Fylkesstatistikk Møre og Romsdal

Transkript

1 Fylkesstatistikk 2009 Møre og Romsdal

2 2

3 Statistisk sett Om ein før sesongen hadde spådd at Molde og Ålesund skulle møtast i Oslo cupfinalehelga, hadde nok dei fleste trudd det her var snakk om ei eller anna form for felles julebord. Så lite sannsynleg var dette utfallet at TV2 sin «fotballekspert» Davy Wathne kom med lovnader om å skifte frå Coca-Cola til Ananasbrus om det gjekk slik, sjølv når det berre var fire lag igjen. No kan det høyrest ut som ein relativt triviell lovnad, men for Cola-entusiasten Wathne var ikkje det her kva som helst. Framskrivingar og berekning av kva som er sannsynleg er ingen nøyaktig vitskap, og må brukast med varsemd. Så sjølv om noko ikkje er vidare sannsynleg betyr det på ingen måte at det ikkje kan skje. Ein kan finne stor underhaldning både når ting skjer akkurat som forventa, eller når det heilt utrulege finn stad. Det er noko av det som gjer livet så spanande. «Figures don t lie, liars figure» På mange andre samfunnsområde kan vi ha større nytte av både å framskrive historiske data og rekne ut kor sannsynleg ulike utfall vil vere. Samstundes skal ein vere merksam på at all statistikk ikkje fortel det den umiddelbart ser ut for å fortelje. Til dømes var det tidlegare i år ein del fokus i pressa omkring store skilnader i foreldrebetaling for SFO-tenestene i ulike kommunar. Når statistikken viste ei rangering over kvar prisane var høgast og lågast, var skilnadene store. Det statistikken ikkje viste var opningstidene i SFO, dvs timeprisen. At det kosta noko meir å nytte SFO 20 timar i veka kontra 10 var vel ikkje eit like spanande oppslag for pressa. Her førte feiltolking av statistikk til at ein fekk ein politisk debatt på direkte misvisande grunnlag. I Fylkesstatistikken 2009 har vi prøvd å finne statistikkområde som kan gje nyttig kunnskap om utviklinga på ei rekkje område i Møre og Romsdal, og presentert den på ein lett tilgjengeleg måte. Ein vil kunne finne svar på ting ein har (og kanskje ikkje har) undra seg på, og som mange ulike aktørar kan ha nytte av. Sentrale delar som er behandla er utviklinga innan utdanning, sysselsetjing og demografi. Eit nytt tema vi har dykka litt ned i er sentralisering. Her er ikkje nasjonal statistikk alltid lika eigna til å beskrive utviklinga internt i fylket. Om ein ikkje blei pirra til å bla vidare allereie no, kan vi òg vise til overskrifter som «Store skilnader mellom kjønna», «Bilane våre» og «Færre yngre kvinner i Møre og Romsdal». Ein vil med andre ord finne statistikk som best kan beskrivast som: overraskande, interessant og alarmerande for nokre. Vi håpar med dette at Fylkesstatistikken kan tene som oppslagsverk, som gjev kunnskap om og innsikt i samfunnet Møre og Romsdal. Samstundes tek vi gjerne imot innspel og tilbakemeldingar om nokon saknar noko i statistikken. Ole Helge Haugen fylkesplansjef InnhAld Kapittel Namn Side 1 Demografi 4 2 Sysselsetting 11 3 Pendling 20 4 Sentralisering 22 5 Landbruk 24 6 Havbruk og fiskeri 26 7 Reiseliv 28 8 Nyetableringar 29 9 Arbeidsløysa Eksport Transport Personinntekt Likestilling Levekår FoU Utdanning Folkebilioteka Val Bustadmarknaden Kostra 46 fylk e.no/statistik k 3

4 Demografi 4 Sterkt vekst i folketalet fleire kommunar med positiv folketalsutvikling I 2008 voks folketalet i Møre og Romsdal frå til innbyggjarar, noko som utgjer ein auke på innbyggjarar. Dette gjev ein vekst i folketalet på 0,8 % i Møre og Romsdal. Til samanlikning var folketalsauken i Noreg på 1,3 % i I 2008 var det folketalsvekst i alle fylke i landet. Av desse var det 7 som hadde ein folketilvekst som var lik eller større enn den samla folketilveksten i landet. Møre og Romsdal fekk med sine 0,8 % ein 11. plass mellom fylka. I 2008 hadde sju av kommunane i fylket ein folketalsvekst lik eller større enn landet. Desse kommunane er Skodje (4 %), Stordal (2,2 %), Sandøy (2.0 %), Sula (2,0 %), Hareid (1,6 %), Ulstein (1,5 %) og Giske (1,4 %). Heile 17 av kommunane i fylket hadde ein folketalsauke større enn fylkesgjennomsnittet, og 23 kommunar hadde auke i folketalet. Dette er éin kommune meir enn i 2007, og 9 fleire enn i Ingen av byane i fylket hadde ein folketilvekst større enn fylkesgjennomsnittet. Relativt sett hadde Volda den same tilveksten i folketalet som Ålesund og Kristiansund (1,2 %). I absolutte tal er Ålesund i ein klasse for seg. Med ei auke i folketalet på 484 personar, kom ¼ av folketalsauken i Møre og Romsdal i Ålesund. Til samanlikning fekk Kristiansund 276 og Molde 260 nye innbyggjarar i Tabell 1.1 kjelde: PANDA/SSB Folketalsutvikling i kommunane, fylket og landet Endring % innb. i 2009 % % Tal % 67 år Molde ,2 3, ,1 13, Ålesund ,7 8, ,2 12, Kristiansund* ,5 3, ,2 13, Vanylven* ,7-2, ,0 18, Sande* ,7-21,3 39 1,6 18, Herøy ,0-0,5-4 -0,0 14, Ulstein ,5 7, ,5 11, Hareid ,8 1,4 76 1,6 14, Volda ,9 2, ,2 14, Ørsta ,9-0,7 37 0,4 15, Ørskog ,1 3,1 23 1,1 14, Norddal ,1-10,8 8 0,5 18, Stranda ,4-3, ,2 18, Stordal ,3-5,1 22 2,2 16, Sykkylven ,7 3,8 74 1,0 13, Skodje ,7 9, ,0 10, Sula ,7 9, ,0 13, Giske ,5 7,7 96 1,4 12, Haram ,7-0,9 77 0,9 15, Vestnes ,1-0,8 44 0,7 14, Rauma ,2-0,5-3 -0,0 17, Nesset ,9-6,9 15 0,5 17, Midsund ,8-2,9 21 1,1 18, Sandøy ,8-1,9 26 2,0 18, Aukra ,4 6,4 9 0,3 15, Fræna ,0 2,7 68 0,7 12, Eide ,0 3, ,4 13, Averøy ,7 0,6 42 0,8 14, Gjemnes ,0-2, ,7 14, Tingvoll ,1-2, ,6 18, Sunndal ,4-0, ,1 16, Surnadal ,3-4, ,6 16, Rindal ,5-4,8-4 -0,2 20, Halsa ,3-9, ,4 20, Smøla ,1-14, ,8 19, Aure* ,8-9, ,6 17,4 Møre og Romsdal ,0 2, ,8 14,4 Landet ,8 7, ,3 12,9 Møre og Romsdal i % av landet 5,6 5,5 5,4 5,3 5,2 5,2 *) Delar av Sande kommune over til Vanylven kommune , 1. jan 2006 blei Tustna og Aure ei kommune Aure kommune 1. jan 2008 blei Kristiansund og Frei ei kommune Kristiansund kommune

