LANDSKAPSBILDE VEDLEGG 1. Prosjekt: Fv. 722 Veslebygda - Flo. Konsekvensutgreiing for detaljreguleringsplan, fagrapport.

Transkript

1 VEDLEGG 1 Foto: Åse-Birgitte Berstad LANDSKAPSBILDE Prosjekt: Fv. 722 Veslebygda - Flo Konsekvensutgreiing for detaljreguleringsplan, fagrapport Stryn kommune Region vest Leikanger, R.vegktr Dato: 8. september 2017

2 FORORD Denne rapporten er ein del av konsekvensutgreiing for skredsikring av fv. 722 Veslebygda Flo i Stryn kommune, og gjeld for deltema landskapsbilde. Forslaget til detaljregulering med planomtale, teikningshefte og konsekvensutgreiing med delrapportar vil bli lagt ut til offentleg ettersyn i minst seks veker. Både privatpersonar, lag, foreiningar og offentlege etatar kan kome med merknader til planen. På grunnlag av konsekvensutgreiinga og innkomne merknader vil Stryn kommune avgjere om utgreiingsplikta er oppfylt, noko som er ein føresetnad for vedtak av reguleringsplanen. Konsekvensutgreiing skal gje planstyresmaktene grunnlag for å handsame reguleringsplanen og skal gje rammer for best mogleg utforming av veganlegget. Vi tek atterhald om at det kan førekome justeringar eller mindre endringar av detaljar rundt alternativa eller løysingane etter at konsekvensutgreiinga har vore utført. Statens vegvesen september 2017

3 SAMANDRAG Delrapporten for landskapsbilde tek for seg korleis estetiske verdiar i landskapet og den visuelle opplevinga vert endra som følgje av skredsikring av fv. 722 på strekninga Veslebygda Flo. Konsekvensutgreiinga er basert på metoden i handbok V712 (Vegdirektoratet 2014), Som grunnlag er det nytta offentlige kartdatabasar, rapportar, foto og synfaringar. Oppstryn ligg i landskapsregion 23 «Indre bygder på Vestlandet», underregion 16 «Stryn», der landskapsformene i hovudsak er skapt av breen (Puschmann 2005). Planområdet ligg i to overordna landskapsrom, der det eine (Oppstrynsvatnet) er visuelt sårbart og har stor landskapsverdi. Landskapet som blir direkte berørt av tiltaka langs den aktuelle strekninga er delt inn i fire delområde, som vist i kartet under. Verdivurderinga er samanstilt i tabellen. Inndeling av delområde med verdivurdering for landskapsbilde: 1. Eikeneset Skibergsfjellet, 2. Veslebygda, 3. Flostranda, 4. Flo. Delområde landskapsbilde Grunngjeving KU verdi 1 Eikeneset Skibergsfjellet Landskapsbildet i delområde 1 har jamt over gode visuelle kvalitetar, der Skibergsfjellet med sitt særpreg gjer at området er vurdert til middels verdi. Landskapet og busetnaden i Veslebygda har vanleg gode/representative visuelle kvalitetar, trass i nokre element med redusert kvalitet. Området har først og fremst verdi som ein del av variasjonen og heilskapen i det store landskapsrommet ved Oppstrynsvatnet. Middels verdi 2 Veslebygda Middels verdi Statens vegvesen september 2017

