr. 15,4 mill. Rekneskapsresultatet vil bli null etter stryking av budsjettert overføring til investeringsrekneskapen og stryking av del av budsjettert avsetjing til disposisjonsfond i samband med rekneskapsavslutninga. Kommunen får svært høg momskompensasjon i perioden 2007-2009 som følgje av dei store skuleinvesteringane. Både i 2007 og 2008 skal heile momskompensasjonen bli inntektsført i driftsrekneskapen, dvs. også den delen av kompensasjonen som er knytt til investeringar. Samla momskompensasjon i 2007 er kr. 22,7 mill. Av dette kjem kr. 12,1 mill. frå investeringar og kr. 10,6 mill. frå driftsutgifter. Kommunen sitt investeringsnivå er betydeleg høgare enn det som er normalt og som er grunnlaget for uttrekket på rammeoverføring til finansieringa av kompensasjonsordninga. Dette gjer at netto driftsoverskot t.d. i 2007 er kunstig høgt og gir ikkje eit riktig uttrykk for den reelle økonomiske utviklinga i kommunen. Den økonomiske utviklinga er m.a.o. vesentleg svakare enn det kommunen sitt driftsoverskot i rekneskapen for 2007 gir uttrykk for. Skuleinvesteringane er i hovudsak lånefinansiert, slik at det er store låneopptak som er grunnlaget for at kommunen kjem ut med eit godt driftsresultat. Vi reknar med at kommunane frå og med 2009 ikkje lenger kan følgje ein slik uheldig praksis i samband med momskompensasjon frå investeringar ( overgangsordning 5 år ). Investering, lånegjeld og kapitalutgifter Vi har rekna ordinær langsiktig gjeld pr. 31.12.2006 pr. innbyggjar for kommunane i fylket utanom Bergen til om lag kr. 37.000,-. I dette talet er ikkje pensjonsforplikting medrekna. Det tilsvarande talet for kommunen er kr. 56.442,-. Kommunen hadde ei langsiktig lånegjeld ( utanom pensjon ) ved utgangen av 2007 med kr. 558,9 mill., eller om lag kr. 68.100,- pr. innbyggjar. Det er lagt opp til betydelege investeringar og bruk av lån i 2008. Kommunen sitt gjeldsnivå var allereie komen på eit svært høgt nivå før nye låneopptak i år. Fylkesmannen har tidlegare gitt uttrykk for bekymring for det økonomiske ansvaret som kommunen tek på seg i samband med skuleinvesteringane. Dette er både knytt til om pårekna innsparing er realistisk som følgje av investeringane og reelle investeringskostnader. Kommunen vil over ein lang periode ( 10-15 år ) kvart år få eit netto driftsunderskot som følgje av auka renter og avdrag. Kommunen er avhengig av til ei kvar tid å ha tilstrekkeleg
4 med midlar på disposisjonsfond til å dekka driftsunderskotet. Kommunen får som følgje av eit svært høgt gjeldsnivå også ein betydeleg renterisiko. Kommunen har disposisjonsfond med berre kr. 9,7 mill. til å møta framtidig netto driftsunderskot, dersom det ikkje blir gjort nye vedtak om å setje av midlar til fondet. Kvam heradsstyre har 13. november 2007 gjort følgjande vedtak : Kvam heradsstyre opphevar tidlegare vedtak om nedlegging av Norheimsund Ungdomsskule, og ber rådmannen justera budsjett og økonomiplan i tråd med dette. Målet er at totalramma for opprusting av skular i Kvam ikkje skal aukast. Det er etter dette fleirtal i heradsstyret for å ha fire ungdomsskular i kommunen i staden for to, dvs. Norheimsund og Ålvik i tillegg til Kvam ( i Øystese ) og Strandebarm. Driftskonsekvensane av denne endringa i høve til tidlegare vedtak er ikkje innarbeidd i budsjett eller økonomiplan. Auka driftsutgifter, renter og avdrag må bli innarbeidd i økonomiplanen. Kapitalutgiftene i planen må bli auka dersom opplåninga aukar som følgje av nye vedtak. I kommunen si tilbakemelding til fylkesmannen av 21.02.d.å. er det bl.a. opplyst : a) Kommentar. Det er umogeleg å vita korleis dei nye vedtaka vil slå ut økonomisk. Det truleg beste utgangspunktet til no for å vurdera kostnader er dei vurderingane som LINK og Rambøll ( juni, 2006 ) gjorde om ein eller to skular. b) 2008 Framdrift. Konsulentar er sett i arbeid med å utgeia ulike alternativ, og rådmannen vil leggja fram ei sak for Kvam heradsstyre i september 2008. Fylkesmannen legg til grunn at kommunen ikkje set i verk dei endra vedtaka før konsekvensane er innarbeidd i justert økonomiplan, og denne er vedteken av kommunestyret. Økonomiplanen må vere i balanse jf. kommunelova 44,4.ledd og 46,6.ledd. Dersom kommunen vedtek ein økonomiplan i ubalanse (eit eller fleire av åra i planperioden ), må kommunen bli registrert i ROBEK registeret. Kommunen må etter ei registrering bl.a. ha fylkesmannen si godkjenning av lånevedtak jf. kommunelova 60. Kommunen bør vurdera nærare å utvida grunnlaget for eigedomsskatt til eigedomar i heile kommunen. Dette bl.a. av omsyn til dei store investeringsplanane som kommunen har. Behovet for å auka inntektene kan vere forsterka etter dei endringane som heradsstyret vedtok i fjor haust, jf. vedtak 13. november 2007. Oppsummering Dei budsjetterte inntektene ligg om lag kr. 5,7 mill. for høgt i høve til den siste inntektsprognosen.
5 Driftskonsekvensane av å endra tidlegare vedtak i samband med skuleutbygging er ikkje innarbeidd i budsjett eller økonomiplan. Fylkesmannen legg til grunn at kommunen ikkje set i verk dei endra vedtaka før konsekvensane er innarbeidd i justert økonomiplan, og denne er vedteke av kommunestyret. Økonomiplanen må vere i balanse jf. kommunelova 44,4.ledd og 46,6.ledd. Kommunen bør vurdera nærare å utvida grunnlaget for eigedomsskatt til eigedomar i heile kommunen. Dette bl.a. av omsyn til dei store investeringsplanane som kommunen har. Med helsing Svein Alsaker Rune Fjeld ass. fylkesmann Gjenpart : Indre Hordaland revisjonsdistrikt, Postboks 274, 5702 Voss Kommunalbanken AS, Postboks 1210 Vika, 0110 Oslo Hordaland fylkeskommune, Sekretariat for kontrollutval, Pb. 7900, 5020 Bergen Utdanningsdirektør Kjellbjørg Lunde, her
6