Framtidsscenario for Osterøy

Framtidsscenario for Osterøy Lonevåg 25. mai 2016 Eirik Tenfjord

Oppdraget Utgreiing av framtidig kommunestruktur Framtidsscenario Utgangspunkt i arbeidet med ny samfunnsdel til kommuneplanen Minst tre scenario SWOT-analyse Grunnlag for debatt om Osterøy si framtid

Prosessen Samarbeid med kommunens administrasjon Arbeidsmøte 1 Utvikling av scenario SWOT-analyse Arbeidsmøte 2 Vidareutvikling av scenario Mediesak i framtida Utarbeiding av bakgrunn og trendar relatert til scenarioa Framskrivingar Lokal samfunnsutvikling Nasjonal og internasjonal utvikling Trendar og utvikling knytt til kommunale tenester

Bakgrunn og trendar - demografi 900 Demografisk endring 5 Antal innbyggjarar 80+ år 800 700 600 500 400 300 200 100 3,9 3,7 379 386 3,3 581 770 2,9 4 3 2 1 Antal innbyggjarar 20-66 år per 67+ år 0 2016 2020 2030 2040 0

Bakgrunn og trendar - endra næringsstruktur Basis Besøk Regional Næringsstruktur i Osterøy 130,3 100 93,6 93,3 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000

Bakgrunn og trendar - endra epidemiologi

Bakgrunn og trendar - ressurs- og forventningsutvikling

Bakgrunn og trendar - digitalisering av kommunale tenester Funn frå Riksrevisjonens rapport Kommunane har i liten grad digitalisert sine tenester Kommunane tilbyr ikkje offentlige digitale tenester i tråd med Stortinget sine mål For berre 27 prosent av 19 kartlagde tenester innan oppvekst og utdanning, helse og velferd, og plan, bygg og geodata vert det tilbydd digitalt førsteval 14 prosent av kommunane har ikkje eit digitalt fyrsteval for nokon av desse tenestene Færre små kommunar enn store har starta digitalisering av tenester 23 prosent av dei små har ingen digitale tenester på dei undersøkte områda Arbeidet med digitalisering av kommunale tenester har vesentlige hindringar Ikkje tilstrekkelig kompetanse For høge kostnadar til at det kan prioriterast Fleirtalet jobbar ikkje systematisk med å realisere gevinstar av digitalisering

Bakgrunn og trendar Klimautfordringar Nedgang i petroleumssektoren Nasjonale kriser og auka innvandring Sentralisering og urbanisering Ny kunnskap og teknologi

Arbeidsmøte 1 - agenda Overordna tema Utfordringar og målsettingar. Korleis sikre eit godt liv for alle i Osterøy-samfunnet? Føremål Leggje til rette for ein tankeprosess og konstruktiv dialog om den samfunnsmessige utviklinga på Osterøy. Deltakarane skal utfordrast på korleis situasjonen er i dag, kva mål ein skal ha for framtida, og kva grep ein må ta for å nå måla. Kva er Osterøy sine eigenartar og fortrinn?

Arbeidsmøte 1 - grupper Tema frå planprogrammet for kommunenplanen sin samfunnsdel Gruppe 1 folketalsutvikling + inkludering og mangfald Gruppe 2 oppvekst + eit godt og helsefremjande samfunn + fritid og fellesskap Gruppe 3 kunnskap og kompetanseutvikling + arbeid og næringsliv Gruppe 4 Natur, kultur og miljø + arealstrategi, bustad, infrastruktur, natur, næring, servicetilbod

Arbeidsmøte 1 - forventninger «Få høyre om framtidsplanar og visjonar for Osterøy» «Få innspel til vidare prosess med samfunnsplanen» «Klåre problemstillingar» «Ingen»

Arbeidsmøte 1 - spørsmål Overordna spørsmål Kvar står me i dag? Kva mål eller visjonar har me for framtida? Korleis skal me realisere mål og visjonar for framtida?