4 3 Flostranda Landskapsbildet i Flostranda har stor inntrykksstyrke og utgjer eit heilskapleg og unikt naturområde i nasjonal samanheng. Kulturlandskapet og busetnaden på Flo utgjer til saman ein visuell heilskap og eit unikt totalinntrykk. Stor verdi 4 Flo Stor verdi Skredsikring av fv. 722 Veslebygda Flo vil gje inngrep i terrenget i påhoggsområda i austre del av Veslebygda og ved Holen lengst vest på Flo, samt ved kopling til eksisterande veg. I tillegg vil det gje inngrep i form av varig massedeponi ved Eikenes og på Flo (likt for alle alternativa), og aust for Veslebygda (knytt til påhoggsområde A5). Omfang og konsekvens for deltema landskapsbilde varierer mellom dei ulike alternativa, som er ei samansetning av fire ulike påhoggsområde med varierande grad av inngrep. Sjølv om tiltaka er ein liten del av landskapet, vil nokre av inngrepa vere uheldig for landskapsbildet. Konsekvensar av dei ulike alternativa for ulike delområde er samanstilt i tabellen under. Samla vurdering av konsekvens og rangering er gjort etter ei vurdering av samla belastning for landskapsbildet. Alternativ A1 B3 kjem best ut etter ei samla vurdering, då desse påhoggsalternativa gir minst grad av uheldige landskapsinngrep og er betre forankra i landskapsformene enn dei andre alternativa. Alternativ A5 B2 kjem dårlegast ut grunna store inngrep knytt til begge påhoggsalternativa og i tilknyting til eksisterande vegnett. Delområde Alternativ 0 A1 B2 A1 B3 A5 B2 A5 B3 1 Eikeneset Skibergsfjellet 0 2 Veslebygda 0 3 Flostranda Flo 0 Samla vurdering av konsekvens for deltema landskapsbilde 0 / / I strid med nasjonale mål Nei Nei Nei Nei Rangering Det er foreslått ein del tiltak som skal innarbeidast i reguleringsplanen, i tillegg til avbøtande tiltak og innspel til viktige tema i Ytre miljø plan som skal utarbeidast i byggeplanfasen. Sistnemnte omfattar prinsipp for formgjeving og estetikk, utforming av portalområde og massedeponi, revegetering og tilsåing, omsynet til naturreservatet og handtering av framande skadelege artar. Anleggsperioden (byggefasen) må følgast opp av landskapsarkitekt eller kontrollingeniør med spesielt fokus på tiltak som val av naturstein til muring, kvalitet på muring (gjerne godkjenning av prøvemur), terrengforming og handtering av vegetasjon og jordmassar. Statens vegvesen september 2017

5 INNHALD 1 INNLEIING BAKGRUNN OG MÅLSETTING FOR PLANARBEIDET LOKALISERING OG AVGRENSING AV PLANOMRÅDE SKILDRING AV TILTAKET PLANPROGRAM 11 2 METODE AVGRENSING AV TEMA FRAMGANGSMÅTE REISEOPPLEVING AVBØTANDE OG KOMPENSERANDE TILTAK 14 3 KONSEKVENSANALYSE LANDSKAPSREGION LANDSKAPET SINE HOVUDDRAG INFLUENSOMRÅDE INNDELING I DELOMRÅDE OG VERDIVURDERING VURDERING AV OMFANG OG KONSEKVENS VURDERING AV REISEOPPLEVING SAMLA VURDERING AV KONSEKVENSAR FOR LANDSKAPSBILDE 28 4 KRAV TIL TILTAKET MATERIALBRUK OG UTFORMING TILTAK I PLANKART OG REGULERINGSFØRESEGNER AVBØTANDE TILTAK 29 5 INNSPEL TIL YTRE MILJØ PLAN 30 REFERANSAR 33 VEDLEGG 1 OPPLEVINGSVERDIAR OPPSTRYNSVATNET I VEDLEGG 2 OPPLEVINGSVERDIAR STORESUNDE II Statens vegvesen september 2017

