REGNSKAPSMESSIG BEHANDLING AV FINANSIELLE INSTRUMENTER

Transkript

1 GOD KOMMUNAL REGNSKAPSSKIKK REGNSKAPSMESSIG BEHANDLING AV FINANSIELLE INSTRUMENTER Konst. daglig leiar SF-Revisjon IKS Leiar fagkomiteen GKRS Leiar NKRF Rekneskapskomité Leiar NKRF Sogn og Fjordane

2 HISTORIKK Pengane i Banken og lån i Kommunalbanken Krav til meiravkastning av kommunale sparepengar Børs Aktiv forvaltning Låneforvaltning Bruk av renteinstrument/sikringsbokføring Forskyving av dårlige resultat/avtalar Swapsjon Askim Terrasaken Farsundsaken med fleire 2

3 OPSJONSPREMIE KJENT INNTEKT? 3

4 BEHOV FOR STANDAR OM FINANSIELLE INSTRUMENT Har vi heimel til sikringsbokføring? Kva krav skal settast til sikringsinstrument? Samansette finansielle instrument? Har opsjonar ein verdi som skal balanseførast? Kontraktar om kjøp og sal av straum er det sikring? Husleigekontraktar har dei ein verdi som skal rekneskapsførast? 4

5 KVA ER FINANSIELLE INSTRUMENT? Finansiell eigendelar og gjeld - kontantar og bankinnskot - utlån og innlån - sertifikat og obligasjonar - aksjar, eigenkapitalbevis og andelar - verdipapirfond - derivat med finansielt oppgjør 5

6 EKSEMPLER PÅ DERIVATER MED FINANSIELT OPPGJØR - opsjonar - rente- og valutabytteavtaler - bytteavtaler med framtidig oppstart - framtidige renteavtaler - terminkontraktar - teikningsrettar - andre termin- og futurekontraktar 6

7 KONSEKVENS AV SIKRINGSBOKFØRING Sikring Generelt ingen rekneskapsføring av urealiserte verdiendringar på sikringsinstrumentet i sikringsperioden Ikkje sikring Hovudregel LVP Verkeleg verdi for MFO. 7

8 ER SIKRING HEIMLA I KOMMUNALT REKNESKAP. God kommunal rekneskapsskikk er heimla i kommunelova 48 Forsiktigheitsprinsippet er operasjonalisert i «lågaste verdi prinsipp» (LVP) (Rekneskapsforskrifta 8) Forsiktighetsprinsippet medfører asymmetrisk regnskapsføring. Streng individuell anvendelse av forsiktighetsprinsippet vil da kunne medføre tapsføring av en tapsrisiko som ikke eksisterer. Dette anses som feil forståelse av forsiktighetsprinsippet. (Rammeverk- Grunleggende prinsipper..) KRS 11 8

9 KVA ER SIKRING? I notat om de grunnleggende prinsippene er det spesielt nevnt at når urealisert tap er sikra, skal urealisert gevinst og tap regnskapsføres i same periode. Eksempel: Avbetalingsavtale i Euro med forfall kvart månad i 1 år. (valutarisiko?) Valutarisikoen kan sikrast ved at ein kjøper tilsvarande mengde Euro på same tidspunktet eller inngår ein terminkontrakt om kjøp av euro på forfallstidspunkta. Ved auke i valutakursen vil gjelda auke, men også verdien på terminkontrakten. LVP: Auke i gjeld rekneskapsføres, mens tilsvarande auke i terminkontrakten (aktiva) ikkje kan rekneskapsførast. Sikring: Urealiserte verdiendringar rekneskapsføres ikkje. 9

10 KONTANTSTRAUMSIKRING / VERDISIKRING Kontantstraumsikring: Eksempel: Renta på lån med flytande rente kan sikrast til ei fast rente med finansielle instrument som SWAP eller FRA etc. (mottek flytande rente og betalar fast) Verdisikring Eksempel: Kommunen legg ut eit obligasjonslån med fast rente i 10 år. Dersom ein i staden ynskjer flytande rente på heile eller delar av lånet, kan ein samtidig inngå ein SWAP der ein mottek tilsvarande fastrente og betalar flytande rente. 10

11 KONTANTSTRAUMSIKRING / VERDISIKRING 11

12 SIKRINGSRELASJON Ein sikringsrelasjon kan etablers ikkje berre for ein enkelt eigendel, gjeld eller transaksjon, men også for ein portefølje av slike. Et sikringsinstrument kan normalt ikkje ha lengre løpetid enn sikringsobjektet. Det er strengare krav til samanfall i løpetid for verdisikring enn for kontantstrømsikring. Ved kontantstrømsikring for ein portefølje er det av praktiske årsaker ikkje noe krav om samanfall i løpetid på sikringsinstrument og sikringsobjekt. 12

