Årsplan mat og helse 9. klasse 2016 Læreverk: Kokeboka mi (+ teoriboka til denne), kokebok for alle, kopiar av oppskrifter/anna relevant teori. Lærar: Anne Grethe Nerheim. Veke Tema Teknikk Matrett Mål LK06 Læringsmål 33 Bli kjent på kjøkken, hygienereglar og forventningar/kriterier i faget. Ingen matlaging ML 1 Eg kan nemne minst hygienereglar, og forklare viktigheita av desse. Eg kan seie litt om korleis bakteriar trives ved 3 Energi - Frokosten Bli kjend med utstyret på kjøkken. Riktig oppvask. Blande saman ingrediensar. 35 Dei ulike næringsstoffa og kostsirkelen Frokostblanding, knekkebrød, havrevelling og smoothie Ingen matlaging Lage og presentere veggavis om dei ulike næringsstoffa. ML 1, ML ML 1 ulike temperaturar. Eg kan vise og forklare kva som kjenneteiknar ein «grundig oppvask». Eg kan nemne gode alternativ til brødskive som frokost og grunngi dette. Eg kan namnet på dei ulike næringsstoffa og veit kva for nokon av dei som gir energi. Eg kan forklare ordet «energibalanse». 36 Helsedirektoratet sine kostråd Lage jamn og smidig deig. Bakepulver som hevemiddel. Kutte grønsaker og koke suppe. Bruk av steikeomn. 37 Gjærdeig Grov og fin gjærbakst. Tomatsuppe, grove scones og sommerpai. Grove rundstykke, fletteloff og kveitebollar. ML 1, ML 2 ML 1, ML 2, MK 2 Eg veit kvifor det er viktig å ete mat frå alle deler av kostsirkelen gjennom dagen. Eg viser at eg kan bruke arbeidstallerken for å halde orden når eg lagar mat. Eg kan seie litt om kvifor helsedirektoratet har laga kostråd til befolkninga og kan nemne minst tre av kostråda. Eg kan nemne ulike hevingsmiddel og korleis dei virkar i ulike bakverk.
Lage jamn og smidig deig. Gjær som hevemiddel. Bruk av steikeomn. 38 Middag: Fisk Toppjamning. Kutte grønsaker. Gjærdeig. 39 Restemat: Paideig (mørdeig) og eggestand Syltetøy av sjølvplukka bær. Fiskesuppe og grove rundstykke. Pai, salat og limonade ML 1, ML 2 ML 1, ML 2, MF 1 Eg kan grunngi kvifor det er meir næring i sammalt mjøl og heilkorn enn i sikta mjøl. Eg kan teikne eit døme på merket som fortel kor grovt eit brød er, og eg veit kor eg kan finne dette merket. Eg kan vurdere om fisken vi brukar i fiskesuppa er feit eller mager fisk. Eg kan vurdere kva for deler av kostsirkelen vi dekker ved å ete fiskesuppe med grove rundstykke. Eg kan føreslå gode måtar å behandle maten på for å unngå å kaste mykje mat. 0 Mat og kultur: Poteta Lage potetstappe. Kutte grønsaker. Shepherd s pie med salat 3 Eg kan forklare kvifor det var viktig for det norske kosthaldet at poteta vart innført. 1 Haustferie 2 Norsk tradisjonsmat Lage kjøttfarse. Steike kjøt. Kjøttkaker, poteter og ertestuing. 3 Eg kan nemne minst fem ulike rettar der poteta er ei viktig ingrediens og sortere desse rettane så godt som mogleg etter kva tid dei var vanlege å ete i Noreg. Eg kan fortelje andre om kva mine foreldre og besteforeldre åt mykje av då dei var små. Eg kan finne fellestrekk og ulikskapar mellom mitt eige kosthald og foreldre og besteforeldre sitt kosthald, og vise dette oversiktleg.