5 For Kristiansund og Molde er dette gode tal. Til samanlikning var veksten i Kristiansund på 139 personar og i Molde 40 personar i Halsa og Eide (begge ned 1,4 %) hadde den største relative nedgangen i folketalet i Målt i absolutte tal var nedgangen størst i Eide (-46). I perioden auka folketalet i Noreg med 8 %, medan veksten i Møre og Romsdal var på 2,6 %. I same periode var det folketalsvekst i 14 av dei 36 kommunane i fylket. Den relative veksten var størst i Skodje (11,7 %), Sula (11 %) og Ålesund (10,6 %). Av dei 22 kommunane med nedgang i folketalet i denne perioden er det 8 kommunar som har hatt ein nedgang på over 5 %. Trass i desse tala ser vi ei utvikling mot at stadig fleire kommunar har vekst i folketalet. Samla sett har vi også hatt ei god utvikling i Møre og Romsdal dei siste åra. Tal for 2. kvartal 2009 (1. januar til 1. juli 2009), viser dessutan ein auke i folketalet på 0,6 % i Møre og Romsdal. Talmaterialet viser vidare vekst i 25 av 36 kommunar i fylket. Normalt vil 2. halvår gje lågare vekst enn første halvår i Møre og Romsdal, men det kan virke som at den positive veksten i folketalet dei siste åra vil halde fram også i Figur 1.1 *Sande Endringar i folketalet siste 10 åra ( ), i prosent Endring i folketalet siste 10 åra, endring i prosent, ,0% > 0,0 - +4,9% 0,0 - -4,9% -5,0% > Ørsta Sterk vekst Svak/moderat vekst Svak/moderat nedgang Sterk nedgang Sandøy Aukra Midsund Stranda Fræna Eide Molde Giske Haram Vestnes Skodje Ålesund Ørskog Herøy Ulstein Sula Stordal Hareid Sykkylven Averøy Norddal Kr.sund*** Rauma Smøla Gjemnes Tingvoll Nesset Aure** Halsa Sunndal Surnadal kjelde: PANDA/SSB Rindal Vanylven Volda * Delar av Sande kommune over til Vanylven kommune ** 1. jan 2006 blei Tustna og Aure ei kommune - Aure kommune *** 1. jan 2008 blei Kristiansund og Frei ei kommune - Kristiansund kommune fylk e.no/statistik k *) Delar av Sande kommune over til Vanylven kommune **) 1. jan 2006 blei Tustna og Aure ei kommune Aure kommune *** ) 1. jan 2008 blei Kristiansund og Frei ei kommune Kristiansund kommune 5

6 Tabell 1.2 kjelde: PANDA/SSB Tabell 1.3 kjelde: PANDA/SSB Folketal fordelt på aldersgrupper 1. januar 2009 i kommunane i Møre og Romsdal, fylket og landet i prosent 0-5 år 6-12 år år år år år år år år år 80 år og eldre I alt 0-5 år 6-12 år år år år år år år år år 80 år og eldre 1502 Molde Ålesund Kristiansund Vanylven Sande Herøy Ulstein Hareid Volda Ørsta Ørskog Norddal Stranda Stordal Sykkylven Skodje Sula Giske Haram Vestnes Rauma Nesset Midsund Sandøy Aukra Fræna Eide Averøy Gjemnes Tingvoll Sunndal Surnadal Rindal Halsa Smøla Aure Møre og Romsdal Landet ,8 8,9 4,2 5,4 12,3 12,5 14,0 13,7 10,9 6,2 5,0 7,6 9,1 3,9 5,4 13,3 14,0 13,9 12,9 9,5 5,9 4,6 6,7 8,6 3,7 5,4 12,0 12,9 14,0 14,6 11,4 6,1 4,7 5,3 9,1 4,3 5,8 9,8 9,7 13,0 14,7 12,6 8,0 7,6 6,0 9,0 4,0 6,1 10,3 11,0 13,4 13,9 10,8 9,1 6,6 7,4 9,8 4,4 5,5 11,0 12,8 13,7 13,2 10,1 6,8 5,1 8,3 11,2 4,6 6,0 11,2 13,9 14,0 12,1 9,4 5,2 3,9 8,0 9,2 4,4 6,0 12,7 12,1 13,8 13,2 8,9 6,5 5,4 7,4 9,4 4,5 5,8 13,1 11,3 13,1 12,8 10,4 6,3 5,8 7,2 9,1 4,1 5,8 12,2 11,8 13,1 13,2 10,2 6,9 6,4 7,0 8,4 4,1 6,0 11,0 11,6 12,6 15,8 11,2 5,5 6,8 6,3 10,5 4,4 5,7 10,2 9,7 13,8 13,6 10,2 7,5 8,0 6,2 9,7 3,9 5,8 10,9 11,6 13,6 11,7 11,2 8,6 6,7 8,7 11,0 3,5 4,9 10,0 10,8 14,4 14,0 9,0 8,0 5,8 7,4 9,9 4,1 5,5 12,1 12,8 13,8 13,4 10,0 6,0 4,9 8,3 10,6 4,5 5,9 11,8 12,7 14,5 13,7 9,4 5,2 3,5 8,4 10,1 4,1 5,6 12,4 13,7 12,0 13,4 9,1 6,4 4,9 8,8 10,8 4,2 5,9 11,9 12,9 12,9 13,1 9,3 5,8 4,4 6,9 9,2 4,2 5,9 10,7 12,5 13,2 13,6 10,7 6,9 6,3 6,7 8,8 4,6 6,3 10,6 11,5 14,3 14,4 10,7 6,5 5,4 6,5 8,3 4,1 6,0 10,6 11,4 13,6 13,6 11,5 7,2 7,1 5,5 9,3 4,4 6,4 11,4 9,9 14,2 13,3 10,9 8,2 6,5 8,2 9,6 4,0 4,7 9,5 12,0 13,1 12,4 11,6 7,8 7,2 6,8 8,6 3,5 4,1 9,9 12,3 12,5 15,7 9,7 8,5 8,3 8,2 10,0 3,8 5,7 12,0 12,3 11,7 12,6 11,2 7,1 5,4 7,9 9,4 4,4 6,2 11,7 12,6 13,9 13,3 10,7 5,6 4,4 8,0 10,2 4,6 5,9 11,5 12,6 12,7 13,7 9,4 6,4 5,1 7,5 8,9 3,9 5,7 9,7 11,7 13,8 15,0 12,1 5,6 6,0 8,0 9,0 3,8 4,7 11,1 11,3 13,0 15,1 11,2 6,5 6,3 6,2 8,6 3,7 5,5 9,7 11,7 13,6 13,3 12,5 7,9 7,4 6,4 8,6 4,0 5,5 11,1 11,1 15,2 14,0 10,4 7,4 6,3 6,0 9,8 4,4 5,7 10,0 11,8 13,5 13,7 12,2 6,9 6,2 5,8 9,8 4,8 5,2 9,8 10,7 13,2 11,8 11,5 9,2 8,2 5,8 7,8 3,1 5,4 9,5 10,3 12,0 15,4 14,6 8,1 8,1 5,3 8,0 3,7 5,4 8,9 9,6 13,6 16,1 12,5 9,5 7,4 5,4 8,8 3,8 5,3 10,3 11,3 13,0 14,4 12,9 8,2 6,6 7,2 9,3 4,1 5,6 11,7 12,5 13,6 13,5 10,5 6,5 5,4 7,4 8,9 4,0 5,3 12,4 14,2 14,3 12,7 10,1 6,0 4,6 6

