Hordaland i tal Fylkesstatistikk Næring, innovasjon og kompetanse Nr. 2-2009
Forord Siste året har vore prega av den internasjonale finanskrisa. Dette gjenspeglar seg også i næringsstatistikken for 2008 og delar av 2009. I siste del av 2008 blei det færre bedrifter både innan finans og forretningsmessig tenesteyting, hotell og restaurant og innan primærnæringane. Andre næringar kunne derimot vise til ein svak vekst. Talet på arbeidsplassar totalt for 2008 auka trass finanskrisa. Det er likevel vanskeleg å seie noko sikkert om verknadene av finanskrisa sidan tal for 2009 ikkje er tilgjengelege enno. Tal konkursar i Hordaland i første halvdel av 2009 kan likevel gje oss ein viss peikepinn. Desse viser ein klar auke i høve til 2008. Overnattingsstatistikken for dei åtte første månadene av 2009 viser også ein nedgang for reiselivet, på grunn av svikt i den utanlandske marknaden. Det er store og viktige marknader som Storbritannia og Spania som står for den største reduksjonen. Slike plutselege kriser viser kor viktig det er både for næringslivet og offentlege styresmakter å tenkje langsiktig og vere budd på å takle uføresette svingingar. Kompetanse er ein viktig føresetnad for dette. Utdanningsnivået i Hordaland er høgt og stadig fleire tek høgare utdanning. I 2008 var det om lag 100 000 personar i Hordaland som hadde høgare utdanning. Avlagte fagprøver aukar også, spesielt innan byggfag og teknikk og industriell produksjon. Det same gjer avlagte doktorgradar. Desse personane representerer ein kompetansepool for næringslivet og offentleg sektor som dei bør gjere seg nytte av. Bedriftene kan også styrke seg sjølve ved å satse på forsking og utvikling. På dette feltet ligg næringslivet i Hordaland eit godt stykke etter andre fylke, men vi ser likevel ein tendens til at bedriftene i Hordaland er i ferd med å prioritere dette høgare og bruker no meir midlar på eigenutført FoU enn tidlegare. Hordaland har ein sterk universitets- og høgskolesektor og også ei rekkje forskingsinstitutt som det er mogleg for næringslivet å trekkje vekslar på gjennom etablerte samarbeidsordningar. Sårbarheitsindeksen for Hordaland gir ein indikasjon på kva område i Hordaland som er mest utsette eller sårbare for brå og langvarige endringar i næringsliv og sysselsetjing. Den nye sårbarheitsindeksen for 2009 viser at Indre Hardanger er det mest sårbare området. Dette skuldast først og fremst at regionen framleis er nokså avhengig av arbeidsplassar i store industribedrifter og at regionen ligg an til ein nedgang i folketalet. Bergen, oktober 2009 Kathrin Jakobsen Leiar, Analyse, utgreiing og dokumentasjon 3
Innhald Forord 3 Utdanning 5 Avlagte fagprøver 8 Uteksaminerte kandidatar 8 Avlagte doktorgradar 9 Forsking og utvikling 10 Bedrifter 11 Sysselsetting og næringsstruktur 13 Maritime næringar 20 Marine næringar 21 Reiseliv 25 Eksport 29 Klima 30 Europa 32 Kjelder og meir informasjon 34 4
Utdanning Om lag 100 000 med høgare utdanning i Hordaland 100 000 90 000 80 000 Figuren viser tal kvinner og menn over 16 år i Hordaland med kort og lang universitets- og høgskoleutdanning i perioden 1970-2008. 70 000 Tal personar 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 0 1970 1980 1990 2000 2008 Menn Universitets- og høgskolenivå kort Kvinner Universitets- og høgskolenivå kort Menn Universitets- og høgskolenivå lang Kvinner Universitets- og høgskolenivå lang Bergen Hordaland utanom Bergen 12% 31% 6% 33% Figuren viser andel kvinner og menn med høvesvis kort og lang universitets- og høgskoleutdanning i 2008 i Bergen og i kommunane i Hordaland utanom Bergen. 40% 51% Menn Kvinner 17% Universitets- og høgskolenivå kort Universitets- og høgskolenivå kort 10% Universitets- og høgskolenivå lang Universitets- og høgskolenivå lang Kjelde: SSB Statistikkbanken, hordaland.no/statistikk Det har vore ein eksplosjon i høgare utdanning i perioden 1970-2008, frå 12 939 personar i 1970 til 98 395 personar i 2008. Dette utgjer ein monaleg kompetansebase for næringslivet og offentleg sektor. 54 % av dei med høgare utdanning i 2008, kort eller lang, er kvinner. I 1998 var andelen kvinner med høgare utdanning for første gong større enn andelen menn med høgare utdanning. Etter dette har andelen kvinner med høgare utdanning auka jamt. Framleis er det likevel ein større andel menn enn kvinner som har lang høgare utdanning. I absolutte tal er det kvinner med kort universitets- og høgskoleutdanning som har auka mest i heile perioden. I 2008 utgjer denne gruppa 44 % av alle med høgare utdanning i Hordaland. Også menn med kort universitets- og høgskoleutdanning har auka i absolutte tal og utgjer no 32 %. I Bergen åleine utgjer kvinner med kort høgare utdanning 40 %, medan i kommunane utanom Bergen utgjer dei heile 51 % av alle med høgare utdanning. 24 % av alle med høgare utdanning i Hordaland i 2008 har lang universitets- og høgskoleutdanning. Dersom vi ser på Bergen isolert har 29 % lang universitets- og høgskoleutdanning. Utanom Bergen er det 16 % av dei med høgare utdanning som har lang universitets- og høgskoleutdanning. 5
