Sender vedlagt saksprotokoll med saksframlegg for Nærøyfjorden verneområdestyre sak 12/14.

NÆRØYFJORDEN VERNEOMRÅDESTYRE Nærøyfjorden landskapsverneområde Bleia - Storebotnen landskapsvernområde Bleia naturreservat Nordheimsdalen naturreservat Grånosmyrane naturreservat Anna Elise Borlaug Atle Borlaug SAKSBEHANDLAR: ANBJØRG NORNES ARKIVKODE: 2014/730-432.2 DATO: 31.03.2014 NÆRØYFJORDEN LANDSKAPSVERNOMRÅDE - BYGGING AV GAPAHUK PÅ HOVDUNGO I UNDREDAL Sender vedlagt saksprotokoll med saksframlegg for Nærøyfjorden verneområdestyre sak 12/14. Klage Vedtaket kan klagast inn for Miljøverndepartementet av partar i saka eller andre som har rettsleg klageinteresse med ein frist på 3 veker jf. forvaltningslova 28. Klagen skal sendast verneområdestyret v/sekretariatet, som kan gje nærare opplysningar om klagerett og rett til og sjå saksdokument. Med helsing Noralv Distad Leiar Nærøyfjorden verneområdestyre Anbjørg Nornes sekretær verneområdestyret Dokumentet er elektronisk signert. Kopi pr. e-post til: Miljødirektoratet Fylkesmannen i Sogn og Fjordane Aurland kommune Leiar fagleg rådgjevande utval Nærøyfjorden SNO POSTADRESSE: NJØSAVEGEN 2, 6863 LEIKANGER BESØKSADRESSE: FJORDSENTERET, 5745 AURLAND TELEFON: DIREKTE:57643129/99499753 SENTRALBORD:57 64 30 00 SOGN OG FJORDANE: FMSFPOST@FYLKESMANNEN.NO ORG.NR: SOGN OG FJORDANE: 974 763 907

NÆRØYFJORDEN VERNEOMRÅDESTYRE Saksframlegg Arkivsaksnr: 2014/730-0 Saksbehandlar: Anbjørg Nornes Dato: 18.02.2014 Utval Utvalssak Møtedato Nærøyfjorden verneområdestyre 12/14 24.03.2014 Nærøyfjorden landskapsvernområde - bygging av gapahuk på Hovdungo i Undredal Innstilling frå forvaltar Nærøyfjorden verneområdestyre gjev avslag på søknaden frå Anna Elise og Atle Borlaug om å setja opp gapahuk ovanfor Hovudungo i Undredal. Avslaget er gjeve med heimel i verneforskrifta for Nærøyfjorden landskapsverneområde 3 pkt. 1.1 a). Saksprotokoll i Nærøyfjorden verneområdestyre - 24.03.2014 Handsaming i møte Verneområdestyret diskuterte saka. Noralv Distad og Hans Erik Ringkjøb kom med nytt framlegg til vedtak: Nærøyfjorden verneområdestyre gjev Anna Elise og Atle Borlaug løyve til å bygga gapahuk ovanfor Hovudungo i Undredal. Tiltaket vil kunne nyttast som del av tilleggsnæring i landbruket, og i samband med turverksemd. Løyvet vert gjeve med heimel i naturmangfaldlova 48, og gjeld med fylgjande vilkår: Tiltaket må fjernast dersom det fører til negative konsekvensar for verneverdiane i landskapsvernområdet Tiltaket skal fjernast når det ikkje lenger er i bruk. Området skal ryddast og tilbakeførast best mogleg til slik det var før tiltaket starta. Tiltaket skal tilpassast i landskapet utan store inngrep i terrenget. NÆRØYFJORDEN VERNEOMRÅDESTYRE SIDE 2

Plassering av gapahuken skal gjerast i samråd med forvaltar. Røysting: 2 røyster for innstilling frå forvaltar, 3 røyster for framlegget frå Distad og Ringkjøb. Vedtak Nærøyfjorden verneområdestyre gjev Anna Elise og Atle Borlaug løyve til å bygga gapahuk ovanfor Hovudungo i Undredal. Tiltaket vil kunne nyttast som del av tilleggsnæring i landbruket, og i samband med turverksemd. Løyvet vert gjeve med heimel i naturmangfaldlova 48, og gjeld med fylgjande vilkår: Tiltaket må fjernast dersom det har negative konsekvensar for verneverdiane i landskapsvernområdet Tiltaket skal fjernast når det ikkje lenger er i bruk. Tiltakshavar skal rydda området, og plassen skal tilbakeførast til mest mogleg naturleg tilstand. Tiltaket skal tilpassast i landskapet utan store inngrep i terrenget. Plassering av gapahuken skal gjerast i samråd med forvaltar. Saka er vurdert etter naturmangfaldlova 8 12. Styret viser til saksinnstillinga frå forvaltar for 8 og 9. Dette tiltaket er særskilt i dette området ved at det er eit prosjekt som er med og styrkjar satsinga til grenda Undredal på verdiskaping med utgangspunkt i tilpassa