saksframlegg Dato: Referanse: Vår saksbehandlar: 18.02.2019 15364/2019 Lillian Sæther Saksnr Utval Møtedato Regional- og næringsutvalet 05.03.2019 Statusrapportering for reiselivsnæringa i Møre og Romsdal - heile 2018 2018 var eit godt år for reiselivsnæringa i heile landet, så også for Møre og Romsdal. I denne saka ser vi på tala for heile 2018 samanlikna med 2017. Vi presenterer utviklinga i Møre og Romsdal spesifikt, men også samanlikna med heile landet og samanlikna med Fjord Norge-regionen. I tillegg gir vi kort statusrapport på nokre viktige reiselivsprosjekt; «Handlingsplan cruisestrategi for Vestlandsfylka», «Scenario 2030 Fjord Norge» og «Reiseliv, mat og kultur i Møre og Romsdal». Neste statusrapport kjem når tala for sommarsesongen 2019 er klare. Desse tala vil mest venteleg vere klare første halvdel av oktober. Trafikkutvikling for reiselivsnæringa i fylket Totale overnattingar - alle registrerbare overnattingar Møre og Romsdal har i 2018 hatt eit svært bra år med totalt 1 549 787 overnattingar, det vil seie overnattingar på hotell, campingplassar, hyttegrender og vandreheimar. Dette representerer ein auke på 4,5 prosent samanlikna med 2017. Heile landet hadde i 2018 ein vekst på 1,5 prosent medan Fjord Norge-regionen hadde ein vekst på 2,8 prosent. Det vil seie at Møre og Romsdal har hatt ein sterkare vekst enn både landsgjennomsnittet og landsdelsgjennomsnittet. Fjord Norge-regionen hadde i 2018 totalt 8 330 888 overnattingar som er ein auke på 2,8 prosent frå 2017. Heile landet hadde i 2018 ein auke på 1,5 prosent og totalt 33 812 674 overnattingar. Møre og Romsdal hadde i fjor 4,6 prosent av totale overnattingar i Norge og 18,6 prosent av totale overnattingar i Fjord Norgeregionen Det er verdt å merke seg at det er store forskjellar i utviklinga. I 2018 er det overnattingar ved hotell som har hatt den beste utviklinga, men likevel med regionale forskjellar. Meir om dette under omtale av trafikkutviklinga i destinasjonsselskapa/regionane. Nordmenn utgjer den desidert største og viktigaste kundegruppa for Møre og Romsdal med 984 305 overnattingar på hotell, campingplassar, hyttegrender og vandreheimar i fylket i 2018. Tal nordmenn auka med 2,5 prosent frå 2017 og utgjer 63,5 prosent av det totale talet på overnattingar her i fylket i 2018. Vektinga nordmenn/utlendingar har endra seg noko då andelen nordmenn utgjorde 64,8 prosent i 2017, 65,6 prosent i 2016 og 69,0 prosent i 2015. Fjord Norge-
regionen hadde ein auke på 2,9 prosent i norske overnattingar medan heile landet hadde ein auke på 1,4 prosent. Den største auken i Møre og Romsdal i 2018 stod utanlandske overnattingar for, med ein auke på heile 8,3 prosent samanlikna med 2017. Det er høgare enn Fjord Norge-regionen som hadde ein auke på 2,8 prosent og heile landet som hadde ein auke på 1,8 prosent utanlandske overnattingar. Dei viktigaste marknadene for Møre og Romsdal, i tillegg til nordmenn, har tradisjonelt vore Tyskland, Sverige, Nederland og Storbritannia. Nedanfor er det sett opp ein tabell som viser utviklinga i våre viktigaste marknader for samla marknad, det vil seie alle typar registrerbare overnattingar: 2017 2018 Endring i prosent Tyskland 134 044 150 023 11,9 Sverige 52 556 49 733-5,4 Nederland 43 406 44 289 2,0 Storbritannia 29 432 20 079-31,8 Tabellen ovanfor viser at Møre og Romsdal har hatt nedgang i to av dei marknadene som tradisjonelt har vore dei viktigaste for fylket. I Fjord Norgeregionen er det kun Rogaland som hatt ein auke frå den britiske marknaden. Både heile landet og ein samla Fjord Norge-region har hatt ein markant nedgang frå den britiske marknaden med respektive -12,5 prosent og -13,0 prosent. Det er verdt å merke seg at talet på utanlandske overnattingar har hatt ein fin auke i fylket i 2018 (vekst på 8,3 prosent), ref. ovanfor. Det betyr at andre marknader har hatt vekst. Nedanfor er det sett opp ein tabell med utviklinga i nokre av desse marknadene. 