6 1 INNLEIING BAKGRUNN OG MÅLSETTING FOR PLANARBEIDET Planarbeidet gjeld skredsikring av fylkesveg 722 mellom Veslebygda og Flo i Stryn kommune. Frå januar 1981 og fram til mai 2014 er det registrert 124 skredhendingar mellom Veslebygda og Flo. I desember 2014 vedtok fylkestinget at det skal lagast plan for sikring av strekninga med lang tunnel mellom Veslebygda og Flo. Bakgrunnen for prosjektet er at ein ønskjer at Flo framleis skal vere ei grend der folk kan bu og arbeide på heilårsbasis, med trygg veg. Samfunnsmål Trygg og tilgjengeleg veg mellom Veslebygda og Flo skal inkludere Flo i ein felles bu og arbeidsregion. Effektmål (konkretisering av samfunnsmålet) Effektmål Indikator Mål 1 Akseptabel strekningsrisiko for skred Årleg nominelt sannsyn for skred per km veg (F) F<1/20 2 Tal fastbuande på Flo Folketalsstatistikk (SSB) Oppretthalde dagens folketal Effektmåla er avleia av samfunnsmåla som igjen er fastsett ut frå det behovet som ligg til grunn for å gjennomføre tiltak. Gjennomføringa av prosjektet har også verknader for andre område enn det som gjeld veg og framkomst. Ved samla vurdering av konsekvensar har vi vurdert dei ulike alternativa opp mot mål for sideeffektar, slik dei er sett opp i planprogrammet: Avgrense tap av jordbruksareal Ta vare på god matjord for framtida ved å planlegge for minst mogleg beslaglegging av jordbruksmark med høg bonitet. Avgrense inngrep i verdifulle område Minimere tap av landskaps, natur eller kulturverdiar (også dei som ikkje er regulert etter anna lovverk) slik at ein får minst mogleg negative konsekvensar for ikkje prissette tema. LOKALISERING OG AVGRENSING AV PLANOMRÅDE Planarbeidet gjeld skredsikring av fylkesveg 722 mellom Veslebygda og Flo i Stryn kommune (fig. 1.1). Fylkesveg 722 tek av frå riksveg 15 ved Mindresunde ca. 10 km aust for Stryn sentrum og går langs nordsida av Oppstrynsvatnet via Veslebygda til den endar på Flo. Statens vegvesen september

7 Figur 1.1 Oversiktskart Planområdet omfattar alle tunneltraseane som skal utgreiast med tilhøyrande riggområde og dagens veg mellom Veslebygda og Flo (fig. 1.2). I tillegg er eit separat område ved Eikenes undersøkt med tanke på lagring av overskotsmasse frå tunnelen (fig. 1.3). Også eit område ved Vikanes var meldt som mogleg massedeponi ved oppstart av planen (sjå fig. 1.3). Etter ei totalvurdering ut frå eit relativ lite volum i deponiet og omsyn til naboar vert Vikanes likevel ikkje regulert til massedeponi. Området er ikkje utgreidd i denne konsekvensanalysen. Tunneltraseen går i fjellet under Flostranda naturreservat. Det er to alternative område for påhogg i kvar ende. Tunnelpåhogg A1 i Veslebygda ligg innanfor Flostranda naturreservat. Alternativa som er utgreidd omfattar også tunnelpåhogg B2, som ikkje er med i forslaget til reguleringsplan etter at anleggsfolk har konkludert med at det er for risikabelt og kostbart å gå inn med tunnel her. Figur 1.2 Planområdet som var meldt ved oppstart av planen, med oversikt over dei tunneltraseane som er utgreidd. Statens vegvesen september

8 Figur 1.3 Område ved Eikenes (til venstre) og Vikanes (til høgre) er vurdert som areal for lagring av stein frå tunneldrivinga. Etter ei totalvurdering ut frå eit relativ lite volum i deponiet og omsyn til naboar vert Vikanes likevel ikkje regulert til massedeponi. Området er ikkje utgreidd i denne konsekvensanalysen. SKILDRING AV TILTAKET O-alternativet Konsekvensane av eit tiltak kjem fram ved å måle/samanlikne forventa tilstand etter at tiltaket er gjennomført, mot forventa tilstand utan at tiltaket blir realisert. Alternativet som representerer vidareføring av dagens status blir kalla «0 alternativet». Her blir det vurdert konsekvensar av at planlagt tiltak ikkje blir gjennomført. Alternativ 0 er eksisterande veg/vegnett som er lagt til grunn som referanse ved vurdering av konsekvensar. Dagens veg mellom Veslebygda og Flo ligg nær strandsona på nordsida av Oppstrynsvatnet. Vegen utgjer sørlege grense for Flostranda naturreservat. På strekninga er det ein tunnel (Berganetunnelen, 168 m) og tre korte skredoverbygg av betong. To av skredoverbygga er svært låge (høgd 3,3 m), og dei har veg på utsida som blir nytta sommartid. Nokre stader er vegen sikra med nett og/eller fanggjerde. Nye vegalternativ Alle alternativa består av ein tunnel forbi det skredutsatte området, det vil seie frå Lidafonna i vest til og med Marsåna i aust. Tunnellen blir kopla til eksisterande vegnett i begge endar. Det er to alternativ for påhogg og veglinje i vest (A1 og A5) og to alternativ i aust (B2 og B3). Dette gir 4 moglege kombinasjonar. Førebels utrekna lengd av veg og tunnel (i meter) i dei ulike alternativa går fram av tabellen nedanfor. Alternativ Tot. lengd Veg i dagen Lengd tunnel Tunnelportal Lengd bru A1 B A1 B A5 B A5 B Statens vegvesen september