bruk av verneområdet. Med bakgrunn i felles satsing for verdiskaping i Undredal, vil ikkje dette tiltaket skapa presedens for liknande prosjekt i verneområdet. Tiltaket er vurdert som eit skånsamt inngrep, og det vil ikkje vera føra til stor belastning på naturmiljøet jf. 10 i naturmangfaldlova. Kostnad med eventuelle miljøforringing skal berast av tiltakshavar jf. naturmangfaldlova 11. Styret set vilkår om at tiltakshavar skal fjerna tiltaket dersom det fører til skade på verneverdiane. Styret ynskjer at dette området skal kunne takast meir i bruk, og meiner plasseringa ikkje fører til skade på naturmangfaldet jf. 12 i naturmangfaldlova om vurdering av lokalisering. Tiltaket er vurdert til ikkje å føra til nemneverdig skade på verneverdiane, og ikkje i strid med verneformålet. Med denne bakgrunn er det gjeve løyve til tiltaket etter naturmangfaldlova 48. Dette løyvet gjeld berre tilhøva etter verneforskrifta. Det må i tillegg søkjast om løyve etter plan- og bygningslova frå Aurland kommune. Saksopplysningar Dokument som bakgrunn for saka: Søknad om å få setja opp gapahuk ved Hovudungo i Undredal, frå Anna Elise og Atle Borlaug 16.02.2014 Protokoll frå årsmøte i Undredal Sameigelag, 02.02.2014 Søknaden vert vurdert etter: Forskrift om vern av Nærøyfjorden landskapsvernområde av 08.11.2002 Naturmangfaldlova av 19.06.2009 Forvaltningsplan for Vestnorsk fjordlandskap delområde Nærøyfjorden 2007 NÆRØYFJORDEN VERNEOMRÅDESTYRE SIDE 3

Søskenparet Anna Elise og Atle Borlaug har planar om og utvikle eit tilbod med guida turar i området i tilknyting til gardsdrift i Undredal. (Pr. i dag er det foreldra Gunnhild Strand Borlaug og Stig Arne Borlaug, som eig og driv garden). Dei tek begge utdanning innan natur og friluftsliv, og ynskjer å satsa på ei framtid i Undredal. Guida turar med overnatting i gapahuk er eit av dei planlagde tilboda. Plassen dei har planlagt å sette opp gapahuken på ligg ovanfor stølen Hovdungo, på omlag 900 m.o.h. På biletet under er plassen for gapahuk merkt med raud prikk. Stølen Hovudungo ligg på omlag 760 m.o.h. Grunneigar i området er Undredal sameige. Årsmøte i Undredal Sameigelag har godkjent planane om å sette opp gapahuk på planlagt område. Gapahuken er planlagt bygd slik at den vert tilpassa terrenget. Vegger, tak og golv skal byggjast i impregnert trematerial med grunnmurplast utanpå treverket. Vegger og tak skal dekkast med fjellvegetasjon. Vegestasjonen skal hentast frå plassen der gapahuken vert sett opp. Bygget er planlagt til 2 meter høge i framkant, 4 meter brei og 3,5 meter djup. Sjå skisse under. Bilde med innteikna gapahuk Plassering avmerkt med raud prikk Anna Elise og Atle ynskjer å tilby eit unikt turtilbod som inneheld guida turar, enkel overnatting i gapahuk og matlaging på leirbål. Det er ein flott utsikt over fjordlandskapet frå den planlagde plassen der dei vil sette opp gapahuken. Dei meiner ei slik oppleving vil gje ein unik naturoppleving. Gapahuken vil ligge 300 400 meter frå stien som går frå Hovungo mot Stigen, Stiganosi og Grindafletane. Dei ynskjer at gapahuken skal vera open til bruk for folk som går på tur i området. Dei har registret mange som er slitne etter å ha gått turen frå fjellet og ned til Undredal. Ei overnatting i gapahuken meiner dei vil vera eit godt tilbod for folk som vandrar i fjellet. I området er det kjente hjortetrekk. Dei meiner det kan vera fint for både jegerar og andre å kikra på hjort frå gapahuken om hausten. Som nestleiar i Undredal Grendalag og næringsdrivande i Undredal, støttar Leif Inge Undredal søknaden om å få sette opp gapahuk, og ynskjer fleire aktørar velkomne i arbeidet med å utvikla nye tilbod basert på NÆRØYFJORDEN VERNEOMRÅDESTYRE SIDE 4

