Forfall vert å melda til kundetorget på tlf 53 45 85 00, som syt for innkalling av varamedlemar. Varamedlemar møter kun etter særskild innkalling.

Fitjar kommune Møteinnkalling Utval: Formannskapet Møtestad: Kommunestyresalen, Fitjar rådhus Dato: 18.11.2015 Tid: 14:00 Forfall vert å melda til kundetorget på tlf 53 45 85 00, som syt for innkalling av varamedlemar. Varamedlemar møter kun etter særskild innkalling. Innkalling er sendt til: Namn Funksjon Representerer Wenche Tislevoll Ordførar H Agnar Aarskog Varaordførar AP Arne Prestbø Medlem H Sigurd Andre Maraas Medlem FRP Dagfinn Brekke Medlem KRF Til sak PS 96/15 Intensjonsavtale i samband med kommunereform - vert følgjande innkalla: Katrin Ankervold frå arbeidstakarane og Grete Marit Veka Maraas, gruppeleiar SP. Varamedlemar Funksjon Representerer Vigdis Røen Leirvik Varamedlem AP Terje Træet Varamedlem H Grete Marit Veka Maraas Varamedlem SP Harald Rydland Varamedlem KRF Wenche Tislevoll Ordførar Bente Fitjar Utvalssekretær Side1

Saksnr Innhald Lukket PS 95/15 Godkjenning av protokoll PS 96/15 Intensjonsavtale i samband med kommunereform PS 97/15 Håkonar Næringspark - status november 2015 PS 98/15 Reglement for valnemnda PS 99/15 Ymse PS 100/15 Meldingar Side2

Fitjar kommune Arkivkode: 033 Saksmappe: 2015/5 Sakshandsamar: Bente Fitjar Dato: 13.11.2015 Godkjenning av protokoll SAKSFRAMLEGG Utval sak Utval Møtedato 95/15 Formannskapet 18.11.2015 Vedlegg: Protokoll frå møte 04.11.2015 Framlegg til vedtak/tilråding: Formannskapet godkjenner protokoll frå møte 04.11.2015 Atle Tornes Rådmann Side3

Side4

Side5

Side6

Side7

Fitjar kommune Arkivkode: 002 Saksmappe: 2014/824 Sakshandsamar: Andreas Moe Larsen Dato: 09.11.2015 SAKSFRAMLEGG Intensjonsavtale i samband med kommunereform Utval sak Utval Møtedato 96/15 Formannskapet 18.11.2015 Kommunestyret 25.11.2015 Vedlegg: 1 Intensjonsavtale Bakgrunn Regjeringa la fram ein plan for kommunereforma i samband med kommuneproposisjonen for 2014 (Prop. 95 S (2013-2014)). I mars la den fram ei melding med nye oppgåver til kommunane. Stortinget har slutta seg til følgjande mål for kommunereforma: 1. Gode og likeverdige tenester for alle innbyggjarane 2. Heilskapleg og samordna samfunnsutvikling 3. Bærekraftige og økonomisk robuste kommunar 4. Styrka lokaldemokrati I samband med kommuneproposisjonen våren 2016 vil regjeringa koma med sitt framlegg til nytt inntektssystem for kommunane. Det blir vidare lagt opp til at regjeringa kjem til Stortinget med ein proposisjon om kommunereforma, inkludert det regionale nivået, våren 2017. Samstundes vil regjeringa leggje fram endringar i kommunestruktur basert på vedtaka i kommunestyrene våren før. Forprosjekt Kommunestyret vedtok 16.06.14 at kommunen skulle delta i ein forstudierapport i regi av Samarbeidsrådet for Sunnhordland om moglege scenario for nye kommunegrenser i Sunnhordland. Kommunane Austevoll, Bømlo, Etne, Fitjar, Kvinnherad, Stord og Tysnes gjorde alle vedtak om å gå samla inn i kommunereformprosjektet. Sveio kommune vedtok då å gå i samtalar med kommunane på Haugalandet. Seinare har Sveio òg vedteke å vurdera eit alternativ som omfattar heile Sunnhordland. Samarbeidsrådet vedtok 04.05.15 å senda rapporten til handsaming i kommunane. Austevoll, Bømlo, Fitjar, Stord og Tysnes vedtok å gå vidare i forhandlingar om kommunereform i Sunnhordland. Rapporten skildrar scenario 3 (dei fem kommunane): «Dette er eit mogelegheitsbilde der ein setjar saman 5 av kommunane i Sunnhordland. Det er kommunar som i stor grad har nytta seg av interkommunalt samarbeid på tenestenivå og samfunnsutviklingsområde før regjeringa foreslo dei nye oppgåvene til kommunane Dette vil vera ein mellomstor kommune i både innbyggjartal og areal. Denne kommunen vil bestå av både øyer og fastland. Det vil vera ein kommune der du i dag ikkje vil ha ferjefritt samband til alle deler av kommunen sjølv om den nye kyststamvegen vil binde fleire saman enn no. Det vil også vera ein kommune som har det aller meste i seg. Tenester Kommunereforma er ei velferdsreform som handlar om betre velferdstenester der folk bur no og i framtida. Denne kommunen vil vera ei samanslåing av kommunar som ikkje avvik nemneverdig frå kvarandre på tenesteområda barnehage, skule, pleie- og omsorg og kultur, mens skilnaden er større på teknisk område og administrasjon. Side8

Den demografiske utviklinga fram mot 2040 fører til at arbeidskraftbehovet aukar særleg på omsorgsområdet. Ein kan anta at ein så stor kommune vil ha store fagmiljø som kan styrke dybde og breidde i fagmiljøet. Det vil kunne påverke rekrutteringsmoglegheitene positivt. Det kommunen vil kunne ta ut synergiar på er administrasjon og på generelle stordriftsfordeler på drift av tenester. Avstandane i kommunen vil vera ei utfordring, og det vil vera viktig at ein organiserer basistenestene desentralisert slik at innbyggjarane får dei nær seg og at samlokaliserte tenester også blir lokalisert til fleire stader i kommunen. Her kan ein vurdere dei ulike alternativ som kjem fram på side 18 i denne rapporten. Myndigheitsutøving Kommunen vil ha god fagleg kompetanse, og ein ser ikkje store problem med myndigheitsutøvinga. Samfunnsutvikling Denne kommunen vil vera sterk nok til å klare å handtere mange samfunnsutviklingsoppgåver heilskapleg med handlekraft. Valet mellom ulike prioriteringar vil gjerast i kommunestyret. Når det gjeld planarbeid på areal og samferdsel er det nærliggjande å tru at kommunen og regionen kan opptre svært handlekraftig. Kommunen si rolla som samfunnsutviklar er viktig. Denne store kommunen kan vera handlekraftig i forhold til framtidig næringsutvikling, sysselsetting og busetting. For denne kommunen vil det vera ei viktig oppgåve å få arbeidd fram gode samferdsleutløysingar, og å få til etableringar av næring og offentlege og private institusjonar i regionen. Frigjeringa av administrative stillingar ved ei kommunesamanslåing, vil gjera kommunen i betre stand til å drive innovativt arbeid, vera utviklingsaktør og ein kan også frigjera ressursar til tenester. Økonomi Kommunereforma er inga økonomireform. Den økonomiske utviklinga framover er likevel vanskeleg å føresei p.g.a. at regjeringa no vurderer inntektssystemet på nytt. Ein kan uavhengig av inntektssystemet rekna med innsparingspotensial gjennom samordna administrasjon og stordrift av tenester. Demokrati Her har vi ein stor kommune med stor innflytelse. Det vil vera færre politikarar pr. innbyggjar, og det vil vera større avstand til politikarane for mange innbyggjarar og næringsaktørar. Vurderingstemaet blir lett om kva som er viktigast av å ha nært forhold til dei fleste politikarane i ein mindre kommune med mindre innflytelse eller større avstand til dei fleste politikarane i ein større kommune med større innflytelse på ein heilskapleg utvikling i regionen. Her må ein vurdera dei ulike lokalpolitiske alternativ som kjem fram på side 20 i denne rapporten. Anbefaling Regjeringa sitt ekspertutval meinte at kommunar med generalistprinsipp, bør ha minst 15 000 20 000 innbyggjarar for å kunne utføra sine oppgåver. Regjeringa er ikkje så opptekne i desse tala. Dette blir ein kommune som ligg monaleg over dette folketalet. Her vil det vera geografiske avstandar som er ei utfordring å løysa godt for innbyggjarane. Ei kommunesamanslåing vil både ha fordeler og ulemper. Ut frå ein faktabasert vurdering av fordelar og ulemper på noverande tidspunkt vil ein anbefale kommunen å bruke den resterande del av reformperioden fram til våren 2016 til å gå i forhandlingar med nabokommune/nabokommunar for å finne ut om kor ein vil stå etter ei kommunesamanslåing.» Fitjar kommunestyre gjorde 17.06.15 følgjande vedtak i saka: 1. Fitjar kommunestyre tek forprosjekt ny kommunereform i Sunnhordland til orientering. Side9

2. 0-alternativet må utgreiast vidare med fordeler og ulemper ved å halda fram som eigen kommune. 3. Fitjar kommunestyre vil gå vidare i drøftingar om ei eventuell kommunesamanslåing med kommunane Austevoll, Bømlo, Stord og Tysnes. Det er ein målsetnad at drøftingane skal vera ferdige før årsskiftet. 4. Fitjar kommunestyre vedtek å delta i fokusgrupper. Ordføraren får fullmakt til å etablera fokusgrupper i samarbeid med aktuelle nabokommunar. 5. Ein avtale skal liggja til grunn for ei eventuell kommunesamanslåing. Avtalen skal sikra innbyggjarane i Fitjar sine interesser på best mogleg måte. Viktige perspektiv vil vera: Gode offentlege tenester til innbyggjarane i Fitjar Eit desentralisert skuletilbod Gode vilkår for vekst og utvikling Gode vilkår for kulturlivet og lagslivet Lokal påverknad i Fitjar Offentleg servicekontor og nærleik til sakshandsamar (kontordagar i Fitjar og videokommunikasjon) Offentlege arbeidsplassar og aktivitet i rådhuset i Fitjar Arbeida for at det i framtida vil vera Nav-kontor, bank og «Post i butikk» i Fitjar Ein berre sentraliserer det ein må, og desentraliserer det ein kan 6. Følgjande skal representera Fitjar kommune i drøftingane: ordførar, varaordførar, gruppeleiar for største parti i opposisjon og rådmannen. 7. Representantane skal rapportera jamleg til formannskapet, som i saka skal vera utvida med gruppeleiarar for parti som ikkje er representert i formannskapet og representant for arbeidstakarorganisasjonane. Representantane kan søkja råd frå utvida formannskap når dei ønskjer det i løpet av drøftingane. 8. Utvida formannskap kan supplera drøftingsrepresentantar dersom det er trong for det. 9. Dersom kommunar takkar nei til drøftingar eller drøftingane ikkje førar fram med einskildkommunar, skal representantane drøfta vidare med dei andre kommunane. 10. Utvida formannskap har ansvar for informasjon til innbyggjarane i prosessen. 11. Når drøftingane eventuelt er sluttført skal utkast til avtale leggjast fram for kommunestyret. Innbyggjarane skal høyrast om ein eventuell avtale. 12. Kommunestyret skal haldast løpande orientert og tek sikte på å ta endeleg stilling til saka i løpet av våren 2016. Intensjonsavtale Arbeidsutvalet har bestått av to representantar frå kvar kommune, i tillegg til to arbeidstakarrepresentantar og ein rådmann. Frå Fitjar kommune har Wenche Tislevoll og Harald Rydland delteke. Fitjar kommune har hatt ansvar for prosessen, som er finansiert med attståande midlar på om lag kr 60 000 frå forprosjektet, og kr 200 000 i tilskot frå Fylkesmannen i Hordaland. Kvar kommune får i tillegg kr 100 000 til innbyggjarinvolvering knytt til kommunereforma. Drøftingane i utvalet har vist at det er naudsynt å ha ein to-delt prosess. I fyrste omgang er det blitt semje om ein intensjonsavtale, før dei kommunane som vedtek intensjonsavtalen skal forhandla ein meir konkret endeleg avtale. Det er i denne omgangen intensjonsavtalen som skal til handsaming. Avtalen legg fast nokre overordna prinsipp for ein eventuell kommunereform i Sunnhordland. Mål og visjon Identitet og lokalsamfunn Kommunal organisering Demokratimodellen Økonomi, eigedomsskatt og kommunale avgifter Samferdsle Prinsipp for tenestetilbod Prinsipp for kompetanse Administrative prosessar Kommunikasjonsstrategi Side10

Ordførarane har i samarbeid med Atheno sett på aktuell mål- og visjonsformuleringar for ein ny kommune i Sunnhordland. Gjennom reformarbeidet kan ein byggje ein sterkare Sunnhordland-identitet. Det er likevel semje i gruppa om å leggja vekt på lokal identitet sjølv om ein blir del av ein større kommune. Lokalsamfunna og bygdene sine særpreg skal vera ein styrke for den nye kommunen. Det er vidare lagt vekt på at den nye kommunen skal arbeida for utvikling i alle kommunedelane. Sjølv om tenester og funksjonar blir samlokalisert, skal dei lokaliserast til alle delar av kommunen. Hovudlinene over korleis den nye kommunen skal organiserast blir lagt fast. Dette gjeld fastsetting av kommunesenter, lokalsentra og bygdesentra. Namn og symbol for den nye kommunen skal fastsetjast seinare. Det er lagt opp til lokalutval innan dei geografiske grensene for dei eksisterande kommunane, som skal ha ansvar for saker innan kultur, idrett og stadsutvikling. Dei skal vidare vera høyringsinstans for saker som vedkjem områda. Ein ny kommune kan drifta støtte- og stabsfunksjonar meir effektivt enn dei eksisterande kommunane, noko som kan gje redusert nivå på kommunale avgifter og redusert trong for eigedomsskatt. Dersom den nye kommunen finn å måtta ha eigedomsskatt, vil det vera trong for ei harmonisering av sats og takstgrunnlag. Det er mogleg å nytta overgangsordning for harmonisering av eigedomsskatten. Inndelingstilskotet gjer at den nye kommunen held på grunntilskot på om lag 12 mill. kroner frå kvar av samanslåingskommunane. Den nye kommunen tek i tillegg med seg om lag 5,4 mill. kroner i småkommunetillegg frå kvar av kommunane Fitjar og Tysnes. Ordninga gjeld i ein periode på 15 år, og så ei nedtrapping over 5 år. Samanslåinga vil utløysa tilskot til eingongskostnadar på 55 mill. kroner og reformtilskot på 25 mill. kroner. Samferdsleløysingar som knyt saman den nye kommune, særskilt høvesvis øyane Tysnes og Austevoll, vil bli prioritert i den nye kommunen. Organiseringa av den nye kommunen skal byggja på beste praksis frå dei eksisterande kommunane. Det blir ikkje endringar i skule- eller sjukeheimsstruktur i samband med reforma. Ettersom dei eksisterande kommunane er del av ulike helseforetak, politidistrikt og 110-område, må det fastsetjast nye grenser for desse funksjonane. Ingen tilsette skal mista jobben i samband med prosessen, men det kan bli naudsynt med nye arbeidsoppgåver, oppmøtestadar og stillingstitlar. Vegen vidare Proesessen med kommunereform i Sunnhordland går i tre trinn, og denne avtalen er trinn 2 i prosessen. Trinn 1 er Samarbeidsrådet for Sunnhordland sin rapport «Forprosjekt ny kommunereform i Sunnhordland», som blei sendt til kommunane i juni 2015. Forprosjektet lagde eit faktagrunnlag for den vidare prosessen. Trinn 1 forprosjekt Samarbeidsrådet for Sunnhordland Trinn 2 Intensjonsavtale Trinn 3 Endeleg avtale Bakgrunnen for å dela prosessen i tre trinn, er å få naudsynt forankring i kommunestyra før ein forhandlar om den endelege avtalen. Gjennom vedtak av intensjonsavtalen viser kommunen at den ønskjer å koma til semje om ein endeleg avtale. Vilkåra for endelege forhandlingar er ulike basert på kor mange kommunar som deltek, og det er difor viktig at kommunane tek eit aktivt val om å delta vidare i prosessen. Dei kommunane som vedtek intensjonsavtalen går i avsluttande forhandlingar. Den endelege avtalen må presisera fleire av punkta i intensjonsavtalen. Side11