3 Berekraftig mat + repetisjon av teori så langt i år. Ingen matlaging MF 1, MF Eg veit kva begrepet «berekraftig forbruk» tyder. Eg kan nemne ulike måtar å sikre ei berekraftig utvikling. Berekraftig mat Kutte grønsaker. Fin gjærbakst. 5 Internasjonal mat (førebuing) Pølselapskaus og klippekrans. Ingen matlaging ML 1, MF 1, MF Eg kan nemne fordelar og ulemper med økologiske matvarer. Eg kan vurdere om utvalde varer er berekraftig og etisk produdert eller ikkje, ut frå det eg har lært om etiske og berekraftige val. Eg kan gi døme på matvarer som er mykje brukt i dei ulike verdsdelane. 6 Internasjonal mat (gjennomføring) 7 Tallerkenmodellen og kosthaldssirkelen. 8 Heildagsprøve (eng.) 9 Teoriprøve, matmerking og mat på data. Elevane blir utfordra på metodar og teknikkar ut frå maten dei sjølv vel. Steike kylling i omn. Steike poteter i omn. Koking av grønsaker. Teoriprøve Kosthaldsplanleggjaren. Sjølvvalt meny. Chiliglasert kyllingfilet med paprikasaus, omnsteikte potetbåtar og blomkål/brokkoli. ML 1, ML 2 Eg kan planlegge, lage og presentere matrettar som blir servert ved høgtider, merkedagar eller festar i andre land. Eg kan planlegge, lage og presentere matrettar som blir servert ved høgtider, merkedagar eller festar i andre land. Eg kan forklare kva vi meiner med «tallerkenmodellen» Eg veit at kosthaldssirkelen skal minne oss på å ete variert, og kan forklare kvifor den ser ut slik den gjer. Ingen matlaging ML 3 Eg kan samanlikne næringsinnhaldet i poteter, pasta og ris og vurdere korleis dette vil påverker næringsinnhaldet i ein middag.
50 Mat som tradisjonsbærar. 51/52 Juleferie 1 Matmerking og mat på data. Planlegge spansk måltid. 2 Matematikkdag. 3 Kor lenge held maten seg? Kjemiske hevingsmiddel. Småkakebakst med smør, eggedosis og anna. Fiskefarse Grov gjærbakst Kakerøre (bruk av kjøkkenmaskin) Utdanningsmesse 5 Spansk prosjekt. Presentere spansk land og matrett. Elevane sine eigne forslag/val. Ingen matlaging Lakseburgar med grove burgarbrød. Heimelaga aïoli. Juicekake. Elevane vel meny sjølv. MK 1, MK 2, MK ML 3, MK ML 1, MF, MF 1, MK. MK 2, MK Eg kan føre inn maten eg et ein vanleg dag i kosthaldsplanleggjaren og ut i frå næringsinnhaldet i maten samanlikne dette med helsedirektoratet sine anbefalingar. Eg kan forklare ordet tradisjon. Eg kan gi døme på ulike juletradisjonar. Eg kan namnet på minst sju småkakesortar. Eg kan bruke kosthaldsplanleggjaren til å lage forslag på vekemeny (middag) som samsvarer med helsedirektoratet sine anbefalingar. Eg veit korleis eg kan hente ut viktig informasjon frå embalasjane til ulike matvarer. Eg kan forklare skilnaden på "siste forbruksdato" og "best før", og gi døme på matvarer med dei ulike merkingane. Eg veit skilnaden på matinfeksjon og matforgiftning. Sjå eigen prosjektbeskrivelse. 6 Frå kokegrop til mikro. Utvikling av teknologi og design på kjøkkenet. Takkebakst Kjevle og trille ut horn. Potetkaker, nordlandskaker og fylte horn. MK 3, MK. Eg kan gi døme på korleis bakevarer har endra seg med tida. Eg kan forklare korleis tilgang på råvarer har påverka moglegheita til å lage ulike matrettar.
