Sakshandsamar, innvalstelefon Hugo Morken, 55 57 21 17 Vår dato 27.09.2016 Dykkar dato Vår referanse 2016/11766 323 Dykkar referanse Jondal kommune v/ordførar Jon Larsgard Kommunehuset 5627 Jondal Lovlegkontroll avgjerd om ikkje å setje ei sak på saklista Fylkesmannen viser til ditt e-brev av 22.09.2016, der vi fekk tilsendt kopi av brev frå deg til medlemane av kommunestyret av 22.09.2016. Vidare viser vi til at saka om kommunereforma ikkje er sett på saklista til møtet i kommunestyret den 28.09.2016 slik eit fleirtal av medlemene har sett fram krav om i brev av 05.09.2016. Vedtak Ordføraren si avgjerd om ikkje å setje saka om kommunereforma på saklista til møtet den 28.09.2016 er ulovleg og vert vert oppheva. Bakgrunn for saka I møte i Jondal kommunestyre den 08.06.2016, sak 038/16, gjorde Jondal kommunestyre vedtak i saka om kommunereforma. Det vart gjort vedtak om at Jondal kommune skal halde fram som eigen kommune. Ved brev av 05.09.2016 har ni av medlemene i kommunestyret sett fram krav om at saka vert teke opp til ny behandling i første ordinere møte i kommunestyret den 28.09.2016. Representantane som står bak kravet utgjer eit fleirtal av medlemene i kommunestyret. Då innkallinga til møtet i kommunestyret den 28.09.2016 vart sendt ut, var denne saka ikkje sett opp på saklista. Gruppeleiar i Arbeiderpartiet, Olav-Magnus Hammer, har i brev til ordføraren den 22.09.2016 stilt spørsmål om kvifor saka ikkje er sett opp på saklista til møtet. I brev til kommunestyremedlemene same dag har ordførar Jon Larsgard gjort nærmare greie for kvifor han ikkje har sett opp saka på saklista. I brevet gjer ordføraren greie for at han er usikker på kva som er riktig lovforståing, og at han vil rydde unna desse spørsmåla før han tek stilling til om saka på nytt skal setjast opp på sakskartet. Som rettsleg grunnlag for ikkje å etterkome kravet om å setje saka opp på saklista viser han til kommunelova (koml.) 32 nr. 2. Ved brev av 23.09.2016 har gruppeleiar for Jondal Arbeiderparti, Olav-Magnus Hammer, bede Fylkesmannen utføre lovlegkontroll av ordføraren si avgjerd om ikkje å setje saka på saklista til møtet den 28.09.2016. Ordføraren vart orientert om kravet, og gav ved brev av 26.09.2016 sine merknader til det. Statens hus Kaigaten 9, 5020 Bergen Telefon: 55 57 20 00 Telefaks: 55 57 28 51 Kommunal- og samfunnsplanavdelinga Postboks 7310, 5020 Bergen Org.nr: 974760665 E-post: postmottak@fmho.no Internett: www.fylkesmannen.no/hordaland
Ordførar Larsgard har i brev til Kommunal- og moderniseringsdepartementet (KMD) den 21.09.2016 reist spørsmål om korleis føresegna i koml. 32 nr. 1 er å forstå. Departementet sin uttale ligg føre ved brev av 26.09.2016. Generelt om lovlegkontroll Lovlegkontroll er regulert i koml. 59. KMD har delegert mynde til å gjennomføre lovlegkontroll av kommunale avgjerder til Fylkesmannen, jf. rundskriv H-25/92. Krav om lovlegkontroll kan setjast fram av tre eller fleire medlemer av kommunestyret. Kravet må vere sett fram innan nærare fristar fastsette av departementet i forskrift. Etter koml. 59 nr. 5 kan likevel Fylkesmannen av eige tiltak foreta lovlegkontroll av ei kommunal avgjerd. Det gjeld ikkje noka frist for når Fylkesmannen av eige tiltak kan ta opp ei kommunal avgjerd til lovlegkontroll. Det er kommunale «avgjørelser» som kan vere gjenstand for lovlegkontroll. Korkje i lova eller i førearbeida er det definert nærmare kva som ligg i dette omgrepet. I Ot. prp. nr. 17 (2008-2009) s. 33 har KMD uttalt følgjande om korleis Fylkesmannen sin kompetanse er avgrensa: «Fylkesmannens kompetanse til å utføre lovlighetskontroll omfatter ikke alle beslutninger som tas i kommunene. Begrepet avgjørelse i kommuneloven 59 er videre enn begrepet vedtak i forvaltningsloven 2. En avgjørelse vil omfatte både enkeltvedtak og forskrifter, men også andre avgjørelser vil falle inn under bestemmelsen. Ved vurderingen av om