Intensjonsavtale november/ desember 2015 Endeleg avtale januar 2016 folkerøysting/ innb.undersøking mars 2016 Avgjerd i kommunestyra april/mai 2016 Det blir lagt opp til folkerøysting i alle kommunane samstundes. Arbeidet med å organisera folkerøystingane vil ta til etter vedtak i denne saka. Avtalen vil bli sendt ut til alle husstandar i kommunane før folkerøystinga, slik at innbyggjarane skal ha høve til å setje seg grundig inn i føresetnadane for saka. Kommunestyra vil gå til endeleg handsaming av kommunereform i Sunnhordland etter at folkerøystingane er gjennomført. Tilråding Gjennom drøftingar i arbeidsutvalet for kommunereform i Sunnhordland har ein kome til semje om overordna prinsipp for ein eventuell kommunesamanslåing, som skildra i intensjonsavtalen. Representantane meiner desse prinsippa kan leggja grunnlaget for ein kommunereform. Det skal etter vedtak i denne saka forhandlast vidare om konkrete punkt i ein endeleg avtale, som til dømes lokalisering av einskilde tenester, skulestruktur og nærare skildring av politisk struktur. Inngåing av ein intensjonsavtale er eit tydeleg signal om at ein ønskjer å kome til semje om ein endeleg avtale, som kan danna grunnlaget for ein kommunereform i Sunnhordland. Ein bitt seg ikkje til eit resultat på noverande tidspunkt, men ein knyt seg til ein intensjon om kommunereform i Sunnhordland. Representantane meiner den føreliggjande avtalen dannar eit godt fundament for avsluttande forhandlingar, og tilrår vedtak som framlegg i saka. Ein kan først ta endeleg stilling til saka når det endelege forhandlingsresultatet er kjent og innbyggjarane sitt syn på saka er henta inn gjennom folkerøysting. Framlegg til vedtak/tilråding: 1. Fitjar kommunestyre vedtek intensjonsavtale om kommunereform i Sunnhordland som vedlagt. Fitjar kommune ønskjer å delta i den vidare prosessen sjølv om ikkje alle fem kommunane sluttar seg til intensjonsavtalen. 2. Ordføraren representerer Fitjar kommune i dei avsluttande forhandlingane. Utvida formannskap er referansegruppe. 3. Målsetting for når forhandlingane skal vera ferdige blir endra til innan utgangen av januar. 4. Det skal haldast rådgjevande folkerøysting etter at det er semje om ein endeleg avtale. 5. Kommunestyret får saka til endeleg handsaming etter folkerøystinga. Wenche Tislevoll ordførar Side12

Intensjonsavtale om kommunereform i Sunnhordland Avtalen gjeld mellom dei av kommunane Austevoll, Bømlo, Fitjar, Stord og Tysnes som vedtek den, og viser at desse kommunane har ein intensjon om å leggja fram ein endeleg avtale om kommunereform i Sunnhordland. Avtalen gjeld frå den er vedteke i kommunestyra. Den endelege avtalen skal byggja på og konkretisera dei prinsippa det er semje om i denne avtalen. Den endelege avtalen skal vera eit grunnlag for innbyggjarmedverknad (rådgjevande folkerøysting og innbyggjarundersøking) og endeleg vedtak i kommunestyra i løpet av våren 2016. 1. Visjon og verdiar Visjonen for arbeidet med ny kommune i Sunnhordland er: «Saman om morgondagen» Verdiar for den nye kommunen: Synleg Framoverlent Likeverdig Glødande Slagkraftig 2. Identitet og lokalsamfunn Gjennom kommunereform skal me byggja ein meir slagkraftig kommune. Den nye kommunen får større påverknad på dei regionale og nasjonale prosessane som påverkjer innbyggjarane i Sunnhordland. Me skal ta vare på lokaldemokratiet, utvikla tettstadane, og byggje opp om innbyggjarane sin lokale identitet. Særprega i lokalsamfunna og bygdene skal dyrkast, samstundes med arbeidet for at innbyggjarane skal bli stolte over å bu i den nye kommunen. Kommunen skal byggja vidare på ei rik lokalhistorie og ein levande kystkultur. Lag og organisasjonar og frivillig arbeid er grunnsteinar i lokalsamfunna. Den nye kommunen skal: Arbeida for folketals- og næringsutvikling i alle delar av kommunen Leggja til rette for at det til ein kvar tid er opparbeidde nærings- og bustadareal i alle delar av kommunen Arbeida for at sentrumsfunksjonar blir halde oppe i lokalsentra Arbeida for at det kjem fleire arbeidsplassar i alle delar av kommunen Dei fleste kommunale arbeidsplassane er knytt til lokale tenester, og vil ikkje bli flytta i samband med reforma. Side13

3. Den nye kommunen Leirvik skal vera regionsenter 1, kommunesenter og by. Storebø, Svortland, Fitjar og Uggdal skal vera lokalsentra. Dagens kommunar skal vera kommunedelar i den nye kommunen. Kommunedelane skal ha kommunale tenester som offentleg servicekontor, fastlege, helsestasjon og folkebibliotek. Kommunen skal arbeida for at det skal vera «Post i butikk», bank, lensmannskontor, Nav-kontor, tannlege og handelsverksemd i alle kommunedelane. Tenestene skal leggjast slik det er føremålstenleg ut frå lokale behov. Arbeidstittel på kommunen er «Sunnhordland kommune» - Det blir lyst ut namnekonkurranse i løpet av 2016. Det skal utarbeidast nytt kommunevåpen, -flagg og ordførarkjede. Kommunen skal ha nynorsk som skriftspråk. Det skal opprettast ein heilt ny kommune i Sunnhordland, og beste praksis frå eksisterande kommunar skal leggjast til grunn for organiseringa av den nye kommunen. Rådmannen og dei mest sentrale funksjonane (assisterande rådmann og kommunalsjefar) skal sitje i rådhuset i kommunesenteret. Kommunehus/rådhus i Austevoll, Bømlo, Fitjar og Tysnes skal ha kommunale funksjonar i den nye kommunen, og det skal vere innbyggjarrettleiing/servicekontor i alle rådhusa. Dei fagmiljø og stabsog støttefunksjonar som blir samlokalisert, skal fordelast til alle delar av kommunen. 4. Demokratimodellen Kommunen skal styrast etter formannskapsmodellen. Fagutval skal ha ansvar for dei store driftsområda. Lokale utval (direkte eller indirekte valde) skal ha ansvar for frivillig arbeid, kultur, idrett og lokal utvikling i kommunedelane. Utvala skal ha uttalerett om saker som vedkjem deira kommunedel. Målsettinga er at utvalsmedlemmene skal fungera som lokale ombod for innbyggjarane i lokalsamfunna, og redusera avstanden mellom innbyggjar og folkevald i den nye kommunen. Det skal ikkje vera sentrale utval med same ansvarsområde som lokalutvala, men formannskapet skal ha overordna ansvar for mellom anna næringsutvikling og regionale spørsmål. Partigruppene har eit særskilt ansvar for at alle delar av kommunen er representert i det politiske arbeidet, i kommunestyre og utval. 1 Regional plan for attraktive senter i Hordaland (Hordaland fylkeskommune 2014) s. 41. Side14

Kommunen skal leggja til rette for at folkevalde som bur i alle delar av kommunen får gode arbeidsvilkår. 5. Økonomi, eigedomsskatt og kommunale avgifter Kommunale avgifter i den nye kommunen skal vera så låge som mogleg, sett i samanheng med lokale tilhøve og kommunen sin økonomiske situasjon. Dersom den nye kommunen finn å måtta ha eigedomsskatt, skal den vera så låg som mogleg, sett i samanheng med kommunen sin økonomiske situasjon. Ein ny kommune må ha eins satsar og berekningsgrunnlag for eigedomsskatt. Austevoll har i dag ikkje eigedomsskatt. Dei andre kommunane har ulike satsar og takstgrunnlag for eigedomsskatten. Overgangsordningar for eigedomsskatten skal difor nyttast. Ingen av kommunane har inntekter frå vasskraft, heimfallsrettar eller konsesjonskraft. Fitjar kommune har inntekter frå vindkraft. Tysnes (sone 2) og Bømlo (sone 1a) har nedsett arbeidsgjevaravgift. Inndelingstilskotet gjer at den nye kommunen held på grunntilskot på om lag 12 mill. kroner frå kvar av samanslåingskommunane. Den nye kommunen tek i tillegg med seg om lag 5,4 mill. kroner i småkommunetilskot frå kvar av kommunane Fitjar og Tysnes. Ordninga gjeld i ein periode på 15 år, og så ei nedtrapping over 5 år. Samanslåinga vil utløysa tilskot til eingongskostnadar på 55 mill. kroner og reformtilskot på 25 mill. kroner. 6. Samferdsle Vegar og ferjesamband bind saman kommunane, og den nye kommunen vil prioritera intern samferdsle høgt. Dette gjeld fyrst og fremst vegsamband som bind Austevoll og Tysnes saman med resten av kommunen, og det interne kollektivtilbodet i den nye kommunen. Fram til slike samband er realiserte, vil kommunen arbeida for utvida ruter og raskare ferjer i sambanda. 7. Prinsipp for tenestetilbod Den nye kommunen skal ha desentraliserte tenester av like god eller betre kvalitet som i dag. Det blir ikkje endringar i skulestrukturen i samband med samanslåinga. Barn og unge skal få tilbod om kulturskule-, barnehage- og skuleplass nært der dei bur. Det blir ikkje nedlegging av sjukeheimsplassar i samband med samanslåinga. Omsorgstilbodet skal organiserast slik at innbyggjarane får nærleik til tenestene. Eventuelle nye sjukeheimsplassar, omsorgsbustader og bu- og servicesenter skal leggjast til alle delar av kommunen, for å sikra brukarane sin lokale identitet og nærleik til pårørande. Side15

Fram til nye vegsamband har knytt Austevoll og Tysnes saman med resten av kommunen, skal desse delane av kommunen ha lokale legevaktordningar på dagens nivå. Der det er trong for styrkte kompetansemiljø, vil det vere naturleg å samlokalisera kommunale avdelingar. Samlokaliserte tenesteområde og fagmiljø skal fordelast til alle delar av den nye kommunen. Dei eksisterande kommunane er del av ulike helseføretak, politidistrikt og 110-sentralar. Det er naudsynt at heile den nye kommunen skal halda seg til same helseføretak, politidistrikt og 110- sentral. Den nye kommunen skal over tid harmonisera innkjøps- og driftsavtalar som er inngått for dei eksisterande kommunane. Seinare endringar i føresetnadane skal handterast som planprosessar med brei involvering og høyringar. 8. Prinsipp for kompetanse Høg kompetanse er grunnlaget for eit godt tenestetilbod. Det skal vere eit prioritert satsingsområde å rekruttera, utvikle og halde på fagpersonar. Ein større og meir slagkraftig kommune skal føre til at det vert meir attraktivt å arbeide i kommuneorganisasjonen. 9. Administrative prosessar Ingen tilsette mister jobben i samband med prosessen, og dei skal ikkje få reduksjon i løna si. Eventuell reduksjon i talet på tilsette skal skje med naturleg avgang. Prinsipp for vidare drøftingar med arbeidstakarorganisasjonar: Endring av arbeidsoppgåver og tenestestad kan verta naudsynt Leiarar (over tenestestadleiar) skal søkje på nye leiarjobbar. Det skal vera openheit og dialog i prosessen. Kommunikasjonsstrategi skal prioriterast. Omstillingsavtale skal nyttast som grunnlag for samhandling med tillitsvalde. Prosess med tillitsvalde: Tillitsvalde skal vere representert i styringsgruppene i kvar kommune. Det skal gjennomførast drøftingsmøter, eventuelt høyringar, i samband med politisk handsaming av kommunesamanslåing. Det skal haldast jamlege orienterings- og drøftingsmøter i prosessen. 10. Kommunikasjonsstrategi Kommunikasjonsstrategien til kommunereformprosjektet i Sunnhordland er basert på openheit og tydelegheit overfor innbyggjarar, organisasjonar, næringsliv, media o.a. Dette er ein føresetnad for eit levande folkestyre, og inneber målretta satsing på ekstern og intern informasjon. Side16

Lokaldemokratiet er grunnleggande. Kommunereformprosjektet vil legge til rette for gjensidig kommunikasjon og dialog mellom innbyggjarane og dei ulike tenestene i kommunen. Det vil vera avgjerande at kommunane lukkast med: å få fram representativ informasjon å skapa dialog at innbyggjarane sine standpunkt byggjer på kunnskap og innsikt Denne avtalen skal leggjast ut på kommunane sine nettstadar, på nettstaden til Samarbeidsrådet for Sunnhordland og på prosjektet sin profil i nettsamfunnet Facebook. Avtalen legg grunnlaget for avsluttande forhandlingar om ein endeleg avtale. Kommunane vil etter at det er forhandla fram ein endeleg avtale, høyra innbyggjarane om saka. Dette vil skje i form av rådgjevande folkerøysting eller innbyggjarundersøking i kommunane. Når det gjennom avsluttande forhandlingar er kome på plass ein endeleg avtale, skal denne distribuerast til alle husstandar i kommunane. Det haldast rådgjevande folkerøysting på same dag i dei kommunane som vel denne forma for innbyggjardialog. 11. Prosess og vegen vidare Proesessen med kommunereform i Sunnhordland går i tre trinn, og denne avtalen er trinn 2 i prosessen. Trinn 1 er Samarbeidsrådet for Sunnhordland sin rapport «Forprosjekt ny kommunereform i Sunnhordland», som blei sendt til kommunane i juni 2015. Forprosjektet lagde eit faktagrunnlag for den vidare prosessen. Trinn 1 forprosjekt Samarbeidsrådet for Sunnhordland Trinn 2 Intensjonsavtale Trinn 3 Endeleg avtale Intensjonsavtalen utgjer trinn 2 av ein eventuell avtale om kommunereform i Sunnhordland. Gjennom vidare forhandlingar (trinn 3) skal viktige moment for dei eksisterande kommunane avklarast før kommunestyra tek endeleg avgjerd i saka. Intensjonsavtale november/ desember 2015 Endeleg avtale januar 2016 folkerøysting/ innb.undersøking mars 2016 Avgjerd i kommunestyra april/mai 2016 Side17