natur- og kulturgrunnlaget. Han understrekar at det er viktig med aktiv positiv tilrettelegging for å få til reell berekraftig utvikling på dette området. Lovgrunnlaget «Føremålet med Nærøyfjorden landskapsvernområde er å ta vare på eit vakkert og eigenarta natur- og kulturlandskap frå fjord til fjell i eit storfelt isbreutforma landskap med ein mangfald av plante- og dyreliv og der eit kulturlandskap med slåtteteigar, beitelandskap, stølsområde, gardsbruk og kulturminne, skapt gjennom aktiv landbruks-drift, utgjer ein vesentleg del av landskapets karakter» jf. verneforskrifta 2. Nærøyfjorden landskapsvernområde er «..verna mot alle inngrep eller tiltak som vesentleg kan endre eller verke inn på landskapets art eller karakter» jf. verneforskrifta 3, pkt.1.1. Dette gjeld «oppsetting og riving av bygningar, oppføring av anlegg og faste innretningar..» jf. 3 pkt. 1.1. a). Verneområdestyret kan gje løve til «Oppføring av nybygg i samband med landbruk, turlagsverksemd og oppsyn.» jf. 3, pkt.1.3 b). Forvaltningsstyresmakta, eller den forvaltningsstyresmakta gjev fullmakt, kan i fylgje verneforskrifta 4 gjera unntak i særskilte høve. Denne paragrafen er erstatta av naturmangfaldlova 48, som seier at forvaltningsmynde «kan gjøre unntak fra et vernevedtak dersom det ikke strider mot vernevedtakets formål og ikke kan påvirke verneverdiene nevneverdig, eller dersom sikkerhetshensyn eller hensynet til vesentlige samfunnsinteresser gjør det nødvendig». Etter naturmangfaldlova 7 skal prinsippa i 8 12 leggjast til grunn ved utøving av offentleg mynde, og det skal koma fram av vedtaket korleis prinsippa er vurdert og vektlagt i saka. Vurdering Det er positivt at innbyggjarane i Undredal ynskjer og utvikla næringar med utgangspunkt i verneområdet. Det er spesielt positivt at ungdomar ynskjer og satsa på busetjing og næringsutvikling i bygdene. Forvaltninga ynskjer og leggja til rette for bruk av verneområdet samtidig som me skal ta vare på verneverdiane. Det vil vera viktig å leggja vekt på trongen for inngrep opp mot verknaden på verneområdet. Tiltaket det vert søkt om er eit lite inngrep i naturen, men det er ein fast installasjon. I verneforskrifta er det opna for at forvaltningsstyre kan gje løyve til nybygg dersom det er i samband med landbruk eller turlagsverksemd. Gapahuken er ikkje eit tiltak i landbruket eller i turlagsverksemd. Men søkjarane ynskjer å utvikla tilbodet som nisjenæring i landbruket, noko som er med og styrkjar næringsgrunnlaget i landbruket og bygda. I forvaltningsplanen er spørsmålet om tilrettelegging for friluftslivet diskutert under kapittel 4.7. Friluftsliv. Det er ynskjeleg å leggja til rette for at alle skal kunne utøve friluftsliv, og det kan tilretteleggast for enkelt friluftsliv. Det står vidare i forvaltningsplan at tiltak «som inneber inngrep og /eller installasjonar over lang tid (t.d. faste leirplassar og lagerkasser m.m.) for å lette fjellføring og turistguiding, må ha løyve i høve verneforskrifta, og er ikkje ynskjeleg». Tiltaket må i tillegg ha løyve frå kommunen etter plan- og bygningslova. Tilrettelegging av leirplass til allmenn bruk i dette området kan føra til ekstra belastning med forsøpling. Dette er ikkje ynskjeleg i eit tilnærma urørt område, og vil vera i strid med verneformålet. Forvaltninga har tilrettelagt med leirplassar langs Nærøyfjorden. På fjorden og langs strendene er det stort press med ferdsel og camping, og leirplassane er lagt til rette for og hindra skade på naturen i området. Dersom det skal leggjast til rette med leirplassar i nye områder, bør dette diskuterast i ein besøksstrategi for heile området. Arbeidet med besøksforvaltning er starta opp i regi av Verdsarvrådet for Vestnorsk fjordlandskap. I reiselivssamanheng er det eit mål at reiselivet i regionen skal kunne bruka verneområdet i Nærøyfjorden som ein sentral del utan at dette går ut over natur- og kulturverdiane, og verneverdiane i området. I NÆRØYFJORDEN VERNEOMRÅDESTYRE SIDE 5

