KVA ER FINANSIELLE INSTRUMENT? Finansiell eigendelar og gjeld - kontantar og bankinnskot - utlån og innlån - sertifikat og obligasjonar - aksjar, eigenkapitalbevis og andelar - verdipapirfond - derivat med finansielt oppgjør 5
EKSEMPLER PÅ DERIVATER MED FINANSIELT OPPGJØR - opsjonar - rente- og valutabytteavtaler - bytteavtaler med framtidig oppstart - framtidige renteavtaler - terminkontraktar - teikningsrettar - andre termin- og futurekontraktar 6
KONSEKVENS AV SIKRINGSBOKFØRING Sikring Generelt ingen rekneskapsføring av urealiserte verdiendringar på sikringsinstrumentet i sikringsperioden Ikkje sikring Hovudregel LVP Verkeleg verdi for MFO. 7
KVA ER SIKRING? I notat om de grunnleggende prinsippene er det spesielt nevnt at når urealisert tap er sikra, skal urealisert gevinst og tap regnskapsføres i same periode. Eksempel: Avbetalingsavtale i Euro med forfall kvart månad i 1 år. (valutarisiko?) Valutarisikoen kan sikrast ved at ein kjøper tilsvarande mengde Euro på same tidspunktet eller inngår ein terminkontrakt om kjøp av euro på forfallstidspunkta. Ved auke i valutakursen vil gjelda auke, men også verdien på terminkontrakten. LVP: Auke i gjeld rekneskapsføres, mens tilsvarande auke i terminkontrakten (aktiva) ikkje kan rekneskapsførast. Sikring: Urealiserte verdiendringar rekneskapsføres ikkje. 9
KONTANTSTRAUMSIKRING / VERDISIKRING Kontantstraumsikring: Eksempel: Renta på lån med flytande rente kan sikrast til ei fast rente med finansielle instrument som SWAP eller FRA etc. (mottek flytande rente og betalar fast) Verdisikring Eksempel: Kommunen legg ut eit obligasjonslån med fast rente i 10 år. Dersom ein i staden ynskjer flytande rente på heile eller delar av lånet, kan ein samtidig inngå ein SWAP der ein mottek tilsvarande fastrente og betalar flytande rente. 10
KONTANTSTRAUMSIKRING / VERDISIKRING 11
SIKRINGSRELASJON Ein sikringsrelasjon kan etablers ikkje berre for ein enkelt eigendel, gjeld eller transaksjon, men også for ein portefølje av slike. Et sikringsinstrument kan normalt ikkje ha lengre løpetid enn sikringsobjektet. Det er strengare krav til samanfall i løpetid for verdisikring enn for kontantstrømsikring. Ved kontantstrømsikring for ein portefølje er det av praktiske årsaker ikkje noe krav om samanfall i løpetid på sikringsinstrument og sikringsobjekt. 12
OBLIGASJON M/KUPONGRENTE KONTANTSTRAUMSIKRING AV BANKINNSKOT Fast rente 31.12. 3,5 % 5,0 % 5,0 % 5,0 % 4,0 % 4,0 % Nibor rente 4 % 4 % 3 % 3 % 3 % 3 % Bankinnskudd: NIBOR Rente 40 40 30 30 30 VV 31.12. 1000 1000 1000 1000 1000 1000 Kontantsikring Swap: NIBOR -40,00-40,00-30,00-30,00-30,00 Fast 3,5% 35,00 35,00 35,00 35,00 35,00 Verdi 1.1. VV 31.12. 0,00-53,19-40,85-27,89-14,29 0,00 Finansinntekt sikring 35,00 35,00 35,00 35,00 35,00 Obligasjon 0,00 3,5% Obligasjon 5 år VV 31.12. 1000,00 946,81 959,15 972,11 985,71 1000,00 Rente 35,00 35,00 35,00 35,00 35,00 Verdiendring -53,19 12,34 12,96 13,61 14,29 Finansinntekt -18,19 47,34 47,96 48,61 49,29 13
OBLIGASJONAR TIL FORFALL SOM SIKRING Ingen rekneskapsføring av verdiendringar med bakgrunn i renteendringar. OBS Verdinedgang på grunn av endra risiko t.d. kredittrisiko må rekneskapsførast. Over- / Underkurs balanseføres og avskrives lineært over attståande laupetid. Inntekts- /utgiftsføring av over- / underkurs blir ein korreksjon av kupongrenta til marknadsrente på kjøpstidspunktet. Overgangsbestemmingar Eksisterande «Obligasjonar til forfall» ført som anleggsmiddel, føres over til omløpsmidlar og pålydande innteksføres i investeringsrekneskapen. 14
OPSJONAR SOM SIKRING Netto utferda opsjonar (seld opsjon) kan ikkje vera sikring. Kjøpt opsjon kan vera sikring. (Mot betaling kan ein sikra at renta på lån ikkje blir høgare enn.. Eller at renta på innskot ikkje blir lågare enn.) Opsjonspremien må balanseførast og vurderast ut frå LVP ved kvart årsskifte. (Lineær nedskriving kan vera ein metode for beste estimat) Sidan det er sikring vil ikkje urealiserte verdiendringar rekneskapsførast. 15