Fitjar kommune Arkivkode: U05 Saksmappe: 2015/143 Sakshandsamar: Atle Tornes Dato: 13.11.2015 SAKSFRAMLEGG Håkonar Næringspark - status november 2015 Utval sak Utval Møtedato 97/15 Formannskapet 18.11.2015 Vedlegg: 1. Utdrag av kommuneplan og 3 stk reguleringskart. 2. Kart over området med ledige areal. 3. Utdrag av næringsplan. 4. Reguleringsføresegner 5. Døme på salsvilkår. 6. Referat frå møte i arbeidsgruppa. Bakgrunn: I møtet vil ordførar (som næringssjef) og rådmann gje ei orientering om satus for Håkonar Næringspark i Årskog. Saksopplysningar: Orienteringa vil m.a. omfatta: Regulert areal Reguleringsføresegner Selt areal Førespurnader Moglege potensiale for nytt areal Gjeldande strategiske salsvilkår Vurdering: Kommunen har ein næringsplan for perioden 2014-18, som vart vedteke i 2014. Den legg til rette for at kommunen alltid skal ha tilgjengeleg næringsareal, jf vedlagte utdrag av næringsplanen. Det er og ei arbeidsgruppe i gang, for å laga eit forslag til strategi. Her deltek Atheno, ein representant frå næringsrådet, ordførar og rådmann. Gruppa har teke ein pause i vår for å få utgreidd potensialet i eit større areal ved sjø. I vurdering av sal har kommunen alltid lagt til grunn at det skal skapast aktivitet, og har sett det som krav i avtalane, med ein rett til attkjøp viss dette ikkje blir oppfylt. Såleis har kommunen rett til attkjøp på ei rekkje areal som er selt. Døme på salsvilkår ligg ved. Kommunen har ein førespurnad på kjøp, men det er ikkje angitt noko særskilt grunngjeving, sett i ljos av våre generelle salsvilkår. Reguleringsplanen er gammal, og deler arealet i næringsareal og eit stort hamneareal. Føresegnene har ytterlegare krav om «grøne sonar». Planen bør gjerne omarbeidast. I møtet vert det lagt opp til ei orientering for nye medlemmer, og ei drøfting av situasjonen, men ein føreset at saka blir teke oppatt til grundigare vurdering ei eit seinare møte, mellom anna basert på signal frå møtet. Side18

Framlegg til vedtak/tilråding: Saka vert lagt føre utan tilråding. Atle Tornes Rådmann Side19

Side20

Side21

Side22

Side23

Side24

Side25

Side26

Side27

Side28

Side29

Side30

Side31

Side32

REFERAT Møtestad: Møterom 3. etg. i Fitjar rådhus kl. 13:00 15:00 Dato: 02.02.2015 Til stades: Arbeidsgruppa: ordførar/næringssjef Wenche Tislevoll, rådmann Atle Tornes, Tom Kristian Innvær, Fitjar Næringsråd og Astrid Kjellevold Steinsland, Atheno Strategiplan for Håkonar Næringspark Viser til sak 112/14 i Formannskapet 03.12.14 med fylgjande vedtak: Formannskapet ynskjer ikkje å selja det aktuelle arealet no. Formannskapet ynskjer å vidareutvikla ein strategiplan for Håkonar Næringspark medrekna arealet aust for vegen. Det vert sett ned ei arbeidsgruppe til å ivareta arbeidet. Denne består av ordførar/næringssjef Wenche Tislevoll, rådmann Atle Tornes, ein representant frå styret i Næringsrådet og ein representant frå Atheno. Arbeidet startar opp snarast råd. Viser også til strategisk næringsplan vedtatt våren 2014. Pkt. 1.1. Utvikling av nytt og eksisterande næringsareal. Sal og marknadsføring av næringsområde i Aarskog (både vest og aust for vegen) til profesjonelle aktørar som kan utvikle området. Ein orienterte om status for næringsparken med omsyn til kommuneplan, reguleringsplan og disponibelt og solgt areal. Deriblant utfordringane med å få aktivitet i parken. Å få nye næringar med nye arbeidsplassar til å etablera seg her. Det er selt ut ein del av arealet, det er eit fåtal det er aktivitet på og nokre av dei selte areala er ikkje utvikla og tatt i bruk. Nokre få tomter har ein rett til attkjøp på. Fitjar kommune har ledig sjøareal sør for eigedommen til Vest Elektro Maritim mot Breivik og areal mot nord mellom Fitjar Mekaniske og Museumsgarden. Dette er å rekna som dei mest attraktive areala som står att. Kommunen har og nokre strøtomtar, og eit område i sørgrensa mot Breivik som kan utviklast i samband med Fitjargarden sitt naustområde. Side33

Gruppa ser det viktig å prioritera utvikling av områda vest for vegen før ein utviklar nye område, dvs aust for vegen og område i kommuneplan. Gruppa drøfta ulike former for utvikling av parken. - Danna aksjeselskap. - Selja heile området til kommersiell aktør - Utvikla området i kommunal regi Gruppa vurderer det slik at etablering av aksjeselskap ikkje er aktuelt no, men kan verta aktuelt dersom dette vert vurdert som formålstenleg. Gruppa rår til at ein ikkje sel sjøtomtane no, men søkjer å utvikla areala i eigen regi (i første omgang). Ein samlast om at kommunen skulle kostnadsberekna kva det ville kosta å utvikla dei to områda mot sjø, med utfylling og planering. Ansvar Atle Tornes. Neste møte om 1 mnd. Wenche Tislevoll Ref. Side34

Fitjar kommune Arkivkode: Saksmappe: 2013/263 Sakshandsamar: Andreas Moe Larsen Dato: 13.11.2015 Reglement for valnemnda SAKSFRAMLEGG Utval sak Utval Møtedato 98/15 Formannskapet 18.11.2015 Vedlegg: Bakgrunn: Kommunestyret vedtok i konstituerande møte 21.10.15 valnemnd for perioden 2015-2019. Administrasjonen har fått i oppdrag å laga utkast til reglement for valnemnda. Administrasjonen har laga eit utkast basert på korleis dei andre kommunale utvala sine reglement er utforma. Det er i utkastet lagt opp til at nemnda har innstillingsrett til kommunestyret, men at det ikkje har avgjerdsrett i nokon saker. Kommunelova 39, 2. ledd: «Kommunestyret og fylkestinget skal selv vedta reglement for delegasjon av avgjørelsesmyndighet og for innstillingsrett innen 31. desember året etter at kommunestyret og fylkestinget ble konstituert. Sist vedtatte reglement og eventuelle andre vedtak gjelder inntil nytt reglement er vedtatt.» Det er utarbeidd eige reglement for delegering til rådmannen. Dei politiske utvala har sine reglement, med ei delegering av saksområde. Vurdering: Rådmannen legg fram utkastet utan tilråding. Formannskapet må vurdera om det skal setjast ned eit politisk utval for å laga tilråding, eller om administrasjonen skal fremja det. Dersom det blir sett ned eit politisk utval, bør det i tillegg vurderast om utvalet skal få i oppgåve å gå gjennom alle reglement. Det vil vera føremålstenleg at kommunestyret får alle reglementa til ei samla handsaming innan fristen i kommunelova, men sidan valnemnda ikkje har noko gjeldande reglement, kan dette reglementet forserast i eige vedtak i kommunestyret. Framlegg til vedtak/tilråding: Saka blir lagt fram utan tilråding. Atle Tornes Rådmann Side35

Reglement for valnemnda Vedteke i Fitjar kommunestyre XXXXXXXXXXXXXXX. 1 VAL OG SAMANSETJING Nemnda skal ha 5 medlemer med personlege varamedlemer. Medlemene skal som hovudregel veljast mellom kommunestyret sine medlemer. Varamedlemene bør veljast mellom kommunestyret sine medlemer eller varamedlemer. 2 ARBEIDS- OG ANSVARSOMRÅDE Nemnda har ansvar for å koma med innstilling til følgjande saker: - Val til kommunale utval, komitear og nemnder - Val av kommunen sine representantar til eksterne styrer, representantskap og generalforsamlingar - Andre val 3 AVGJERDSMYNDE OG MINDRETALSANKE Nemnda har ikkje sjølvstendig avgjerdsmynde, men skal koma med innstilling til kommunestyret i valsaker. Formannskapet har mynde til å treffa vedtak i saker som ordinært skulle ha vore avgjorde av kommunestyret, når det er naudsynt å treffa vedtak så raskt at det ikkje er tid til å tilkalla kommunestyret, jf. kommuneloven 13 pkt. 1. 4 INNKALLING TIL MØTE OG UTLEGGING AV SAKSDOKUMENT Nemnda held møte når nemnda sjølv har vedteke det, når leiaren finn det påkravd eller når minst 1/3 av medlemene krev det, jf. kommuneloven sin 32 pkt. 1. Leiaren kallar nemnda saman. Innkallinga skal innehalda opplysning om tid og stad for møtet, oppgåve over dei sakene som skal handsamast og opplysning om kvar dokumenta ligg til ettersyn. I tillegg skal revisjonen, leiarane i dei politiske partia og dei aviser og andre media som jamleg refererer frå møta, få tilsendt sakslister med vedlegg. 1 Side36

Representantar som meiner dei manglar informasjon, har eit sjølvstendig ansvar for å skaffa seg dette anten ved å venda seg til ordførar/administrasjon, eller ved å nytta seg av det som er tilgjengeleg på internett eller tilsvarande. Møte skal kunngjerast på kommunen si nettside og i minst ei lokalavis minst 10 dagar før møtedato. Innkalling skal sendast ut elektronisk, og vera tilgjengelege på kommunen si nettside med ein frist på minst 5 dagar, møtedagen ikkje medrekna. Dersom innkalling/kunngjering gjeld ekstraordinære møte, kan desse fristane fråvikast. Andre fristar i lov eller bindande føresegn går framom. Leiar kan bestemma at møta kan haldast ved fjernmøte eller ved skriftleg sakshandsaming når ei sak må handsamast før neste møte, og det anten ikkje er tid til å kalla saman eit ekstraordinært møte, eller saka ikkje er så viktig at dette er naudsynt, jf. kommuneloven 30, 2. ledd. 5 FORFALL OG INNKALLING AV VARAMEDLEMER Medlem eller innkalla varamedlem som grunna lovleg forfall ikkje kan ta del i møtet, skal snarast mogeleg melda frå til sekretariatet som straks kallar inn personleg varamedlem. Må nokon grunna lovleg forfall forlata møtet, skal personleg varamedlem om mogeleg kallast inn og overta plassen. Ingen kan gå frå møtet før sak som er teken opp til førehaving, er sluttført. Omstende som fare for helse eller velferd, viktige forretningar eller ufråvikelege plikter i arbeidet er gyldig forfallsgrunn. 6 DELTAKING I MØTE FOR ANDRE ENN VALDE MEDLEMMER Sekretæren tek del i møta med talerett for det som gjeld protokollføringa. Andre tek del i møta når særskild lovregel gjev dei rett til det og då med dei rettar og plikter lova fastset. 7 MØTELEIING Leiaren leier møta. Har han eller ho forfall, leier nestleiaren møta. Har båe forfall, vert møteleiar vald ved fleirtalsval. Leiaren skal sjå til at det er god orden i møtesalen og i naturleg nærleik elles. Vedkomande skal sjå til at talarane ikkje vert avbrotne eller uroa frå nokon kant. Media, mobiltelefonar eller andre kommunikasjonsmidlar skal berre brukast til det som vedkjem møtet, elles skal merksemda vera retta mot det som går føre seg i møtet. Om tilhøyrarar ved meiningsytringar eller på annan måte uroar forhandlingane, eller på anna vis gjer noko som strir mot god orden, kan møteleiaren visa desse ut. 8 OPNING AV MØTET 2 Side37

Til den tid som er fastsett, skal medlemer og varamedlemer som er tilstades i møtet, registrerast. Møteleiaren erklærer møtet for lovleg sett dersom nok representantar etter lova er møtt fram, og det elles ikkje vert reist avgjerande innvendingar mot at det vert gjort. Når møtet er lovleg sett, kan ingen medlem eller møtande varamedlem forlata møtet for kortare eller lengre tid, utan på førehand å ha meldt frå leiaren om lovleg grunn. Kjem nokon av dei innkalla medlemene eller varamedlemene etter at møtet er sett, skal dei melda seg for møteleiaren før dei tek sete. 9 SAKSFØREHAVINGA Vert det under registreringa eller starten av møtet reist innvendingar i samband med forfall og frammøte av varamedlemer, eller til spørsmålet om møtet elles er lovleg innkalla, skal dette drøftast fyrst i møtet. Deretter vert dei sakene som er nemnde i innkallinga, tekne opp til førehaving, og i den rekkefylgja som der går fram. Er førehavinga av ei sak teken til, kan møtet ikkje avsluttast før saka er avgjort med avrøysting, eller det vert vedteke å utsetja henne. Sak som ikkje er nemnd i innkallinga, kan handsamast dersom ikkje møteleiaren eller 1/3 av dei frammøtte representantane er imot dette. Om førehaving av sak på denne måten vert avvist, skal ho takast med på sakslista til neste møte. 10 MØTELEIAREN SI ORIENTERING OM SAK TIL FØREHAVING Møteleiaren les det namnet saka har fått i innkallinga og refererer det. Møteleiaren orienterer elles om innhaldet i saka så langt vedkomande sjølv eller forsamlinga finn det turvande. 11 ORDSKIFTET OG REKKJEFYLGJA MELLOM TALARANE Møteleiaren spør om nokon vil ha ordet til saka. Talarane får så ordet i den rekkjefylgja dei ber om det. Ber fleire om ordet samstundes, avgjer møteleiaren rekkjefylgja. Ved replikkordskifte får den som ber om replikk, ordet før møteleiaren held fram på den ordinære talarlista. Talarar rettar innlegga sine til møteleiaren, ikkje til forsamlinga. Møteleiaren skal passa på at vedkomande held seg nøye til den saka ordskiftet gjeld. Det må ikkje seiast noko som kan krenkja andre. Det er heller ikkje lov å laga uro som uttrykk for misnøye, semje eller usemje med noko som vert sagt, eller som skjer under møtet. Møteleiaren skal påtala brot på ordensreglane, om turvande to gonger. Om det ikkje hjelper, kan møteleiaren avbryta vedkomande sitt innlegg eller ved avrøysting la forsamlinga avgjera om vedkomande skal stengjast ute frå del eller resten av møtet. Møteleiaren må ikkje avbryta nokon som har ordet, om det ikkje skjer for å gjennomføra det som går fram i reglementet. 3 Side38

12 AVGRENSING OG AVSLUTTING AV ORDSKIFTET Møteleiaren avsluttar ordskiftet i ei sak når vedkomande meiner ho er drøfta nok. Forsamlinga kan elles sjølv vedta å avslutta ordskiftet eller lengja det etter at møteleiaren har teke til orde for å avslutte det. Ved ordskifte om avkorting av taletida eller om å avslutta realitets-ordskifte, kan kvar talar få ordet berre ein gong og med høgst 2 minutts taletid. 13 FRAMLEGG Framlegg kan berre gjerast av dei som er med i møtet som valde medlemer eller innkalla varamedlemer. Framlegg kan setjast fram munnleg i valsak, utsetjing av sak som er oppe til førehaving, oversending av sak til anna kommunalt organ eller går ut på at framlegg skal vrakast. 14 AVRØYSTING Når ordskiftet er slutt, seier møteleiaren frå om at saka er teken opp til avrøysting. Om det er uklårt kva framlegg som er komne inn, skal dei alle refererast før avrøystinga tek til. Frå dette tidspunktet og til avrøystinga er ferdig, skal det ikkje vera meir realitetsordskifte om saka eller gjerast nye framlegg. Heller ikkje er det i tidsrommet for avrøystinga høve til å ta opp noko anna sak til førehaving. Vert det reist utsetjingsframlegg, skal realitetsordskiftet straks avsluttast og framlegget røystast over, dersom forsamlinga ikkje vedtek noko anna. Rett til å røyste har berre dei som er kalla inn til møtet som medlem eller varamedlem og som er til stades når saka vert teken opp til avrøysting. Ingen kan gå frå møtet før avrøystinga er slutt. Blank røyst kan gjevast ved val. Er saka oppdelt, eller skal det røystast over fleire framlegg, avgjer møteleiaren rekkefylgja i avrøystingane om ikkje forsamlinga vedtek ei rekkjefylgje. Ved ordskiftet om dette, skal møteleiaren sjå til at talarane held seg strengt til avrøystingsspørsmålet. Sjå kommunelova 35 punkt 1 - Ved likt røystetal under val jf. 36, 37 og 35, pkt. 1 siste setning, vert saka å avgjera ved loddtrekking. Avrøystinga skal elles som hovudregel leggjast opp slik at kvar representant får vist sitt prinsipale syn i røysting. 15 PRØVERØYSTING Før endeleg avrøysting i ei sak kan forsamlinga halda prøverøystingar som ikkje er bindande. Er tilråding eller framlegget som det skal prøverøystast over, delt i fleire punkt eller paragrafar og det ligg føre endringsframlegg, bør det til vanleg røystast førebels over kvart punkt eller kvar paragraf, og så over heile tilrådinga eller framlegget under eitt. 4 Side39