Utdanning Auke i andelen personar med høgare utdanning i alle regionane 1990 2000 2007 2008 Endr. 1990-2008 Sunnhordland Grunnskolenivå 43,1 34,6 30,4 29,3-13,8 Vidaregåandeskole-nivå 45,1 48,5 47,8 48,1 2,9 Universitets- og høgskolenivå kort 10,3 13,6 16,7 16,9 6,6 Universitets- og høgskolenivå lang 1,5 2,0 2,5 2,7 1,2 Uoppgitt eller inga fullført utdanning 0,9 1,3 2,7 3,1 2,1 Hardanger Grunnskolenivå 38,3 31,3 27,6 26,7-11,6 Vidaregåandeskole-nivå 49,0 51,9 51,2 51,5 2,5 Universitets- og høgskolenivå kort 9,9 13,4 16,0 16,1 6,2 Universitets- og høgskolenivå lang 1,7 2,2 2,5 2,9 1,2 Uoppgitt eller inga fullført utdanning 1,1 1,2 2,7 2,8 1,7 Voss Grunnskolenivå 38,5 30,9 27,8 26,9-11,6 Vidaregåandeskole-nivå 47,2 49,8 49,0 49,2 2,0 Universitets- og høgskolenivå kort 11,6 15,2 17,5 18,1 6,5 Universitets- og høgskolenivå lang 2,2 3,1 3,7 4,0 1,9 Uoppgitt eller inga fullført utdanning 0,5 1,0 2,0 1,8 1,2 Bjørnefjorden Grunnskolenivå 42,0 34,0 30,3 29,1-13,0 Vidaregåandeskole-nivå 43,8 47,0 45,7 45,9 2,1 Universitets- og høgskolenivå kort 11,2 15,2 17,5 17,6 6,4 Universitets- og høgskolenivå lang 2,0 2,8 3,4 3,6 1,6 Uoppgitt eller inga fullført utdanning 0,9 1,0 3,1 3,8 2,9 Osterfjorden Grunnskolenivå 50,7 41,4 36,2 34,9-15,8 Vidaregåandeskole-nivå 40,4 46,6 46,8 47,0 6,6 Universitets- og høgskolenivå kort 7,2 9,9 12,7 12,8 5,6 Universitets- og høgskolenivå lang 0,9 1,2 1,9 2,1 1,2 Uoppgitt eller inga fullført utdanning 0,8 0,8 2,4 3,2 2,4 Øygarden og Sotra Grunnskolenivå 47,0 38,0 34,1 32,8-14,2 Vidaregåandeskole-nivå 42,3 46,2 45,0 45,4 3,1 Universitets- og høgskolenivå kort 8,5 12,6 15,1 15,4 6,9 Universitets- og høgskolenivå lang 1,3 2,1 2,8 3,1 1,8 Uoppgitt eller inga fullført utdanning 0,9 1,1 3,0 3,3 2,3 Nordhordland Grunnskolenivå 44,6 36,2 31,9 30,3-14,4 Vidaregåandeskole-nivå 44,3 48,6 47,7 48,1 3,7 Universitets- og høgskolenivå kort 8,6 12,4 15,2 15,4 6,8 Universitets- og høgskolenivå lang 1,3 2,0 2,6 2,8 1,5 Uoppgitt eller inga fullført utdanning 1,1 0,8 2,7 3,5 2,3 Bergen og Askøy Grunnskolenivå 37,3 29,7 26,2 25,1-12,2 Vidaregåandeskole-nivå 41,2 41,8 38,7 38,5-2,7 Universitets- og høgskolenivå kort 15,4 20,2 22,4 22,7 7,3 Universitets- og høgskolenivå lang 4,2 6,4 8,3 8,8 4,6 Uoppgitt eller inga fullført utdanning 1,9 1,9 4,5 4,8 2,9 Hordaland Grunnskolenivå 39,7 31,9 28,1 27,0-12,7 Vidaregåandeskole-nivå 42,7 44,5 42,3 42,3-0,4 Universitets- og høgskolenivå kort 13,0 17,3 19,8 20,1 7,1 Universitets- og høgskolenivå lang 3,1 4,6 6,0 6,4 3,3 Uoppgitt eller inga fullført utdanning 1,5 1,6 3,8 4,1 2,6 Tabellen viser andelen personar over 16 år etter høgste utførte utdanning i perioden 1990-2008. Vidaregåande utdanning inkluderer nivået Påbygging til høgare utdanning som omfattar utdanningar som byggjar på vidaregåande skole, men som ikkje er godkjent som høgare utdanning. Universitets- og høgskolenivå kort omfattar alle som har fullført ei universitets- eller høgskoleutdanning som varer inntil fire år. Universitets- og høgskolenivå lang omfattar alle som har fullført ei universitets- eller høgskoleutdanning som varer meir enn fire år. Den delen av befolkninga som har grunnskole som høgste utdanning har falle jamt i alle regionane i perioden 1990-2008. Om lag 27 prosent av befolkningen i fylket har grunnskole som høgste utdanning i dag. Det er om lag 13 prosentpoeng lågare enn i 1990. Den delen av befolkninga som har vidaregående skole som høgaste utdanning, auka på 90-talet, men tendensen på 2000-talet er at denne delen går noko ned i alle regionane og aller mest i Bergen og Askøy. Det er Hardanger som har høgast andel av befolkninga med vidaregåande skole som høgaste utdanning. Både andelen personar med kort og lang universitets- og høgskoleutdanning har auka i alle regionane gjennom heile perioden. Bergen og Askøy er den regionen som har størst andel personar med universitets- og høgskoleutdanning (32 %). Deretter følgjer Voss (22 %) og Bjørnefjorden (21%). Etter Bergen er det likevel Øygarden og Sotra som har hatt den største auken i andelen med høgare utdanning. Kjelde: SSB Statistikkbanken, hordaland.no/statistikk 6
Utdanning Størst andel med høgare utdanning i universitetsfylka, Oslo klårt i tet Oslo Akershus Sør-Trøndelag Hordaland Troms Rogaland Vest-Agder Vestfold Aust-Agder Buskerud Finnmark Andel lang Andel kort Sogn og Fjordane Nord-Trøndelag Møre og Romsdal Telemark Nordland Østfold Oppland Hedmark % 0 5 10 15 20 25 30 35 40 Kjelde: SSB Statistikkbanken Dei sju største utdanningsfylka har også størst andel av befolkninga med universitets- og høgskoleutdanning. Oslo ligg heilt i tet med 38,6 %. Deretter følgjer Akershus, Sør-Trøndelag og Hordaland. Dette kan skuldast at studentane blir verande i studiebyen etter fullført utdanning. Men tilbodet av kompetansearbeidsplassar er også ein viktig faktor og kan forklare at Oslo ligg så langt føre dei andre fylka. Figuren viser andelen av befolkninga 16 år og over med universitets- og høgskoleutdanning, 2008. Etter fylke. 7