det er tale om en avgjørelse i kommunelovens forstand, må det være bestemmende hvilke rettsvirkninger denne har. Spørsmålet om det foreligger en avgjørelse, må vurderes helt konkret i hver sak. Departementets utgangspunkt er at det er den endelige avgjørelsen i saken som er gjenstand for kontroll, det vil si avgjørelsen som avslutter saken.» Ved lovlegkontrollen skal det takast stilling til om innhaldet i avgjerda er lovleg, om avgjerda er gjort av nokon som har mynde til å gjere slik avgjerd, og om avgjerda har vorte til på ein lovleg måte, jf. koml. 59 nr. 4. Fylkesmannen kan ikkje prøve kommunen si utøving av forvaltningsskjønn. Dersom Fylkesmannen ved lovlegkontrollen kjem til at avgjerda er ugyldig, skal ho opphevast. Det gjeld sjølv om opphevinga ikkje vil innebere noka realitetsendring, jf. Ot. prp. nr. 17 (2008-2009) s. 38. Fylkesmannen si vurdering Kravet om lovlegkontroll er sett fram av leiar av Jondal Arbeiderparti og kommunestyremedlem Olav-Magnus Hammer. Kravet er såleis ikkje sett fram av minst tre medlemer av kommunestyret. Koml. 59 nr. 1 vil soleis ikkje kunne vera grunnlag for lovlegkontroll. Det er derfor i medhald av koml. 59 nr. 5 at Fylkesmannen vil prøve den aktuelle avgjerda. Etter denne føresegna kan Fylkesmannen «på eget initiativ ta en avgjørelse opp til lovlighetskontroll». Av førearbeida til kommunelova går det fram at ordninga med lovlegkontroll på eige initiativ etter koml. 59 nr. 5 ikkje skal nyttast til å gjennomføre ein automatisk lovlegkontroll, jf. Ot. nr. 42 (1991-1992) s. 202. Det bør hefte uvisse ved om ei avgjerd er gyldig før kompetansen 2
til lovlegkontroll av eige tiltak vert nytta. I KMDs vegleiar om lovlegkontroll etter koml. 59 (H-2299) går det på s 28 fram at mynde til kontroll av kommunale avgjerder etter koml. 59 nr. 5 bør nyttast med varsemd. Det heiter vidare på same stad: «Kommunene er selvstendige rettssubjekter og eget folkevalgt nivå, med lovpålagt ansvar for svært mange og sentrale oppgaver. Det må utvises tillit til at kommunale organer treffer sine avgjørelser i samsvar med lovverket.» Når Fylkesmannen finn å ville gjere ein slik lovlegkontroll, har det samanheng med at Fylkesmannen alt i brev av 12.09.d.å til ordføraren i Jondal klargjorde det rettslege spørsmålet, etter å ha innhenta synspunkt frå KMD. Dette synet vart igjen repetert og presisert i Fylkesmannens brev av 20.09.d.å., og samstundes formidla i fleire telefonsamtalar med ordføraren, utan at ordføraren innretta seg etter den rettslege oppfatninga både Fylkesmannen og KMD har hatt om dette spørsmålet. Det spørsmålet lovlegkontrollen tar standpunkt gjeld også kompetansetilhøvet mellom ordføraren og eit fleirtal av kommunestyrerepresentantane. Det bør finne si autoritative avklåring. Fylkesmannen legg til grunn at ordføraren si avgjerd om ikkje å føre saka på saklista til møtet er å rekne for ein «avgjørelse» i kommunelova sin forstand. Avgjerda vil vere den endelege avgjerda på kravet om å sette saka på saklista dersom den vert ståande. Det følgjer rett nok av koml. 34 nr. 1 andre punktum at kommunestyret kan treffe vedtak også i saker som ikkje er ført opp på saklista, men det føreset at ikkje møteleiar eller 1/3 av dei møtande medlemene motset seg det. For at fleirtalet skal vere sikker på at saka vert behandla i møtet, må derfor saka vere ført opp på saklista til møtet. Det spørsmålet saka reiser er om ordføraren kunne nekte å føre saka på saklista til det neste møtet i kommunestyret, når eit fleirtal av medlemene i kommunestyret hadde sett fram krav om det. Etter koml. 32 nr. 1 skal møte i kommunestyret haldast på dei tidspunkta som er vedteken av kommunestyret, og elles når organets leiar (ordføraren) finn det påkravd eller minst 1/3 av medlemene krev det. Det følgjer vidare av koml. 32 nr. 2 første setning at det er organet sin leiar som set opp saklista for det enkelte møtet. Desse føresegnene