9 Figur 1.4 På vestsida av tunnelen (Veslebygda) er det utgreidd to alternative veglinjer, A1 og A5. Veglinje A1 Veglinje A1 gjer at ein må erstatte brua over Fureelva med ny bru (to spenn), som vert liggande på innsida av og ca. 1 m over den eksisterande. Vegen vert lagt inn i terrenget aust for brua for å få god nok sikt og etablere tilknyting til vegen vidare austover, og det er naudsynt med forskjering på ca. 170 m. Denne vil delvis bestå av ein mur (maks. 6 m høgde) for å halde på lausmassar, kombinert med skråning på toppen (maks. 1:2 for å legge til rette for revegetering). Figur 1.5 Visualisering av veg i dagen i Veslebygda, veglinje A1, sett frå sør. Skjeringar og fyllingar er vist som brune område. Raud sirkel viser portalområdet. Figuren viser ikkje aktuelle rigg og anleggsområde. Statens vegvesen september

10 Figur 1.6 Visualisering av veg i dagen i Veslebygda, alternativ A1, sett frå sørvest. Skjeringar og fyllingar er vist som brune område. Raud sirkel viser portalområdet. Figuren viser ikkje aktuelle rigg og anleggsområde. Veglinje A5 A5 krev ny veg i dagen som vil strekke seg heilt frå midten av Veslebygda og på skrått mellom to gardsbruk mot Fureelva, med terrenginngrep som skjering, fylling og bakkeplanering. Kryssing av Fureelva skjer på ny bru (eitt spenn) i eit område der det ikkje er bru/veg i dag. I sjølve påhoggsområdet er lite lausmassar og vegen går raskt i fjell, men det er truleg behov for rensk og sikring av det bratte terrenget i overkant av påhogget. I tilknyting til veglinje A5 vil det truleg bli etablert eit massedeponi i nedkant av påhogget, dvs. i skogarealet aust for Fureelva. Figur 1.7 Visualisering av veg i dagen i Veslebygda, veglinje A5, sett frå sør. Skjeringar og fyllingar er vist som brune område. Raud sirkel viser portalområdet. Figuren viser ikkje aktuelle rigg og anleggsområde. Endeleg terrengutforming på deponi vil bli prosjektert i byggeplanfasen. Statens vegvesen september

11 Figur 1.8 Visualisering av veg i dagen i Veslebygda, veglinje A5, sett frå sørvest. Skjeringar og fyllingar er vist som brune/oransje område. Raud sirkel viser portalområdet. Figuren viser ikkje aktuelle rigg og anleggsområde. Endeleg terrengutforming på deponi vil bli prosjektert i byggeplanfasen. Figur 1.9 På austsida av tunnelen (Flo) er det utgreidd to alternative veglinjer, B2 og B3. Veglinje B2 Veglinje B2 har tunnelinnslag like vest for Geitåna, og knyter seg til eksisterande veg like nedanfor Holen. Veglinja inneber ei ny bru over Geitåna (i eitt spenn) og ny avkøyring til eksisterande veg, i tilknyting til eit nytt deponiområde (omtalt under «Massedeponi på Flo»). I påhoggsområdet er det sidebratt terreng med 6 7 meters lausmasse, og ifølgje geoteknisk notat er det truleg naudsynt med stabiliserande tiltak for å klare å etablere påhogget (t.d. røyrvegg eller jordnagling med sprøytebetong/geonett og stag). Vidare vil det bli skjering over ei strekning på 250 m (delvis dobbel skjering), og ein del fylling vidare mot eksisterande veg. Statens vegvesen september