Avlagte fagprøver Auke i byggfag og nedgang i restaurant- og matfag på 2000-talet Programområde 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Endr. 2007-2008 Bygg og anleggsteknikk 478 369 367 367 422 491 497 575 648 73 Design og håndverk 87 96 109 101 98 108 109 97 118 21 Elektrofag 383 413 370 333 350 290 264 323 367 44 Helse og sosialfag 268 306 262 270 249 244 205 222 257 35 Medier og kommunikasjon 2 6 9 3 7 13 8 8 12 4 Naturbruk 66 48 44 46 64 43 50 41 52 11 Restaurant- og matfag 236 220 171 168 172 151 147 171 147-24 Service og samferdsel 242 268 239 309 269 202 236 293 164-129 Teknikk og industriell produksjon 590 578 496 438 432 479 473 511 649 138 Totalt 2352 2304 2067 2035 2063 2021 1989 2241 2414 173 Tabellen viser tal avlagte fagprøver i Hordaland i perioden 2000-2008. Fagprøve er ei avsluttande prøve innan yrkesfag. Kjelde: Fagopplæringskontoret, Hordaland fylkeskommune Gjennom heile 2000-talet er det noko variasjon i tal avlagte fagprøver i dei fagområda som tabellen viser. Totalt sett er det avlagt om lag 2000 fagprøver i året for åra 2002 til og med 2006. Talet for 2007 og 2008 ligg 10 til 20 % høgare. Like tydeleg som at tal avlagte fagprøver har vore aukande i bygg- og anleggsfag, har det vore minkande i restaurantog matfag. Teknikk og industriell produksjon har etter ein nedgang frå 2000 til 2004 på 26,7 % hatt ein oppgang i tal avlagte fagprøver frå 2004 til 2008 på 66,5 %. For dei øvrige fagområda i tabellen, er tendensen meir uklar. Dersom vi ser på utviklinga frå 2007 til 2008 er det først og fremst tal fagprøvar innan Service og samferdsel som har falle. Uteksaminerte kandidatar Svak nedgang ved nokre av dei høgare utdanningsinstitusjonane 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Endr. 2007-2008 Tal Prosent Universitetet i Bergen 1624 1482 1986 2434 2513 2461-52 -2,1 Høgskolen Stord/Haugesund 431 479 462 486 420 451 31 7,4 Høgskolen i Bergen 1219 1196 1212 1292 1399 1229-170 -12,2 Norges handelshøgskole 845 1027 912 1010 1181 1233 52 4,4 Kunsthøgskolen i Bergen 85 114 88 101 106 93-13 -12,3 Bergen Arkitekt Skole 11 14 23 19 21 29 8 38,1 Betanien diakonale høgskole 53 69 68 63 68 61-7 -10,3 Haraldsplass diakonale høgskole 71 68 70 64 65 64-1 -1,5 NLA Høgskolen 24 39 36 51 55 67 12 21,8 NLA Lærerhøgskolen 87 88 102 121 96 130 34 35,4 Totalt 4450 4576 4959 5641 5924 5818-106 -1,8 Tabellen viser tal ferdige kandidater ved universitet og høgskolar i Hordaland i perioden 2003-2008. Med uteksaminerte kandidatar meinast personar som har gjennomført ei vitnemålsgjevande utdanning med utgangspunkt i godkjende kandidatnemningar. Avlagte doktorgradar er ikkje inkludert i desse tala. Kjelde: Database for høgare utdanning, Norsk samfunnsvitenskapelig datatjeneste (NSD) 8 Totalt blei det uteksaminert 6520 kandidatar ved universitet og høgskolar i Hordaland i 2008. Det er ein liten nedgang frå året før. Den største relative nedgangen i tal uteksaminerte kandidatar kom ved Høgskolen i Bergen og Kunsthøgskolen i Bergen. Ved Universitetet i Bergen har talet vore nokonlunde stabilt dei siste tre åra. Ved Norges handelshøyskole har det vore ein jamn auke i tal uteksaminerte kandidatar frå 2005.
Avlagte doktorgradar For første gong flest doktorgradar i medisin 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Endr. 2007-2008 Tal Prosent Historisk-filosofiske fag 21 16 27 15 20 28 20-8 -28,6 Matematisk-naturvitenskapelege fag 70 71 58 70 77 83 79-4 -4,8 Medisin 33 29 36 36 34 51 81 30 58,8 Samfunnsvitenskap 16 22 10 15 22 12 27 15 125,0 Helsefag 1 1 11 2 2 3 5 2 66,7 Juridiske fag 1 3 3 3 3 2 6 4 200,0 Odontologi 3 2 2 7 5 6 4-2 -33,3 Psykologi 11 9 11 8 16 16 11-5 -31,3 Utøvande musikkutdanning 1 0 0 1-1 0-1 -100,0 Totalt 157 153 158 157 179 202 233 31 15,3 Tabellen viser tal doktorgradar avlagte ved Universitetet i Bergen i perioden 2002-2008 etter studieområde. Kjelde: Database for høgare utdanning, Norsk samfunnsvitenskapelig datatjeneste (NSD) Gjennom heile 2000-talet er det blitt avlagt flest doktorgradar i matematisknaturvitenskaplege fag. I 2008 vart det for første gong avlagt flest doktorgrader i medisin. Dette er òg det studieområdet med sterkast auke i heile den perioden som tabellen viser. Over halvparten av doktorandane ved Universitetet i Bergen er kvinner Prosent 70 60 50 40 30 20 Andel kvinnelege doktorrandar ved universiteta Tabellen viser andelen kvinnelege doktorandar ved universiteta i Noreg i perioden 2002-2008. For dei nyoppretta universiteta Universitetet for miljø- og biovitenskap og Universitetet i Stavangar, er det berre tatt med tal frå og med det året desse institusjonane fekk universitetsstatus. Tal doktorandar totalt ved desse universiteta er lågt, slik at små endringar i tal doktorgradar derfor vil gje stort utslag på prosenttala. 10 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Norges teknisk-naturvitenskapelige universitet Universitetet i Stavanger Universitetet for miljø- og biovitenskap Universitetet i Bergen Universitetet i Oslo Universitetet i Tromsø Kjelde: NSD Database for høgare utdanning I 2008 var for første gang over 50 % av doktorandane ved Universitetet i Bergen, kvinner. Ved Universitetet i Oslo var denne andelen 50 % i 2008. Norges teknisk-naturvitenskapelige universitetet har den lågaste andelen kvinner som har avlagt doktorgrad (33 %). Ved Universitetet i Tromsø har denne andelen gått noko ned i 2008. 9