Scenario - frå arbeidsmøte 1 Mål for oppvekst, folkehelse og fritid Tryggleik er ein grunnleggande faktor i eit godt oppvekstmiljø. Dette gjeld både i skulen og barnehagen, i egen heim og nærområde, samt på vegane mellom desse. Born og unge på Osterøy skal kunne ferdast og opphalde seg trygt, og ha ein innhaldsrik oppvekst med trygge rammer. Fysiske og sosiale vilkår har innverknad på oppveksten, og kommunen må difor ha egna bygg og tilstrekkeleg gode tenester for å sikre ein trygg oppvekst. Ein god oppvekst handlar også om god personleg helse. Kommunen skal ha god oversikt over folkehelsa til innbyggjarane, og bidra til at betre folkehelse blir ein integrert del i alle sektorar av kommunen si verksemd. Her spelar også organisasjons- og kulturlivet ei viktig rolle. Betre samspel og nyttegjering av dei friviljuge kreftene skal styrka folkehelsa i kommunen. Satsingar for oppvekstvilkår og folkehelse Skulevegane må være utforma på ein slik måte at alle born og unge trygt kan ferdast dit dei skal. Kommunen skal gjennom tilsyns- og kontrollverksemd sikra at bygg og dei fysiske tilhøva er fullt ut i tråd med gjeldande forskrifter og regelverk. Infrastrukturen må også byggje opp om ein aktiv og inkluderande livsstil. Der det er mogeleg, skal naturen og det eksisterande fysiske miljøet nyttast, heller enn investeringar i nye bygg og tilhøyrande fasilitetar. Dei førebyggjande tenestene må prioriterast for å betre både fysisk og psykisk helse. Det er samstundes naudsynt at det offentlege grip inn om høva tilseier dette, og sikrar at born veks opp i ein trygg heim. Kommunen skal legge til rette for gåande og syklande både når det kjem til infrastruktur og planlegging av funksjonar og tenester i nærmiljøa. Universell utforming skal ligge til grunn for all ny infrastruktur. Bilbasert transport skal ned, for på den måten å gjere vegen tryggare for mjuke trafikantar, og bygge opp om folkehelsa gjennom ein meir aktiv kvardag. Auka bruk av natur og nærområda kan sikrast gjennom målretta aktivitet i barnehagen, skulen og i organisasjonar og lag.

Arbeidsmøte 2 Same tema som første arbeidsmøte, men med to grupper Innspel frå førre møte vert tatt med som bakgrunn Meir retning og mogelegheiter Mindre «restriksjonar» og snakk om veg

Scenario 1 - oppvekst og helse «Sykkel- og sangkommunen Osterøy» Eit symbol, ein verdi og ei retning for korleis kommunen skal tenke når det kjem til fysisk og psykisk helse «Naturen for alle enda til eldre» Tilrettelegging for at dei med rullestol og barnevogn også skal få nytte den rike naturen i kommunen Eit sentralt folkehelsetiltak Kommunen kan koordinere, men arbeidet (og kostnaden) må i stor grad berast av dugnadsinnsats og private aktørar

Scenario 2 - folketal og inkludering «Nye dugnad» Referanse til «Nye Bergen» utan samanlikning for øvrig Dugnad som ein del av integreringa av nye innbyggjarar Samhandling mellom gamal og ung Nytt, spanande og prosjektbasert arbeid Kommunen som koordinator og fasilitator, men med dugnadsarbeid som største innsatsfaktor «Opne, kreative aktive bygder samfunnsbygger nummer 1» Ueinigheiter mellom bygdene og om politikk må leggjast til side dei særeigne kreftene må få sleppe fram «Tusen havretun (klyngetun)» Skape eigne miljø med trivsel, samhald og oppslutning om felles goder (ameniteter) Integrering av nye innbyggjarar i lokale miljø Like mogelegheiter men med tilpassa tenester lokalt

Scenario 3 - kunnskap og kompetanse Kunnskap skal vere Osterøy sin viktigaste ressurs Me må inspirera til høgare formell kompetanse Osterøy har mykje uformell kompetanse i dag Robotisering vil og må prege utviklinga Uana mogelegheiter globalt Sterkare grad av omdømebygging Vise Osterøy si store breidde og utvide den Større variasjon i næringslivet gjennom auka innvandring