13 OBLIGASJON M/KUPONGRENTE KONTANTSTRAUMSIKRING AV BANKINNSKOT Fast rente ,5 % 5,0 % 5,0 % 5,0 % 4,0 % 4,0 % Nibor rente 4 % 4 % 3 % 3 % 3 % 3 % Bankinnskudd: NIBOR Rente VV Kontantsikring Swap: NIBOR -40,00-40,00-30,00-30,00-30,00 Fast 3,5% 35,00 35,00 35,00 35,00 35,00 Verdi 1.1. VV ,00-53,19-40,85-27,89-14,29 0,00 Finansinntekt sikring 35,00 35,00 35,00 35,00 35,00 Obligasjon 0,00 3,5% Obligasjon 5 år VV ,00 946,81 959,15 972,11 985, ,00 Rente 35,00 35,00 35,00 35,00 35,00 Verdiendring -53,19 12,34 12,96 13,61 14,29 Finansinntekt -18,19 47,34 47,96 48,61 49,29 13

14 OBLIGASJONAR TIL FORFALL SOM SIKRING Ingen rekneskapsføring av verdiendringar med bakgrunn i renteendringar. OBS Verdinedgang på grunn av endra risiko t.d. kredittrisiko må rekneskapsførast. Over- / Underkurs balanseføres og avskrives lineært over attståande laupetid. Inntekts- /utgiftsføring av over- / underkurs blir ein korreksjon av kupongrenta til marknadsrente på kjøpstidspunktet. Overgangsbestemmingar Eksisterande «Obligasjonar til forfall» ført som anleggsmiddel, føres over til omløpsmidlar og pålydande innteksføres i investeringsrekneskapen. 14

15 OPSJONAR SOM SIKRING Netto utferda opsjonar (seld opsjon) kan ikkje vera sikring. Kjøpt opsjon kan vera sikring. (Mot betaling kan ein sikra at renta på lån ikkje blir høgare enn.. Eller at renta på innskot ikkje blir lågare enn.) Opsjonspremien må balanseførast og vurderast ut frå LVP ved kvart årsskifte. (Lineær nedskriving kan vera ein metode for beste estimat) Sidan det er sikring vil ikkje urealiserte verdiendringar rekneskapsførast. 15

16 KORRIDOR Korridor består av ein kjøpt og ein seld swapsjon. Sikrar at renta blir mellom to punkt. T.d. seld opsjon på rente ikkje mindre enn 2% og kjøpt opsjon for at renta ikkje blir høgare enn 5%. Strenge krav til samanheng mellom sal og kjøp. Same motpart Netto kjøp eller 0,- Same løpetid. 16

17 ENDRING AV AVTALE Ved endring av eit sikringsinstrument vil sikringen gå ut dersom endringa i avtalen er vesentlig. vilkåra er minst 10 % forskjellig frå løpetida eller noverdien av den gjeldande avtalen. Utgifter og inntekter knytt til endring av avtalen rekneskapsføres i endringsåret. Dersom gevinst eller tap ved vesentlig endring av sikringsinstrument innarbeidast i det nye sikringsinstrumentet skal gevinst eller tap tilbakeføres over løpetida på det nye instrumentet. Tilsvarande for av fastrentelån jfr. endring av KRS 3 17

18 ENDRING AV RENTEAVTALE Overkurs Fastrente 5% Rentenedgang til 4% Endra avtale til 4,5% FRA 4%

19 REKNESKAPSFØRING VED AVSLUTTA SIKRING Sikringsrelasjonen kan bli avslutta fordi sikringsobjektet eller sikringsinstrumentet vert selt, vert vesentlig endra, forfell eller går ut. Eller sikringsrelasjonen ikkje lenger er effektiv. Når sikringsobjektet fell burt skal tap eller gevinst ved transaksjonen i sin heilheit rekneskapsføres i driftsregnskapet på tidspunktet sikringa vert avslutta Når sikringsinstrumentet fell burt skal også tap eller gevinst rekneskapsføres i driftsregnskapet på tidspunktet sikringa vert avslutta 19

20 REGNSKAPSFØRING VED OPPHØR AV SIKRING EKSEMPEL: Flytande rente på langsiktig gjeld er sikra med SWAP som går ut. Det er normalt ingen gevinst eller tap som skal førast Flytande rente på langsiktig gjeld er sikra med SWAP som vert avslutta før forfall. Over- eller underkurs vert rekneskapsført på tidspunktet sikringa fell burt. Obligasjonslån med fast rente er verdisikra med SWAP, obligasjonslånet og SWAP en blir avslutta. Over-/underkurs på lån og SWAP skal førast i drift på same tidspunkt. Differansen skal vera tilnærma null. Vert ikkje SWAP en og avslutta må den førast i balansen etter LVP med tilsvarande føring i driftsrekneskapet. 20

