TOKKE KOMMUNE Landbruksforvaltninga Oppsummering 2015 FOR JORDBRUKET I TOKKE 1
Generelt. Landbruket i Tokke held seg om lag på same nivå i areal og antall. Det er positivt. Det er høyprodusentane som fell frå. Antall som har dyr heldt seg siste året, men gjekk ned i 2013. Tokke er framleis Telemarks største sauekommune og nye fjøs planlagte og bygde i 2015 er med på å styrkje dette. Vi hadde 5 søknader på fjøs frå 2014. 3 sau ein eit geit. 2 vart ferdigstilte i 2014 og 2 i 2015. Gaupa gjer at sauehaldet i låglandet er vankeleg. I høgfjellet går det greitt. Her skulle vi fått utvikla den radiostyrte sauebjella. I Tokke er det framleis bekymringsfult at ein i Skafså ikkje har dyrehald. Vi ser i dag ei sterk usemje om korleis inntektene til bonden utviklar seg. Utvikling i norsk landbruk: Ressursgrunnlaget i norsk landbruk 1990-2010: Fulldyrka areal redusert med ca 400 000 dekar 1990-2010:Kraftfôrforbruket økt med ca 200 000 tonn Strukturrasjonalisering medisin? Gjeld, kostnad og inntekt totalt i landbruket 1959-2009, løpende kr 45 000 000 000 40 000 000 000 35 000 000 000 + 5% + 50% 30 000 000 000 25 000 000 000 Gjeld Kostnad 20 000 000 000 Inntekt 0% + 380% 15 000 000 000 10 000 000 000 5 000 000 000 Løpende kr - 1959 1964 1969 1974 1979 1984 1989 1994 1999 2004 2009 Kilde: Tota lkalky len * 5 % rentekostnad på egenkapital Kilde: Totalkalkylen 1 600 000 000 Investeringer i driftsbygninger etter arealstørrelse Beregna tilskudd 1998-2008 AK sone 5 15 kyr 30 kr 60 kyr 450 000 1 400 000 000 400 000 1 200 000 000 1997 (1,6 mrd. kr) 350 000 Kr 1 000 000 000 2008 (3,5 mrd.kr) Kr 300 000 250 000 800 000 000 200 000 600 000 000 150 000 400 000 000 100 000 200 000 000 50 000-0 50-99 100-199 200-499 500 + 1998 2008 Utviklinga vi ser konturen av, er at norsk landbruk blir tufta på importert kraftfór og mindre bruk av vårt eige grovfór.(kjelde Svenn Arne Lie) Dersom det skal bli endringa i jordbruket må det kraftig stimulans for å produsere grovfor og vi ser no at flatbygdene går over frå korn til gras. Det vil svekke distriktsjordbruket. 2
Hovudutfordringa i 2016 for jordbruksforvaltninga: gjennomføre søknadsrundane for produksjonstilskot ajourføring av AR5 Landbruksplan - revisjon I ulike samanhengar meiner eg at ein ikkje ser kva landbruket i Tokke er eller betyr. Derfor har eg samla nøkkeltal for kommunen. Desse tala er nokon henta frå lokal kunnskap (LK) nokon frå Produksjonstilskot (PT), Statistisk sentralbyrå (ST) og dei eg ikkje har greidd å fornye frå Landbruksmelding for Telemark (LT) Nøkkeltal for landbruket i Tokke pr.01.01.2016: Bruk med busetnad 178 potensiale 209 LK 70 gardsbruk i drift - 2014 (69) - potensiale 130-150 43 bruk med husdyr 2014 (46) Jordbruk. Mykje av tala er henta frå landbruksmeldinga for Telemark Tilskot til jordbruket 12,4 mill /år. PT 45% av inntektene i jordbruket er tilskot 55% er produksjonsinntekter LT 2.912 vinterfora sau produksjonsinntekter i 2011 7,4 mill. gjennomsnittet over 100 v.f.s 6 bruk med mjølk ku produksjonsinntekter i 2011 2,1 mill. 2 bruk med mjølk frå geit 4 bruk med ammeku