FUSA KOMMUNE Notat Til: Atle Kvåle Frå:Berit Fløisand Vår ref. Løpenummer Arkivkode Dato 15/1451-3 16/1529 FE-103, TI-&13 17.02.2016 Forslag til nytt inntektssystem for kommunane frå 2017 - høyringsuttale. Framlegg til uttale: Strukturkriteriet: Fusa kommune er positiv til at faktiske tilhøve, som ferjer, og lågaste geografiske eining (grunnkrets) vert lagt til grunn. Fusa kommune tilrår at grenseverdien på strukturkriteriet vert sett til 16,5 kilometer. Kostnadsnøklane: Det er postitivt at kostnadsnøklane vert oppdatert jamleg, gjerne oftare enn kvart fjerde år. Fusa kommune støttar ikkje framlegg om: Å nedvekta innbyggjarar over 90 år og psykisk utviklingshemma frå og med 16 år i utgiftsutjamninga. Det er venta sterk vekst i dei eldre aldersgruppene, som vil gje markant auke i etterspurnaden etter omsorgstenester (høyringsnotatet s 11, 2. avsnitt). Det synest då paradoksalt at ein vil vekta ned innbyggjarar over 90 år. Ein vesentleg del av mottakarane av ressurskrevjande tenester er psykisk utviklingshemma, og enkeltkommunar kan ha særs høge utgifter knytt til denne brukargruppa. For å oppretthalda prinsippet om full kompensasjon for ufrivillige kostnadsulemper er det viktig at budsjetta for toppfinansiering for ressurskrevjande tenester vert styrka, slik at tenestetilbodet til desse brukarane ikkje vert redusert. Å utelata kommunale vegar frå utgiftsutjamninga. Dei kommunale vegane er ein viktig del av infrastrukturen i landet og opne vegar året rundt er viktig for å sikra velferdstenester, livskvalitet og tryggleiken til innbyggjarane. Kommunane kan i liten grad velja å privatisera vegar utan å påføra innbyggjarane store kostnadar. Samtidig opplever kommunar at stat og fylkeskommune omklassifiserer sine vegar til kommunale vegar. Kommunale vegar er ei allmenn velferdsteneste med særs variable utgifter mellom kommunane pga. klimatiske og geografiske tilhøve som kommunane ikkje rår over. Skatt: Høyringsframlegget gjev ikkje nok opplysningar om endringane på skatteområdet til at Fusa kommune har grunnlag for å uttala seg. Det er imidlertid uheldig at endringane her ikkje
kjem tydeleg fram, då skatteinntektene utgjer ein vesentleg del av det samla inntektsgrunnlaget for kommunane. Innleiing Kommunal- og moderniseringsdepartementet sende 16.12.2015 eit framlegg til nytt inntektssystem for kommunane ut på høyring. Høyringsfrist er 1. mars 2016. Høyringsnotatet i sin heilskap finn du her. KS laga 14.1.16 eit notat om framlegget til nytt inntektssystem, som du finn her. KS planla å behandla ein høyringsuttale den 14.2., men denne er førebels ikkje publisert. Når det skal gjerast endringar i inntektssystemet for kommunane, er det eit nullsumspel. Dersom nokon skal få meir, må andre få mindre. I høyringsnotatet vert desse forslaga presentert: - Nye kostnadsnøklar for kommunane som også inneheld ein ny modell der det skal skiljast mellom frivillige og ufrivillige smådriftsulemper - Endringar i dei regionalpolitiske tilskota - Oppsummering av skatteelementa i inntektssystemet Det vert skilt mellom kommunar som er frivillig og ufrivillig små. Kommunar som er frivillig små vil ikkje lenger få full kompensasjon for smådriftsulemper gjennom utgiftsutjamninga. Dette gjeld smådriftsulemper på kommunenivå (t.d. administrasjon). Smådriftsulemper på tenestenivå, t.d. ved å gje eit desentralisert tilbod i ein kommune med spreidd busetnad, vil framleis verta kompenserte fullt ut. Departementet gjer framlegg om å innføra ein modell med gradering av basiskriteriet ved hjelp av strukturkriteriet for å differensiera kompensasjonen for smådriftsulemper mellom kommunane. Framlegget til nytt inntektssystem vil gjelda frå og med 2017. Framlegget gjev ikkje eit eintydig svar på kva konsekvensane vert for den einskilde kommune; det vil først vera klart i kommuneproposisjonen for 2017, som vert lagt fram i mai. Venta utslag for Fusa kommune av endringane i inntektssystemet Utgiftsutjamninga sin funksjon er å gje kommunane full kompensasjon for ufrivillig ulikskap i kostnader. Grunnlaget for fordelinga er kostnadsnøkkelen i utgiftsutjamninga. Utgiftsutjamninga - endringar i delkostnadsnøklar og i vekting av dei ulike sektorane i hovudkostnadsnøkkelen I høyringsnotatet er det lagt fram eit forslag til ny kostnadsnøkkel for kommunane. Det er utført nye analysar av variasjonane i kommunane sine utgifter på alle sektorar som inngår i utgiftsutjamninga, og det blir foreslått endringar i alle delkostnadsnøklane i tråd med desse.