16 RØYSTEMÅTEN Avrøysting vert gjennomført på ein av desse måtane: a. Ved stillteiande godkjenning, når ingen gjev uttrykk for usemje med ein slik røystemåte når møteleiaren ber dei som er usamde gje uttrykk for det. b. Ved at møteleiaren ber dei som er imot eit framlegg, visa det med røysteteikn, anten ved å reisa seg eller rekkja opp ei hand. Når møteleiaren avgjer det eller nokon i forsamlinga krev det, skal det haldast kontraavrøysting ved at dei som er for framlegget, viser røysteteikn på same måten. c. Ved namneopprop med ja eller nei som svar når møteleiaren ropar opp namna på dei som møter. Det vert avgjort ved loddtrekking kva namn som skal ropast opp først. Deretter held ein fram i alfabetisk orden. Ein medlem utpeika av møteleiaren skal kontrollera røystegjevinga ved å merka av på medlemsoversynet etter kvart som kvar einskild røyster. d. Namneopprop skal nyttast når møteleiaren avgjer det, eller når ein medlem krev det og får tilslutning frå minst 1/3 av forsamlinga. Likeeins skal det røystast med namneopprop når møteleiaren eller 1/3 av forsamlinga meiner at utfallet av ei avrøysting etter reglane i punkt B er uvisst. Avrøysting over spørsmålet om namneopprop skal brukast, vert halde utan ordskifte først, og elles i samsvar med reglane i punkt B. e. Ved røystesetlar utan underskrift. To medlemer som møteleiaren peikar ut, fungerer som teljekorps. Røystesetlar kan berre nyttast ved val og tilsetjing, og skal brukast når nokon medlem krev det. 17 PROTOKOLLTILFØYINGAR Ein representant eller eit mindretal har rett til å få innført i møteboka ei protokolltilføying, for på denne måten å gjera greie for sitt avvikande standpunkt i ei sak. Protokolltilføyinga må ikkje vera unødig lang, og må heller ikkje ha ei krenkande form. Møteleiar har høve til å avvisa protokolltilføyingar dersom dei ikkje er i tråd med dei krava som er nemnde ovafor. 18 PROTOKOLLFØRING Det skal førast protokoll frå møta. Møteleiar ser til at dette vert gjort. I møteboka skal førast inn: - eventuelle protestar imot innkalling og saksliste - møtetid og stad - dato og måte for innkalling - fråverande medlemer 5 Side40

- møtande varamedlemer - namn på medlemer og varamedlemer som kom eller gjekk under møtet og med oppgåve over når i møtet det skjedde - oversyn over kven som møtte frå administrasjonen - saker nummererte i rekkjefylgje for året - Kort nemning for kvar sak som om kva ho gjeld - Det som trengst for å visa gangen i førehavinga - For kvar sak dei framlegg som vart reiste - Det som trengst for å visa at vedtak vart gjorde etter rett framgangsmåte - Kva vedtak som er gjorde og kva avrøystingar som er haldne - Korleis den einskilde har røysta - Eventuelle protokolltilføyingar Ferdig utskriven protokoll skal underskrivast av møteleiaren og to andre medlemer. Vedtak kan sendast ut når leiaren har godkjent innhaldet i protokollen. 19 VEDTAK OM REGLEMENT Dette reglementet, som berre kan endrast av kommunestyret, tek til å gjelda frå 23. april 2014.. 6 Side41

Fitjar kommune Arkivkode: 033 Saksmappe: 2015/5 Sakshandsamar: Bente Fitjar Dato: 13.11.2015 SAKSFRAMLEGG Ymse Utval sak Utval Møtedato 99/15 Formannskapet 18.11.2015 Vedlegg: Bakgrunn: Vurdering: Framlegg til vedtak/tilråding: Atle Tornes Rådmann Side42

Fitjar kommune Arkivkode: 033 Saksmappe: 2015/5 Sakshandsamar: Bente Fitjar Dato: 11.11.2015 SAKSFRAMLEGG Meldingar Utval sak Utval Møtedato 100/15 Formannskapet 18.11.2015 Vedlegg: Plan for idrett, friluft og kulturanlegg 2009-2013 Referat frå møte i Samarbeidsrådet 30.10.2015 Vidare arbeid med kommunereform Endra føresetnader budsjett Referat frå generalforsamling LVNK Munnleg orientering: Status Fitjar kultur- og idrettsbygg Framlegg til vedtak/tilråding: Formannskapet tek meldingane til vitande. Atle Tornes Rådmann Side43

PLAN FOR IDRETT, FRILUFTSLIV OG KULTURANLEGG I SUNNHORDLAND 2009-2013 RULLERT 2011 Vedteke i Samarbeidsrådet for Sunnhordland 16 september 2011 Side44

Plan for regionale idretts, friluftsliv og kulturanlegg i Sunnhordland 2009-2013 1. INNHALD 1.1 BAKGRUNN OG FØREMÅL Side 4 1.2 MANDAT 4 1.2.1 Kriteria for regionale anlegg 4 1.3 DEFINISJON AV REGIONALE ANLEGG 4 1.4 ORGANISERING 4 1.4.1 Arbeidsgruppa ved revidering 5 1.4.2 Definisjon av regionen 5 1.5 METODE 5 1.5.1 Anlegg for idrett, friluftsliv og kulturanlegg 5 2. PROSJEKT/ANLEGG FOR IDRETTS, FRILUFTSLIV OG KULTURANLEGG 5 2.1 STATUS SOM REGIONALE IDRETTSANLEGG 6 2.2. PRESENTASJON AV REGIONALE IDRETTSANLEGG 6 2.2.1 Hardanger og Sunnhordland motorsportsenter AS, Folgefonnbanen AS, Kvinnherad 6 2.2.2 Eldøyane Sjøsportssenter, Stord 7 2.2.3 Fleirbruks rideanlegg, Etne 7 2.2.4 Badeanlegg, Bømlo 8 2.2.5 Skeisebane på Vikahaugane, Stord 8 2.2.6 Fjellhaugen Skisenter, Kvinnherad 9 2.2.7 Motorsportssenter/crossenter, Stord 9 2.2.8 Turnhallen på Vikahaugane, Stord 10 2.2.9 Bømlo Motorsport senter 10 2.2.10 Bømlo Dykkaranlegg, Bømlo 11 2.2.11 Kvinnherad Rosenter, Kvinnherad 11 2.2.12 Sveio Golfpark, Sveio 11 2.3 IDRETTSANLEGG SOM REGIONEN BØR HA SOM MÅLSETTING Å BYGGJA 12 2.3.1 Fotballhall 12 2.3.2 50 m. symjebasseng 12 2.4 KVIFOR EINSKILDE TYPAR ANLEGG IKKJE ER TEKEN MED 12 2.4.1 Regional skytebane 12 2.4.2 Regionalt anlegg for friidrett 12 3. FRILUFTANLEGG/OMRÅDE 12 3.1 DEFINISJON AV REGIONALE FRILUFTSANLEGG/OMRÅDE 13 3.2 REGIONALE ANLEGG FOR FRILUFTSLIV 13 3.2.1 Nordsjøløypene 14 3.2.2 Nordsjøsykkelruta 14 3.2.3 Postvegen 14 3.2.4 Etnefjella 15 4 KULTURHUS/BYGG 15 4.1 OVERSIKT OVER KULTURHUS/SENTER I SUNNHORDLAND 16 4.2 PRESENTASJON OVER KULTURHUS/SENTER I SUNNHORDLAND 16 2 Side45

4.2.1 Bømlo kulturhus 16 4.2.2 Fartein Valensenteret 16 4.2.3 Fitjar kultur og idrettsbygg 17 4.2.4 Kvinnherad Kultursenter 17 4.2.5 SKAKKE - senter for skule-idrett-kultur 18 4.2.6 Stord kulturhus 19 4.3 DEFINISJON SOM REGIONALE KULTURANLEGG 19 4.4 STATUS SOM REGIONALE KULTURANLEGG 20 4.5 PRESENTSASJON AV REGIONALE KULTURANLEGG 20 4.5.1 Baroniet Rosendal kulturarena 20 4.5.2 Ferdslevegen og gravområda i Uggdalsdalen 21 4.5.3 Gruvene på Litlabø 21 4.5.4 Halsnøy historiske senter 21 4.5.5 Kenneth Sivertsens stifting 22 4.5.6 Marstein Fyr 22 4.5.7 Moster Amfi/Mostraparken 23 4.5.8 Onarheim kultursenter 23 4.5.9 Sunde kyst og litteratursenter 24 4.5.10 Visningssenter for fiskeri og havbruk 24 4.5.11 Rimsvarden 24 4.5.12 Ryvarden kulturfyr 25 4.5.13 Rekkjetunet 25 4.5.14 Smedholmen 26 4.5.15 Steinriket Bømlo 26 4.5.16 Sunnhordland Museum 27 4.6 KVIFOR EINSKILDE ANLEGG IKKJE ER TEKEN MED 27 4.6.1 Baroniet Rosendal konsolidert museum 28 4.6.2 M/S Skånevik 28 4.6.3 Folgefonna Nasjonalpark 28 4.6.4 Anlegg og tiltak som fremjar kystkulturen i regionen 28 5. ARBEIDET VIDARE 28 5.1 RULLERING/REVIDERING AV PLANEN 29 5.1.1 Innspel for å få status som regionanlegg/ tiltak 29 5.1.2 Rullering/revidering av planen 29 Framside bilete: Tur over Stordbrua foto: Svein Andersland 3 Side46

1. BAKGRUNN OG FØREMÅL Bakgrunnen for ein plan for idrett, friluftsliv og kulturanlegg var eit ynskje om at kommunane i regionen i større grad kunne samarbeida om defineringa av regionale anlegg, planlegging av nye regionale anlegg og om utviklinga av dei anlegg som vert definert som regionale, slik at ein gjennom samarbeid og felles forståing kan utvikla eit godt utbygd tilbod innan idrett, friluftsliv og kultur. Planen må også ha fokus på ny lov om folkehelsearbeid som trer i kraft 01.01.2012, og til utfordringane knytt til denne. Kommunane kan gjennom samarbeid regionalt søkje om å sette i verk tiltak og samordna folkehelsearbeidet gjennom langsiktig og systematisk arbeid og planlegging. Føremålet vil vera å bidra til ei samfunnsutvikling som fremjar folkehelsa. Den første prioriteringslista for idrett, friluftsliv og kulturanlegg for Sunnhordland vart vedteke i styret i Samarbeidsrådet for Sunnhordland 26. januar 2001. Seinare har denne blitt rullert og revidert annankvart år. Det er eit mål at planen skal utvikla eit samarbeid slik at regionen som heilskap utviklar eit enda betre tilbod til innbyggjarane og tilreisande, skapar ein struktur i satsinga som gjer at utviklinga av regionale anlegg får ein god planmessig utvikling i høve til både breidde i tilboda, behov og grunnlag for etablering. Det er og viktig at planen opnar for samarbeid på tvers av kommunegrensene, slik at det vert høve til å satsa på anlegg som er så krevjande at ein kommune åleine ikkje har høve til å utvikla eit slikt anlegg. Det er viktig at det er ein felles forståing av kva anlegg som er regionalt og kva dette inneber. Det har i samsvar med vedtaket frå møte i Samarbeidsrådet 27 januar 2011 vore nedsett ei arbeidsgruppe som har utarbeidd denne planen. Administrasjonen i Samarbeidsrådet har vore sekretariat. 1.2 MANDAT Samarbeidsrådet for Sunnhordland vedtok i møte 27. januar 2011 at kriteria som har lagt til grunn ved dei tidlegare planane også skulle liggje til grunn ved denne rulleringa. 1.2.1 Kriteria for regionale anlegg: må vera av ein slik "tyngde" at dei har ein bruksverdi som trekker til seg folk ut over eigne kommunegrenser. ha ein kostnads- og kommunikasjonsstruktur som gjer at det ikkje er naturleg at kvar kommune kan byggja eigne anlegg. må ha ein særegenhet som gjer at dei naturleg skil seg ut. Det er viktig at den regionale planen vert knytt opp mot Fylkesdelplan for idrett og friluftsliv. 1.3 DEFINISJON AV REGIONALE ANLEGG I røynda er det Hordaland fylkeskommune som gjev eit anlegg den formelle statusen som regionalt. I denne planen definerer regionen sjølv kva anlegg dei meiner er regionale. Det bør vera retningsgjevande for Hordaland fylkeskommune i høve til dei prioriteringane dei gjer. 1.4 ORGANISERING Samarbeidsrådet for Sunnhordland IKS ved ordførarar og rådmenn har vore styringsgruppe og administrasjonen i Samarbeidsrådet har vore sekretariat. Det vart sett ned ei arbeidsgruppe med representantar frå kultur og plan i kommunane. Kommunane peika sjølv ut kven som skulle representera kommunen. Side47 4