2017 2018 Endring i prosent Polen 26 174 39 441 50,7 USA 26 661 35 401 32,8 Frankrike 21 725 27 061 24,6 Italia 14 332 19 871 38,6 Kina har dei seinare åra hatt ein fin vekst, men har i 2018 hatt ein nedgang på 15,8 prosent samanlikna med 2017. Det har også vore nedgang frå den kinesiske marknaden for heile landet (-5,4 prosent) og for Fjord Norge-regionen (-0,2 prosent). Overnattingar innafor ulike segment Hotellstatistikken viser ein auke frå 954 603 overnattingar i 2017 til 1 015 464 overnattingar i 2018 som er ein auke på 6,4 prosent. Nordmenn har i denne perioden hatt ein auke på 40 090 overnattingar som er ein auke på 6,0 prosent. Utanlandske overnattingar har i perioden hatt ein auke på 7,3 prosent som utgjer 20 771overnattingar. Nordmenn utgjer 69,9prosent av alle overnattingane føretatt på hotell i 2018.
Ferie- og fritidssegmentet på hotell viser ein auke på 4,5 prosent frå 2017 til 2018. Dette segmentet utgjer i 2018 32,5 prosent av totale overnattingar i Møre og Romsdal og 49,5 prosent av overnattingane på hotell. Ferie- og fritidssegmentet blir definert som det segmentet ein kan påverke mest med marknadsføring, medan både yrkestrafikk og kurs/konferanse segmentet er meir konjunkturutsett. I perioden 2012 til 2018 har ferie-fritidssegmentet på hotella i Møre og Romsdal auka frå 358 479 overnattingar i 2012 til 503 139 overnattingar i 2018. Dette er ein auke på heile 40,4 prosent. Det er berre hotellstatistikken som er delt inn i segmenta kurs/konferanse, yrke og ferie/fritid. Overnattingar ved campingplassar, hyttegrender og vandreheimar har i denne perioden hatt ein fin auke frå 528 217 overnattingar i 2017 til 534 323 overnattingar i 2018. Dette er ein auke på 6 106 overnattingar som utgjer 1,2 prosent. Utanlandske overnattingar auka med 9,5 prosent medan nordmenn hadde ein nedgang på 5,6 prosent. Nordmenn utgjer 51,4 prosent av alle overnattingar føretatt på campingplassar, hyttegrender og vandreheimar i 2018. Fordelinga mellom overnatting på hotell og overnatting på campingplassar, hyttegrender og vandreheimar er 65,5 prosent mot 34,5 prosent. I 2018 overnatta 1 015 464 gjestar på hotell medan 534 323 gjestar overnatta ved campingplassar, hyttegrender og vandreheimar. Trafikkutvikling i destinasjonsselskapa i denne perioden I Møre og Romsdal har vi tre destinasjonsselskap. Dette er Visit Nordmøre & Romsdal AS som dekker heile Nordmøre og Romsdal, Destinasjon Ålesund & Sunnmøre som omfattar alle kommunane på Sunnmøre unntatt Volda, samt Geiranger Utvikling AS som omfattar bygda Geiranger og nokre andre bygder både i Stranda og Norddal. Det er fleire reiselivsbedrifter i Stranda og Norddal som er medlem i begge destinasjonsselskapa på Sunnmøre. Dette inneber at tala for Stranda og Norddal kommunar blir tatt med i begge desse to destinasjonsselskapa, altså telt to gongar. Vi gjer derfor merksam på at ein ved å summere tala frå dei tre destinasjonsselskapa vil få eit høgare tal enn dei totale tala for Møre og Romsdal. Det er også viktig å nemne at tala for vandreheimar ikkje er med i regiontala. Alle kommunar unntatt Volda kommune er med i eitt av destinasjonsselskapa i fylket. Destinasjon Ålesund & Sunnmøre Destinasjon Ålesund & Sunnmøre har i 2018 hatt totalt 882 770 overnattingar, det vil seie overnattingar på hotell, campingplassar og hyttegrender. Dette representerer ein auke på 4,4 prosent samanlikna med 2017. Campingplassar og hyttegrender har ein auke frå 265 775 overnattingar til 268 558 overnattingar som er ein auke på 1,0 prosent. Overnatting på hotella i regionen har ein auke på 6,0 prosent frå 579 499 til 614 212 overnattingar frå 2017 til 2018. Hotella i Ålesund by har i same periode ein auke på 6,8 prosent. Nordmenn er den viktigaste kundegruppa for regionen med 539 026 overnattingar, som utgjer 61,1 prosent av totale overnattingar i dette området.