12 Figur 1.10 Visualisering av veg i dagen ved Flo, veglinje B2, sett frå sør. Skjeringar og fyllingar er vist som brune område. Raud sirkel viser portalområdet. Figuren viser ikkje aktuelle rigg, anleggs og deponiområde, og kopling til eksisterande veg vestover manglar. Figur 1.11 Visualisering av veg i dagen ved Flo, veglinje B2, sett frå aust. Skjeringar og fyllingar er vist som brune/oransje område. Raud sirkel viser portalområdet. Figuren viser ikkje aktuelle rigg, anleggs og deponiområde. Veglinje B3 Veglinje B3 har tunnelinnslag i bakkant av platået bak Holen på Flo, med påkopling til eksisterande fylkesveg i ein krapp sving midt i bygda. Sjølve påhogget ligg i eit område med tynt lausmassedekke, med hovudsakleg jordbruksmark, og vil få ei dobbel forskjering med nesten rein fjellskjering. Noko av forskjeringa på utsida vil bli flata ut til jordbruksområde. På toppen av skjeringane vil det bli sett opp gjerde. Statens vegvesen september

13 Figur 1.12 Visualisering av veg i dagen ved Flo, veglinje B3, sett ovanfrå frå søraust. Skjeringar og fyllingar er vist som brune/oransje område. Raud sirkel viser portalområdet. Figuren viser ikkje aktuelle rigg, anleggs og deponiområde. Lagring av overskotsmasse Masseoverskotet frå tunnelen blir mellom og m 3, og dette skal køyrast til deponi. Det er seks moglege område for varig lagring av stein innanfor plangrensa (fig. 1.12). Område 1 ved Eikenes, område 3 i Veslebygda og område 4, 5 og 6 på Flo er konsekvensvurdert. Utanom område 3 aust for Veslebygda, som er knytt til veglinje A5, er deponiområda dei same for alle tunnelalternativa. Alternativet til å varige massedeponi er å køyre massane til Øvreeide lenger vest i Stryn (område 7), der massane kan kome til nytte som ressurs. I reguleringsplanen legg Statens vegvesen opp til permanente deponi som skal avsluttast og stellast til før anleggsarbeidet blir avslutta (rundt 5 år). Ved utarbeiding av byggeplan skal det lagast plan for forming og tilstelling av massedeponia. Figur 1.13 Moglege deponiområde for tunnelstein. Sjå omtale nedanfor. Statens vegvesen september