forvaltningsplanen vert det peika på at reiselivet er best tent med ei målretta forvaltning der ein tek vare på området sin eigenart, urørt natur og ro. Guida turar er i tråd med denne satsinga, men ferdsel i urørt natur bør setja minst mogleg spor. I forvaltningsplan er verneområdet inndelt i brukssoner og vernesoner. Planlagt plassering for gapahuken ligg i grensa for vernesone, og det er ingen inngrep her frå før. Stølen Hovdungo ligg i nærleiken, og forvaltar har kome med framlegg om å leggja betre til rette for overnatting her. Grendalaget arbeider med restaurering av stølsvegen til Hovudungo, og det er positivt om stølen vert vedlikehalden og teken meir i bruk. På stølen er det berre to stølshus i dag, men grunnmurar etter mange stølshus. Det eine stølshuset er under restaurering, og det andre treng snarleg vedlikehald. Vedlikehald og skjøtsel av stølen vil vera eit tiltak for å ta vare på kulturlandskapet, og er i tråd med verneføremålet. Dersom det er ynskjeleg, bør det vera eit potensiale for næringsutvikling i tilknyting til stølen. Kunnskapen om området er kjent gjennom verneprosessen og arbeidet med forvaltningsplan. Grunneigarane har god kunnskap om bruken av området, og er godt kjent med naturkvalitetane gjennom bruk av området både i nærings- og friluftssamanheng. Det er ikkje kjente førekomstar av raudlisteartar i området (Artsdata 18.02.2014). Kunnskapsgrunnlaget vert vurdert som godt for å vurdera saka jf. naturmangfaldlova 8. Føre-var-prinsippet 9 er ikkje tillagt vekt då kunnskapen om området er vurdert som god. Søkjar opplyser at dei skal bygge gapahuken i impregnert trematerial, og det vil vera trong for helikoptertransport for frakt av materiale. I vurdering av kostnad med tiltaket jf. 11 i naturmangfaldlova kan forvaltninga setje vilkår om fjerning av tiltaket dersom det fører til negative konsekvensar, eller ikkje lenger er i bruk. Tiltaket kan samla sett føra til auke i motorisert ferdsel. Tiltaket i seg sjølv påverkar i liten grad landskapet og verneverdiane, men tiltaket kan skape presedens for andre liknande tiltak både i dette landskapsvernområdet og andre. Det kan vera mange som ynskjer å setja opp ein gapahuk for og betra tilrettelegginga for friluftsliv og naturbasert reiseliv. I Nærøyfjorden verneområde er det fleire som tilbyr guida turarar, både dagsturar og overnattingsturar. Trongen for tiltaket må vurderast ut frå den samla belastningar tiltaket kan ha på området jf. naturmangfaldlova 10. Det er ein kort tur frå stølen Hovungo til utsiktspunktet. Forvaltninga skal vurdera lokaliteten for tiltaket jf. 12 i naturmangfaldlova. Forvaltar meiner tilrettelegging for overnatting på stølen kan vera eit alternativ til gapahuken for å ta området meir i bruk. Forvaltar kan ikkje sjå at det er stor trong for ein gapahuk for å oppleva den storslåtte naturen, men det vil kunne gje ein ekstra naturoppleving. Folk som går på tur i området på eiga hand, vil ha eit godt alternativ med overnatting på stølen dersom det vert lagt til rette for det. Verneområdeforvaltninga skal vurdera om løyve til nye tiltak kan føra til at det opnar for liknande tiltak i dette verneområdet og i andre verneområde i landet. Ut frå vurderinga om at opning for denne type tilrettelegging i urørt natur kan skape presedens for andre tilsvarande saker, vurderer forvaltar den samla belastninga på dette og andre område kan verta stor, og vil vera i strid med verneformålet jf. naturmangfaldlova 48, og vera til skade for verneverdiane. Konklusjon På bakgrunn av føringane i forvaltningsplanen og vurderingane om trongen for tiltaket, meiner forvaltar det ikkje kan gjevast løyve til tiltaket jf. verneforskrifta 3 pkt. 1.1 a). På bakgrunn av samla vurdering, meiner forvaltar det ikkje kan gjevast løyve til tiltaket etter naturmangfaldlova 48. NÆRØYFJORDEN VERNEOMRÅDESTYRE SIDE 6