Geiranger Utvikling AS Geiranger Utvikling AS har i 2018 hatt totalt 312 314 overnattingar. Dette representerer ein auke på 1,8 prosent samanlikna med 2017. Campingplassar og hyttegrender har ein auke frå 175 830 overnattingar til 185 468 overnattingar som er ein auke på 5,5 prosent, medan hotella i regionen har ein nedgang på 3,2 prosent frå 131 024 til 126 846 overnattingar i same periode. I denne regionen utgjer utanlandske gjestedøgn den viktigaste kundegruppa med 171 584 overnattingar som utgjer 54,9 prosent av totale overnattingar. Visit Nordmøre & Romsdal AS Visit Nordmøre & Romsdal AS har i 2018 hatt totalt 666 956 overnattingar. Dette er ein auke på 4,6 prosent samanlikna med 2017. Campingplassar og hyttegrender har ein auke frå 262 442 til 265 704 overnattingar som er ein auke på 1,2 prosent. Overnatting på hotella i regionen har i denne perioden hatt ein auke 7,0 prosent frå 375 104 til 401 252 overnattingar. Hotella i Molde by har i 2018 ein nedgang på 3,2 prosent medan hotella i Kristiansund har ein auke på 1,1 prosent. Nordmenn er den viktigaste kundegruppa for regionen med 445 218 overnattingar, som utgjer 66,8 prosent av totale overnattingar i regionen. Prognose for 2019 Låg kronekurs gjer det billegare for utanlandske turistar å reise til Norge, noko som gir god grunn til optimisme også for 2019. Korleis dette vil slå ut for Møre og Romsdal er sjølvsagt vanskeleg å seie, men ein låg kronekurs vil heilt klart vere positiv for internasjonale gjester. Den viktigaste marknaden for Møre og Romsdal er likevel nordmenn. Den låge kronekursen kan påverke nordmenn sine ferievaner då dette resulterer i dyrare utanlandsreiser og dermed vel kanskje fleire å feriere i eige land. Det er mykje som tyder på at den låge kronekursen vil vare ved også i 2019. Dei vestnorske fjordane er populære og har som tidlegare nemnt ein auke på totalt 2,8 prosent frå 2017 til 2018. Berre Oslofjord-regionen har større vekst frå 2017 til 2018 (3,6 prosent). Norge blir i ei uroleg verd oppfatta som eit trygt land, noko som også kan påverke val av feriemål. Utviklinga i oljebransjen og dei maritime næringane påverkar yrkestrafikken særleg til hotella i fylket. Det er no noko større optimisme i desse næringane, noko som lovar godt også for reiselivsnæringa i fylket. Ferie- og fritidssegmentet er svært viktig for fylket. Marknadsføring av Møre og Romsdal som reisemål mot dette segmentet både ovanfor nordmenn og internasjonalt, vil derfor vere viktig også vidare framover.