14 1. Område vest for Skibergtunnelen mot Eikenes Her er rekna med eit volum på rundt m 3. Det er tenkt fylling flatt ut frå fylkesvegen med skråning mot Oppstrynsvatnet. Det blir sett av eit belte i strandsona som ikkje skal fyllast. Det er gjort grunnundersøkingar som viser at det kan lagrast stein utan fare for utgliding i vatnet. Ein bekk gjennom området må leggast i røyr. Knusing av stein kan vere aktuelt i deponiområdet. 2. Området aust for Skibergtunnelen ved Vikanes Det er rekna å kunne plasserast m 3 stein. Deponiområdet ligg tett inn mot eit bustadhus og ikkje langt frå eit hyttefelt. Dette gir restriksjonar for bruken av området. Ei totalvurdering ut frå eit relativ lite volum i deponiet og omsyn til naboar, gjer at dette området ikkje blir regulert til massedeponi. Området er heller ikkje konsekvensvurdert. 3. Lindkvia/Furerinden på austsida av Fureelva Her kan det plasserast rundt m 3 stein mellom elva og grensa til naturreservatet. Områdeter bratt og ligg på oppsida av noverande fylkesveg. Det er difor lite truleg at det blir laga tunnelstein her dersom alternativ A1 skal byggast. Det kan derimot vere aktuelt med mellombels lagring av lausmasse frå veglina i alternativ A1. Dersom alternativ A5 blir valt, er området tenkt til massedeponi for tunnelstein og som riggområde. 4. Kolstoda på vestsida av Geitåna. Her er det rekna å kunne plassere m 3 stein, utan å fjerne pelsdyrfarmen som ligg i området. Volumet kan aukast dersom pelsdyranlegget blir flytt mellombels eller permanent. Det blir sett av eit belte mot Geitåna og i strandsona som ikkje skal fyllast. Stølsgrova kan endten leggast i røyr under fyllinga eller det kan plastrast eit bekkeløp over fyllinga. 5. Austsida av Geitåna Det rekna at her kan fyllast m 3 stein. Området er bratt og det må leggast arbeid i ein fyllingsfot som hindrar stein i å rase vidare ned mot Oppstrynsvatnet. Relativt lite volum og utfordingar ved tipping av stein, gjer at dette området truleg ikkje blir nytta til massedeponi. Det er likevel teke med i reguleringsplanen som reserveareal. 6. Holen Området frå tunnelpåhogget i alternativ B3 og austover mot noverande fylkesveg er tenkt som riggområde og massedeponi. Her kan plasserast rundt m3 stein. Føresetnaden er å fjerne matjorda og legg den på plass att på toppen av fyllinga. 7. Øvreeide Tunnelstein som ikkje kan plasserast langs fv. 722 er tenkt køyrt til deponi ved Øvreeide eller anna bru i Stryn. Noverande massetak ved Øvreeide er i arealdelen til kommuneplanen for Stryn avsett til råstoffutvinning. Områda R101 R108 i kommunedelplanen Langeset Stryn Storesunde, kan også nyttast til mellombels lagring av lausmassar og skotstein. Området ligg utanfor planområdet, og er ikkje med i konsekvensutgreiinga. Statens vegvesen september

15 Figur 1.14 Visualisering av eit forslag til utforming av massedeponi aust for Eikenes, berekna til ca m 3. Endeleg terrengutforming vil bli prosjektert i byggeplanfasen. Figur 1.15 Visualisering av massedeponia ved Flo, her berekna til ca m 3, ca m 3 og ca m 3 (det siste gjennom heving av jordbruksmark). Endeleg terrengutforming vil bli prosjektert i byggeplanfasen. Riggområde Begge veglinjene i Veslebygda (A1 og A5) har behov for eit skredsikkert område til rigg og mellombels masselager. Området som eignar seg best til dette føremålet i Veslebygda, er jordbruksarealet mellom fv. 722 og Oppstrynsvatnet like vest for Fureelva. Dersom veglinje A5 blir vald i Veslebygda, vil også området ved Lindkvia/Furerinden aust for Fureelva bli nytta til riggområde. På Flo peikar det relativt flate området nordvest for garden Holen seg ut som best eigna til riggområde. Alt arealet som blir regulert til veggrunn og mellombels anleggsområde kan i prinsippet nyttast til rigg og mellombels masselagring i anleggsperioden, men hovudaktiviteten blir i områda nemnde ovanfor. Statens vegvesen september