Norske kommunar er svært ulike i storleik, geografi og befolkningssamansetjing. Dette påverkar både behovet for og kostnadane ved å tilby kommunale tenester. Målet med utgiftsutjamninga er å setja kommunane i stand til å gje innbyggjarane likeverdige og gode tenester. For at kostnadsnøklane skal fanga opp endringar i befolkningssamansetjing, levekår, reiseavstandar og andre strukturelle forhold, bør desse oppdaterast jamleg. Vanlegvis skjer dette kvart 4.-6. år. Det er gjort ein total gjennomgang av kostnadsnøkkelen for berekninga av kommunane sin kostnadsindeks. Kommunar som får ein kostnadsindeks som er høgare enn 100 får tilført ekstra midlar i utgiftsutjamninga. Dei som har kostnadsindeks mindre enn 100 må gje frå seg. Dette er eit nullsumsspel. Kostnadsnøkkelen inneheld eit sett med ulike faktorar som skal vektleggjast, og summen av dei skal vere 1,0000. Det er no lagt opp til ei omfordeling mellom kommunane både knytt til ny vekting og til nye sektornøklar. Dette gjer tolkninga av omfordelingsverknadene komplisert, men KS har laga ein litt forenkla illustrasjonsmodell av verknadene for kommunane, og det er denne vi har brukt til å henta tala som følgjer i notatet. Fusa ligg an til å få inntektsreduksjonar m.a. på nedvekting av innbyggjarar 6-15 år (- kr 850 000) og aleinebuande 30-66 år (- kr 1 077 000). Store inntektsreduksjonar er og venta knytt til nedvekting av innbyggjarar over 90 år (- kr 1 089 000,og av psykisk utviklingshemma f.o.m. 16 år* (- kr 865 000). Summen av alle endringane i kostnadsnøklane, utanom strukturkriteriet, utgjer for Fusa sin del kr 3,6 mill. Endringane i delkostnadsnøkkelen skuldest endring i kriterieverdiar og vekting av kriteria (- kr 2 183 000) og endring i dei ulike tenestene sin del av samla utgifter (- kr 1 435 000). Det er inga endringar på kva sektorar som inngår i utgiftsutjamninga. Vi kan og visa pr. sektor dei endringane som er knytt til ovanståande (alle tal i heile tusen kr): Sektor kriterieverdi og vekt kriterie tenesta sin del av samla utgifter Sum Pleie og omsorg -1 823 860-963 Grunnskule -837-1 622-2 459 Barnehage 84-94 -10 Adm, miljøvern & landbruk 24-555 -531 Sosialteneste 580-159 421 Kommunehelse 99 407 506 Barnevern -310-272 -582-2 183-1 435-3 618 * Sistnemnde vil også ha betydning for toppfinansieringsordninga for ressurskrevjande tenester, som bidreg med vesentleg utgiftsrefusjon til Fusa kommune årleg, utanom inntektssystemet. På den andre sida vektar ein opp m,a. innbyggjarar 16-89 år, flyktningar utan integreringstilskot og uføre 18-49 år. Dette vil kunne gje inntektsauke samanlikna med noverande ordning.