1.4.1 Arbeidsgruppa ved rullering 2011: Austevoll kommune Bjørn Wefring Bømlo kommune Knut Martens Etne kommune Erik Kvalheim Fitjar kommune Atle Tornes Kvinnherad kommune Sissel Aarseth Stord kommune Sylve Rusten Sveio kommune Marit Persen Liknes Tysnes kommune Vibeke Øxnevad Stoltz Friluftsrådet Vest og Bergen og Omland Friluftsråd har vore invitert inn som observatørar i arbeidsgruppa og har hatt høve til å koma med innspel. 1.4.2 Definisjon av regionen Deltakarkommunane er alle medlemmer av Samarbeidsrådet for Sunnhordland IKS. Dette samsvarar med Miljøverndepartementet si inndeling i planregionar i det Kongelege Kulturdepartement sine retningsliner for søknad om statsmidlar til lokale og regionale kulturbygg. 1.5 METODE Metodane for å definera og prioritera anlegga vart som følgjer. 1.5.1 Anlegg for idrett, friluftsliv og kulturanlegg Prosjekta/anlegga som vart definerte som regionale vart og prioritert etter følgjande definisjonar: Nye anlegg er anlegg som er påbegynt eller som skal utviklast/byggjast i nær framtid, men som ikkje er fullfinansiert. Eksisterande anlegg er anlegg som er i drift, vert definert som regionale, og som er viktig å ta omsyn til då dei i framtida treng rehabilitering/utvikling for å kunne oppretthalde den kvaliteten og det tilbodet dei er meint å gje. Målsetjing er anlegg som regionen bør ta sikte på å få i framtida. 2. PROSJEKT/ANLEGG FOR IDRETTS, FRILUFTSLIV OG KULTURANLEGG Under den første presentasjonsrunden i arbeidsgruppa, der kvar kommune fekk leggja fram forslag til anlegg som bør få regional status, kom det tydeleg fram at det i regionen finnes eit rikt og velutbygd tilbod til innbyggjarane og tilreisande. Det viste seg og at regionen gjennom sin variasjon i naturtilhøve gjev grunnlag for ein breidde i tilbodet som er svært attraktivt. Det viste seg og at mange av anlegga som vart trekt fram ikkje kunne vurderast som regionale då fleire av kommunane hadde slike anlegg eller hadde planar om utbygging av slike. Med bakgrunn i desse vurderingane er det semje om at statusen som regionalt anlegg bør hengja høgt. Dette gjer at talet på regionale anlegg vert relativt få. Ser me til folkehelselova vil det vera viktig å nå ut til folk med stor breidde i høve tilbod om fysisk aktivitet. Det må difor vera ei utfordring for regionen og kvar enkelt kommune å utvikla regionale anlegg som gjev ein betre breidde i tilbodet totalt sett. I tabellen nedanfor har ein sett inn dei vedtekne regionale idrettsanlegga i Sunnhordland Dei er vidare sett inn i ulike kolonnar som syner om det er nye anlegg som er påbegynt eller skal utviklast/byggjast i nær framtid eller om det er eksisterande anlegg som har behov for 5 Side48

utvikling/rehabilitering i perioden 2011-2013. Vidare har ein prioritert mellom dei ulike anlegga for perioden 2011-2013. 2.1 STATUS SOM REGIONALE IDRETTSANLEGG I SUNNHORDLAND Anlegg Kommune Nye regionale anlegg som er påbegynt eller skal utviklast/ byggjast i nær framtid (prioritert i Eksisterande regionale anlegg som har hehov for utvikling/ rehabilitering 2011-2013 (prioritert i Eksisterande regionale anlegg som ikkje har behov for utvikling/ rehabilitering 2011-2013 parantes) parantes) Hard/Shl Kvinnherad X (1) motorsportssenter Eldøyane Sjøsportsenter Stord X (2) Fleirbruks rideanlegg Etne X (3) Badeanlegg Bømlo X (4) Skeisebane på Stord X (1) Vikahaugane Fjellhaugen Skisenter Kvinnherad X (2) Motorsportsenter/Crossen Stord X (3) ter Turnhallane på Stord X (4) Vikahaugane Bømlo Dykkaranlegg Bømlo X Kvinnherad Rosenter Kvinnherad X Motorsportsenter Bømlo X Sveio Golfpark Sveio X 2.2 PRESENTASJON AV REGIONALE IDRETTSANLEGG 2.2.1 Hardanger og Sunnhordland motorsportsenter - Folgefonnbanen AS, Kvinnherad Motorsportsenteret vert etablert i Matrefjellet i Kvinnherad. Dette vert det første anlegget av dette formatet på Vestlandet, det fjerde i Noreg. Anlegget ligg sentralt på Sør-Vestlandet og vil dekke eit område med omkring 1 million innbyggjarar. Hardanger og Sunnhordland motorsportsenter Folgefonnbanen AS Foto: MIR/Bengt-Ake Gustavsson Side49 6

Visjonen er at motorsportssenteret skal vere ein møtearena mellom motorsport og læring. Anlegget vil ha ein asfaltert motorbane på 1,5 km, primært for asfaltracing med motorsykkel og bil. Det vert også etablert gocart-bane. Eit tilhøyrande arenahus, pittboksar og depotområde er også ein del av prosjektet. I prosjektet ligg og glattkøyringsbane, kombinert treningsbane for cross/atv og parkeringsplass. Kombinert toalett/tribuneanlegg er og med i kostnadsramma. Anlegget er no førehandsgodkjent for spelemidlar av kulturdepartementet med ei kostnadsramme på kr 94 millionar. Målsettinga er å etablere anlegget i løpet av 2011. Reguleringsplan for anlegget er godkjent. I samband med anlegget vert det opparbeidd eit område for rekreasjon og friluftsliv. 2.2.2 Eldøyane Sjøsportssenter, Stord Eldøyane Sjøsportssenter er påbyrja og det er sendt inn søknad om spelemidlar for aktivitetshus, molo og hamneanlegg med brygger og ramper. Samla vil dette verte regionalt anlegg med kapasitet for sigling med optimist, snipe, Europa, laser, jekter, oselvar og kjølbåtar med inntil 60 fots storleik. I tillegg vert det lagt opp til padling, roing, undervassport, motorsport m.m. Det skal vera kurs og opplæringsverksemd innan dei ulike aktivitetane. Anlegget er tilrettelagt for funksjonshemma. Kostnadsoverslaget er på vel 10 millionar kroner. Eldøyane 2.2.3 Fleirbruks rideanlegg i Etne Fleirbruksanlegget på Enge ved Etne sentrum er planlagt med treningsbane/rundbane for trav og galopp på om lag 800 m, 250 m rundbane for islandshest, 40 x 60 m ridebane for dressur, presisjonskøyring og riding for funksjonshemma. Det er og planlagt ridehall på 20x40 m med høve til utviding og parkeringsanlegg mm. Planane ligg inne i framlegg til kommunedelplan for Etnesjøen, som er sendt ut på høyring i mai 2011. Ved realisering av anlegget vert alle funksjonane samla på ein plass. Der er allereie eit bra hestemiljø i området, med stallplassar, mindre ridebanar i og rundt Etne sentrum. Lokalisering nær området for Etnemarknaden, andre idrettsanlegg og SKAKKE-senteret med vidaregåande skule er eit anna føremon med planane. Førebels kostnad på første byggesteg av baneanlegg er om lag kr. 1,5 millionar (ikkje inkl. alle tilleggsfunksjonar). 7 Side50

2.2.4 Badeanlegg, Bømlo Badeanlegg Bømlo Ein vil i løpet av 2011 starta forprosjektet til BømloBadet og anlegget vil i løpet av 2012 bli klart for bygging. Badeanlegget vil vera eit topp moderne badeanlegg som vil innehalda alt ein forventar av et slikt anlegg. Bygget blir på 2000m2 med eit vassareal på over 750m2. Det vil innehalda stort oppleving/ familiebasseng, 25 meter idrettsbasseng med en ekstra 50 meter treningsbane og eit terapi/ rehabiliteringsbasseng. Badeanlegget vil vera dimensjonert til å klara 360 besøkande samstundes. Anlegget skal vera ope for alle, med ein samla opningstid på ca 70 timer i veka. Prosjekterte kostnadar vil vera på 110 mill inkl mva. Anlegget vil vera tilgjengeleg både frå sjø og land, med plassering ved Kulleseidkanalen på Bømlo. Ved Finnås i nær tilknyting til BømloBadet er eit område på 3-4 mål med stor sjøline omregulert til føremål maritime idrettar og reiseliv. Området er tiltenkt anlegg/kaianlegg for blant anna seilsport-, ro- eller kajakklubbar. Badeanlegg, Bømlo 2.2.5 Skeisebane på Vikahaugane, Stord /anlegg for vinteridrett på is Banen vart offisielt opna i 2001 og er med sine 5000 m2 den største kunstfrosne isflata på Vestlandet. Rundløpsbana er på 250 m og er den fyrste i sitt slag i Noreg. Banen har flomlys, høgtalar/musikkanlegg, varmestove med toalett, garderobar, dusj, kiosk og eit stort fellesrom. Normal opningstid for banen er oktober-mars. Skeisebanen på Vikahaugane Det er planar om å byggja hall over banen. Ishallen er planlagt i samråd med Skøyteforbundet/ Ishockeyforbundet og etter innspel frå halleverandørar. Planen er då og få inn treningsbanar for curling. Anlegget er prioritert i fylkesdelplan Aktiv kvar dag og har ei kostnadsramme på ca 47 mill. Sjølve hallen har eit areal på 5660 m² i tillegg kjem naudsynte lagerrom, tekniske rom og 4 sett garderobar, totalt 1208 m². Bana er heilt spesiell med tanke på kvadratmeter is og at inndelinga av flata gjev uorganisert aktivitet spelerom i heile opningstida. Side51 8

I 2011 vil det verte teke ei rehabilitering av kjøleanlegget på bana, kostnadsramma ligg på kring 4 millionar kroner. 2.2.6 Fjellhaugen Skisenter Kvinnherad Fjellhaugen skisenter ligg midt i Kvinnherad, ved inngangen til Blådalen, eit område som er mykje nytta til friluftsliv både sommar og vinter. Fjellhaugen skisenter er einaste større skitrekk i Sunnhordland, der det er tilrettelagt for fleire typar skiaktiviteter. Anlegget har m.a. 2 lysløyper på til saman 5 km. skitrekk med tallerkentrekk, lys og 1000 meter løype. Fjellhaugen skisenter Det er eit eige skitrekk for born, mini halfpipe for snowboard og varmestove m. toalett. Det er kvista løyper mot Blådalen og Folgefonna. Det er gode snøtilhøve på ettervinteren. Anlegget er utstyrt med snøkanonar, noko som sikrar meir stabile snøtilhøve. Første del av nytt arenahus (lager og driftsrom) står no ferdig. Ein arbeider no med fleire alternativ for ei ny varmestove i anlegget. Som ein kuriositet kan nemnast at Fjellhaugen skisenter har etablert sitt eige kraftverk, noko som sikrar straum til anlegget og inntekter til drift av senteret. 2.2.7 Motorsportssenter/crossenter, Stord Motorsportssenter/Crossenter, Stord Motorcrossbane for motorsyklar i Hustrudalen er påbyrja. Det er sendt inn søknad om spelemidlar for 2 ulike banar: Barnebane/knattebane - rekrutteringsbane på ca 300 m for dei yngste, opna våren 2009. Crossløype utviding av eksisterande løype med 500 m, total lengde vert 1,5 km, slik at ein kan arrangera nasjonale meisterskap. Reguleringsplan og detaljplanar er godkjend ( hausten 2010 ), ferdigstilling skjer truleg hausten 2012. SKL har sett opp transformator for å forsyna straum til anlegget. Side52 9

Prosjektering og planlegging av aktivitetshus ca 220m² er påbyrja. Forslag til situasjonsplan er ferdig. Kostnadsoverslaget er på vel 2,5 millionar kroner. 2.2.8 Turnhallen på Vikahaugane, Stord Turnhallen har frittståande matte 12x12 m og turngrop, eigen turnkasse, med plass til stasjonere apparat og landingsgroper og har eit areal på vel 700 m2 inkludert garderobar. Mellom turnhallen og den nyaste fleirbrukshallen ligg det 5 sprintbanar for 60 m. Opna i 1995. Det er planar om å skifta golvet i næraste framtid samt at ein del av utstyret, mellom anna turnmattene er utrangert. Frå turnhallen på Vikahaugane 2.2.9 Bømlo Motorsport senter Bømlo Motorsportklubb har bygd eit heilt nytt Motocrossanlegg på Våge i Bømlo kommune. Fyrste del var klar i november 2009. Banen er bygd etter godkjenningskrava frå Norsk Motorsport Forbund (NMF) som ein A bane. Det er dette som er kravet frå 2010, for blant anna å få lov til å arrangere NM i Motocross. Det er ingen andre banar i Hordaland med A klassifisering, eller som er under bygging med mål å få A klassifisering. Våren 2010 fekk banen godkjenning som B bane og det vart avhalde NM for ATV (firehjularar). I løpet av mai 2011 vil det koma på plass eit midlertidig klubbhus med straum, dusj og toalett. Og då vil ein samtidig kunna søkja om oppgradering til A bane. Planen er at det permanente klubbhuset skal stå ferdig innan 2016. Anlegget er ein Motocrossbane frå alderen 5 år og oppover, med ulike meistrings nivå. Det er mogleg og dela av banen i 3 ulike delar/vanskelighets grader. Delar av banen vil også verta utstyrt med lys, for å kunna halda ope heile året. Side53 10

2.2.10 Bømlo Dykkaranlegg Bømlo Dykkaranlegg er eit tilrettelagt anlegg for sportsdykking. Anlegget har kompressor anlegg til fylling av luft på dykkarflasker. Bømlo Dykkaranlegg har planar om å utvida parkeringsarealet. Det er to båtar som høyrer til anlegget. Desse vert brukt til dykkarturar. Anlegget har rom for overnatting, opphaldsrom med kjøkken og stove, dusjanlegg og badstue. 2.2.11 Kvinnherad Rosenter, Kvinnherad Kvinnherad rosenter vart etablert i 1991 og held til i Opsangervatnet, Husnes. Anlegget vert drifta av Kvinnherad roklubb og er etablert i tråd med Roforbundet sine retningsliner og ønskjer. Anlegget består av 500 meter bane, 2000 meter bane og rohuset. Rohuset inneheld møterom, forsamlingslokale, kjøkken. lager, treningsstudio og garderobar. Det er 2 brygger som gir tilgang til vatnet og følgebåt med motor. Kvinnherad Rosenter / Foto: Sjur Tjelmeland 2.2.12 Sveio Golfpark Sveio Golfpark har 18 hols bane. Anlegget har ein standard som opnar for å arrangera store turneringar og har allereie arrangert Titleist Tour og turnering for dei beste Jr. spelarane i landet. Det blir stadig arbeid med vidareutvikling. Det er etablert merka turløyper av ulik lengde og vanskegrad. Det blir arbeid med ein fire kilometer lang lysløype. Utviding av øvingsanlegg, range for golfarar er under planlegging. Denne rangen er planlagt bygd som ein kortholsbane, eit anlegg som vil vera særs viktig for rekruttering av yngre og nye golfspelarar. Prosjektet helse Sveio, som starta hausten 2009 er i drift. I prosjektet samarbeider Sveio Golfpark med Sveio kommune og andre involverte, om å etablere tilbod innan førebyggande helse og rekreasjon jfr. stortingsmelding nr. 47 (2008-2009). Sveio Golfpark Side54 11