Scenario 4 - natur, miljø og areal Meir målretta arealbruk Skilje areal for industri og bustadar Delar av sjø- og strandsonene må settast av til framtidig næring (100-metersbeltet kan ikkje lenger gjelde) Fortetting av områdesenter Mindre spreitt busetnad Bygge meir der det allereie er bygd mykje gå mot bygging utanfor Tenestetilbod til born og unge i gå- eller sykkelavstand Meir gang- og sykkelstiar (på bekostning av bilveg) Føreset meir samla busetnad i «landsbyar og fellesskap» Ei meir «kundeorientert» kommune Må løysast gjennom endra kultur og digitalisering av tenester

Felles faktorar Vekst i folketal Auka variasjon og mangfald i befolkning og næringsliv Auka formell kompetanse Samling av tenester og busetnad Prioritering av gang- og sykkelveg Det betyr mindre satsing på bilveg Dugnad og eigeninnsats Kommunen skal ikkje finansiere, men koordinere Særeigenheitene må få blomstre

SWOT-analyse - arbeidsmøte 1 Styrkjer, svakheiter, mogelegheiter og trugslar Med bakgrunn i Osterøy-samfunnet og oppnåing av diskuterte mål og visjonar Same inndeling av grupper og tema Moment frå spørjeundersøkinga om kommunestruktur Interaktiv avstemming Alle vart også bedne om å oppgje tre til fem ekstra moment

SWOT-analyse - styrkjer Styrkjer NÆRHEIT MELLOM INNBYGGJARAR OG BESLUTNINGSTAKARAR HØG KVALITET PÅ TENESTENE I KOMMUNEN ADMINISTRASJONEN I KOMMUNEN HAR HØG KOMPETANSE KORTE AVSTANDAR EINHEITLEG KULTUR KOMMUNEN SOM AKTIV BIDRAGSYTAR GOD KONKTROLL PÅ KOMMUNEØKONOMIEN KORT SVARTID HJÅ DEI KOMMUNALE TENESTENE 0 1 2 3 4

Styrkjer - tilleggsmoment frå gruppene Oppvekst + eit godt og helsefremjande samfunn + fritid og fellesskap Folketalsutvikling + inkludering og mangfald Aktiv frivillig sektor Potensial med tanke på areal til næring/bustad/fritid Arbeidsliv som kan gjere inkludering enklare Kunnskap og kompetanseutvikling + arbeid og næringsliv Nærleik til øst-vest-aksen og sentrale områder i bergensregionen Kompetanse innan robot-teknikk, som også kan vidareutviklast innan mange bruksområder Mogelegheit for attraktive bustad- og næringsareal Variert næringsliv Kvalitet i alle oppvekstledd Stor friviljuginnsats Helse i alt me gjer Natur, kultur og miljø + arealstrategi, bustad, infrastruktur, natur, næring, servicetilbod Kultur for næring og utvikling Samarbeid mellom bedrifter Ledig areal i nærleik til Bergen Natur og kulturlandskap i nærleiken til Bergen

SWOT-analyse - svakheiter Svakheiter FOR LITE ØKONOMISK HANDLINGSROM I KOMMUNEN SMÅ OG SÅRBARE FAGMILJØ I KOMMUNEN LÅG STANDARD PÅ OFFENTLEGE BYGG KOMMUNEN SI EVNE TIL Å HANDTERE NYE OPPGÅVER UTFORDRANDE Å REKRUTTERE KOMPETENT ARBEIDSKRAFT (PRIVAT OG I KOMMUNEN) MANGLANDE SPESIALISTKOMPETANSE I HELSETENESTENE MANGLANDE JURIDISK KOMPETANSE I KOMMUNEN FOR DÅRLEG SYMJETILBOD 0 1 2 3 4 5