ENDRING AV AVTALE Ved endring av eit sikringsinstrument vil sikringen gå ut dersom endringa i avtalen er vesentlig. vilkåra er minst 10 % forskjellig frå løpetida eller noverdien av den gjeldande avtalen. Utgifter og inntekter knytt til endring av avtalen rekneskapsføres i endringsåret. Dersom gevinst eller tap ved vesentlig endring av sikringsinstrument innarbeidast i det nye sikringsinstrumentet skal gevinst eller tap tilbakeføres over løpetida på det nye instrumentet. Tilsvarande for av fastrentelån jfr. endring av KRS 3 17
ENDRING AV RENTEAVTALE 5 4 3 2 Overkurs Fastrente 5% Rentenedgang til 4% Endra avtale til 4,5% FRA 4% 1 1 2 3 4 5 6 7 8 18
REKNESKAPSFØRING VED AVSLUTTA SIKRING Sikringsrelasjonen kan bli avslutta fordi sikringsobjektet eller sikringsinstrumentet vert selt, vert vesentlig endra, forfell eller går ut. Eller sikringsrelasjonen ikkje lenger er effektiv. Når sikringsobjektet fell burt skal tap eller gevinst ved transaksjonen i sin heilheit rekneskapsføres i driftsregnskapet på tidspunktet sikringa vert avslutta Når sikringsinstrumentet fell burt skal også tap eller gevinst rekneskapsføres i driftsregnskapet på tidspunktet sikringa vert avslutta 19
REGNSKAPSFØRING VED OPPHØR AV SIKRING EKSEMPEL: Flytande rente på langsiktig gjeld er sikra med SWAP som går ut. Det er normalt ingen gevinst eller tap som skal førast Flytande rente på langsiktig gjeld er sikra med SWAP som vert avslutta før forfall. Over- eller underkurs vert rekneskapsført på tidspunktet sikringa fell burt. Obligasjonslån med fast rente er verdisikra med SWAP, obligasjonslånet og SWAP en blir avslutta. Over-/underkurs på lån og SWAP skal førast i drift på same tidspunkt. Differansen skal vera tilnærma null. Vert ikkje SWAP en og avslutta må den førast i balansen etter LVP med tilsvarande føring i driftsrekneskapet. 20
KRAV FOR SIKRINGSBOKFØRING Utgangspunktet for rekneskapsmessig sikring er at det eksisterer en økonomisk sikring. Før ein rekneskapsmessig sikring begynner, og så lenge den varer ved, skal det eksistere sikringsdokumentasjon: Kva type risiko som skal sikrast Om det er en kontantstrømsikring eller en verdisikring Kva sikringsobjekt(er) som skal sikrast, Kva sikringsinstrument som skal brukast Formålet med sikringen Sikringseffektiviteten 22
NOTEKRAV Noten skal minst gi informasjon om: a) Kva finansielle instrument som er med i sikringsrelasjonane b) Kva type risiko som er sikra og formålet med sikringen c) varigheten av sikringane d) verdien på sikringsinstrumentet e) forankring i kommunens finansreglement 23
IKKJE SIKRING Rekneskapsføringstidspunkt Første gang Seinare verdiendringar Klassifisering (KRS 1) Anleggsmiddel / omløpsmiddel / kortsiktig gjeld / langsiktig gjeld MFO, LVP Verdsetting Anskaffingskost og opptakskost (KRS 2) 24
VERDSETTING BALANSEVERDI Finansielle omløpsmidlar lågaste verdis prinsipp Marknadsbaserte finansielle omløpsmidlar verkelig verdi (marknadsverdiprinsippet). Finansielle forpliktingar høgaste verdis prinsipp Derivat med finansielt oppgjør som ikkje er sikring Som ovanfor, men skjeldan MFO Samansette finansielle instrument Den enkelte del må identifiserast og verdsettas kvar for seg 27
VERDSETTING AV FRA FRA = SWAP med framtidig oppstart Verdi = nåverdi av framtidige kontantstraumar. Renteauke gir ein positiv verdi for den som betalar fastrente og negativ verdi for den som mottek fastrente. På kontraktstidspunktet er verdien normalt 0,- Kontantstraum på kontraktstidspunktet er i realiteten eit lån og avdraga er forskjellen mellom avtalt fastrente og marknadsrente på kontraktstidspunktet. FRA er både rettigheit og plikt til å inngå renteavtalen. Dersom den eine part berre har rettigheit, men ikkje plikt til å inngå renteavtalen er det ein «SWAPSJON» 29
VERDSETTING AV SWAPSJON SWAPSJON er eit samansett finansielt instrument (SWAP og opsjon) som må verdsettast kvar for seg. Inngangsverdi: SWAP (normal 0,-) og opsjonspremie. Seinare verdi: ved uendra rente vil opsjonspremien gå mot null. Når fastrenta avvik frå marknadsrenta vil SWAP en få ein verdi medan opsjonspremien framleis går mot null. 30
31
32
33