2.3 IDRETTSANLEGG SOM REGIONEN BØR HA SOM MÅLSETTING Å BYGGJA Fotballhall 50 m. symjebasseng 2.3.1 Fotballhall Samarbeidsrådet for Sunnhordland ser at det er behov for ein fotballhall og meiner at regionen bør ha som mål å etablera eit slikt anlegg. Dette vert ei stor utfordring både i høve investeringar og drift. Sidan det kun er snakk om eitt slikt anlegg i regionen, er det ein føresetnad at realiseringa skjer gjennom eit godt regionalt samarbeid. 2.3.2 50 m. symjebasseng Skal symjesporten i regionen utvikla seg vidare er det viktig å satsa på eit 50 meters symjebasseng. Dette vil då vera eit anlegg i nasjonal samanheng. Det vil vera ei stor føremon om dette kan vera eit interregionalt anlegg. 2.4 KVIFOR EINSKILDE TYPAR IDRETTSANLEGG IKKJE ER TEKEN MED 2.4.1 Regional skytebane Ein del kommunar har skytebanar, andre har planar om bygging. Tilbakemelding frå skyttarmiljøa er at for regionen er det viktig å få fleire gode anlegg. Dette vil føre til auka rekruttering og eit aktivt skyttarmiljø i heile regionen. Ved å få til eit samarbeid mellom desse vil regionen kunna arrangera større stemner, som eit anlegg ikkje kan ta på seg åleine. 2.4.2 Regionalt anlegg for friidrett Kommunane har eigne anlegg for friidrett. Arbeidsgruppa ser det ikkje som naturleg å føreslå eit av anlegga som regionale, då ingen av dei utmerkar seg på noko vis i høve til andre i regionen. Arbeidsgruppa meiner og det er naturleg å satsa på at kvaliteten på dei lokale anlegga skal vera så høg at alle kan gje eit godt tilbod innan denne idrettsgreina. 3. FRILUFTSANLEGG/OMRÅDE Sunnhordland har fleire tilrettelagte områder for friluftsanlegg både til sjø, fjord og fjell. Dette er rekreasjonsområde for innbyggjarane i regionen, men er og viktige område for reiselivssatsinga. Av desse er blant anna Siggjo på Bømlo, Tysnessåto, Kystlandskapsparken i Sveio, Rullestadjuvet i Etne, Lykelsøy - eit populært båtutfartsområde like nord for Halsnøy i Kvinnherad, Fitjarfjellet, Stordfjellet og Folkestien på Stolmen. Det er og tilrettelagt ei mengde turstiar, badeplassar og utsiktspunkt. Regionen har og eit mangfald av fiskestader, jaktvald og elvar. Det finst ulike turkart for dei einskilde kommunane der desse er markert. Den nye folkehelselova må liggje til grunn for planlegging og tilrettelegging for friluftsanlegg i regionen fordi det for nokre kan vera ei utfordring og ein terskel å delta i fysisk aktivitet. Det er difor eit mål å få tilrettelagt og utvikla desse områda med fasilitetar som gjer at fleire kan nytta dei. Dette gjeld ulike tiltak frå universell utforming, merking av løyper, parkeringsplassar, sikring av nye områder og vedlikehald. Side55 12

Vandring: Å vandra ute i naturen er ein type oppleving som er etterspurd av både fastbuande og turistar. Vandring og bruk av naturen er også tema i fleire plandokument for Hordaland fylke, både med friluftsliv, helseperspektiv/folkehelse og reiselivsperspektiv. I Fylkesdelplan fysisk aktivitet, idrett og friluftsliv Aktiv kvar dag (2008-2012) vert dette med næringsutvikling, folkehelse og friluftsliv understreka. I Handlingsprogram for folkehelse 2007-08 er det mellom anna lagt vekt på at det skal vera turstiar sentralt i bustadområda som vil gjera det lettare med kvardagsaktivitet. I Reiselivsstrategi for Hordaland 2009 2015 er vandring eitt av produkta ein ynskjer å tilby turistane. Handlingsplanen for reiselivsstrategien seier mellom anna dette om tiltaksområde vandring: Mål: Reisemåla i Hordaland skal tilby godt tilgjengelege tilbod innan vandring. I Strategisk plan for Samarbeidsrådet 2011-2014 er folkehelseprofil ei viktig oppgåve. Føresetnadane ein har i Sunnhordland når det gjeld friluftsliv vert framheva. Det skal i perioden 2011-2012 gjennomførast eit prosjekt i Hordaland med fokus på vandring, der hovudmålsetjinga er vandring som eit kvalitetsmessig godt aktivitetstilbod som er gjort meir synleg og tilgjengeleg. Gjennom prosjektet skal det merkjast og graderast mange ulike løyper med ulik vanskeleg grad og lengde. Fylkesmannen i Hordaland og Hordaland fylkeskommune har i rapport Område for friluftsliv, kartlegging og verdsetting av regionalt viktige område i Hordaland kartlagt friluftsområda i ABC område (A svært viktig friluftsområde, B viktig friluftsområde, C registrert friluftsområde). For meir informasjon sjå: www.bof.no www.friluftsradetvest.no Stordfjellet. Foto: Svein Andersland Samla sett har Sunnhordland eit svært variert tilbod innan friluftsliv. Arbeidsgruppa har vurdert å ikkje gjera prioriteringar mellom dei ulike friluftsområda. Dette fordi alle er viktige områder for innbyggjarane i regionen og bør ikkje setjast opp mot kvarandre. 3.1 DEFINISJON AV REGIONALE FRILUFTSANLEGG/OMRÅDE Med regionalt friluftsanlegg/område meiner ein område som er særleg tilrettelagt for friluftsliv og som har regional verdi. For kommunane i regionen er friluftsråda ein naturleg samarbeidspartnar for å sikra nye områder og vedlikehalda og utvikla eksisterande områder. Dette er i hovudsak friluftsområde knytt til sjø. 3.2 REGIONALE ANLEGG FOR FRILUFTSLIV Dette er anlegg som vert definert som regionale, og som det er viktig å ta omsyn til då dei i framtida treng rehabilitering for å kunne oppretthalde den kvaliteten og det tilbodet dei er meint å gje. Nordsjøløypene Side56 13

Nordsjøsykkelruta Postvegen Etnefjella 3.2.1 Nordsjøløypene Nordsjøløypene er eit prosjekt som bind saman gamle ferdselsåre og vandringsvegar med historiske miljø og overnattingsstader langs den norske vestkysten. Første etappe av Nordsjøløypa i Hordaland er løypenettet nord sør: frå Ryvarden til Hellesøy fyr: Sveio, Bømlo, Stord, Fitjar, Austevoll, Sund, Fjell, Øygarden og Fedje. 3.2.2 Nordsjøsykkelruta Nordsjøsykkelruta er verdas lengste sykkelrute med 6000 km rundt heile Nordsjøen. Gjennom Hordaland går ruta i kystlandskap med utsyn til fjord, fjell og skjergard, i alt 145 km. Forutan eit fjellparti sør for Bergen (Fanafjellet) er ruta lite krevjande. Ruta går gjennom kommunane Sveio, Bømlo, Stord, Fitjar, Os og ender i Bergen. Til Sunnhordland kjem sykkelløypa inn i Sveio og går over Mølstre til Buavåg. Ferje til Langevåg i Bømlo der ruta går gjennom Våge, Håvik og til Stord over Trekantsambandet. Vidare over Litlabø og Sagvåg til Fitjar. Deretter tek ein ferja Sandvikvåg- Halhjem til Os. 3.2.3 Postvegen Den Stavangerske Postvei Frå 1653 vart det organisert postombering mellom Bergen og Stavanger. I 1690 vart det omlegging av hovudpostgangen og Den Stavangerske Postvei vart oppretta. Postvegen går i Sunnhordland gjennom Etne og Kvinnherad. Frå 1785 gjekk ruta ein gong i veka- for å gagne fiskeriene og andre næringsveier i desse avsides beliggende steder, samt lette og befordre den derav flydende handel. Ruta var uendra fram til 1870-åra. I Kvinnherad er postvegen i dag restaurert mellom Ølfernes i sør til Langgot i nord. Det vert no arbeidd med restaurering av vegen fram til postbrygga i Herøysundet. Arbeidet er planlagt ferdig i 2014. Postvegen er godt skilta, den er også tilrettelagt for rullestolbrukarar. Neste prosjekt vert restaurering frå postbrygge i Husa, Ølve via Vetledale og Dalsbruka til grensa Kvinnherad/Fusa. Postvegen mellom Etne og Skånevik er den lengste samanhengande delen av den gamle vegen. Postvegmarsjen er her arrangert årleg sidan 1989. Det er arbeidd med tilrettelegging og skjøtsel på begge sider av fjellet. På toppen er der vidstrakt utsikt over Sunnhordland. Side57 14

Det er ei målsetting at Postvegen gjennom Etne og Kvinnherad skal være ein samanhengande kulturhistorisk turveg. 3.2.4 Etnefjella Etnefjella strekker seg om lag 5 mil frå Ølen i vest til Seljestad i aust. Der går T-merka løyper gjennom heile området og har seks turisthytter i regi av Haugesund Turistforening. Frå Etnesida er der rundt ti oppgangspunkt til fjellet, spreitt jamt ut frå Etne i vest, via Stordalen og austover langs E-134 i Åkrafjorden. I Åkrafjorden ligg det kjende landemerket Langfoss, som med sine 612 m er den 5. høgaste fossen i Noreg. Det er fleire fiskevatn i alle delar av Etnefjella, mange kulturminne og normalt gode snøtilhøve. Fleire av turane i Etnefjella er blant dei finaste vi kan oppleve i regionen. Den nye hytta på Blomstølen i Etnefjella 4. KULTURHUS/BYGG Kommunane i Sunnhordland har dei seinare åra fått fleire nye kulturhus. Dette er viktige arena for kulturformidling og møteplassar for innbyggjarane. Stord kulturhus har sidan 1978 hatt status som regionalt kulturhus. Samarbeidsrådet for Sunnhordland drøfta i møte 27. mai 2011 om det er rett å fremja eit av kulturhusa som regionalt og gjorde følgjande vedtak: Samarbeidsrådet for Sunnhordland meiner at ingen av kulturhusa i Sunnhordland har ein særegenhet som gjer at dei naturleg skil seg ut. Det må likevel vera eit mål å vidareutvikla desse og satsa på nye slik at tilbodet samla sett kan verta enda betre. Kulturskulesenteret som er under planlegging i Kvinnherad Side58 15

4.1 OVERSIKT OVER KULTURHUS/SENTER I SUNNHORDLAND Bømlo Kulturhus Fartein Valensenteret Fitjar Kulturhus Kulturhuset Husnes Kvinnherad Kultursenter Skakke senteret i Etne Stord Kulturhus Eksisterande X X X X Nye/under planlegging X X X 4.2 PRESENTASJON OVER KULTURHUS/SENTER I SUNNHORDLAND 4.2.1 Bømlo Kulturhus Bømlo kulturhus stod ferdig i oktober 2005 og har sidan den tid utvikla seg til å bli ein sentral kulturaktør. Det er eit aktivt hus som trekker publikum frå heile regionen. Bømlo kulturhus har eit variert kulturprogram. Det er fast arrangør for Riksteateret samt det husar Sunnhordland Senioruniversitet og Jazz og bokbad, som presenterer det som rører seg på jazz- og litteraturscena i regionen. Huset er og arena for Bømlo musikk- og kulturskule, kurs og konferansar, dagleg kafédrift og faste kinovisningar kvar veke. I 2010 vart kinoen digitalisert og 3D kino installert. Huset inneheld: - Storsal med 352 sitjeplassar i amfi, - Kino- og konferansesal med 100 sitjeplassar i amfi - Foajè på nær 300 rutemeter med kafé,utstillingar, konsertar, kiosk osb - Kontorareal og møterom for Bømlo kulturhus, Bømlo kulturskule og Nav - Øvingsrom for Bømlo musikk- og kulturskule - Kulturskulesalen, ein konsert- og øvingsal på 120 rutemeter - Kombisal - Speglsal til danseundervisning og Bømlo kunstlag sitt galleri i skuleferiane - Black box teater og undervisningsrom for Bømlo barne- og ungdomsteater - Rockeverkstad og aktivitetsrom - Skodespelar- og artistgarderobar - Teaterverkstad 4.2.2 Fartein Valensenteret Fartein Valensenteret består av Fartein Valen heimen der komponisten budde og eit planlagt kunstnarhus. Fartein Valen innheld ein musemumsdel og ein bustad. Huset vert opna for bruk av ulike faggrupper som ønskjer å nytta huset til fagsamlingar, arbeidsopphald eller studiar. Det er utarbeida planar og teikningar for eit Fartein Valensenter, som er vedteke bygd på nabotomta til Valenheimen. Valensenteret skal ha ein allsidig bruk for å nå mange ulike målgrupper. Valensenteret skal og innehalda ein kammermusikksal, den vert tilpassa dei aktivitetane senteret skal driva. Komponistar skal t.d. få høve til å bu i husvære, og det skal vera elektronisk utstyr til bruk i komponering og opptak. Huset skal og innehalda ein mindre konsertsal, og det skal legge til rette for kreativitet innanfor ulike kunstretningar. Fartein Valen heimen Oppstart på bygging vil skje snarast mogleg. Side59 16

4.2.3 Fitjar kultur og idrettsbygg Bygget er totalt på ca 3.000 kvm, og vart ferdig i 2001, men kultursal og bibliotek vart ferdig i 2006. Bygget inneheld kultursal med 286 sitjeplassar i amfi, bibliotek, idrettshall med internasjonale mål og plass til ca 400 tilskuarar. Elles er det klasserom, møterom og kontor, øvingsrom, foaje, psykiatrisk dagstove, treningssenter, og fasiliteter for fysioterapeuter. Kultursalen og biblioteket er eigd direkte av kommunen. Kommunen, Fitjar idrettslag og Fitjar Vidaregåande skule(klasserom og idrettshall) er dei største leigetakarane. Aktiviteten i bygget er svært stor med handball som den største brukaren på kveldstid og i helger. Fotball, friidrett og badminton er og store brukarar i vinterhalvåret. Fitjar kultur og idrettsbygg har avtale med Norsk bygdekino. Kinoen har godt besøk og er 6. mest besøkte bygdekinoen i landet. Fitjar kultur og idrettsbygg 4.2.4 Kvinnherad Kultursenter Den nye kulturskulen, Kulturhuset Husnes, Kvinnherad ungdomssenter, Kvinnherad bibliotek og uteomhusanlegga på Husnes vert eit samla kultursenter for Kvinnherad. Det skal spela hovudrolla som formidlar av kunst, kultur og utdanning og vera ein sosial møtestad. Kultursenteret inneheld i tillegg ungdomssenter og miniskytebane. Eit sterkt kultursenter vil skapa ein god balanse mellom det kommersielle og det kulturelle. Dette styrkar Husnes som eit nyskapande og inkluderande sentrum, ein urban stad for fastbuande og besøkjande. Kultursenteret har ein A-scene som er godkjent for Riksteateret og Bergen filharmonien. Det er fleire spesialrom: Dansesalen skal ha spesialgolv og på veggane vert det speglar og støttebarar. Blackbox/konsertsalen har eit flyttbar amfi med 120 sete, miksepult og nedsenkbar lysrigg. Salen vert eit multifunksjonsrom med fleksible veggteppe for ulik akustikk. Bygget vil ha fleire rom for musikk og kunst. Dei er også tenkt for utleige til kurs og konferansar. Ein multimediaskjerm vert montert på fasaden som vender mot restaurantane og Torgplassen. Konsertar, sport, kinoar og reklame kan bli sende heile døgeret. Side60 17

Illustrasjon: Kvinnherad kultursenter Kultursenteret vil vere eit kraftsentrum for kulturlivet i kommunen og regionen. Ein vil kunne tilby spesialrom til bruk av eigne krefter og til utleige for profesjonelle aktørar og andre. 4.2.5 SKAKKE senter for skule idrett - kultur / Stødle tusenårsstad i Etne SKAKKE - senteret (tidlegare Etne kulturhus) inneheld i dag kino/b-scene, bibliotek, ungdomsklubb/ diskotek, miniatyrskytebane, storsal, kafeteria m.m. Anlegget ligg ved Etne sentralidrettsanlegg og Enge skule, som er området for den årlege regionale mønstringa Etnemarknaden. Etne kino er i dag regional kino for indre Haugalandet/Sunnhordland, og har 330 sitteplassar. Kulturhuset er no planlagt utvida med nytt inngangsparti/foajé, vidaregåande skule, fleirbrukshall på 33x60 m i full høgd (inkl. 60 m løpebane), klatrevegg, kulturskule, multimediasal, større bibliotek, lokalhistorisk arkiv, m.m. Vidaregåande skule og idrettstilboda aukar den regionale verdien av senteret. Planlagt ferdigstilling er januar 2012. Heile utbygginga er kostnadsrekna til rundt 90 mill. kr (eks. moms). I tillegg kjem ny kunstgrasbane til rundt 9 mill. kr. like ved senteret (ferdig juni 2011). Stødle er rekna som eit nasjonalt kulturlandskap, med helleristningar, gravfelt, Stødle kyrkje (1165) og soga om Erling Skakke og Kong Magnus som sentrale element. Sogespelet Kongen frå Etne, skreve av Johannes Heggland, har vore vist annan kvart år på uteamfiet ved kulturhuset. Etne har fast årleg forteljefestival, der Stødle kyrkje er hovud forteljestove. Sæbøtunet (eig av Sunnhordland museum) er også mykje nytta til forteljing. På sikt er der planar om å auke historieformidlinga i Skakke-senteret. SKAKKE - senter for skule-idrett-kultur. Framlegg til freding av Stødleterrassen, utarbeidd av Hordaland fylkeskommune, er på høyring i 2011. Der er gjort framlegg om å frede eit areal på 917 dekar, mesteparten landbruksareal i dag. 18 Side61