produksjonsinntekter i 2011 1,1 mill. Jordbruksareal i drift 11.165 da det er også kulturlandskapet vårt. Totale produksjonsinntekter i 2011 kr 25 mill. Fordeling av kostnader i jordbruket 70 % vare og tjenester 20 % avskrivingar 10 % leigd hjelp Nettoprodukt i 2011 kr 9 mill. Årsverk 52 (1.852 t) Verdiskaping pr. årsverk kr 225.000 (2011) Skogbruk 320.000 da prod. skog Tilvekst på ca. 45.000 m ³ -verdi kr 14 mill. sist år 29.689 m³ til ein verdi av 9.2 mill. (6 mill) Sysselsetning 17 årsverk Bruttoproduksjon i skogbruket 2011 pr. eigar kr 12.552 Tilskot skog kr 730.000 i 2013 veg skogkultur Verdiskaping jord og skog 28. mill i 2011. Dersom ein reknar ein sirkulasjonseffekt på 2 vert det kr 56 mill. Tilleggsnæring har verdiskaping på kr 3,3 mill. -5,7 årsverk i 2011 Jakt 650.000 da fjellvidder med reinsjakt løyve 334 -felt 84 dyr i 2013- her ligg eit potensiale Elg og hjort. Felling 101 elg og 29 hjort. Kjøttverdi ca. 1.2 mill kroner, i tillegg kjem jaktverdi. (ca. 0,8 mill kr) 3
Den er ein vesentleg verdi. Som eit eks. kan eg trekkje fram ei annonse om jakt eg så her i Telemark. Her måtte ein betale kr 1.500 for kalv ungdyr og 3.000 for vakse dyr og kr 70 pr/kg for kjøttet. Dersom ein summerer ligg forvaltninga av 984.000 da under det ein kan kalla eit utvida landbruksomgrep, jord, skog og utmark. UTVIKLING I DYRETAL OG JORDBRUKSAREAL DEI SISTE ÅRA Husdyrhald 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2004 Mjølkekyr 68 70 65 70 66 67 94 85 Ammekyr 97 79 73 77 79 94 49 59 Ungdyr, storfe 512 393 429 317 382 428 255 242 Vinterfora sauer 3028 2692 2716 2831 2871 2797 3123 3185 Sauer under 1 år 2424 930 924 4915 5312 5270 1176 1111 Mjølkegeiter 176 157 163 198 199 194 100 116 Høner 75 82 36 52 47 66 34 37 Bier -kuber 102 104 105 107 Hest 32 39 34 37 Dei siste åra har talet på mjølkekyr stabilisere seg. Det er no att 6 bruk i Tokke som har mjølkekyr. Desse held stand og driv godt. Talet på ammekyr har gått ned siste åra. Ein annan statistikk som kan vere interessant å sjå, i høve til dyretal, er korleis utviklinga på tal brukarar med ulike dyreslag har utvikla seg dei siste åra: 4
Produsentar som 2015 2010 2011 2012 2013 2014 søker prod. tilskot. Mjølkeku 6 6 6 6 6 6 Ammeku 6 9 7 7 7 6 Sau 41 39 37 36 33 34 Mjølkegeit 2 2 2 2 2 2 Høyprodusentar 27 29 26 30 32 28 Brukarar med dyr er registrert ved utgangen av året pr. 31.12, brukarar med grovfor pr. 31.07. Jordbruksareal 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2004 Eng, slått og 12306 11278 10949 10842 11001 11062 11638 11512 kulturbeite Sal av grovfôr -tonn 1087 976 1082 1132 1166 1261 1121 965 Jordbruksfondet: Dette fondet er søkt nedlagt og kapitalen vert bruka som finansiering av tilskot til nye driftsbygningar. Kapitalen er kr 500.000 Kommunalt tilskot til landbruksføremål. Kommunestyret vedtok ein ny landbruksplan i 2012 Vi har pr. i dag kr 500.000 øyremerka tilskot til landbruket frå Tokke kommune. Vi har no 20 % til utbygging av fjøs maks. kr 300.000 Denne skal ajourførast i 2016. Vi gav tilskot til 2 ny driftsbygning og ein opprusting i 2015, kr 417.000- og til grøfting 2 stk og til ein for kjøp av mjølkekvote på geit. Vi har fått veldig mykje positiv tilbakemelding på dette. Frå frå Innovasjon Norge fekk Tokke ut midlar for to som var ferdige. Vi har inne 2 søknader. 5