Forsking og utvikling Dobbelt så mykje til FoU per innbyggjar i Sør-Trøndelag og Oslo som i Hordaland 2007 Næringslivet Mill. kr Instituttsektoren Mill. kr Universitets- og høgskolesektoren Mill. kr Totalt Mill. kr Per innbyggjar Kr Sør-Trøndelag 1 953 1 716 2 235 5 904 20 863 Oslo 4 159 2 465 4 462 11 086 19 796 Troms 172 355 1 023 1 549 9 994 Hordaland 1 321 1 021 2 113 4 455 9 622 Akershus 2 712 1 436 606 4 754 9 159 Buskerud 1 709 42 42 1 793 7 141 Rogaland 1 448 277 312 2 038 4 934 Vest-Agder 520 67 159 746 4 495 Sogn og Fjordane 207 39 34 280 2 638 Heile landet 17 382 8 310 11 723 37 415 7 898 Tabellen viser FoU-utgifter per sektor og per capita i utvalde fylke i 2007. Mill. kr. Kjelde: NIFU Step Totalt blei det nytta 4 455 mill kr i Hordaland til FoU i 2007. Dette gjer Hordaland til det fjerde største FoU-fylket i landet, etter Oslo, Sør-Trøndelag og Akershus. Per innbyggjar nyttar Oslo og Sør-Trøndelag om lag dobbelt så mykje til FoU som Hordaland. Også Troms nyttar meir midlar til FoU per innbyggjar enn Hordaland. Hordaland utgjer saman med Oslo og Sør-Trøndelag tyngdepunkta innafor universitets- og høgskolesektoren. Oslo er likevel klårt størst med om lag dobbelt så store FoU-utgifter i denne sektoren som Hordaland og Sør-Trøndelag. Hordaland har den fjerde største instituttsektoren i landet. Både i Oslo, Sør-Trøndelag og Akershus blei det nytta meir midlar til FoU i instituttsektoren i 2007 enn i Hordaland. Eigenutført FoU i næringslivet er den sektoren Hordaland kjem dårlegast ut. Næringslivet både i Oslo, Sør-Trøndelag, Akershus, Buskerud og Rogaland nyttar meir midlar til FoU enn næringslivet i Hordaland. Auke i eigenutført FoU i næringslivet i Hordaland, nedgong i innkjøpt FoU Næringslivet 2005 Mill. kr Eigenutført FoU 2007 Mill. kr %-vis endring 2005-2007 2005 Mill. kr Innkjøpt FoU 2007 Mill. kr %-vis endring 2005-2007 Oslo 3 849 4 159 8,1 1 306 1 277-2,2 Rogaland 1 262 1 448 14,7 623 853 36,9 Sør-Trøndelag 1 225 1 953 59,4 475 726 52,8 Akershus 1 750 2 712 55,0 220 502 128,2 Buskerud 1 100 1 709 55,4 150 386 157,3 Hordaland 1 011 1 321 30,7 437 325-25,6 Vest-Agder 256 520 103,1 32 114 256,3 Troms 144 172 19,4 72 64-11,1 Sogn og Fjordane 192 207 7,8 29 29 0,0 Heile landet 13 640 17 382 27,4 4 051 4 814 18,8 Næringslivet i Hordaland har nytta 30 % meir midlar til eigenutført FoU i 2007 enn i 2005. Dette er om lag same prosentvise auken som for heile landet, men mindre enn samanliknbare fylke som Sør-Trøndelag, Akershus, Buskerud og Vest-Agder. Oslo og Rogaland har ein svakare auke enn Hordaland. For innkjøpt FoU har næringslivet i Hordaland saman med Oslo og Troms ein nedgang samanlikna med 2005, der Hordaland har den største prosentvise nedgangen, med om lag - 26 %. På landsbasis var auken om lag 19 %. Kjelde: NIFU Step, SSB Tabellen viser kor mykje næringslivet i utvalde fylke har nytta til eigenutført FoU og innkjøpt FoU i 2005 og 2007. 10
Bedrifter Størst bedriftsvekst innan tenesteyting Hordaland Alle bedrifter 2003 2008 2009 % i næringsgruppe, 2009 Tabellane og figurane viser talet på bedrifter i ulike næringsgrupper 1. kvartal kvart år. Hordaland. Endr. 2003-2009 Endr. 2008-2009 Tal % Tal % Jord- og skogbruk 4 094 3 738 3 600 9,1-494 -12,1-138 -3,7 Fiske og fiskeoppdrett 646 518 490 1,2-156 -24,1-28 -5,4 Industri, oljeutvinning 1 864 1 835 1 936 4,9 72 3,9 101 5,5 Bygg og anlegg, kraft- og vassfors., gjenvinning m.v. 3 588 4 514 5 114 12,9 1 526 42,5 600 13,3 Hotell, restaurant, handel, transport 9 238 9 493 9 205 23,2-33 -0,4-288 -3,0 Finans og forretningsmessig tenesteyting 8 280 11 220 9 935 25,1 1 655 20,0-1 285-11,5 Undervisning og forsking 1 025 1 120 1 269 3,2 244 23,8 149 13,3 Helse- og sosialtenester 3053 3684 3 720 9,4 667 21,8 36 1,0 Anna tenesteyting 2 815 3 002 3 931 9,9 1 116 39,6 929 30,9 Off. adm. og forsvar, sosialforsikring, uoppgjeve 570 494 454 1,1-116 -20,4-40 -8,1 Alle 35 173 39 618 39 654 100,0 4 481 12,7 36 0,1 Med tilsette Jord- og skogbruk 390 382 378 2,3-12 -3,1-4 -1,0 Fiske og fiskeoppdrett 148 144 138 0,8-10 -6,8-6 -4,2 Industri, oljeutvinning 973 982 1 051 6,3 78 8,0 69 7,0 Bygg og anlegg, kraft- og vassfors., gjenvinning m.v. 1 431 1 834 2 063 12,4 632 44,2 229 12,5 Hotell, restaurant, handel, transport 5 273 5 549 5 487 33,0 214 4,1-62 -1,1 Finans og forretningsmessig tenesteyting 2 339 3 084 3 030 18,2 691 29,5-54 -1,8 Undervisning og forsking 665 682 697 4,2 32 4,8 15 2,2 Helse- og sosialtenester 1 651 2 027 2 072 12,5 421 25,5 45 2,2 Anna tenesteyting 978 1 020 1 345 8,1 367 37,5 325 31,9 Off. adm. og forsvar, sosialforsikring, uoppgjeve 429 415 375 2,3-54 -12,6-40 -9,6 Alle 14 277 16 119 16 636 100,0 2 359 16,5 517 3,2 I 2008 var talet på bedrifter i fylket i store trekk konstant, men med ein reduksjon innan finans og forretningsmessig tenesteyting, hotell og restaurant og primærnæringane. Talet på bedrifter med tilsette auka noko, medan det var ein nedgang i talet på bedrifter utan tilsette. Utvikling i talet på bedrifter 120,0 115,0 110,0 Figuren viser utviklinga i talet på bedrifter i Hordaland kvartalsvis frå 1. kvartal 2007 til 1. kvartal 2009. Alle bedrifter. Tala gjeld for første dato i kvartalet og er i realiteten det same som utgangen av forrige kvartal. 1. kvartal 2007=100 105,0 100,0 95,0 Primærnæringane Finans og forretningsmessig tenesteyting Undervisning og forsking 90,0 Anna tenesteyting Industri og oljeutvinning 85,0 2007 K1 2007 K2 2007 K3 2007 K4 2008 K1 2008 K2 2008 K3 2008 K4 2009 K1 Bygg og anlegg, kraft- og vassforsyning, gjenvinning, kloakk og renovasjon Hotell, restaurant, handel, transport 11