4.2.6 Stord kulturhus Stord kulturhus vart offisielt opna 17. 11.1978, og har av fylkeskommunen status som regionalt kulturhus. Følgjande kommunale einingar held til her: Stord folkebibliotek. Stord kulturskule med administrasjon og øvingsrom. Kulturtenester. Administrasjon for kulturhuset, kino, fritidsklubbar med meir. Bygget inneheld følgjande lokale: Storsalen. Teater/ konsertsal og digital kinosal. Årleg besøk på om lag 60.000. Fast spelestad for Riksteatret. Småsalen. Digital kinosal med 3D. Kunsthallen. Utstillingslokale for Stord kunstlag, Nasjonalmuseet med fleire. Blir og nytta til mindre konsertar, teater o.l. Symjehallen. 25 meters basseng i tillegg til barnebasseng. Vass-sklie, stupetårn, badstove og solarium. Offentleg bading og symjetrening for idrettslag og skular. Kultursenter. Samlingslokale med kjøken og speglsal. Møteromsavdeling med kjøken. Stord kulturhus er medarrangør for to årlege festivalar: Falturiltu nynorsk barnebokfestival og Barne- og ungdomsteaterfestivalen. Året rundt er det stor aktivitet i huset. Teaterlag, kor og korps er mellom dei mange og viktige arrangørane, i tillegg til både nasjonale og internasjonale aktørar som vitjar huset. Samla gjev dette eit attraktivt kulturtilbod for dei fleste som bur i regionen. Stadig aukande aktivitetsnivå og meir kvalitetsbevisste kulturkonsumentar gjev saman med alderen til huset store utfordringar. Stord kommune har gjort vedtak om å utarbeida ein plan for Stord kulturhus 20 år fram i tid. Denne planen vil vera ein føresetnad for at Stord kulturhus i framtida vil vera ein spennande og relevant møtearena for alle typar av kulturelle aktivitetar. Stord kulturhus Side62 19

4.3 DEFINISJON SOM REGIONALE KULTURANLEGG Arbeidsgruppa valde ved vurderinga av regionale kulturbygg/anlegg ein litt anna strategi for utveljing. Mangfaldet og skilnaden mellom dei ulike anlegga var så stor at ein valde å ikkje setja dei ulike tiltaka opp i prioritert rekkjefølgje. Anlegga er derimot sett opp i ulike kategoriar i høve til stoa på anlegget. Grunnlaget for utveljing i samsvar med mandatet gav ikkje så klåre skilje som for idrettsanlegg. Definisjonen av regionale kulturbygg skjedde difor i hovudsak i høve til kvalitative eigenskapar. Ein har valt å ikkje laga ei prioriteringsliste på kulturanlegga, men å setja dei i høve til definisjonane, sjå 1.5.1. I tabellen nedanfor har ein sett inn dei vedtekne regionale kulturanlegg i Sunnhordland Dei er vidare sett inn i ulike kolonnar som syner om det er nye anlegg som er påbegynt eller skal utviklast/byggjast i nær framtid eller om det er eksisterande anlegg som har behov for utvikling/rehabilitering i perioden 2011-2013. 4.4 STATUS SOM REGIONALE KULTURANELGG Anlegg Kommune Nye regionale anlegg som skal utviklast/byggja st i nær framtid eller som er påbegynt Baroniet - kulturarena Kvinnherad X Ferdslevegen og gravområda i Tysnes Uggdalsdalen Gruvene på Litlabø Stord X Halsnøy historiske senter Kvinnherad X Eksisterande regionale anlegg som treng rehabilitering 2011-2013 X Eksisterande regionale anlegg som ikkje treng rehabilitering 2011-2013 Kenneth Sivertsens stiftelse Bømlo X Marstein Fyr Austevoll X Moster Amfi/Mostraparken Bømlo X Onarheim Kultursenter Tysnes X Rekkjetunet på Færavåg Tysnes X Rimsvarden Fitjar X Ryvarden Kulturfyr Sveio X Smedholmen Fitjar X Steinriket Bømlo Bømlo X Sunde kyst- og Kvinnherad X litteratursenter Sunnhordland Museum Stord X Visningssenter for fiskeri og havbruk Austevoll X 20 Side63

4.5 PRESENTASJON AV REGIONALE KULTURANLEGG 4.5.1 Baroniet Rosendal kulturarena Baroniet Rosendal som museum er som vist i planen, eit nasjonalt museum. Dette gjeld Slottet og landskapsparken rundt slottet. I ånda til stamherre til Rosendal Marcus Gerhard Hoff Rosenkrone har Baroniet i tillegg utvikla seg til eit aktivt kunst og kultursentrum med eit bredt spekter av arrangement. I dag finst det ikkje lokalar som kan romme større arrangement, og anlegget saknar viktige funksjonar for å gi eit breiare tilbod til gjestane. Dei planlegg no ein kulturarena lokalisert på Rosendal Avlsgard, som vil ha stor regional betyding. Den gamle driftsbygningen er ein sentral del av det kulturhistorisk verdifulle miljøet Baroniet Rosendal, Hoff Rosenkrone oppretta i 1850- årene Rosendal Avlsgard som et mønsterbruk for sau og hest. Drifta fekk stor betydning for jordbruksreisinga og avlsarbeidet i distriktet. I 1875 ble Rosendal Høiere Almue Skule etablert. Undervisninga vart finansiert av Stamherren, som sjølv underviste i framand språk, historie, fysikk og geografi. Rosendal Avlsgard Delar av sidefløya mot vest vart på 1990-tallet ombygd til resepsjon, kontor og møterom for administrasjonen. Ein ønskjer no å fylle resten av bygningen med eit kultur- og besøkssenter. Eksteriøret skal ikkje endrast og innvendige inngrep skal heller ikkje være store. Utvikling av driftsbygningen vil skje i 4 etappar. Det vert laga ein stor sal, Høyloftet. Denne vil vera kjernen i anlegget, og rommet er godt eigna til ulike formar for kunstnariske aktivitetar. Fjøset vil verta bygd om til ein stor spisesal. Totale kostnadar er berekna til nesten 23,5 mill kr. Ein vil m.a. bygge: stor konsert-/teatersal galleri 4.5.2 Ferdslevegen og gravområda i Uggdalsdalen Prosjektet har hatt som formål å tilrettelegge dei unike kulturminna i området for ålmenta. Område er Hustuft, to store gravfelt, ein gamal veg, to vad og ein geil. Alderen på ferdslevegen er ikkje tidfesta, men den kan vera ein av dei eldste kjente vegane i Hordaland. Hordaland fylkeskommune har no avslutta undersøkinga av røyser i området. Det er Kulturseksjonen i Hordaland fylkeskommune som arbeidar med stadfestinga av alder på denne vegen. Det er rydda tursti, sett opp informasjonsskilt, bord og benkar. Hordaland fylkeskommune, Statens vegvesen og Tysnes kommune samarbeidar no for å tilretteleggje for parkeringsplass i området. Side64 21

4.5.3 Gruvene på Litlabø Litlabø gruver vart lagt ned i 1968. Venelaget for Gruo arbeider med å bevara, restaurera og skapa aktivitet i dei nedlagde gruvene og nærområdet. I dag er det tilrettelagt med fleire hundre meter med nylagde jernbaneskinner, fleire hundre meter med reinska stollar /gruvegangar, fire diesellokomotiv, tre passasjervogner, ferdigmontert kraftaggregat i heishuset, monument over gruvearbeidaren. I området er det merka turløyper og det er tilbod om føredrag og omvisningar inne i stollane Gruvene på Litlabø / Foto: Tor Resser og i uteområdet etter avtale. Det er samla ein del historie og dokumentasjon om verksemda som var Stord sin største arbeidsplass og starten på den industrielle utviklinga på Stord og i Sunnhordlandsregionen. Visjonen er at dette "prosjektet" skal vera eit tilbod til det regionale reiselivet i Sunnhordlandsregionen. 4.5.4 Halsnøy historiske senter - Eit senter for norsk båt-, skipsbyggingstradisjon og kystnæring Halsnøy har vore eit senter i Sunnhordland i mange århundre. Øya ligg sentralt og har m.a. hysa Erling Magnusson sin kongsgard og Augustinerkloster i mellomalderen. Funnet av Halsnøybåten i 1896, som er eit funn frå yngre jernalder, set øysamfunnet inn i den europeiske kultursoga. Ein har seinare bygd Sunnhordlandsverten som var ein forløpar til jakta og i dag bygger ein stålskip. Fartøybyggjarane frå Halsnøy reiste også rundt som ambulerande skipsbyggingsmeistrar frå Hoggansvik i sør til Romsdalen i nord. Halsnøy historiske senter skal være eit framtidsretta teknisk, maritimt museum og historisk senter. Senteret skal lokaliserast der Gravdal skipsbyggeri vart etablert i 1849. Samlinga skal innehalde: Historisk materiale og kunnskap om båt og skipsbyggingsverksemd Historia om fartøybyggjarkultur, entreprenørskap og verdiskaping Modellar, teikningar, verktøy og utstyr til skipsbygging Dampmaskiner og glødehovudmotorar Museumsbåtar Dei har eit samarbeid med Sunnhordland museum, Sjøfartsmuseet i Bergen og Høgskulen på Stord. Det vert lagt vekt på formidling til ungdom og skulane i området. 4.5.5 Kenneth Sivertsens stifting Våren 2009 vart Kenneth Sivertsen Stiftinga etablert etter initiativ frå Sivertsen sin familie. Målet med stiftinga er å fremja Kenneth Siverstsen sin musikk, og gjera tilgjengeleg både nytt og gamalt materiale som han har etterlate seg. Stiftinga vil også bruke bustaden til Kenneth Sivertsen som kunstnarbustad, konsertlokale og arena for utdeling av Kenneth Sivertsen Musikkpris. 22 Side 65

4.5.6 Marstein Fyr Sidan 1887 har Marstein Fyr ytst i Krossfjorden kasta sitt lys over innseglinga til Vestlandet og vore eit landemerke. Etter at fyret vart automatisert i 2002 har Austevoll kommune hatt ynskje om å etablera Marstein Fyr som eit fyrtårn innanfor m.a: ekstrem reiseliv konferansesenter i havgapet galleri med kunstutstillingar og konsertar matservering i samarbeid med Marstein fyr kjende hotell Marstein fyr overnatting for inntil 20 personar bryllaupsarrangement mm I 2007 stifta kommunen ei stifting som skal stå for drifta. Stiftinga avslutta arbeidet med å restaurere bygningane på holmen i 2010. Det vart då opna for ulike arrangement. Holmen vil fungera som Marsteinen friluftsområde og utfartsområde, i det vesentlege i sommarhalvåret. Tilkomsten skjer frå båt via ny bryggje som vart montert i 2010. Besøkjande som berre vil besøke holmen har adgang til toalett. Bergen og Omland Friluftsråd har ansvar for tilsyn og drift av friluftsområdet. 4.5.7 Moster Amfi / Mostraparken I Mostraparken ligg Moster gamle kyrkje, Moster Amfi og kyrkjehistoriske senter, Vetahaugen med krossen frå 1924, Olavskjelda og minnestøtter over fleire historiske hendingar. Ny tilvekst i 2011 er bergverkstutstillinga Steinriket Bømlo plassert i tunnelen i Vetahaugen. Moster gamle kyrkje er ei av dei eldste kyrkjene i landet og er eit vakkert monument over vår historie gjennom tusen år. Om sommaren er det daglege omvisingar i kyrkja, som og vert nytta til konsertar og andre arrangement. I Moster Amfi er utstillinga Frå heidendom til kristendom ein del av tilbodet. I juni 2011 opna den nye bergverksutstillinga Steinriket Bømlo i tunellen i Vetahaugen og tilhøyrande aktivitetar for barn i alle aldrar i Mostratunet. Mostratunet er knytt saman med Moster Amfi via tunnelsystemet som var nytta den tida det var kalksteinsdrift her. Mostraspelet, Moster Amfi Moster Amfi rommar og ein intimkonsertsal med plass til 100 personar i tillegg til den unike friluftsscena med 1300 sitjeplassar. Anlegget stod ferdig i 1995, då Moster var sentrum for markeringa Kyrkja i Noreg 1000 år. Anlegget vart utbygd og oppgradert i 2009/2010 for å bli enno betre rusta til å yta service til publikum. Side66 23

4.5.8 Onarheim kultursenter Onarheim var i forhistorisk tid eit hovdingsete. Garden var vide kjent som møte- og kultstad. Her var tingstad, og her vaks etter kvart Olavsgildet fram, truleg med røter i førkristen tid. Onarheimsgildet samla gildebrør frå heile landsdelen. Dei hadde lovar og reglar og var på mange vis kimen til eit regulert samfunn. Den gamle Onarheimskyrkja frå 1100- talet stod sentralt i gildet. I 1820 vart steinkyrkja delvis riven og bygd om. Den nye kyrkja vart vigsla i 1894. Det vert arbeidd med oppstart av ein reguleringsplan for området. Det skal leggjast til rette for: Amfi (Onarheimsgildet er Tysnes kommune sin tusenårsstad). Uteområde skal rustast opp, vandringsti og informasjon om historia. Bygdahus med møterom og aktivitetsrom. 4.5.9 Sunde kyst- og litteratursenter Strandstaden Sunde vart i Kulturminneåret 1997 kåra som Kvinnherad kommune sitt kulturminne. Stiftinga Sunde kystkultursenter har i åra etter dette arbeidd for å få realisert eit kystkultursenter på Sunde. I 2010 kjøpte Kvinnherad kommune Bergslagen, der det tidlegare har vore sildoljefabrikk og sidan 1941 vervaplass med slipp. Denne vert no disponert av Sunde kyst- og litteratursenter. Ein har slik sikra den siste treskipsverven i bruk i Kvinnherad. Andor Tveit båtbyggeri kan dermed bli grunnlaget for eit senter der ein vil dokumentera og syna fram den fyrste industri- og handelsplassen i Kvinnherad. Hermetikkindustrien i Sunnhordland er ein viktig del av dette arbeidet. Kystkultursenteret vil sei noko om: Fiskarbonden Brislingfiske Lokal tradisjonsmat Hermetikkpioneren i Sunnhordland Fartybygging I tillegg skal det etablerast eit litteratursenter som ein del av kystkultursenteret. Her skal den rike og omfattande litteraturen som er skapt i Sunnhordland, både i notid og fortid, samlast. Dette skal skje i samarbeid med biblioteka i Sunnhordland, forfattarar i regionen og Høgskulen på Stord. 4.5.10 Visningssenter for fiskeri og havbruk Austevoll kommune har ein heilt spesiell historie og posisjon innanfor fiskerinæringa. Dette har stor verdi både regionalt og nasjonalt og er viktig å ta vare på og formidla til eit stort publikum. Austevoll kommune har ambisjon om å etablere fleire visningsområde for næringane fiskeri og havbruk. Bekkjarvik Torg vert i dag nytta til visningssenter for fiskerihistorie og dette er ynskjeleg å utvikle vidare. Side67 24