21 REGNSKAPSFØRING VED OPPHØR AV SIKRING EKSEMPEL: Kommunen har fordring i Euro der valutarisikoen er sikra med likviditetslån i Euro. Ingen rekneskapsføring av urealisert agio. Når fordringa blir betalt er kursen auka. Agio gevinsten føres i driftsrekneskapen på tidspunktet for veksling til NOK. Likviditetslånet har ikkje lenger sikringsrelasjon og må balanseførast etter «høgast verdi prinsipp» med tilsvarande agio tap i driftsrekneskapen. 21

22 KRAV FOR SIKRINGSBOKFØRING Utgangspunktet for rekneskapsmessig sikring er at det eksisterer en økonomisk sikring. Før ein rekneskapsmessig sikring begynner, og så lenge den varer ved, skal det eksistere sikringsdokumentasjon: Kva type risiko som skal sikrast Om det er en kontantstrømsikring eller en verdisikring Kva sikringsobjekt(er) som skal sikrast, Kva sikringsinstrument som skal brukast Formålet med sikringen Sikringseffektiviteten 22

23 NOTEKRAV Noten skal minst gi informasjon om: a) Kva finansielle instrument som er med i sikringsrelasjonane b) Kva type risiko som er sikra og formålet med sikringen c) varigheten av sikringane d) verdien på sikringsinstrumentet e) forankring i kommunens finansreglement 23

24 IKKJE SIKRING Rekneskapsføringstidspunkt Første gang Seinare verdiendringar Klassifisering (KRS 1) Anleggsmiddel / omløpsmiddel / kortsiktig gjeld / langsiktig gjeld MFO, LVP Verdsetting Anskaffingskost og opptakskost (KRS 2) 24

25 VERDSETTING Anskaffelseskost / opptakskost Alle utgifter som kan henførast til transaksjonen inklusiv kjøpskostnader, overkurs, opsjonspremie etc. Uavhengig av klassifisering må ein vite verkelig verdi. Verkelig verdi = nåverdi av framtidige kontantstraumar Noterte prisar i eit aktivt marknad Beste estimat ulike metodar 25

26 VERDSETTING For å følgje LVP må ein ha ein oppfatning om verkelig verdi ved kvar balansedag, sjølv om utrekning av verkelig verdi er komplisert. Kor mykje ressursar ein skal bruka må likevel vurderast mot storleiken på instrumentets og kor sannsynlig det er at verkelig verdi er lågare enn anskaffelseskost. 26

27 VERDSETTING BALANSEVERDI Finansielle omløpsmidlar lågaste verdis prinsipp Marknadsbaserte finansielle omløpsmidlar verkelig verdi (marknadsverdiprinsippet). Finansielle forpliktingar høgaste verdis prinsipp Derivat med finansielt oppgjør som ikkje er sikring Som ovanfor, men skjeldan MFO Samansette finansielle instrument Den enkelte del må identifiserast og verdsettas kvar for seg 27

28 VERDSETTING AV DERIVAT Renteavtale på underliggande beløp kr Betaler flytande rente, mottek 3,5% (kr 35) i 5 år Etter 1 år går markedsrenta på tilsvarande løpetid opp til 5% ÅR Fast rente ,5 % 5,0 % 5,0 % 5,0 % 5,0 % Fast 3,5% Nåverdi 1.1. kr 0,00 kr -53,19 kr -40,85 kr -27,89 kr -14,29 Resultateffekt kr 0,00 kr 53,19 kr -12,34 kr -12,96 kr -13,61 28

29 VERDSETTING AV FRA FRA = SWAP med framtidig oppstart Verdi = nåverdi av framtidige kontantstraumar. Renteauke gir ein positiv verdi for den som betalar fastrente og negativ verdi for den som mottek fastrente. På kontraktstidspunktet er verdien normalt 0,- Kontantstraum på kontraktstidspunktet er i realiteten eit lån og avdraga er forskjellen mellom avtalt fastrente og marknadsrente på kontraktstidspunktet. FRA er både rettigheit og plikt til å inngå renteavtalen. Dersom den eine part berre har rettigheit, men ikkje plikt til å inngå renteavtalen er det ein «SWAPSJON» 29

30 VERDSETTING AV SWAPSJON SWAPSJON er eit samansett finansielt instrument (SWAP og opsjon) som må verdsettast kvar for seg. Inngangsverdi: SWAP (normal 0,-) og opsjonspremie. Seinare verdi: ved uendra rente vil opsjonspremien gå mot null. Når fastrenta avvik frå marknadsrenta vil SWAP en få ein verdi medan opsjonspremien framleis går mot null. 30

31 31

32 32

33 33