7 Færre yngre kvinner i Møre og Romsdal Ved inngangen til 2009 budde det nesten like mange kvinner som menn i Møre og Romsdal. Som i resten av landet blir det fødd fleire gutar enn jenter i fylket, men på grunn av at menn har høgare dødstal blir dette etterkvart utjamna, og i dei eldre aldersgruppene er det eit klart kvinneoverskot. Per januar 2009 var det i aldersgruppa år 92 kvinner per 100 menn i Møre og Romsdal. Til samanlikning var det på same tidspunkt 96 kvinner per 100 menn i denne aldersgruppa i Noreg. I Møre og Romsdal er det berre tre kommunar som har 100 eller fleire kvinner per 100 menn. Dette er Tingvoll (102 kvinner per 100 menn), Norddal (101) og Sandøy (100). I dei andre kommunane er det eit underskot av kvinner i denne aldersgruppa. Størst er underskotet i Sande (81 kvinner per 100 menn) og Halsa (82). Figur 1.2 Sande Kvinner per 100 menn i aldersgruppa år, 1. januar 2009 Vanylven > < 90 Volda Ørsta Sandøy Aukra Midsund Stranda Fræna Eide Molde Giske Haram Vestnes Skodje Ålesund Ørskog Herøy Ulstein Sula Stordal Hareid Sykkylven Averøy Norddal Kr.sund Rauma Smøla Gjemnes Tingvoll Nesset Aure Halsa Sunndal Surnadal Rindal kjelde: PANDA/SSB Utviklinga dei siste fem åra viser at det er årlege variasjonar innafor dei enkelte kommunane. For Ålesund, Molde og Kristiansund viser utviklinga i denne perioden at det blir stadig færre yngre kvinner pr 100 menn i same aldersgruppe. Dette er også ein trend når vi samanliknar 2000 og I same periode ser vi at talet på kvinner per 100 menn aukar i aldersgruppa år i svært mange kommunar. Unntaket er - i tillegg til byane - Sande, Hareid, Stranda, Giske, Nesset, Aukra og Gjemnes. fylk e.no/statistik k Tabell 1.4 Samla fruktbarheitstal Østfold 1,7 1,7 1,7 1,7 1,9 1,8 1,9 02 Akershus 1,8 1,9 1,9 1,8 2,0 2,0 2,0 03 Oslo 1,6 1,7 1,8 1,8 1,8 1,8 1,9 04 Hedmark 1,6 1,8 1,7 1,7 1,8 1,7 1,9 05 Oppland 1,7 1,7 1,7 1,7 1,8 1,7 1,9 06 Buskerud 1,7 1,7 1,8 1,8 1,8 1,8 2,0 07 Vestfold 1,6 1,7 1,7 1,8 1,8 1,8 1,9 08 Telemark 1,6 1,7 1,7 1,7 1,7 1,8 1,9 09 Aust-Agder 1,6 1,6 1,8 1,8 1,9 2,0 1,9 10 Vest-Agder 1,9 1,8 1,9 1,8 2,0 2,0 2,1 11 Rogaland 1,9 2,0 2,0 2,0 2,1 2,1 2,2 12 Hordaland 1,9 1,9 1,9 1,9 1,9 2,0 2,0 14 Sogn og Fjordane 2,0 2,1 2,0 2,1 2,0 2,1 2,1 15 Møre og Romsdal 1,9 2,0 2,0 2,0 1,9 2,0 2,0 16 Sør-Trøndelag 1,8 1,8 1,8 1,8 1,9 1,9 2,0 17 Nord-Trøndelag 1,9 2,0 1,9 2,0 2,1 2,0 2,1 18 Nordland 1,8 1,8 1,8 1,9 1,8 2,0 2,0 19 Troms 1,8 1,7 1,8 1,9 2,0 2,0 2,0 20 Finnmark 1,9 1,8 1,8 1,9 2,0 1,9 2,1 Samla fruktbarheitstal er summen av 1-årige aldersavhengige fruktbarhetsrater år. Tal barn kvar kvinne kjem til å føde under forutsetning av at fruktbarhetsmønstret i perioden varer ved og at dødsfall ikkje førekjem. 7

8 Fødselsoverskot og tilflytting gir vekst i folketalet Folketalet i Møre og Romsdal voks med nærare 1% frå 1. januar 2008 til 1. januar Auken kan i stor grad forklarast med fødselsoverskot og tilflytting frå utlandet. Ser vi bort frå inn- og utvandringa til fylket ville folketalet falle på sikt, på grunn av fallande fødselsoverskot. Fallande fødselsoverskot I 2008 var fødselsoverskotet i Møre og Romsdal på 466, noko som er ei auke på 6,2 % frå Av kommunane i fylket var det 21 som hadde fødselsoverskot, medan 15 hadde eit fødselsunderskot. Frå midten av 1970-talet og fram til slutten av 1990-talet vart det fødd rundt barn i Møre og Romsdal kvart år. Dei siste 5 åra har fødselstalet vore på rundt Parallelt med denne utviklinga har talet på døde auka. Tabell 1.5 Folketalsveksten i Møre og Romsdal 2008 Fødsels overskot Nettoflytting Innanlandsk Innvandring Sum folketilvekst 1502 Molde Ålesund Kristiansund Vanylven Sande Herøy Ulstein Hareid Volda Ørsta Ørskog Norddal Stranda Stordal Sykkylven Skodje Sula Giske Haram Folketalsveksten i Møre og Romsdal 2008 Fødsels overskot Nettoflytting Innanlandsk Innvandring Sum folketilvekst 1535 Vestnes Rauma Nesset Midsund Sandøy Aukra Fræna Eide Averøy Gjemnes Tingvoll Sunndal Surnadal Rindal Halsa Smøla Aure Møre og Romsdal Ei av årsakene til at det blir fødd færre barn i fylket er at fruktbarheita går ned. På byrjinga av 1970-talet hadde Møre og Romsdal eit samla fruktbarheitstal (SFT) på 2,5. I 2008 var det tilsvarande talet 2,0 (tabell side 7). Blant kommunane er det 18 som har eit fruktbarheitstal lik eller større enn fylkesgjennomsnittet. Medan Stordal hadde eit fruktbarheitstal på 3 og Gjemnes 2,5, er fruktbarheitstalet i Vanylven og Aure 1,6 på same tidspunkt. Samanlikna med landet elles er fruktbarheitstala i Møre og Romsdal gode. Trass dette vil folketalet falle på sikt, om vi ser bort frå inn- og utvandringa. I 2008 voks folketalet med personar. Medan fødselsoverskotet står for 24 % av tilveksten, forklarar nettoflyttinga resten. Nettoflyttinga til fylket var i 2008 på personar. Figur Fødselsoverskot, nettoflytting og folketilvekst i Møre og Romsdal Fødselsoverskot Nettoinnflytting Folketilvekst kjelde: PANDA/SSB