Landbruksreiskap: Denne eksisterar framleis. Ring kommunen Liste over landbruksreiskapen: Storstein plukkar Stein rive Djupkultivator Kalkvogn??????? Klauvboks Miljøplan i landbruket Krav om miljøplan på alle gardsbruk i Noreg er no borte, men ein må ha gjødselplan og sprøytejournal om du sprøyter. Mangel på det vert trekk i produksjonstilskotet. Dersom ein søkjer SMIL midlar må ein også ha det. Det vert og ein kontroll frå kommunen si side på dei bruka som vert trekt ut til kontroll i samband med produksjonstilskotet. BU midlar. Her kan det vere mogleg å få hjelp til investeringar / etableringar innan Bu ordninga. Det gjeld hjelp både til tilleggsnæringar og tradisjonell drift. Ta kontakt med Nortura,Tine eller Landbruksrådgjevinga. Tokke kommune har ingen tilbod til dette. 6
SMIL Spesielle tiltak i landbrukets kulturlandskap er ei ordning som mange kjenner til. Det vert gjeve tilskot til rydding av gamle kulturbeiter, restaurering av gamle hus, biologisk mangfald og liknande. Det er kommunen som forvaltar ordninga og retningsliner vert sett opp i samarbeid med organisasjonane i landbruket kvart år. Nytt frå 2014 er at det er bare dei som søkjer produksjonstillegg som kan søkje. Midlane kjem frå jordbruksforhandlingane og fordelinga mellom kommunane i fylket er det Fylkesmannen som står for. Summen vil såleis kunne variere eindel mellom åra. I 2015 vart det sett av kr. 200.000,- til SMIL-ordninga. I 2016 får vi kr 200.000 Vi har 3 søknadsfristar: 1. mai, 15. aug og 1. okt. Søknadane vert handsama fortløpande til pengesekken er tom. Søknadsskjema og meir informasjon får de ved å vende dykk til kommunen. Jordleige /driveplikt Ein del av dykk leiger jord Alle som leiger jord og alle som leiger ut jord vert oppfordra til å skrive kontraktar. Jorda blir ofte halden mykje betre i hevd når den som driv arealet veit at denne jorda skal ein drive i mange år framover. Difor vil det vere ei føremon med leigekontrakt både for leigetakar og utleigar. Det nye frå 01.07.09, er at ein har driveplikt for alltid. Vidare at bortleige av jord skal gjerast for 10 år. Det er mykje strid om dette siste punktet. Når det gjeld driveplikta vil vi følgje opp dyrka jord som ligg sentralt i kulturlandskapet i bygdene og som ikkje blir driv /leigd bort. Vi får ligge på være og sjå korleis dette med langsiktige avtaler vert praktisert rundt forbi. Standard kontrakt kan fåast på Næringsavdelinga. 7
Snøskuterløyve Ny hovudrunde kom i haust. Vi har ca. 120-130 løyve som vart skrive ut i 2015. Elles vil vi minne om at ein kan nytte scooter i jordog skogbruksnæring utan å søkje særskild løyve, men det gjeld altså berre nyttekøyring i såkalla stadbunden næring. Utmarksnæring (t.d. utleigehytter) er ikkje tekje med i lova så her må de søkje løyve, men det er heilt kurrant. Dalen 25. februar 2016 Sverre Bakke landbrukssjef 8