er mellom anna kommentert slik i Kommuneloven med kommentarer av Bernt og Overå (6. utgåve, 2014) s. 318: «Har kommunestyret, fylkestinget eller minst en tredel av organets medlemmer forlangt ekstraordinært møte til behandling av en konkret sak, må denne selvsagt føres opp på dagsordenen. Av dette må også følge at kommunestyret, fylkestinget eller minst en tredel av medlemmene i stedet kan forlange en bestemt sak oppført på dagsordenen på neste ordinære møte.» Denne lovforståinga har også støtte i førearbeida til lova, jf. NOU 1990:13 s. 375, og i KMD sin uttale til Jondal kommune av 26.09.2016, med referanse 16/3984. Av det følgjer det at eit fleirtal av medlemene i kommunestyret kan krevje ei sak sett på dagsorden i neste møte. Vi viser til KMD sin uttale der det vert konkludert som følgjer: 3
«Når fleirtalet ønskjer ei sak på sakslista er vilkåret i lova oppfylt, og leiaren kan på denne bakgrunnen ikkje nekte å setje ei sak på sakslista.» Det er ikkje avgjerande for den retten medlemene av organet har til få sett ei sak på saklista om saka har vore behandla i organet tidlegare, jf. departementet sin uttale. Lova stiller vidare ikkje særlege formkrav til korleis eit krav om å få sett ei sak på saklista skal fremjast, til dømes at kravet må vere sett fram i møte i kommunestyret. Vi viser til departementet sin uttale i sak 16/3984, samt vårt brev til Jondal Arbeiderparti av 31.08.2016 som også vart sendt i kopi til Jondal kommune. Ordføraren har reist spørsmålet om den retten medlemene av det folkevalde organet har til å få sett ei sak på saklista «overstyrer plikten rådmannen har til forsvarleg saksutgreiing etter kml 23 nr. 2». Etter koml. 23 nr. 2 skal administrasjonssjefen sjå til at sakene som vert lagt fram for eit folkevald organ er forsvarleg utgreidd. Om administrasjonssjefen skulle vere av den meininga at det ikkje vil vere tid til å førebu saka tilstrekkeleg, vil han eller ho likevel ikkje ha høve til ikkje å leggje fram saka på det aktuelle møtet, jf. til dømes Bernt i Rettsdata.no note 307: «Ansvaret for å påse at sakene er forsvarlig utredet, innebærer ikke noen form for utsettende veto fra administrasjonssjefens side om han eller hun mener det ikke har vært tid eller ressurser til å gjennomføre en fullverdig saksutredning. Det er lederen av vedkommende folkevalgte organ som setter opp dagsordenen til det enkelte møte, se 32 nr. 2 første punktum, og vedkommende organ selv som avgjør om det vil realitetsbehandle en sak, se 34 nr. 1. Administrasjonssjefen eller den som legger saken frem på hans eller hennes vegne vil imidlertid ha plikt til å gjøre oppmerksom på ev. svakheter og ufullstendigheter i saksforelegget, slik at de folkevalgte kan forholde seg og ta hensyn til dette.» Det er såleis organet sjølv som må avgjere om saka er tilstrekkeleg utgreidd til at det kan gjerast vedtak i ho, eller om avgjerda må utsetjast for at saka skal verte betre utgreidd. Omsynet til sakas utgreiing er såleis ikkje avgjerande for om saka må setjast på saklista eller ikkje. I denne saka vart kravet om å setje saka om kommunereforma på saklista til møtet den 28.09. 2016 sett fram for ordføraren i brev av 05.09.2016. Det var eit fleirtal av medlemene i kommunestyret som hadde signert brevet. Vilkåra for å få sett saka på saklista er med det oppfylt. Ordføraren kunne då ikkje nekte å setje saka opp på saklista. På dette grunnlag finn derfor Fylkesmannen at ordføraren si avgjerd om ikkje å setje saka om kommunereforma på saklista til møtet i kommunestyret den 28.09.2016 var i strid med kommunelova og ulovleg. I medhald av koml. 59 nr. 5, jf. nr. 4 andre punktum, vert avgjerda derfor oppheva. Fylkesmannen si avgjerd kan ikkje klagast på. 4
Med helsing Rune Fjeld assisterande fylkesmann Ole Bakkebø fagdirektør Brevet er godkjent elektronisk og har derfor inga underskrift. Kopi til: Jondal Arbeiderparti v/olav-magnus Hammer 5