Bedrifter I siste kvartal i 2008 vart talet på bedrifter innan finans og forretningsmessig tenesteyting i Hordaland redusert med 10 %. Også innan hotell og restaurant og primærnæringane var det ein nedgang i dette kvartalet. For alle tre næringane vart siste kvartal i 2008 eit brot på ein svak oppgåande tendens i første delen av året. I Bygg og anlegg m.v., undervisning og forsking og anna tenesteyting vart derimot den svake tendensen til fleire bedrifter forsterka i siste kvartal. I industrinæringane var bedriftstalet stabilt første del av året for så å stige i siste kvartal. Sidan vi ikkje har tal for heile perioden med finanskrise, er det vanskeleg å trekke sikre konklusjonar. Den statistikken som er tilgjengeleg så langt tyder på at siste del av 2008 var ein turbulent periode med redusert aktivitet i delar av næringslivet, samstundes som det også var næringar der aktiviteten auka. Endring i talet på bedrifter i regionane 10,0 8,0 Figuren viser prosentvis endring i talet på bedrifter med tilsette i kvar region frå året før. Ved inngangen til kvart år. % vekst frå året før 6,0 4,0 2,0 0,0-2,0 Sunnhordland Hardanger Voss Bjørnefjorden Bergen og Askøy Øygarden og Sotra Osterfjorden Nordhordland 2005 2006 2007 2008 2009 Også i 2008 auka talet på bedrifter med tilsette i alle regionane i Hordaland. I fylket samla auka talet på bedrifter i dei tre første kvartala, for så å gå så mykje ned i siste kvartal at for året under eitt vaks talet på bedrifter i fylket med berre 35. Kjelde: SSB Statistikkbanken, hordaland.no/statistikk Ny næringsinndeling Frå og med 2009 vert det nytta ein ny Standard for næringsgruppering, SN2007, i bedrifts- og sysselsettingsstatistikken. Den nye næringsinndelinga er meir detaljert enn tidlegare, særleg for tenesteytande næringar, og vil gjere det lettare å beskrive næringsutviklinga. Endringa i inndeling kan likevel gjere det vanskeleg å gjere samanlikningar over tid på grupper av næringar. Meir informasjon: http://www.ssb.no/sn2007/ Fleire konkursar 140 120 Figuren viser talet på konkursar i Hordaland kvartalsvis i 2008 og første halvdel av 2009. Alle typar konkursar. Tal konkursar 100 80 60 40 20 Det relativt høge talet på konkursar dei to første kvartala av 2009 tyder på at den tubulente perioden i næringslivet i fylket held fram i 2009. 0 2008K1 2008K2 2008K3 2008K4 2009K1 2009K2 12 Kjelde: SSB Statistikkbanken
Sysselsetting og næringsstruktur Fleire arbeidsplassar i 2008 trass finanskrise 2005 2006 2007 2008 Endr. 2005-08 Endr. 2007-08 Tal % Tal % Jord- og skogbruk 3 357 3 400 3 390 3 487 130 3,9 97 2,9 Fiske og fangst 985 988 904 883-102 -10,4-21 -2,3 Fiskeoppdrett 797 831 925 925 128 16,1 0 0,0 Bygging av farty og oljeplattformer 6 685 7 833 8 341 8 685 2 000 29,9 344 4,1 Annan industri 23 956 25 036 25 305 25 297 1 341 5,6-8 -0,0 Bygg og anlegg, kraft og vassfors. 18 072 19 319 20 560 21 150 3 078 17,0 590 2,9 Hotell, rest., transport, post 25 065 25 361 26 546 26 411 1 346 5,4-135 -0,5 Varehandel 28 261 28 969 30 760 31 093 2 832 10,0 333 1,1 Forr. messig og annan priv. t.y. 46 492 50 493 54 051 57 428 10 936 23,5 3 377 6,2 Kommunal tenesteyting 42 609 43 682 44 557 44 736 2 127 5,0 179 0,4 Statleg tenesteyting 24 006 24 546 24 537 25 148 1 142 4,8 611 2,5 I alt 220 285 230 458 239 876 245 243 24 958 11,3 5 367 2,2 Tabellen viser endring i sysselsettinga etter arbeidsstad (arbeidsplassar) i hovudnæringsgruppene i fylket; absolutte tal og prosent. Kjelde: PANDA/ SSB. Talet på arbeidsplassar i Hordaland auka med 5 367 (2,2 %) i 2008. 2008 var det første året med den såkalla finanskrisa, som altså ikkje førte til nokon reduksjon i talet på arbeidsplassar totalt sett. Statistisk sentralbyrå skriv likevel i sin omtale av statistikken at sysselsettingsveksten kom i første del av året, medan det var ein viss nedgang hausten 2008. Nesten heile sysselsettingsveksten (85 %) kom i privat sektor. Statleg og kommunal sektor hadde ein vekst på høvesvis 2,5 % og 0,4 %. Næringsbarometeret i 2008: Teikn til lågare vekst, men ein såg ikkje omfanget av krisa. Næringsbarometeret for Hordaland og Sogn og Fjordane kjem ut to gongar i året, der ein beskriv status og framtidsutsikter for næringslivet i dei to fylka, m.a. på grunnlag av spørsmål til bedriftsleiarar. I Næringsbarometeret for januar 2008 var ei av overskriftene Sysselsetjingsveksten i 2008 er forventa å bli like høg som i 2007. Bedriftene forventa ein auke på om lag 8 600 sysselsette utanom offentleg sektor, medan auken for 2008 vart på om lag 4 600. Særleg innan varehandel, hotell og restaurant og transport vart utviklinga dårlegare enn bedriftene trudde. I mai-utgåva av Næringsbarometeret heitte det at veksten i omsetning og investeringar flatar ut, og prognosen for sysselsettingvekst vart nedjustert litt. Det vart likevel streka under at det er framleis gode utsikter, og bedriftene reknar framleis med høg sysselsettingsvekst. 13