9 Auke i tilflyttinga frå utlandet Nettoflyttinga til fylket auka frå 951 i 2007 til i Dette er ei auke på 537 personar eller 56,5 %. Utan innvandring frå utlandet hadde Møre og Romsdal hatt ei negativ nettoflytting på -792, og dermed også ei negativ folketalsutvikling. Den innanlandske flyttinga frå Møre og Romsdal var i 2008 på personar. Dette er mindre enn gjennomsnittet, både for perioden (ca per år ) og for perioden (ca 4 300). Det er Oslo, Sør-Trøndelag og Hordaland som er dei fylka som flest møringar flyttar til. Heile personar, eller 54 % av alle utflyttarane, flytta til desse fylka i Av utflyttarane kom 3 054, eller 73 %, frå anten Ålesund, Molde eller Kristiansund. Korrigert for innflytting frå andre fylke i landet er det berre Ålesund, av byane, som har ein negativ innanlandsk flyttebalanse i Medan Kristiansund har ein positiv flyttebalanse på 57 personar, var det tilsvarande talet for Molde 27. Av alle kommunane er det Skodje som kan vise til den beste innanlandske flyttebalansen i 2008, i motsett ende er Sunndal. Av alle kommunane i fylket er det berre 8 som har ein positiv innanlands flyttebalanse i Når ein også tek med flyttinga til og frå utlandet, endrar dette biletet seg. Heile 25 av fylkets 36 kommunar kan då vise til positive tal for den samla nettoflyttinga. Det er Ålesund, Kristiansund og Molde som har den største positive netto tilflyttinga i fylket, medan Eide, Vanylven og Herøy har størst netto fråflytting i Tabell 1.6 Innflytting Alle flyttingar til/frå fylket og kommunar 2008 Alle flyttingar Innenlandske flyttingar Innvandring og utvandring Utflytting Nettoinnflytting Innflytting Utflytting Nettoinnflytting per middelfolkemengde* 1502 Molde ,0 1,1 6, Ålesund ,3-0,1 7, Kristiansund ,7 2,5 8, Vanylven ,1-14,2 3, Sande ,7-9,5 24, Herøy ,0-8,1 5, Ulstein ,6-5,9 19, Hareid ,4-3,8 13, Volda ,0 0,0 8, Ørsta ,1-4,7 6, Ørskog ,7-2,8 15, Norddal ,2 1,1 13, Stranda ,3-13,7 12, Stordal ,1-17,2 28, Sykkylven ,1-4,9 13, Skodje ,0 15,9 12, Sula ,2 6,5 6, Giske ,0-0,1 11, Haram ,6-7,9 15, Vestnes ,5-5,4 9, Rauma ,3-9,5 9, Nesset ,2-0,3 5, Midsund ,1-3,7 16, Sandøy ,5 2,3 23, Aukra ,3-13,8 13, Fræna ,0-3,9 6, Eide ,9-23,7 4, Averøy ,6 1,5 8, Gjemnes ,6-9,5 4, Tingvoll ,2-23,8 16, Sunndal ,5-15,2 14, Surnadal ,3-3,3 2, Rindal ,4 2,9 0, Halsa ,2-15,1 10, Smøla ,4-3,3 4, Aure ,4-8,0 6,5 Møre og Romsdal ,0-3,2 9,2 *) Middelfolkemengde: Gjennomsnitt av folkemengda ved byrjinga og utgangen av året. Nettoinnflytting Innvandring Utvandring Nettoinnvandring Alle flyttinger Innenlandske flyttinger Innvandring og utvandring fylk e.no/statistik k 9

10 med utanlandsk statsborgarskap Av dei personane som budde i Møre og Romsdal 1. januar 2009 var , eller 4,4 %, utanlandske statsborgarar. Talet på desse voks med i 2008, noko som er den største auken sidan Til samanlikning var det 6,3 % utanlandske statsborgarar i Noreg på same tid. Talet på desse voks med i Det vil seie at 5,2 %, eller kvar 20. nye utanlandske statsborgar i landet, var busett i Møre og Romsdal. Dei fleste utanlandske statsborgarane er busette i Oslo, Akershus og Rogaland. I desse fylka stod dei for høvesvis 12 % av folketalet i Oslo og 7 % i dei to andre fylka. Heile 46 % av alle utanlandske statsborgarar i Noreg var busett i desse tre fylka i Talet på polske statsborgarar auka mest i Det var ved utgangen av 2008 busett polakkar i Noreg, eller 46 % fleire enn året før. Polakkane utgjer den klart største gruppa av dei busette med utanlandsk statsborgarskap, også i Møre og Romsdal. I 2008 var det busett polakkar i Møre og Romsdal, noko som er ei auka på 872 personar, eller 78 % frå året før. Den nest største gruppa er tyskarar, med 1406 personar, noko som tilsvarar ein auke frå 2007 til 2008 på nærare 30 %. Tabell 1.7 Personar med utenlandsk statsborgarskap, fordelt på fylke i landet, Østfold Akershus Oslo Hedmark Oppland Buskerud Vestfold Telemark Aust-Agder Vest-Agder Rogaland Hordaland Sogn og Fjordane Møre og Romsdal Sør-Trøndelag Nord-Trøndelag Nordland Troms Finnmark Heile landet Tabell 1.8 Største gruppe med utanlandske statsborgarskap i Møre og Romsdal, Endring siste året %-vis endring siste året Polen ,1 Tyskland ,5 Sverige ,0 Danmark ,4 Thailand ,7 Russland ,2 Storbritannia ,3 Irak ,5 Nederland ,5 Somalia ,4 Litauen ,0 Bosnia-Hercegovina ,8 Filippinene ,5 USA ,8 10

11 Framleis vekst i sysselsetjinga I 2008 var personar sysselsette i Møre og Romsdal. Dette er ein auke på personar eller 1,2 % frå 2007 til Til samanlikning var veksten i Noreg på 1,6 %. Det fylket som hadde sterkast vekst i sysselsetjinga i 2008 var Akershus, med 2,6 %. Sogn og Fjordane hadde den lågaste veksten med 20 nye arbeidsplassar. Industri- og bergverk, varehandel, hotell- og restaurantverksemd, offentleg forvalting og anna tenesteyting er dei viktigaste næringane i Møre og Romsdal. Nærare 70 % av alle sysselsette i Møre og Romsdal arbeider innafor desse næringane, noko som er om lag som i resten av landet. Skilnaden er at det på landsbasis er større sysselsetjing i offentleg sektor og langt mindre sysselsetjing i industri- og bergverk. Medan 19 % er sysselsett i industri- og bergverk i Møre og Romsdal, er det tilsvarande talet 13 % for Noreg. Relativt sett er sysselsetjinga i industrien størst i kommunane Stordal (49,3 %), Haram (49,1 %) og Sykkylven (47,6 %). I absolutte tal er sysselsetjinga størst i Molde (2 513 personar). Deretter følgjer Haram (2 213 personar) og Ålesund (2 184 personar). Sysselsetjinga innan jordbruk, skogbruk og fiske er noko større i Møre og Romsdal enn i landet elles, høvesvis 5,2 % og 3,1 %. Relativt sett er sysselsetjinga innan denne næringskategorien størst i Nesset (28 %), Smøla (21,3 %), Halsa og Norddal (begge 20,5 %). Målt i absolutte tal er sysselsetjinga størst i Herøy (441 personar). Deretter følgjer Ålesund (415 personar) og Surnadal (342 personar). Ni fylke hadde ein nedgang i sysselsetjinga innan jordbruk, skogbruk og fiske frå 2007 til Den prosentvise nedgangen var størst i Møre og Romsdal, med over 4 %. I landet elles var nedgangen om lag 1 % Figur 2.1 Tabell Jordbruk, skogbruk og fiske Næringsstruktur Møre og Romsdal og landet 2008 Industri mm Landet Møre og Romsdal Bygge- og anleggsvirksomhet Varehandel, hotell- og restaurantvirksomhet Transport og kommunikasjon Finansiell tjenesteyting Forretningsmessig tjenesteyting, eiendomsdrift Offentlig forvaltning og annen tjenesteyting Sysselsette personar etter arbeidsstad per 4. kvartal Møre og Romsdal Heile landet %-vis endring kjelde: PANDA/SSB kjelde: PANDA/SSB %-vis endring Jordbruk, skogbruk og fiske , ,9 Industri og bergverksdrift , ,7 Kraft- og vannforsyning , ,6 Bygge- og anleggsvirksomhet , ,0 Varehandel, hotell- og restaurantvirksomhet , ,1 Transport og kommunikasjon , ,0 Finansiell tjenesteyting , ,2 Forretningsmessig tjenesteyting, eiendomsdrift , ,8 Offentlig forvaltning og annen tjenesteyting , ,0 Uoppgitt , ,2 I alt , ,6 Sysselsetting fylk e.no/statistik k 11