Statusrapport ulike reiselivsprosjekt Handlingsplan cruisestrategi for Vestlandsfylka 2018 2020 Cruisetrafikken til Vestlandstregionen har auka kraftig dei siste åra og er ein viktig del av den samla reiselivsnæringa på Vestlandet. Ca 70 prosent av all cruisetrafikk i Norge skjer på Vestlandet. Det er i dag 17 cruisehamner i regionen med store variasjonar både i talet på anløp og storleiken på skipa. Spennet varierer frå Bergen som den største cruisehamna i landet til nokre av dei minst nytta cruisehamnene. Det er mange moglegheiter knytt til ein slik vekst i cruiseturismen, men også nokre utfordringar. Ei av utfordringane er knytt til utslipp frå cruisekipa både når dei ligg til kai og når dei seglar. Auka verdiskaping hos aktørar som sel opplevingar og tenestar inn mot cruisesegmentet, er også ei utfordring. Dei fire fylkeskommunane på Vestlandet har utarbeidd ein felles cruisestrategi for regionen. Denne vart vedtatt av Vestlandsrådet i november 2016. Det er også utarbeidd ein «Handlingsplan cruisestrategi for Vestlandsfylka 2018 2020» som vart vedtatt av Vestlandsrådet i juni 2018 etter at den først vart behandla i fylkesutvalet i dei fire Vestlandsfylka. For å få nødvendig kapasitet og kompetanse til å konkretisere og setje i verk tiltaka i handlingsplanen, er Trond Amland i Amland Reiselivsutvikling leigd inn som prosessleiar, etter anbodsprosess. Amland var også prosessleiar i utforming av sjølve cruisestrategien og også handlingsplanen. Ressursen er finansiert i eit spleiselag mellom dei fire fylkeskommunane på Vestlandet. Møre og Romsdal Fylkeskommune er oppdragsgivar. Det er nedsett ei prosjektgruppe som består av reiselivsrådgivarane og prosessleiar samt ei styringsgruppe som består av næringssjefskollegiet på Vestlandet. Oppstartsmøte vart halde første veka i 2019. Ein har hatt møte med representantar for cruisenæringa og landbasert reiseliv for å forankre handlingsplanen samt å få innspel på tiltaka og kva tiltak ein bør gripe fatt i først. Det er ei felles forståing for at vi manglar kunnskap. Dette gjeld særleg kva som vil bli morgondagens løysingar for energikjelder og den totale besøkstolegrensa for dei ulike reisemåla. Begge desse problemstillingane er tiltak i handlingsplanen som vi vil gripe fatt i. For å auke kunnskapsgrunnlaget vil det hausten 2019 bli arrangert ein nasjonal konferanse med cruiserelaterte problemstillingar der vi hentar inn både internasjonal og nasjonal kompetanse. Dette vil bli ein open konferanse der både næringsaktørar, virkemiddelapparatet og politikarar blir inviterte. Det vil bli utarbeidd nyheitsbrev og ein vil bruke media for å få fram informasjon om det som skjer i prosjektet.
Scenario 2030 Fjord Norge Reiselivet på Vestlandet har dei siste åra hatt ei svært god utvikling der den eine besøksrekorden har slått den andre. Denne auken har særleg kome i internasjonale gjestedøgn. Auke i talet på gjestedøgn er positivt, men gir også nokre utfordringar. Veksten er hovudsakleg i perioden mai til september, medan ein resten av året faktisk har hatt ein nedgang. Dette resulterer i eit forsterka press nokre månader og nokre stader og drar dessutan i motsett retning sett i høve det vi ønsker å oppnå, som er heilårsturisme. Eit scenario er eit framtidsbilete. Scenario-prosjektet skal seie noko om ønska utvikling av reiselivsnæringa på Vestlandet fram mot år 2030. Det skal utarbeidast tre ulike scenario der reiselivsnæringa i samarbeid med offentlege aktørar og andre samarbeidspartar skal velje ønska utvikling/scenario for næringa. Det skal vidare utarbeidast ei ti-punkts liste med tiltak og føresetnader for å nå ønska scenario. Dette er eit fellesprosjekt mellom Fjord-Norge og fylkeskommunane på Vestlandet. Etter ein anbodsprosess vart Menon Economics med 2469 Reiselivsutvikling som underleverandør, valt til prosessleiar for prosjektet. Møre og Romsdal Fylkeskommune er