Sysselsetting og næringsstruktur Fleire arbeidsplassar enn arbeidstakarar i Bergen og regionsentera Etne Sveio Bømlo Stord Fitjar Tysnes Kvinnherad Austevoll Jondal Odda Ullensvang Jord- og skogbruk 213 143 64 40 45 67 410 34 23 30 199 Fiske og fangst 3 7 161 5 11 2 34 246 2 1 Fiskeoppdrett 6 39 105 21 13 73 30 164 20 10 Bygging av farty og oljeplattformer 1 1 43 2 546 56 473 9 Annan industri 166 53 1 281 236 60 96 890 369 43 942 83 Bygg og anlegg, kraft og vassfors. Hotell, rest., transport, post 249 238 436 664 230 102 540 126 51 417 228 118 115 693 801 67 108 474 389 22 307 164 Varehandel 213 86 413 1 144 107 99 626 167 61 411 109 Forr. messig og annan priv. t.y. 276 140 593 1 356 186 55 578 303 37 381 200 Kommunal tenesteyting 388 514 1 017 1 865 357 367 1 593 538 167 985 389 Statleg tenesteyting 16 25 40 952 13 22 435 20 31 255 22 I alt 1 649 1 361 4 846 9 630 1 145 991 6 083 2 365 455 3 740 1 395 Arbeidsplassdekning i % 77 52 85 104 75 70 90 99 90 105 76 Eidfjord Ulvik Granvin Kvam Voss Fusa Samnanger Os Bergen Askøy Sund Jord- og skogbruk 16 55 32 418 440 69 18 72 457 52 11 Fiske og fangst 8 3 58 122 20 60 Fiskeoppdrett 30 3 98 4 13 97 36 5 Bygging av farty og oljeplattformer 187 5 81 3 433 196 6 Annan industri 1 16 52 488 445 775 84 786 13 328 418 118 Bygg og anlegg, kraft og vassfors. Hotell, rest., transport, post 70 56 65 307 660 201 49 624 12 153 873 161 75 89 42 459 839 123 43 667 17 477 478 185 Varehandel 43 26 24 452 1 017 96 63 830 20 783 971 165 Forr. messig og annan priv. t.y. 22 39 12 589 930 89 40 957 45 109 1 388 186 Kommunal tenesteyting 185 182 126 1 048 1 612 540 261 1 338 21 157 2 044 554 Statleg tenesteyting 11 9 2 51 521 19 13 192 21 552 268 40 I alt 423 472 355 4 037 6 467 2 018 575 5 618 155 668 6 744 1 491 Arbeidsplassdekning i % 79 85 70 92 90 102 47 63 115 53 48 Fjell Øygarden Vaksdal Modalen Osterøy Meland Radøy Lindås Austrheim Fedje Masfjorden Jord- og skogbruk 40 21 66 8 91 56 98 145 14 2 38 Fiske og fangst 69 27 1 3 7 3 11 11 7 1 Fiskeoppdrett 18 32 30 18 24 17 19 Bygging av farty og oljeplattformer 1 074 377 101 78 18 Annan industri 999 96 347 6 659 286 190 1 817 123 30 14 Bygg og anlegg, kraft og vassfors. Hotell, rest., transport, post 835 234 159 38 368 162 130 512 135 8 69 870 134 125 8 227 95 84 880 124 88 41 Varehandel 1 548 108 117 5 168 114 119 823 115 13 57 Forr. messig og annan priv. t.y. 1 993 114 74 47 259 300 230 755 117 13 60 Kommunal tenesteyting 1 890 556 567 93 777 598 580 1 698 395 100 255 Statleg tenesteyting 258 29 50 1 31 30 77 138 12 3 10 I alt 9 594 1 351 1 506 206 2 613 2 043 1 636 6 874 1 064 264 564 Arbeidsplassdekning i % 85 65 78 109 68 60 65 92 76 88 65 Kjelde: PANDA, SSB, hordaland.no/statistikk 14
Sysselsetting og næringsstruktur Tabellen viser sysselsettinga i kommunane i absolutte tal, og arbeidsplassdekninga. Arbeidsplassdekning: Talet på arbeidsplassar (sysselsette etter arbeidsstad) i % av talet på arbeidstakarar (sysselsette etter bustad). Arbeidsplassdekning på meir enn 100 inneber at talet på arbeidstakarar som arbeider i kommunen er større enn talet på arbeidstakarar som er busett i kommunen (og arbeider i eigen kommune eller andre stader). Forskjellane i arbeidsplassdekning mellom kommunar uttrykker i mange tilfelle ein senterstruktur der den sentrale kommunen har overskot på arbeidsplassar (høg arbeidsplassdekning), medan nabokommunane har låg arbeidsplassdekning og netto utpendling til senterkommunen. I nokre tilfelle, som Modalen, kan einskildkommunar av ulike grunnar ha høg arbeidsplassdekning utan å vere senterkommune. Ein stor del av arbeidsplassveksten i fylket i 2008 kom i Bergen, men også Askøy, Lindås, Kvinnherad og Bømlo hadde ein betydeleg auke i talet på arbeidsplassar. Hardanger var den einaste regionen med reduksjon i arbeidsplasstalet. Berre 47 % av arbeidstakarane busett i Samnanger arbeider i eigen kommune. I forstadskommunar som Sund, Askøy og Sveio er andelen også ganske låg. Bergen og regionsentera Stord og Odda saman med kommunane Fusa og Modalen har fleire arbeidsplassar enn arbeidstakarar. Lindås, som er regionsenter i Nordhordland, har ei arbeidsplassdekning på 92, som er den høgaste i regionen. Fiskeriverksemd i Austevoll, jordbruk i Ullensvang og Etne 0% 20% 40% 60% 80% 100% Etne Sveio Bømlo Stord Fitjar Tysnes Kvinnherad Austevoll Jondal Odda Ullensvang Eidfjord Ulvik Granvin Kvam Voss Fusa Samnanger Os Bergen Askøy Sund Fjell Øygarden Vaksdal Modalen Osterøy Meland Radøy Lindås Austrheim Fedje Masfjorden Jord- og skogbruk Fiske og fiskeoppdrett Industri Bygg og anlegg, kraft og vassfors. Hotell, rest., transport, post Varehandel Forr. messig og annan priv. t.y. Kommunal tenesteyting Statleg tenesteyting Kjelde: SSB/ PANDA. Figuren viser sysselsetting i kommunane fordelt på næringsgrupper. Primærnæringane er viktigast i fiskerikommunene Austevoll og i jordbrukskommunane Ullensvang, Etne og Ulvik. I ei rekkje kommunar utgjer offentlege arbeidsplassar meir enn 40 % av arbeidsplassane; i Masfjorden og Samnanger heile 47 %. Statlege arbeidsplassar betyr mest i Bergen (13,8 %), Stord (9,9 %) og Voss (8,1 %). Industriarbeidsplassar betyr mest i Fusa (38,7 %) og Meland (32,5 %). 0% 20% 40% 60% 80% 100% 15