12 Tabell 2.2 Sysselsette personar etter arbeidsstad 4. kvartal 2008 kjelde: PANDA/SSB Tabell 2.3 kjelde: PANDA/SSB Sysselsette personar etter arbeidsstad 4. kvartal 2008 i prosent Jordbruk, skogbruk og fiske Industri og bergverksdrift Kraft- og vassforsyning Bygge- og anleggsvirksomheit Varehandel, hotell- og restaurantvirksomheit Transport og kommunikasjon Finansiell tenesteyting Forretningsmessig tenesteyting, eigedomsdrift Offentleg forvaltning og anna tenesteyting Uoppgitt I alt Jordbruk, skogbruk og fiske Industri og bergverksdrift Kraft- og vassforsyning Bygge- og anleggsvirksomheit Varehandel, hotell- og restaurantvirksomheit Transport og kommunikasjon Finansiell tenesteyting Forretningsmessig tenesteyting, eigedomsdrift Offentleg forvaltning og anna tenesteyting Uoppgitt 1502 Molde Ålesund Kristiansund Vanylven Sande Herøy Ulstein Hareid Volda Ørsta Ørskog Norddal Stranda Stordal Sykkylven Skodje Sula Giske Haram Vestnes Rauma Nesset Midsund Sandøy Aukra Fræna Eide Averøy Gjemnes Tingvoll Sunndal Surnadal Rindal Halsa Smøla Aure Møre og Romsdal Heile landet ,1 15,4 0,9 7,4 18,7 5,8 1,5 8,9 40,1 0,3 1,6 8,4 1,0 7,0 23,4 9,0 2,9 10,8 35,7 0,4 2,0 10,9 0,8 6,2 19,7 10,5 1,4 13,2 35,0 0,3 17,4 15,6 0,6 8,1 11,1 10,5 1,0 2,3 32,7 0,8 7,4 28,8 0,0 4,0 6,6 9,4 1,3 10,5 31,4 0,7 11,3 15,7 1,8 5,2 14,4 14,9 0,7 6,1 29,3 0,6 1,2 40,0 0,3 4,4 16,6 5,8 1,0 5,6 24,8 0,2 3,2 41,2 0,1 5,1 9,5 8,9 0,6 3,6 27,2 0,6 6,3 7,1 0,3 6,9 12,5 6,8 1,3 5,0 53,1 0,6 7,0 18,2 2,5 8,6 17,6 7,4 1,6 5,1 31,4 0,5 5,7 6,3 2,3 8,8 17,7 8,6 1,7 2,9 45,8 0,2 20,5 2,2 6,2 6,2 14,6 2,8 1,9 2,0 43,2 0,5 5,3 35,2 1,0 8,1 11,6 5,0 0,3 3,7 29,5 0,3 3,1 49,3 0,0 12,4 7,5 1,3 0,3 3,4 22,4 0,2 2,4 47,6 0,7 6,1 11,7 5,4 0,9 3,7 21,3 0,2 3,9 21,6 0,0 13,4 11,6 8,9 1,3 3,5 35,5 0,4 3,3 24,1 0,0 10,9 19,6 5,7 0,5 2,4 32,9 0,4 12,0 18,0 0,0 5,8 10,1 14,5 0,5 4,1 34,0 0,9 4,1 49,1 0,1 3,4 8,1 5,7 0,6 3,9 24,6 0,5 5,1 26,1 0,9 6,8 11,5 5,0 0,7 4,2 39,4 0,3 6,4 18,7 1,1 9,2 19,2 11,4 0,9 3,4 29,4 0,3 28,0 11,2 1,6 7,8 9,5 3,0 1,5 2,1 34,9 0,3 14,7 15,5 0,0 10,1 8,8 8,2 1,0 3,5 37,6 0,8 9,0 32,8 2,0 3,2 10,8 6,0 0,6 5,5 29,9 0,1 6,5 27,4 0,0 10,1 9,9 7,1 0,5 3,1 35,0 0,5 9,2 17,9 0,2 8,5 13,7 11,3 1,2 2,0 35,3 0,7 5,9 20,8 0,2 10,7 13,9 5,2 1,0 3,3 38,5 0,5 12,3 20,6 1,2 10,7 10,2 8,9 0,9 5,8 29,2 0,3 17,7 14,1 0,2 7,6 9,2 3,5 1,0 2,5 42,9 1,3 12,1 8,8 0,3 12,9 10,7 4,3 1,6 5,2 43,3 0,7 3,2 35,8 2,5 6,4 12,8 5,1 0,9 4,2 28,8 0,4 11,7 13,1 1,4 7,1 14,9 6,5 1,3 5,3 38,0 0,7 14,7 19,5 0,0 15,8 10,5 3,2 2,0 2,5 31,7 0,1 20,5 20,2 0,5 6,1 9,6 5,6 0,9 2,7 32,8 0,9 21,3 10,5 1,6 4,7 11,4 12,8 0,7 4,0 32,5 0,4 14,5 16,5 0,8 9,2 9,7 11,3 0,3 2,9 34,5 0,4 5,2 19,0 0,9 7,2 16,4 8,0 1,5 7,0 34,5 0,4 3,1 12,7 0,6 7,4 18,2 6,5 2,0 12,0 37,1 0,4 12