Når vi samanliknar noverande utgiftsutjamning for 2016 med framlegget til ny kostnadsnøkkel, inneber det ein inntektsreduksjon på ca. 3,6 mill. kroner for Fusa kommune. I tillegg kjem inntektsendringar knytt til bruk av strukturkriterium ved utrekning av basistilskot. Utgiftsutjamninga - endringar i basistilskotet - strukturkriteriet I dagens system får alle kommunar eit basistilskot på om lag 13,2 mill. kr., uavhengig av tal innbyggarar. Basistilskotet betyr mest for dei små kommunane og er å sjå på som ei inntekt for å dekka administrasjon. I framlegget som er sendt ut vil ein framleis behalda basistilskottet, men det er berre dei kommunane som er ufrivillig «små» kommunar som vil få eit uavkorta basistilskot. Kriteriet som er brukt vert kalla strukturkriteriet og baserer seg på gjennomsnittsavstanden i kommunen for å nå 5.000 innbyggjarar (uavhengig av kommunegrense). Kor langt må ein gjennomsnittsinnbyggjar i kommunen reise for å nå 5 000 innbyggjarar? Dersom ein må nytta ferje, er den avstanden vektlagt meir. Kommunen sin verdi på strukturkriteriet vert sett på som ein indikasjon på i kva grad smådriftsulempene er å sjå på som frivillige. Det er i høyringa sett opp tre ulike forslag til grenseverdiar på strukturkriteriet: - 13,3 km - 16,5 km - 25,4 km Ser ein på heile landet, så er utslaga av modellen slik: - Dei minste kommunane får ein svak positiv gevinst har som oftast ein avstand som er lenger enn grenseverdien - Dei største kommunane kjem positivt ut > 30.000 innbyggarar - Dei som ligg i midten, kjem negativt ut Dei kommunane som har lågare verdi enn grenseverdien er «frivillig» små. Dei kommunane som har ein verdi på strukturkriteriet under grenseverdien (dvs. 13,3 16,5 25,4) vil få inndratt ein del av basistilskotet. Vidare vert det som er inndratt av basistilskot fordelt ut att på alle kommunar, også dei som ikkje har vorte trekt. Det er samla sett 2,5 milliardar kroner, eller 538 kr pr innbyggjar, som er tenkt fordelt tilbake på denne måten. Tabellen nedanfor viser verdi for Fusa og ein del omeignskommunar: Kommune Verdi Fusa 19,7 Os 4,2 Tysnes 23,7 Austevoll 18,1 Samnanger 14,5 Kvam 9,2 Som vi ser av tabellen, har Fusa ein verdi på 19.7. Dersom grenseverdien vert sett til 25,4, vert Fusa rekna som frivillig liten. Fusa vert rekna som ufrivillig liten ved ein grenseverdi på strukturkriteriet under 19,7.
Noverande basistilskot er altså likt for alle kommunar, kr 13,2 mill. Dersom strukturkriteriet vert sett til 25,4 km vil Fusa få behalda 19,7/25,4-delar av basistilskotet, dvs. 77,55 %. Dette utgjer kr 10,24 mill. Resten, om lag kr 3 mill, vert inndrege og så fordelt mellom kommunane. Gj.snittleg reiseavstand for å nå Kommune 5000 innb. Endr. kr pr innb struktur 25,4 km Endr. kr pr innb struktur 16,5 km Endr. kr pr innb struktur 13,2 km Endr. 1000 kr struktur 25,4 km Endr. 1000 kr struktur 16,5 km Endr. 1000 kr struktur 13,3 km FUSA 19,7-297 396 333-1 140 1 520 1 277 Vi må summera ovanståande saman med inntektsreduksjonen knytt til endringane i kostnadsnøklane, som vi skildra tidlegare. Vi får då følgjande summar for Fusa kommune, når ein ser på utslag av endring i kostnadsnøklar (ca. kr 3,6 mill) saman med endringane i basistilskot (strukturkriteriet knytt til ulike grenseverdiar): Grenseverdi Netto inntektsendring 13,3 km - kr 2,3 mill 16,5 km - kr 2,1 mill 25,4 km - kr 4,8 mill Meir om nytt inntektssystem og verknaden av dette finn du på heimesida til KS: Her er lenke til tabellar for Hordaland: http://www.ks.no/contentassets/19743f615b8142bc926e6fa260298436/hordalandokonomiske-utslag.pdf?id=41277 Det er ikkje mogleg å gje eit fullstendig svar på kva det nye inntektssystemet vil bety, fordi det manglar tal på m.a. regionalpolitisk tilskot (distriktsindeks, småkommunetillegg, storbytilskotet). Omlegginga som er skissert av det regionalpolitiske tilskotet vil truleg ha størst betydning for kommunar med færre enn 3 200 innbyggjarar, og dermed i mindre grad for Fusa. Høyringsframlegget gjev ikkje eit fullstendig svar på kva resultatet vert for den enkelte kommune. Dette vil først vera klart når kommuneproposisjonen for 2017 vert lagt fram i mai. Skatt: Når det gjeld skatteelementa i inntektssystemet, er dette omtala i eit eige kapittel 7 i høyringsnotatet (frå side 73). Det vert her m.a. sagt at når det gjeld selskapsskatten, så vil kommunane f.o.m. 2017 bli tilført inntekter via ein ny modell for selskapsskatt. Departementet kjem med meir om dette i kommuneproposisjonen 2017 som kjem i mai. Høyringsframlegget gjev ikkje nok opplysningar på dette området til at Fusa kommune har grunnlag for å uttala seg. 17.02.16 Berit Fløisand Rådmann