Sysselsetting og næringsstruktur Størst auke i statleg verksemd i Oslo-området 2004 2008 Endring 2004-08 Tal % Østfold 9 607 9 627 20 0,2 Akershus 19 261 19 574 313 1,6 Oslo 57 723 60 978 3 255 5,6 Hedmark 8 637 9 210 573 6,6 Oppland 7 240 7 305 65 0,9 Buskerud 9 371 9 141-230 -2,5 Vestfold 8 745 8 939 194 2,2 Telemark 6 748 6 566-182 -2,7 Aust-Agder 3 949 3 895-54 -1,4 Vest-Agder 7 095 7 149 54 0,8 Rogaland 14 483 15 032 549 3,8 Hordaland 25 171 26 055 884 3,5 Sogn og Fjordane 4 229 4 513 284 6,7 Møre og Romsdal 9 042 9 132 90 1,0 Sør-Trøndelag 20 495 20 673 178 0,9 Nord-Trøndelag 5 255 5 320 65 1,2 Nordland 12 509 12 968 459 3,7 Troms 12 794 13 267 473 3,7 Finnmark 4 299 4 427 128 3,0 Heile landet 246 653 253 771 7 118 2,9 Tabellen viser utviklinga i talet på statlege arbeidsplassar i fylka 2004-08. I 2004-08 har talet på statlege arbeidsplassar i landet auka på 7 118. Dette utgjer ein auke på 2,9 % medan totalauken for alle sektorar var langt større, 11 % på landsbasis. I Hordaland auka talet på statlege arbeidsplassar relativt sett litt meir enn på landsbasis, 3,5 %. Også i Hordaland var totalauken for alle sektorar langt større enn auken i statleg sektor; 13,3 %. Den klart største auken i talet på statlege arbeidsplassar kom i Oslo, der det 2004-08 vart 3 255 fleire arbeidsplassar (5,6 %). 45 % av veksten i statlege arbeidsplassar i perioden kom i Oslo. Kjelde: SSB Statistikkbanken. Hordaland 2004 2008 Endring 2004-08 Tal % Jord- og skogbruk, fiske 0 0 0 Sekundærnæringar 140 113-27 -19,3 Tenesteytande næringar 1 495 1 233-262 -17,5 Off.adm. og forsvar m.v. 7 395 7 215-180 -2,4 Undervisning 4 754 5 631 877 18,4 Helse- og sosialtenester 11 005 11 490 485 4,4 Andre sos. og pers. tenester 382 373-9 -2,4 I alt 25 171 26 055 884 3,5 Tabellen viser korleis statlege arbeidsplassar fordeler seg på grupper av næringar i Hordaland, og utviklinga 2004-08. I Hordaland er det flest statlege arbeidsplassar innan Helse- og sosialtenester. Den største veksten i perioden 2004-2008, har kome innan undervisningsektoren. Kjelde: SSB Statistikkbanken. 16
Sysselsetting og næringsstruktur Fleire industrikommunar Talet på kommunar der Industri, bygg og anlegg er største næringsgruppe, aukar. Dette skuldast hovudsakleg aukande sysselsetting i bygg og anlegg. Odda er igjen rekna som industrikommune medan Bømlo for første gang kjem i denne kategorien. Vaksdal har derimot tapt industriarbeidsplassar samstundes som talet på offentlege arbeidsplassar har auka, og har no meir enn 40 % offentlege arbeidsplassar. MASFJORDEN FEDJE MODALEN AUSTRHEIM RADØY LINDÅS ØYGARDEN MELAND VAKSDAL OSTERØY ASKØY FJELL BERGEN SAMNANGER KVAM VOSS GRANVIN ULVIK EIDFJORD SUND OS FUSA JONDAL ULLENSVANG AUSTEVOLL TYSNES ODDA Figuren viser kva næringsgruppe som er størst i kommunane i Hordaland Offentleg sektor : Statleg og (fylkes)kommunal tenesteyting. Privat tenesteyting: Handel, transport, hotell, restaurant, forretningsmessig tenesteyting og annan privat tenesteyting. Gruppa Offentleg sektor 40 + er kommunar der ein særleg stor del av arbeidsplassane (over 40 %) er i offentleg sektor. BØMLO FITJAR SVEIO STORD KVINNHERAD ETNE Industri, bygg og anlegg Privat tenesteyting Kjelde: SSB Statistikkbanken, hordaland.no/statistikk Offentleg sektor Offentleg sektor 40+% 17
Sysselsetting og næringsstruktur Indre Hardanger mest sårbare region Indeksen Indre Hardanger 0,74 Kvinnherad 0,72 Stord/ Fitjar/ Bømlo/ Tysnes 0,65 Austevoll 0,62 Masfjorden og Gulen 0,61 Jondal/ Kvam 0,59 Fedje 0,59 Vaksda/ Samn. /Osterøy 0,42 Etne/ Sveio/ Haugaland 0,35 Nordhordland 0,31 Voss og omland 0,27 Øygarden og Sotra 0,27 Os, Fusa 0,22 Bergen og Askøy 0,14 Kjelde: Sårbarheitsindeks for Hordaland 2009. Hordaland fylkeskommune 2009. Tabellen viser sårbarheitsindeksen for Hordaland 2009, rangering og indeksverdiar. Regioninndelinga svarer til Bu- og arbeidsmarknadsregionane som inndelt av NIBR/ KRD (2002), med unntak av Nordhordland som også omfattar BA- regionen Modalen. Føremålet med Sårbarheitsindeksen er å gje ein indikasjon på kva område i Hordaland som er mest utsette eller sårbare for brå eller langvarige endringar i næringsliv og sysselsetjing. Indeksen skal også seie noko om sterke og svake sider i ulike deler av fylket. Eit lokalsamfunn si evne til å omstille seg kan avhenge av mange faktorar. Nokre av dei let seg vanskeleg beskrive ved hjelp av statistikk. Dette gjeld til dømes uformell kunnskap om lokalsamfunnet og lokalsamfunnet si haldning til nyskaping. Regionar som har ein høg andel av den totale arbeidskrafta tilsett på store arbeidsplassar og/ eller i einskilde, utsette næringar, kan vere sårbare ved konjunkturnedgang og/eller strukturelle endringar i industri eller andre næringar. Ei anna side er at det trass alt er normalt at bedrifter vert lagde ned og at næringsstrukturen endrar seg. I mange tilfelle er ikkje dette til å unngå, og det er nødvendig å omstille seg. I sårbarheitsindeksen vert det derfor trekt inn indikatorar som kan seie noko om føresetnadene for omstilling, i tillegg til indikatorar for sårbarheita for endringar i næringsstruktur. Indikatorane som blir nytta er (vekt i parantes): Næringsøkonomisk sårbarheit (50 %) - % av arbeidsplassane i industrien og primærnæringane (25 %) - % av arbeidsplassane i store industribedrifter (25 %) Befolknings- og kompetansepotensiale (35 %) - Framskriven folkevekst 2006-2015 (25 %) - Utdanningsnivå - % av befolkninga med utdanning på universitets- og høgskolenivå (10 %) Bedriftsvekst (15 %) - Auke i talet på bedrifter med tilsette siste 2 år (15 %) Indre Hardanger er i følge resultata i Sårbarheitsindeksen den mest sårbare regionen i fylket. Regionen skårar relativt høgt på alle dei fem