13 I perioden auka sysselsetjinga i Møre og Romsdal med 9,2 %. Dette er noko svakare enn auken på landsbasis, som er på 11,6 %. I Møre og Romsdal har auken i sysselsetjing vore sterkast innan forretningsmessig tenesteyting* og eigedomsdrift (61 %). Veksten innan forretningsmessig tenesteyting og eigedomsdrift er nærare 25 prosentpoeng sterkare i Møre og Romsdal enn i landet elles i perioden Kraft- og vassforsyning (24,7 %) og byggje- og anleggsverksemda (20,9 %) er dei to andre næringskategoriane i Møre og Romsdal der det har vore ein sterk auke i sysselsetjinga i perioden Målt i absolutte tal har auken i sysselsetjinga i Møre og Romsdal vore sterkast innan offentleg forvalting (5 443 personar) og forretningsmessig tenesteyting (3 352 personar). Dette er som utviklinga elles i landet. I perioden er nedgangen i sysselsetjinga størst innan jordbruk, skogbruk og fiske. Den relative reduksjonen er på 23 %. Til samanlikning er nedgangen i sysselsetjinga på landsbasis 13 %. Målt i absolutte tal er nedgangen i sysselsetjinga i denne næringa på personar. Det tilsvarande talet for Møre og Romsdal er Det betyr at kvar 7. jobb som har forsvunne i denne næringa på landsbasis, forsvann i Møre og Romsdal. Også industrisysselsetjinga i Møre og Romsdal er noko redusert i perioden Samanlikna med landet elles ser vi ein vekst i kraft- og vassforsyning og transport og kommunikasjon i Møre og Romsdal. I Noreg går sysselsetjinga ned innan desse to næringskategoriane i perioden Men medan sysselsetjinga innan finansiell tenesteyting veks på landsbasis i denne perioden, har den vorte noko redusert i Møre og Romsdal. fylk e.no/statistik k Figur 2.2 Figur 2.3 Relativ andel (%) industriarbeidsplassar av alle arbeidsplassar i 2008 etter kommune Stordal Haram Sykkylven Hareid Ulstein Sunndal Stranda Sandøy Sande Vestnes Sula Skodje Aukra Eide Halsa Averøy Rindal Rauma Giske Ørsta Fræna Aure Herøy Vanylven Midsund Molde Gjemnes Surnadal Nesset Smøla Kristiansund Tingvoll Ålesund Volda Ørskog Norddal prosent Relativ andel (%) industriarbeidsplassar av alle arbeidsplassar i 2003 og 2008 etter fylke Møre og Romsdal Østfold Vest-Agder Sogn og Fjordane Buskerud Vestfold Rogaland Telemark Aust-Agder Hordaland Nord-Trøndelag Hedmark Oppland Nordland Sør-Trøndelag Akershus Finnmark Oslo Troms prosent *) Verksemder innan denne næringa leverer tenester til resten av næringslivet, og kategorien omfattar verksemder som eigedomsdrift, datatenester, arkitektar og tekniske konsulentverksemder. 13

14 5 av 36 kommunar med arbeidsplassdekning på over 100 % Arbeidsplassdekninga i Møre og Romsdal er på 96 %, noko som betyr at det er færre arbeidsplassar enn arbeidstakarar i fylket. Berre 10 av fylkets 36 kommunar har ein dekningsgrad som er større enn fylkesgjennomsnittet, og av desse har 5 kommunar ein dekningsgrad på over 100 %. Ei arbeidsplassdekning på meir enn 100 % inneber at talet arbeidsplassar i den enkelte kommune er større enn talet på arbeidstakarar som er busett i kommunen. Kommunane med høgast dekningsgrad er Ulstein, Molde, Stordal, Ålesund og Sunndal. Kommunen med høgast arbeidsplassdekningsgrad er Ulstein kommune, med 123,2 %. I Ulstein kommune er den maritime industrien stor. Over 83 % er sysselsett i privat sektor og offentlege føretak i Ulstein. Heile 40 % av arbeidsplassane i kommunen er i industrien, og sysselsettinga i finansiell og forretningsmessig tenesteyting er på nærare 7 %. Kommunane med lågast arbeidsplassdekning er Fræna (58,8 %), Sula (62,2 %) og Giske (65,8 %). Dette er pendlarkommunar, som ligg i tilknyting til større regionale sentra. God arbeidsplassdekning i regionsentra Det er fire større regionale sentra i Møre og Romsdal. Desse er Ålesund, Molde, Kristiansund og Volda/Ørsta (Amdam og Amdam 2004). Desse regionsentra har ei rekkje sørvisfunksjonar, både private og offentlege, og ein variert arbeidsmarknad som er attraktiv i omlandet. Molde har ei arbeidsplassdekning på 122,5 %, for Ålesund og Kristiansund er dei tilsvarande tala 112,7 % og 99,4 %. Tabell 2.4 Arbeidsplassdekning 2008 Sysselsette personar busette i regionen Sysselsette personar med arbeidsstad i regionen Arbeidsplassdekning 1502 Molde , Ålesund , Kristiansund , Vanylven , Sande , Herøy , Ulstein , Hareid , Volda , Ørsta , Ørskog , Norddal , Stranda , Stordal , Sykkylven , Skodje , Sula , Giske , Haram , Vestnes , Rauma , Nesset , Midsund , Sandøy , Aukra , Fræna , Eide , Averøy , Gjemnes , Tingvoll , Sunndal , Surnadal , Rindal , Halsa , Smøla , Aure ,2 Møre og Romsdal ,0 Arbeidsplassdekning: Talet på arbeidsplassar (sysselsette etter arbeidsstad) i % av talet på arbeidstakarar (sysselsette etter bustad) Arbeidsplassdekning på meir enn 100 inneber at talet på arbeidsplassar i kommunen er større enn talet på arbeidstakarar som er busette i kommunen (og arbeider i kommunen eller andre stader). Figur 2.4 Arbeidsplassdekning 2008 i prosent Ulstein Molde Stordal Ålesund Sunndal Volda Kristiansund Stranda Sande Haram Møre og Romsdal Sandøy Sykkylven Surnadal Rauma Norddal Smøla Herøy Vestnes Ørsta Halsa Aure Hareid Rindal Vanylven Midsund Aukra Ørskog Averøy Tingvoll Nesset Eide Fræna Giske Sula Gjemnes Skodje

15 Arbeidsplassdekninga i Volda er om lag som dekningsgraden i Kristiansund. I Ørsta er dekningsgraden 87,2 %, noko som er langt under fylkesgjennomsnittet. Samtidig har Ørsta dei seinare åra vakse fram som eit handelssenter på søre Sunnmøre. I Molde er den samla sysselsetjinga i kommunal, fylkeskommunal og statleg forvalting på 33 %. For Ålesund og Kristiansund er dei tilsvarande tala 28 % og 29 %. I Volda er sysselsetjinga i offentleg forvalting på nærare 47 %. Dette er arbeidsplassar som har vist seg å vere mindre utsette og meir stabile i økonomisk vanskelege tider. I dei tre byane er det høvesvis høg sysselsetjing i industri og innan forretningsmessig tenesteyting (til saman over 20 %). Generelt sett er desse arbeidsplassane sårbare i økonomiske nedgangstider, men utviklinga frå 2007 til 2008 indikerer at sysselsetjinga vil halde seg innafor desse næringane i dei tre byane. Varar dette ved kan det bety at arbeidsplassdekninga i dei fire regionale sentra vil kunne halde seg høvesvis godt, sjølv i økonomisk vanskelegare tider. Tabell 2.5 Sysselsette personar etter arbeidsstad og sektor fordelt på kommune per 4. kvartal 2007 og 2008 Tal arbeidsplassar 2008 i prosent Kommune Alle sektorar Statleg forvaltning Fylkeskommunal forvaltning Kommunal forvaltning Privat sektor og offentlege føretak Alle sektorar Statleg forvaltning Fylkeskommunal forvaltning Kommunal forvaltning Privat sektor og offentlege føretak Statleg forvaltning Fylkeskommunal forvaltning 1502 Molde ,9 3,5 13,5 67, Ålesund ,8 2,1 12,8 72, Kristiansund ,1 2,6 17,4 71, Vanylven ,4 1,2 26,8 70, Sande ,9 0,2 24,7 72, Herøy ,0 2,1 20,3 76, Ulstein ,0 2,2 13,7 83, Hareid ,6 0,1 19,7 79, Volda ,3 2,1 19,2 54, Ørsta ,6 2,2 21,0 74, Ørskog ,6 4,7 31,4 58, Norddal ,9 0,3 28,9 69, Stranda ,5 1,9 19,9 76, Stordal ,7 0,0 20,1 79, Sykkylven ,6 1,2 16,3 81, Skodje ,9 0,0 31,2 68, Sula ,2 0,2 25,0 73, Giske ,1 0,3 25,1 73, Haram ,7 1,5 18,3 79, Vestnes ,2 2,0 31,1 64, Rauma ,8 1,3 21,6 75, Nesset ,2 0,2 30,7 67, Midsund ,9 0,4 34,2 64, Sandøy ,7 0,3 27,8 71, Aukra ,1 0,2 30,5 68, Fræna ,8 2,6 24,1 70, Eide ,9 0,2 29,7 67, Averøy ,8 0,2 22,9 76, Gjemnes ,4 0,2 35,4 62, Tingvoll ,6 3,2 33,5 57, Sunndal ,0 1,4 23,3 74, Surnadal ,6 2,1 26,3 70, Rindal ,6 0,6 31,0 67, Halsa ,5 0,1 29,0 69, Smøla ,2 0,2 28,8 69, Aure ,8 0,2 27,3 68,7 Møre og Romsdal ,2 1,9 19,3 71,6 Kommunal forvaltning Privat sektor og offentlege føretak Heile landet ,0 1,7 16,8 71,5 fylk e.no/statistik k 15