7 / 8 Praktisk prøve og planlegge framføring. Bruke kjende teknikkar. Lage noko av maten vi har laga fram til no, eller annan gjærbakst. MK 1, MK 2, ML Eg kan gi døme på kjøkkenreiskap som har endra seg med tida. 9 Vinterferie 10 Allergivenleg mat. Introduksjon til kosthald og livsstil. Behandling av kyllingkjøt. Lage marengs Planlegge framføring om livsstilsjukdom + meny og innkjøp til kafédag. Kyllingsuppe (eige ark). Pavlovaterte (Kokebok for alle s.13) ML Eg forstår verdens helseorganisasjon (WHO) sin definisjon av god helse. Eg kan forklare omgrepa livsstil og livsstilssjukdommar. 11 Min matrett noko for alle? Ulike gjærdeigar Kjevle rektangel og rulle kanelboller. Pizza med kjøttdeig, tomat og ost (Kokeboka mi s. 18) Kanelboller (Kokebok for alle s. 131) ML 2, ML, MK 2. Eg kan lage mat som tek omsyn til ulike allergiar. Eg kan føreslå endringar i dagens meny som passar ulike livsstilar og livsstilsjukdommar. Eg kan nemne kjenneteikn på sunn og usunn livsstil og ut frå dette vurdere min eigen livsstil. Vaflar (med/utan glutenfritt mjøl).
12 Framlegg: Sjukdommar og livsstil. Ingen matlaging. ML Eg kan fortelje andre om ulike helsegevinstar eit sunt kosthald kan gi. Eg kan knytte ulike sjukdommar til kosthald og livsstil. 13 Mat og identitet. Mat frå ulike religionar. 1 Mat sesongar og årstider Rett behandling av grønsaker. Steike brød på sterk varme. Ulike typar gjærdeig. Toppjevning (mjøljevning). Dele opp grilla kylling. Vaske, reinse og kutte grønsaker og frukt. Luftig gjærbakst. Jødedommen: Sabbatbrød jødisk kyllingsuppe og hamantashen. Islam: Harira med kylling og nanbrød. Hinduismen: Punjabi Curry og nanbrød. Kyllingsalat og påskekake (Kokeboka mi s. 13 og 156). Foccaciabrød (Kokebok for alle s. 129). MK 2, MK MF 1, MF Eg kan gjere greie for samanhengen mellom mat og identitet. Eg veit at religionar har krav og haldningar til mat, måltid og forbruk - og kvifor. Eg kan gjere greie for etereglar i jødedommen, hinduismen og islam. Eg kan gi døme på norske matvarer som er knytt til ulike årstider. Eg kan gi fleire døme på fordelar ved å ete mat til bestemte årstider. Eg kan seie noko om mattradisjonane som er knytt til påsken. 15 Påskeferie 16 Lage reklame (digital forteljing) for eit sjølvlaga produkt. Eggedosis. Eggekrem. Digital forteljing på PC Ingen matlaging ML 5 (lekse), MF 3, ML 1, ML 2
17 Lage kafé for pensjonerte lærarar (vurdering: Praktisk + vertskapsrolla). 18 Lage/vise reklame (digital forteljing) for eit sjølvlaga produkt. 19 Tilsetningsstoff, forskjell på reint og bearbeida kjøtt. Kjende og tidlegare brukte teknikkar. Digital forteljing på PC Lage kvit saus (toppjamning). Egg som bindemiddel. Elevane sine eigne forslag/ynskje og oppskrifter. Skinkegrateng (eige ark) Sitronfromasj (Kokebok for alle s. 113) MK 1, MK 2 ML 5, MF 3 Eg kan kjenne att merkinga for tilsetningsstoff på ulike matvareembakasjar. Eg kan nemne nokre av tilsetjingsstoffa sine funksjonar. Bruk av gelatin. 20 17. mai 21 Mat og energi. Steike pannekaker i steikepanne. Bruk av gelatin. Eggedosis. 22 Arbeidsveke? 23 Fiskesprell. Panering steg for steg. Filetere fisk? 2 Mat og helse vidare i Wokgrønsaker. livet. Steike raudt og kvitt Avslutningsmåltid. kjøt. Fleskepannekaker og bærfromasj. (Kokeboka mi) Panert torsk og laks med potetstappe. Ulike typar wok (eige ark), steikte potetbåtar og blautkake. ML 1, ML 2, ML 3, ML ML 5, MF 2. MK 1, MK 2. Eg kan forklare ordet «energibalanse». Eg kan sette opp forslag til dagsmeny for ein ungdom som skal på heildagstur i fjellet. Eg kan drøfte skilnaden på produktinformasjon og reklame for eit sjømatprodukt. 25 Siste skuledag Lage sukkerbrød.