4.5.11 Rimsvarden Rimsvarden er namnet på ei høgde rett sør for Fitjar sentrum. På toppen ligg ei stor gravrøys frå Bronsealderen. Gravrøysa er 25-30m i diameter og er 2-4m høg. Ho har vore større, men stein frå røysa er brukt i steingardane i nærleiken. Ho vart utgraven første gongen av ein Gjestgiver fra Folgerøen i perioden 1785-1795. I botn på røysa var eit gravkammer. Steinen som låg oppå kammeret vart lagt på grava til ein heidersmann frå garden. Steinen ligg i dag på kyrkjegarden. Ved utgravinga vart det også funne eit bronsesverd forutan ein kniv og noko oske. Sverdet gjekk på utlån, og folk meinte det hadde magiske evne og brukte det mot sjukdom og til hjelp ved barnefødslar. Det ligg i dag på Historisk museum i Bergen. Frå røysa er det framifrå utsikt over Fitjar-bygda. Her har frå gammalt vore samlingstad t.d. til drøs om sundagane, feiring av jonsok o.a. Røysa er eit freda kulturminne og vart valt til Fitjar sin tusenårsstad i Kulturminneåret 1997. Rimsvarden som 1.000 års stad i Fitjar vart tilrettelagt i 2010. Ny skjøtselsplan og avtale med grunneigarane kom på plass. Granskogen på framsida av røysa vart hogge ned, det vart sett opp informasjonskilt og stien vart rusta opp. Ein arbeider no med ytterlegare utvikling av området, med betre stiar, rasteplass, gjerde kring eit større område, og på sikt leggja til rette for universell utforming. 4.5.12 Ryvarden kulturfyr Ryvarden kulturfyr er ein av dei mest populære utfartsstadene på Haugalandet og i Sunnhordland med meir enn 35.000 besøkjande i året. Kulturfyret har kvalitetsmerket Olavsrosa. Ny salsutstilling blir opna den første søndagen kvar månad, i perioden frå påske til jul. På fyret er Galleri Ryvarden, eit kunstatelier og fyrmeisterbustaden som vert brukt til utleige for overnatting. Ryvarden kulturfyr 4.5.13 Rekkjetunet Rekkjetunet i Færavåg representerer ein gamal byggeskikk og levevis. I gardstunet ligg alle bygningane i rekkje med fleire samanbygde hus. Eldhus og skytje/stall er bygd saman, så fylgjer stabburet, deretter våningshus som er bygd saman med ei stavbygd løe og flor. Storstova i Færavåg er bygd i 1599. Eldhuset skal vera ei gamal årestove, truleg frå 1600-talet. Side68 25

Rekkjetunet på Færavåg er godt kjend etter at dei i mange år var brukt som "museum" og senter for kulturaktivitetar. Grunna autentisitet og aldersverdi har det gamle tunet og bygningane på Færavåg i dag regional og nasjonal verdi som eit av dei best bevarte rekkjetuna på Vestlandet. Rekkjetunet 4.5.14 Smedholmen Smedholmen ligg blant dei "indre" Fitjarøyane, i nærleiken av den gamle handels og gjestgjevarstaden Engesund. Garden på Smedholmen er truleg frå 1600 talet, og har fått namn etter to generasjonar med smedar som har halde til der. På holmen har det vore leirskule sidan 1976. Kystog naturlivskulen i dag vert driven av to eldsjeler, med seglsluppen Seladon som eit sentralt midtpunkt. Leirskulen har og ei rad andre båtar; færingar, seksæringar, notbåtar (nytta til potetfart) og gavlbåtar. Skulen driv aktivitetar som segling, friluftsliv, sjømannskap og handverkskurs. Smedholmen Holmen har ei rad lune viker, sandstrender, svaberg, grøne bakkar, lyngheilandskap og ei blanding av lauv og bartre på holmen, og utgjer ei perle i Fitjarøyane. Heile holmen er offentleg friluftsområde. I dei seinare åra er det tilrettelagt mykje for båtutfart og friluftsliv på holmen, med fleire nye bryggjer. Sommaren 2010 vart det arrangert konsert med fleire hundre gjester både på sjø og land. Utfordringa frametter vert å ta vare på og rehabilitere bygningsmassen, fremja bruk av staden til kulturføremål, og finna balansen mot friluftstilbod og leirskule. 4.5.15 Steinriket Bømlo Bømlos bergverkshistorie står i ei historisk særstilling i og med at sju bergarter/mineral og metall er utvunne her gjennom 10.000 år. Det er fagleg grunnlag for å seie at Bømlo er Noregs største leverandør av steinmaterialar gjennom tidene (ref. amanuensis Øystein J. Jansen, Bergen Museum). Side69 26

Denne historia og denne statusen er no synleg gjennom ei permanent utstilling i Moster Amfi, nettsider (http://steinriketbomlo.no/), ei Turbok, skilting på lokalitetane og eit servicelokale (under bygging) på Lykling vis a vis Lykling Brygge. Servicelokalet (toalett etc) skal vera eit tilbod til besøkande til båthamna, kleber- og gullgruvene på Lykling, og ikkje minst ei vesentleg styrking av driftsgrunnlaget for kafeen Lykling Brygge. Med tilgong til servicebygget kan Lykling Brygge arrangere tilbod for langt større volum av gjester, og på sikt kunne bli ein viktig fasilitator for aktivitetar knytt til bergverkshistoria i området. Moster Amfi skal vera fast resepsjon for Steinriket Bømlo, og skal i tillegg til utstillinga drive bergverksrelaterte aktivitetar for born/besøkande i Amfiet. 4.5.16 Sunnhordland Museum Museet vart skipa i 1913 og er distriktsmuseum for dei ni Sunnhordlandskommunane. Årleg publikasjon er Sunnhordland Årbok. Museet har avdelingar; bygdetun, mellomalderruinar og industribygningar i Etne, Ølen Kvinnherad, Tysnes og Stord. Det er i alt 42 antikvariske hus. I samlingsbygget på Stord kan ein sjå utstillingar om jordbruk, sjøbruk, fornalder, drakthistorie og bilethoggaren Torleif Agdestein si skulptursamling. Museet har store foto- og arkivsamlingar. Eit godt fagbibliotek er ope for publikum i arbeidstida. Stord Maritime Museum i Hamnebygget, Nattrutekaien, har samlingar og utstillingar frå det 20. hundreåret si maritime industrisoge. Halsnøy Kloster har årleg stort kulturprogram som tematisk legg vekt på filosofi, kunst og naturopplevingar. Undervisningsleiaren har opplegg for fleire tusen skuleelevar årleg. Det vert og skipa til ei rad utstillingar, konsertar, kåseri, osv. kvart år. Faste opningstider i sommarhalvåret. Bygningsvernkonsulent og driftsleiar gjev fagleg hjelp og råd i bygningsvernsaker. Satsingsområda i åra framover vert: Utbygging/ferdiggjering av lokala i Hamnebygget til Stord Maritime Museum. Ferdiggjering av utstillingar og utvikling av prosjektet Museum i bruk, som vektlegg tekniske aktivitetar for barn og unge i Stord Maritime Museum. Restaurering/sikring av ruinar og hageanlegg ved Halsnøy Kloster. Oppgradering av samlingar og arkiv. Gransking om Sunnhordland si sjøbrukshistorie. Utvikling av gruveområdet på Litlabø, med opning av gruvegongar og oppattbygging av lokal jernbane/togsett. Utvikling av konsept for aktiviserande formidling, og samarbeid med aktuelle partar om dette. Sunnhordland Museum ønskjer å oppgradera administrasjonsbygningen som ligg i Sunnhordlandstunet på Stord. Dette bygget treng ei større rehabilitering, pluss eit tilbygg der ein tenkjer seg betre publikumsfasilitetar. Inngangsparti, undervisningsrom, og kontor. Museet er i kontakt med arkitekt og vil søkja pengar og hjelp til å søkja midlar til hausten. Sunnhordland Museum er regionalt ansvarsmuseum for alle kommunane i Sunnhordland, og administrasjons-senteret er difor regionalt. I tillegg ønskjer museet å utvikla Stord Maritime Museum i snar framtid, slik at dette blir eit flott regionalt senter for maritim teknisk industrisoge. Dei er i dialog med Stord kommune om dette. Museet bør liggja sentralt i Leirvik hamn og vera eit regionalt anlegg. Side70 27

4.6 KVIFOR EINSKILDE ANLEGG IKKJE ER TEKEN MED I Sunnhordland er det fleire kulturanlegg som har nasjonal status. Desse er difor ikkje prioritert i den regionale planen. 4.6.1 Baroniet Rosendal konsolidert museum Baroniet Rosendal er eit nasjonalt anlegg og monument eigd av Universitetet i Oslo. Anlegget er delt i 2 driftsdeler: Den Weis Rosenkroneske stiftelse, oppretta 1927. Halvoffentleg museum i 1990. Konsolidert museum i 2004. Særleg ansvar for dansketida Baroniet Rosendal, ansvar for eigedomsforvaltning Baroniet Rosendal Baroniet Rosendal er også ein stor reiselivsaktør med overnatting, bespisning, kulturformidling og arrangør av konsertar, teaterframsyningar, seminar og liknande. 4.6.2 M/S Skånevik M/F Skånevik (bygd 1967) er ei freda bilferje. Dette er ein nasjonal status, gjeve av Riksantikvaren i 2006. 4.6.3 Folgefonna Nasjonalpark Folgefonna nasjonalpark er ein av 40 nasjonalparkar i Noreg. Føremålet med nasjonalparkane er å sikra viktige natur- og kulturmiljø. Statusen er gjeven ved kongeleg resolusjon 29.4.2005. 4.6.4 Anlegg og tiltak som fremjar kystkulturen i regionen Regionen har ei rekke anlegg og tilbod som fremjar interessa for vår kystkultur i notid og fortid. Mangfaldet er stort og kvaliteten er høg. Arbeidsgruppa drøfta dette og fann ikkje grunnlag for å utnemna eit regionalt senter for alt det kystkulturen i regionen rommar. Til det er interessa lokalt for stor, mangfaldet og historia for omfattande. Når nokre anlegg likevel er tekne med, gjer ein dette for å fremja særskilde tema og delar av kystkulturen. Målet må vera at den temabaserte satsinga i lag med dei lokale anlegga gjev eit godt tilbod til brukarane og eit heilskapleg bilete av vår felles kystkultur. 5. ARBEIDET VIDARE Skal ein nå måla i denne planen er det viktig at arbeidet vert vidareført. Kvalitet og ei målretta utvikling oppnår ein berre gjennom langsiktig planlegging. Planen bør i så måte vera ein motivasjonsfaktor for lag og organisasjonar og den einskilde i vidareutviklinga av eksisterande og nye anlegg, slik at fleire anlegg kan oppnå status som regionale. Det er difor viktig å vidareføra arbeidet med jamleg rullering og revidering. Dette bør skje i samsvar med Hordaland fylkeskommune sine retningslinjer, men likevel ikkje reviderast årleg slik som kommunane. Det er etter arbeidsgruppa sitt syn ikkje behov for eller kapasitet til dette. 5.1 RULLERING/REVIDERING AV PLANEN Side71 28

Planen vil verta rullert annankvart år og skal reviderast kvart 4 år. Med rullering meiner ein mindre vesentlege endringar av planen. Med revidering meiner ein fullstendig sakshandsaming etter plan og bygningslova 20-5, med sluttbehandling i Samarbeidsrådet for Sunnhordland IKS. Samarbeidsrådet for Sunnhordland IKS har ansvar for å iverksetja dette arbeidet. Det skal utnemnast ei arbeidsgruppe som får til oppgåve å rullera/revidera denne planen, etter eit gitt mandat frå styret i Samarbeidsrådet for Sunnhordland. Kvar kommune som er ordinært medlem i Samarbeidsrådet for Sunnhordland skal ha ein representant i denne arbeidsgruppa. I tillegg vert Friluftsrådet Vest og Bergen og Omland Friluftsråd invitert til å vera med i arbeidsgruppa. 5.1.1 Innspel for å få status som regionanlegg/tiltak Det er kvar einskild kommune som kan koma med innspel i høve til å verta vurdert som regionalt anlegg/tiltak. Det vert difor viktig at kvar kommune informerer om dette til anleggseigar/ utbyggjar, får innspela via sin administrasjon og skaffar den dokumentasjon som arbeidsgruppa treng for å vurdera det einskilde prosjekt. Dette skal skje etter ein frist sett av arbeidsgruppa. 5.1.2 Rullering/revidering av planen Planen skal reviderast innan 01.10.13. Side72 29

KART OVER SUNNHORDLAND NORDSJØLØYPE, NORDSJØSYKKELRUTA OG POSTVEGEN ----- Nordsjøløypa ----- Postvegen ----- Nordsjøsykkelruta Side73 30

REFERAT FRÅ MØTE I SAMARBEIDSRÅDET FOR SUNNHORDLAND FREDAG 30. OKTOBER 2015 KL. 09.30-14.00, BEKKJARVIK GJESTGIVERI Desse møtte: Morten Storebø Austevoll kommune Helge Skugstad Austevoll kommune Siri Klokkerstuen Etne kommune Wenche Tislevoll Fitjar kommune Atle Tornes Fitjar kommune Peder Sjo Slettebø Kvinnherad kommune Harry Herstad Stord kommune (t.o.m sak 43/15) Magnus Mjør Stord kommune (t.o.m sak 43/15) Jorunn Skåden Sveio kommune Bjarne A. Martinsen Sveio kommune Kåre Martin Kleppe Tysnes kommune Observatørar: Kristian Birkeland Ole Johan Vierdal Vindafjord kommune Vindafjord kommune Administrasjonen: Gro Jensen Gjerde Reidun Rykkje Forfall: Odd Harald Hovland, Bømlo kommune Geir Aga, Bømlo kommune Hilde Aarthun Haraldseide, Etne kommune Kjell Nygård, Kvinnherad kommune Steinar Dalland, Tysnes kommune. Då var føre: Sak 40/15 Sak 41/15 Sak 42/15 Sak 43/15 Sak 44/15 Sak 45/15 Sak 46/15 Godkjenning av referat frå møte 3. september Skriv og meldingar a) Velkommen til nye medlemmer b) Nytt Sunnhordlandstreff og ambassadørtreff c) Møte med fylkespolitikarar og stortingsrepr. frå Sunnhordland d) Beslutningsgrunnlag for organisering av brann- og redningsvesen e) Oppretting av regionale bompengeselskap f) Situasjonen i næringslivet notat g) Sunnhordland Tingrett h) Ferjeavløysingsmidlar plan i) Møte med landbruk Innovasjon i offentleg sektor Interkommunal strandsoneplan Plan for idrett, friluftsliv og kulturanlegg i Sunnhordland Anbod på nytt ferjemateriell Hovudprosjekt Geopark Regionrådet for kommunane Austevoll, Bømlo, Etne, Fitjar, Kvinnherad, Stord, Sveio og Tysnes A Postboks 444, 5403 Stord T 53 45 67 90 Orgnr. 971 492 910 E firmapost@samarbeidsraadet-sunnhordland.no W samarbeidsraadet-sunnhordland.no Side74