16 Få statlege arbeidsplassar i Møre og Romsdal Statlege arbeidsplassar utgjer 7,2 % av den samla sysselsetjinga i Møre og Romsdal. For landet elles utgjer desse 10,1 %. Av fylka er det berre Rogaland som har færre statlege arbeidsplassar enn Møre og Romsdal. Flest statlege arbeidsplassar har Troms, Oslo og Sør-Trøndelag. I Volda utgjer dei statlege arbeidsplassane 24,3 % av alle arbeidsplassane i kommunen. Deretter følgjer Molde (15,9 %) og Ålesund (12,8 %). Målt i absolutte tal er det flest statlege arbeidsplassar i Ålesund (3 339 arbeidsplassar). Kommunane med færrast statlege arbeidsplassar er Rindal og Sykkylven (begge 0,6 %). I perioden auka talet på statlege arbeidsplassar med 1 050, noko som tilsvarar ein prosentvis auke på 0,4 %. I same perioden vart talet på statlege arbeidsplassar i Møre og Romsdal redusert med 154, noko som tilsvarar ein nedgang på 1,7 %. Berre Buskerud, Telemark og Sør-Trøndelag hadde ein større relativ nedgang enn Møre og Romsdal. Målt i absolutte tal var reduksjonen på tal arbeidsplassar større i Møre og Romsdal enn i Telemark. Det har i alt kome 63 nye statlege arbeidsplassar til Møre og Romsdal i perioden Av desse er 59 knytte til undervisning. Reduksjonen i statlege arbeidsplassar kan forklarast med endringar innan statlege helse- og sosialtenester. I alt 248 statlege arbeidsplassar forsvann i Ålesund, Molde og Kristiansund i perioden Av desse var 127 arbeidsplassar lokalisert i Ålesund, medan Molde og Kristiansund har mista høvesvis 85 og 36 arbeidsplassar kvar. Tabell 2.6 Tabell 2.7 Statlege arbeidsplasser etter fylke Endring Tal statlege arb. plassar 2006 Statlege arb. plassar i % av alle arb.plassar 2006 Tal statlege arb. plassar 2008 Statlege arb. plassar i % av alle arb.plassar 2008 Tal % 01 Østfold , , ,7 02 Akershus , , ,1 03 Oslo , , ,2 04 Hedmark , , ,8 05 Oppland , , ,4 06 Buskerud , , ,5 07 Vestfold , ,5 89 1,0 08 Telemark , , ,3 09 Aust-Agder , , ,4 10 Vest-Agder , , ,7 11 Rogaland , , ,1 12 Hordaland , , ,3 14 Sogn og Fjordane , ,4 86 1,9 15 Møre og Romsdal , , ,7 16 Sør-Trøndelag , , ,3 17 Nord-Trøndelag , , ,3 18 Nordland , , ,1 19 Troms , , ,6 20 Finnmark , ,2 40 0,9 Heile landet , , ,4 Sysselsette i statleg sektor i Møre og Romsdal, alle næringer, Endring Tal % Jord-, skogbruk og fiske ,0 Sekundærnæringar ,0 Tjenesteytende næringar ,7 Off.adm. og forsvar m.m ,2 Undervisning ,9 Helse- og sosialtenester ,9 Andre sosiale og pers. tenester ,3 I alt ,7 16

17 Figur 2.5 Prosentvis vekst i syssselsetjinga Vekst meir enn 20 % Smøla Vekst mellom 10 % og 20 % Vekst mindre enn 10 % Nedgang Averøy Kr.sund*** Tingvoll Aure** Halsa Rindal Sandøy Aukra Fræna Eide Gjemnes Surnadal *Sande Ørsta Midsund Stranda Molde Giske Haram Vestnes Skodje Ålesund Ørskog Herøy Ulstein Sula Stordal Hareid Sykkylven Norddal Rauma Nesset Sunndal Vanylven Volda *) Delar av Sande kommune over til Vanylven kommune **) 1. jan 2006 blei Tustna og Aure ei kommune Aure kommune * Delar *** av ) 1. Sande jan 2008 kommune blei Kristiansund over og til Vanylven Frei ei kommune kommune Kristiansund kommune ** 1. jan 2006 blei Tustna og Aure ei kommune - Aure kommune *** 1. jan 2008 blei Kristiansund og Frei ei kommune - Kristiansund kommune fylk e.no/statistik k 17