kriteria. Det som betyr mest er at regionen er nokså avhengig av arbeidsplassar i store industribedrifter og at regionen ligg an til ei nedgang i folketalet. Kvinnherad skårar høgt på fire av fem kriterium, der det betyr mest at regionen er relativt avhengig av vareproduserande næringar, industrien og nokre få store industribedrifter. Også svak folketalsutvikling og relativt lågt utdanningsnivå er kjelder til sårbarheit. På det femte kriteriet, vekst i antal nye bedrifter, kjem regionen mykje betre ut enn i forrige indeks, og dette forklarar i stor grad at regionen rykker ned ein plass på sårbarheitslista. Stord/ Fitjar/ Bømlo/ Tysnes er den regionen som i størst grad er avhengig av få store industribedrifter, og regionen har også mange arbeidsplassar i vareproduserande næringar elles. Regionen har hatt god netto tilvekst av bedrifter, noko som bidreg til å redusere skåren på Sårbarheitsindeksen. 18 Austevoll si viktigaste kjelde til sårbarheit er at kommunen er svært avhengig av vareproduserande næringar, og at den også er relativt avhengig av få store
Sysselsetting og næringsstruktur industribedrifter. Utdanningsnivået i Austevoll er relativt lågt. Austevoll er den regionen i Sårbarheitsindeksen som har hatt størst netto tilvekst av bedrifter, noko som er eit godt bidrag til ei plassering eit stykke nedanfor toppen av sårbarheitslista. Masfjorden og Gulen kjem ut med litt over middels sårbarheit, der dårleg folketalsutvikling, det lågaste utdanningsnivået og den dårlegaste netto bedriftsveksten av alle regionane trekker sårbarheita opp. Men regionen har få arbeidsplassar i vareproduserande næringar, noko som reduserer den samla sårbarheita. Jondal/ Kvam kjem ut som middels sårbar, der dårleg folketalsutvikling og relativt sterk konsentrasjon om vareproduserande næringar bidreg mest til sårbarheit. Regionen er likevel i liten grad avhengig av einskilde, store, industribedrifter og utdanningsnivået er litt over middels. Fedje er totalt sett å rekne som middels sårbar, der den dårlegaste folketalsutviklinga av alle regionane bidreg mest til sårbarheit, og få arbeidsplassar i vareproduserande næringar dempar sårbarheita. Relativt lågt utdanningsnivå og låg netto tilvekst av bedrifter gir også bidrag til sårbarheit. Vaksdal/ Samnanger/ Osterøy kjem ut som den mest sårbare av regionane i Bergensområdet. Regionen får høg sårbarheits- skåre på fleire av kriteria, særleg utdanningsnivå, bedriftsvekst og stort innslag av vareproduserande næringar. Nærleiken til Bergen og arbeidsmarknaden der gjer likevel at regionen sin sårbarheit i denne samanhengen må reknast som moderat. Etne/ Sveio/ Haugaland er ein folkerik region som totalt sett framstår som relativt lite sårbar. Regionen får middels eller låg skåre på alle kriteria. Regionen skårar denne gongen middels på netto tilvekst av bedrifter medan den i forrige sårbarheitsindeks var mellom dei beste på dette kriteriet. I Nordhordland er det først og fremst dei sterke vareproduserande næringane med fleire store industribedrifter som gir regionen ein viss grad av sårbarheit. Voss og omland har ein svært låg andel av sine arbeidsplassar i vareproduserande næringar eller i store industribedrifter, og regionen har eit relativt høgt utdanningsnivå. Frå eit sårbarheitsperspektiv er folketalsutviklinga den største utfordringa. Øygarden og Sotra har middels eller låg skåre på alle kriteria, der ei sterk folketalsutvikling gir det viktigaste bidraget til at regionen er mellom dei minst sårbare i fylket. Os og Fusa har ein relativt sterk konsentrasjon av arbeidsplassar i vareproduserande næringar og store industribedrifter, men den beste folketalsutviklinga av alle regionane, høgt utdanningsnivå og god netto tilvekst av bedrifter gjer regionen til den nest minst sårbare i fylket. Bergen og Askøy kjem ut som den minst sårbare regionen i fylket og og kjem også betre ut enn i forrige utgåve av Sårbarheitsindeksen. Regionen er ikkje mellom dei beste på bedriftsvekst, men har svært låg skåre på alle dei andre kriteria. 19
Maritime næringar Færre sjøfolk 2005 2006 2007 2008 Endr. 2005-08 2007-08 Tal % Tal % Bygging av skip og oljeplattformer 6 685 7 833 8 341 8 685 2 000 29,9 344 4,1 Sjøtransport 4 370 4 326 4 521 4 304-66 -1,5-217 -4,8 Maritim sektor i alt 11 055 12 159 12 862 12 989 1 934 17,5 127 1,0 Bygging av skip og oljeplattformer 2007 2008 Endr. 2007-08 Tal % Bergen 3 049 3 433 384 12,6 Stord 2 616 2 546-70 -2,7 Fjell 995 1 074 79 7,9 Kvinnherad 435 473 38 8,7 Meland 403 377-26 -6,5 Sjøtransport 2007 2008 Endr. 2007-08 Tal % Bergen 2097 1916-181 -8,6 Bømlo 464 464 0 0,0 Austevoll 288 321 33 11,5 Kvinnherad 164 170 6 3,7 Askøy 178 169-9 -5,1 Kjelde: PANDA/ SSB Tabellane viser talet på sysselsette i maritime næringar i Hordaland i alt og i kommunane med flest sysselsette i dei aktuelle næringane. Statistikken fangar ikkje opp reine administrative arbeidsplassar som shippingkontor og skipsmekling. Sysselsettinga innan bygging av skip og oljeplattformer heldt fram med å stige i 2008, medan det var ein liten nedgang i sysselsettinga i sjøtransport. Bergen og Stord har framleis mesteparten av fylket sine arbeidsplassar innan bygging av skip og oljeplattformer. Austevoll hadde ein betydeleg sysselsettingsvekst innan sjøtransport. 20