16 PLANPROGRAM Planprogrammet, som var på høyring sommaren 2016, spesifiserar at følgjande skal utgreiast innanfor deltema landskapsbilde: Definisjon av tema Fokus for utgreiinga Utgreiingsbehov Landskapsbilde er eit uttrykk for eit område sitt visuelle særpreg eller karakter. Temaet tek føre seg estetiske verdiar og den visuelle opplevinga av landskapet sett frå omgjevnadane og frå vegen (reiseoppleving), og korleis desse aspekta vert endra ved ulike alternativ. Landskapsbilde omfattar alle omgjevnader, frå det tette bylandskapet til det urørte naturlandskapet. Alternativa til tunnelpåhogg vil bli synlege frå riksveg og busetnad på sørsida av Oppstrynsvatnet, med varierande omfang. Konsekvensar for den heilskaplege opplevinga av Flostranda naturreservat og Strynevassdraget som verna vassdrag må vurderast for kvart alternativ. Lokalisering og utforming av massedeponi og riggområde er utfordrande og krev nøye vurdering av verknader for landskapsbildet. Vurderingar av landskapstilpassing vil vere særskilt viktig med fokus på utforming og materialval ved murar og portalar, samt med omsyn til nærliggande elvar og strandsona. Det skal gjennomførast ein enkel landskapsanalyse med vurdering av landskapskarakter og landskapsverdi innan influensområdet, som dannar grunnlaget for vidare konsekvensutgreiing og utforming. Desse landskapselementa og tiltaka skal leggast særleg vekt på når det gjeld visuell tilpassing og arkitektonisk utforming i planarbeidet: Vurdering av verknader for alternativa til tunnelinnslag ved Veslebygda og vegløysing til Veslebygda Vurdering av verknader for alternativa til tunnelinnslag ved Flo og vegløysing til Flo Vurderingar rundt lokalisering og landskapstilpassing av massedeponi og riggområde Metode Eksisterande materiale Enkel landskapsanalyse Konsekvensutgreiing etter handbok V712 Konsekvensanalyser Skildring av tiltaket sin innverknad på omgjevnadane, heilskaplege vurderingar av samla tiltak, nær og fjernverknad og forslag til avbøtande tiltak, med tilhøyrande illustrasjonar. Nasjonalt referansesystem for landskap. Beskrivelse av Norges 45 landskapsregioner (Puschmann, O., NIJOS rapport 10/2005) Landskapet i Stryn kommune. Inndeling i landskapsområde Landskapsskildringar Vurdering av opplevingsverdiar (Sønstebø, G., NIJOS rapport 5/96) Forvaltningsplan for Flostranda naturreservat (Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, rapport nr ) Differensiert forvaltning av Strynevassdraget, Loenvassdraget og Oldenvassdraget (Stryn kommune, kommunedelplan for verna vassdrag, vedteke ) Flyfoto og andre fotografi Statens vegvesen september

17 2 METODE AVGRENSING AV TEMA Landskapsbilde er eit uttrykk for eit område sitt visuelle særpreg eller karakter. Tema tek føre seg korleis landskapet vert opplevd romleg, kva estetiske verdiar landskapet har og kor sårbart det er for inngrep. Analysen av landskapsbildet skal vurdere korleis tiltaket endrar den visuelle opplevinga av landskapet i tiltaksområde både sett frå vegen og sett frå omgjevandane. FRAMGANGSMÅTE Statens vegvesen si handbok V712 Konsekvensanalyser (Vegdirektoratet 2014) legg opp til at konsekvensutgreiingar skal utformast etter ein metode som er samanliknbar for alle fagtema. Metoden for vurdering av ikkje prissette konsekvensar i hb V712 er bygd opp etter tre sentrale omgrep: Verdi. Vurdering av kor verdifullt eit delområde eller miljø er. Omfang. Vurdering av korleis delområdet vert påverka. Konsekvens. Fordelar og ulemper som det definerte tiltaket vil føre til samanlikna med alternativ 0. Konsekvensen kjem fram ved å samanstille verdien på området og omfanget av påverknad. Registeringskategoriar og kriteriar for verdivurdering, omfang og konsekvens for deltema landskapsbilde er detaljert skildra i hb V712 på side Registrering og inndeling i delområde Overordna landskapstrekk blir skildra, mellom anna med basis i inndeling av landskapsregionar etter Nasjonalt referansesystem for landskap (Puschmann 2005). Dette er ei romleg landskapskartlegging der det norske landskapet er inn i regionar etter karakteristiske landskapstrekk, frå nasjonalt til regionalt og underregionalt nivå. Vidare blir overordna landskapsrom og influensområdet til tiltaket skildra. Til slutt blir det identifisert mindre delområde som blir direkte berørt av tiltaka langs den aktuelle strekninga, der registreringskategoriane naturområde, naturprega område og spreidtbygde område er nytta, jf. hb V712. Vurdering av verdi Eit område sin verdi skal vurderast innafor ein tredelt skala frå liten verdi til stor verdi. Verdi er ei vurdering av kor verdifullt eit område eller miljø er med utgangspunkt i nasjonale mål innafor det enkelte fagtema. For landskapsbilde vert også landskapet sin sårbarheit vurdert. Statens vegvesen september