18 Færre utanlandske arbeidstakarar Etter årets ni første månader er det registrert utanlandske arbeidstakarar i alle kommunane i fylket. I heile 28 av kommunane er det nedgang, ein er uendra og 7 har auke i talet på utanlandske arbeidstakarar frå året før. Talet på utanlandske arbeidstakarar i fylket i perioden er redusert med om lag 30 % i høve til same periode i fjor. Medan vi i fjor registrerte over utenlandske arbeidstakarar i vårt fylke, er tilsvarande tal for 2009 på om lag Dette utgjer nesten 6 % av arbeidsstyrken i fylket. Det er særleg to kommunar som utmerkar seg; nemleg Ulstein og Aukra. Saman står desse to for over halvparten av nedgangen. Medan vi i 2008 rapporterte om nesten utanlandske arbeidstakarar i Ulstein, med eit sterk maritimt næringsliv, er tala for i år om lag Også i nabokommunen, Hareid, er reduksjonen stor, frå 374 i fjor til 124 i år. Redusert aktivitet i maritim industri forklarer denne endringa, ei forklaring som òg gjeld Haram, der det òg er ein markant nedgang (2008: 1 450, 2009: 1 139), sjølv om denne er svakare enn i Ulstein. I Vestnes, også ein kommune med eit stort innslag av maritim industri, kan vi berre registrere ein beskjeden nedgang, frå til Nedtrappinga på Ormen Lange-anlegget gir Aukra ein nedgang i utanlandske arbeidstakarar siste året på 36 % prosent til Trass i kraftig nedgang i det samla talet på utanlandske arbeidstakarar i fylket, registrerer vi ein beskjeden auke i følgjande kommunar: Herøy, Norddal, Stordal, Sula, Rauma, Fræna og Averøy. Tabell 2.8 kjelde: Skatteetaten Tabell 2.9 kjelde: Skatteetaten Arbeidskommune Tal arbeidsforhold* (utenlandske statsborgere) fordelt på arbeidskommune i Møre og Romsdal Perioden: Norsk arbeidsgjevar Utenlandsk arbeidsgjevar Totalt Tal personar Herav næringsdrivande 1502 Molde Kristiansund Ålesund Kristiansund Vanylven Sande Herøy Ulstein Hareid Volda Ørsta Ørskog Norddal Stranda Stordal Sykkylven Skodje Sula Giske Haram Vestnes Rauma Nesset Midsund Sandøy Aukra Fræna Eide Averøy Frei Gjemnes Tingvoll Sunndal Surnadal Rindal Aure Halsa Tustna Smøla Aure Totalt i fylke Tal arbeidstakarar (utenlandske statsborgarar) ansatt i utenlandske virksomheiter i Møre og Romsdal Perioden: Arbeidstakers bostedsland Tal personar Herav næringsdrivande AUSTRALIA 2 0 BULGARIA 24 1 CANADA 1 0 DANMARK ESTLAND 68 0 FINLAND 10 0 FÆRØYENE 1 0 INDIA 22 0 IRLAND 2 0 LATVIA LIBANON 1 0 LITAUEN NEDERLAND 10 4 POLEN PORTUGAL 8 0 ROMANIA RUSSLAND 3 0 SLOVAKIA 9 1 STORBRITANNIA SVERIGE TSJEKKISKE REP 6 2 TYSKLAND 65 2 USA 30 0 UKRAINA 23 0 ZAMBIA 1 0 ØSTERRIKE 4 0 Sum Statistikken viser arbeidstakarar ansatt hjå utenlandske arbeids gjevarar som arbeider på oppdrag i Noreg. *) Dersom arbeidstakaren har arbeidd i fleire kommunar, blir han/ho telt under kvar kommune. 18

19 Grunna omlegging av statistikken har vi ikkje samla tal for utanlandske arbeidstakarar fordelt på nasjonalitet. Det er tal tilgjengeleg berre for utanlandske arbeidstakarar tilsett i utanlandske selskap (entreprise). Desse utgjer om lag 60 % (4 400) av alle utanlandske arbeidstakarar i fylket, noko som er om lag på nivå med i fjor. På denne statistikken er det arbeidstakarar frå Polen (2 278) og Litauen (1 000) som dominerer. I tillegg til Danmark og Sverige er Latvia, Romania og Storbritannia representert, med over 100 arbeidstakarar på denne statistikken. Ei oversikt over utanlandske arbeidstakarar tilsett i norske selskap ville gitt eit større innslag av arbeidstakarar frå Skandinavia. Viktigaste grunn til invandring er arbeid Den viktigaste grunnen til innvandring i 2008 var arbeid. Av dei personane som innvandra til fylket med utanlandsk statsborgarskap, hadde 51 % arbeid som grunngjeving. Det tilsvarande talet for Noreg var 48 %. Knappe 4 % kom til Møre og Romsdal for å ta utdanning. Dette er 4 prosentpoeng lågare enn landet sett under eitt. Tabell 2.10 I alt Arbeid Alle innvandringsgrunnar Familie Flukt Utdanning 1502 Molde Ålesund Kristiansund Vanylven Sande Herøy Ulstein Hareid Volda Ørsta Ørskog Norddal Stranda Stordal Sykkylven Skodje Sula Giske Haram Vestnes Rauma Nesset Midsund Sandøy Aukra Fræna Eide Averøy Gjemnes Tingvoll Sunndal Surnadal Rindal Halsa Smøla Aure Møre og Romsdal Landet ) Tal mindre enn 3 kan ikkje publiserast Andre I alt Arbeid Familie Flukt Utdanning Andre fylk e.no/statistik k 19

20 20 Pendling Stor arbeidspendling Underskot på arbeidsplassar i forhold til arbeidsstyrken skaper arbeidspendling. Det har vore ein auke på 6 % i innpendlinga til Møre og Romsdal siste året, i alt 4125 pendlar inn til Møre og Romsdal i Utpendlinga er noko redusert i 2008, og det er om lag 40 færre som pendlar ut frå fylket (9455) i forhold til i Ved utgangen av 2008 var det yrkesaktive i Møre og Romsdal. Om lag kvar fjerde arbeidstakar kryssar minst ei kommunegrense for å kome på arbeid (definisjonen på pendling). Størst utpendling finn ein i kommunane Skodje, Sula og Gjemnes, der meir enn 50 % av dei yrkesaktive pendla ut av kommunen for å nå arbeidsplassen sin. Den relative innpendlinga er størst i kommunane Ulstein, Skodje og Stordal, alle over 35 %. Kommunar med lågast relativ innpendling er Smøla og Sandøy. Lågast relativ utpendling har kommunane Sunndal og Sandøy. I 2008 var det 5 kommunar som hadde netto innpendling. Dette var kommunane Molde, Ålesund, Ulstein, Stordal og Sunndal, målt i absolutte tal. Ser ein på pendlingsstraumane, finn ein at i Molde arbeider folk frå alle kommunane i Møre og Romsdal. Ålesund har arbeidstakarar frå alle kommunane unntatt Rindal. Byane som regionsenter Pendlingsmønsteret seier noko om kor integrert arbeidsmarknaden er over kommunegrensene. Ser vi nærare på byane, kan vi observere store forskjellar i pendlingsmønster. Både Molde og Ålesund synest å vere del av ein større, integrert arbeidsmarknad med relativt stor utpendling og innpendling, særleg i høve til nabokommunane. Det er særleg innpendlinga som er låg til Kristiansund. Tabell 3.1 kjelde: PANDA/SSB Figur 3.1 kjelde: PANDA/SSB Pendling per 4. kvartal 2008 Personar som pendlar inn i regionen Personar som pendlar ut av regionen Innpendling i % av sysselsette Utpendling i % av bosette 1502 Molde ,1 15, Ålesund ,9 17, Kristiansund ,1 15, Vanylven ,0 25, Sande ,2 30, Herøy ,7 27, Ulstein ,2 30, Hareid ,3 44, Volda ,0 33, Ørsta ,7 32, Ørskog ,7 47, Norddal ,0 25, Stranda ,7 17, Stordal ,0 27, Sykkylven ,4 15, Skodje ,8 64, Sula ,2 55, Giske ,2 42, Haram ,4 23, Vestnes ,8 24, Rauma ,1 17, Nesset ,0 44, Midsund ,2 26, Sandøy ,0 10, Aukra ,8 38, Fræna ,6 44, Eide ,6 44, Averøy ,9 32, Gjemnes ,1 51, Tingvoll ,6 33, Sunndal ,4 11, Surnadal ,4 19, Rindal ,7 30, Halsa ,6 29, Smøla ,1 15, Aure ,2 25,2 Møre og Romsdal ,3 7,2 Tal pendlarar til og frå dei enkelte kommunane 2008 Vanylven Sande Herøy Ulstein Hareid Volda Ørsta Ålesund Ørskog Norddal Stranda Stordal Sykkylven Skodje Sula Giske Haram Sandøy Molde Vestnes Rauma Nesset Midsund Aukra Fræna Eide Gjemnes Kristiansund Averøy Aure Smøla Tingvoll Sunndal Surnadal Rindal Halsa Utpendling Innpendling