oppdragsgivar og Fjord Norge er prosjektansvarleg. Prosjektet har fått eit tilskot på inntil 1 mill. kroner frå Vestlandsrådet. Total kostnadsramme for prosjektet er på vel 2 mill. kroner. Det er etablert ei brei samansett styringsgruppe for prosjektet med representantar frå både næringa og det offentlege. Det er utarbeidd ei nullpunktsanalyse for reiselivsnæringa på Vestlandet. Denne gir ein statusrapport for reiselivsnæringa per 2018 og skal vere med å danne grunnlaget for utarbeiding av dei ulike scenaria. Det er også arrangert fire workshops for næringa i dei fire fylka, for å forankre prosjektet og få nødvendige og viktige innspel. Det skal arrangerast ein konferanse 14. mai i Bergen der næringa, politikarar og virkemiddelapparatet blir invitert til å vere med å velje utvikling/scenario for reiselivsnæringa fram mot år 2030. Deretter blir det utarbeidd ei tipunktsliste som skal sikre ei slik utvikling. Scenario med tipunktsliste blir deretter presentert for reiselivsnæringa på Vestlandstreffet (årleg reiselivskonferanse for reiselivsnæringa på Vestlandet) hausten 2019. Reiseliv, mat og kultur i Møre og Romsdal Møre og Romsdal Fylkeskommune tok initiativ til å starte opp prosjektet «Reiseliv, mat og kultur i Møre og Romsdal» i samarbeid med Innovasjon Norge Møre og Romsdal og Fylkesmannen si landbruksavdeling. Det vart først gjennomført eit forprosjektet for å identifisere utfordringar samt å forankre prosjektet hos næringa. Hovudprosjektet starta opp hausten 2017. Etter ein anbodsprosess vart Jan Sverre Sivertsen, Sivert Ut og Opp, engasjert som prosjektleiar våren 2018. Visjonen for prosjektet er : «Møre og Romsdal skal bli opplevingsfylke nr 1 i Norge». Overordna mål for prosjektet er auka lønsemd og verdiskaping i lokalt næringsliv. Dette skal skje ved å motivere til og initiere fleire tilrettelagte opplevingar i skjeringspunktet mellom reiselivnæringa, kulturaktørar og matprodusentar.
Det er etablert ei brei samansett styringsgruppe med representantar frå både reiseliv, kultur og matprodusentar (både landbruk og sjøbasert) med representantar frå både det offentlege og det private. Det er etablert fire delprosjektgrupper med den same miksen av representantar. Dette er: Produkt- og konseptutvikling Kompetanse Marknadsføring og merkevare Distribusjon og logistikk Dei ulike delprosjektgruppene har ulik framdrift då dei ikkje har same oppstartstidspunkt. Konkrete tiltak gjennomført så langt i prosjektet : Det vart utlyst midlar til 3 pilotprosjekt med formål å utvikle nye opplevingar i skjeringspunktet reiseliv, mat og kultur. Det var sett av inntil 3 mill. kroner til dette tiltaket med 50/50 finansiering frå Møre og Romsdal. Fylkeskommune og Innovasjon Norge Møre og Romsdal. Det kom inn totalt 14 søknader og 4 av desse fekk pilotstatus og midlar gjennom prosjektet då ikkje alle hadde søkt om «full pott». Dei fire bedriftsnettverka er: o «Smaken av Smøla», Smøla o «Opplevelser i fossenes rike», Sunndal o «Smaken av Sunnmøre», Stranda o «Opplev Tingvoll», Tingvoll Pilotane blir følgt opp med felles samlingar og individuell rådgiving Studietur for styringsgruppa og medlemmer i delprosjektgruppene til Røros desember 2018. Nyskapingen «Opplevingsfestivalen» vart arrangert 11. 12. februar i Fosnavåg med nærare 100 påmeldte. Umiddelbare tilbakemeldingar frå deltakarane er svært positiv. Questback er sendt ut og vil gi oss meir informasjon og forhåpentlegvis også tips om korleis denne kan vidareutviklast. Intensjonen er at dette kan bli eit årleg arrangement i prosjektet si levetid. Forslag til vedtak : Regional- og næringsutvalet tek statusrapporteringane for reiselivsnæringa i Møre og Romsdal for 2018 til orientering. Ottar Brage Guttelvik fylkesrådmann Bergljot Landstad regional- og næringssjef Vedlegg : 1 Samla overnattingar 2018 2 Hotellovernattingar 2018 3 Campingplassar, hyttegrender og vandreheimar 2018