Svakheiter - tilleggsmoment frå gruppene Oppvekst + eit godt og helsefremjande samfunn + fritid og fellesskap Folketalsutvikling + inkludering og mangfald Utnyttar for dårleg det arealet ein har Vi er ikkje gode nok til å samarbeide med frivillig sektor Vi er for dårlege til å marknadsføre kommunen Kunnskap og kompetanseutvikling + arbeid og næringsliv Vi ikkje gode nok på å nyttegjere oss av eit fleirkulturelt samfunn Lite tilgang på næringsareal og bygg p.t. Ikkje velutbygd og raskt kollektivtilbod til Bergen sentrum Manglar god nok infrastruktur når det kjem til IKT og veg For dårleg infrastruktur For dårleg kollektivtrafikk Mangel på fritidsklubb for alle ungdommar Natur, kultur og miljø + arealstrategi, bustad, infrastruktur, natur, næring, servicetilbod Få arbeidsplassar for høgt utdanna Dårleg kollektivtilbod og infrastruktur generelt Kommunen for lite aktiv med tanke på verdiskaping Kommunen er ikkje løysningsorientert nok når det kjem til utbygging

SWOT-analyse - mogelegheiter Mogelegheiter BETRE SAMFUNNS- OG AREALPLANLEGGING REDUSERTE REISETIDER GJENNOM NYE VEGAR FRIVILJUGE RESSURSAR SOM KAN NYTTAST BETRE UUTNYTTA POTENSIAL INNAN FØREBYGGJANDE TENESTER INTERKOMMUNALE SAMARBEID EI KOMMUNE OG EIT SAMFUNN MED GOD EVNE TIL SAMARBEID KOMMUNESAMANSLÅING NEDGANGEN I PETROLEUMSSEKTOREN (FRIGJERING AV KAPASITET, INCENTIV TIL OMSTILLING MED MEIR) 0 1 2 3 4

Mogelegheiter - tilleggsmoment frå gruppene Oppvekst + eit godt og helsefremjande samfunn + fritid og fellesskap Folketalsutvikling + inkludering og mangfald Marknadsføring av kommunen Utnytte potensialet som areal gir på Osterøy Det ligg vinning i nye kulturar som flyttar inn Kunnskap og kompetanseutvikling + arbeid og næringsliv Robot-kommunen Mykje areal som kan nyttast - regulerast om til bustad- og næringsområder Mange kjenner mange - kan være enkelt å få ting til Nærleik til Bergen ein stor by i stor vekst Lokal identitet førar med seg tilhøyrsle, vilje og evne til å skape noko nytt Stort engasjement blant innbyggjarane Uutnytta potensial innan reiseliv Grendahus til aktivitet opp mot ungdom Naturen er fantastisk sett opp mot betra folkehelse Natur, kultur og miljø + arealstrategi, bustad, infrastruktur, natur, næring, servicetilbod Næringsutvikling knytt til arealressursar Sjøareal til akvakultur Levande bygdekultur og dugnadsånd Reiseliv og turisme

SWOT-analyse - trugslar Trugslar AUKANDE DEMOGRAFIUTFORDRINGAR INTERNASJONALE KRISER (ØKONOMI, KRIG MED MEIR) INTERNASJONAL KONKURRANSE KOMMUNESAMANSLÅING KLIMAENDRINGAR NEDGANGEN I PETROLEUMSSEKTOREN LOKAL KONKURRANSE INTERKOMMUNALE SAMARBEID (TIL DØMES BORTFALL AV SAMARBEID) 0 1 2 3 4

Trugslar - tilleggsmoment frå gruppene Oppvekst + eit godt og helsefremjande samfunn + fritid og fellesskap Folketalsutvikling + inkludering og mangfald Ukontrollert folkevekst kan bli utfordrande Kommuneøkonomi Arbeidsledighet/fattigdom Kunnskap og kompetanseutvikling + arbeid og næringsliv Eigedomsinvestorar Blir eit samfunn der det er mange pendlarar Internasjonale kriser Likegyldighet Mangel på aktuelle fritidstilbod Skeiv fordeling av gode Arbeidsledigheit Natur, kultur og miljø + arealstrategi, bustad, infrastruktur, natur, næring, servicetilbod Andre kommunar meir attraktive for arbeid og næringsliv Vanskeleg å utvikle næring og bustad For tungt byråkrati

Siste oppgåve Kvar gruppe skulle lage ei framside til Bygdanytt, som skal gå i trykken i 2036 Berre eitt krav: Vær kreative tørr å satse!

Her er det åttande Arna-alternativet Bygging av ny tunnel utsett

Her er det åttande Arna-alternativet Bygging av ny tunnel utsett

Det var det Takk for meg!