18 Vurdering av omfang Omfanget av dei effektar den nye vegen gir skal vurderast i ein femdelt skala frå stort positivt omfang via intet omfang til stort negativt omfang. Omfang er ei vurdering av kva endringar ein meiner tiltaket eller alternativa fører til for dei enkelte områda, og graden av denne endringa. Omfanget blir vurdert i forhold til alternativ 0. Inngrep som vert utført i anleggsperioden skal inngå dersom dei gir ei varig endring av dekmiljøet, medan mellombels påverknad ai anleggsperioden skal skildrast separat. Vurdering av konsekvens Konsekvens av tiltaket for eit område eller miljø kjem fram ved å samanlikne området sin verdi og omfang. Dette vert gjort i ei matrise/konsekvensvifte (frå handbok V712): Konsekvensane blir vist på ein skala med desse namna: ++++ Meget stor positiv konsekvens +++ Stor positiv konsekvens ++ Middels positiv konsekvens + Liten positiv konsekvens 0 Ubetydelig konsekvens Liten negativ konsekvens Middels negativ konsekvens Stor negativ konsekvens Meget stor negativ konsekvens Statens vegvesen september

19 REISEOPPLEVING Reiseoppleving er definert som den reisande si oppleving av område og veg sett frå vegen, og kan inngå som ei tilleggsvurdering. Dette kan brukast til å understøtte konsekvensvurderingar eller inngå som moment under avbøtande tiltak. Reiseopplevinga vert vurdert på ein tredelt skala samanlikna med nullalternativet og reiseopplevinga på eksisterande veg: positiv ingen endring negativ. Reiseoppleving er skildra frå fv Reisoppleving frå rv.15 på motsett side av Oppstrynsvatnet inngår dermed ikkje i vurderinga. AVBØTANDE OG KOMPENSERANDE TILTAK Avbøtande tiltak er tiltak (tilpassingar/endringar) som blir tilrådd eller føreslegne for å minimere/redusere negative verknader av tiltaket (evt. gjere tiltaket betre). Det vert gjort greie for korleis det avbøtande tiltaket vil kunne endre konsekvensen for det aktuelle delmiljøet. Aktuelle avbøtande tiltak for landskapsbilde kan vere justering av vegestetiske tiltak som linjeføring, kryssutforming og liknande, eller miljøtiltak som kan dempe tiltaket sitt visuelle omfang (terrengbearbeiding, minske storleiken på skråningar/skjeringar og liknande). Statens vegvesen september

20 3 KONSEKVENSANALYSE LANDSKAPSREGION Oppstryn ligg i landskapsregion 23 Indre bygder på Vestlandet, underregion 16 Stryn, der landskapsformene i hovudsak er skapt av breen (Puschmann 2005). Typiske landskapsformer i regionen er djupskorne U dalar og fjordar omkransa av høge fjell og tindar. Rennande vatn og lange, smale fjordar eller fjordsjøar er tydelege landskapskomponentar i dalbotnen, og det meste av lausmassar er samla i dalbotnen i form av bre og elveavsetningar. Landskapsregionar STRYN Figur 3.1 Stryn er ein underregion i landskapsregion 23 Indre bygder på Vestlandet. Kart: Kilden ( LANDSKAPET SINE HOVUDDRAG Oppstryn er eit djupt nedskore dallandskap med moderat preg av busetnad og infrastruktur og med ein fjordsjø som dekker det meste av dalbotnen. Kontrastane i landskapet er store; frå blågrønt brevatn omkransa av kulturlandskap og frodige skogslier, til steile og dramatiske fjellsider som endar i ein skarp silhuett av høgfjell. Dei varierte natur og kulturelementa utgjer kvar for seg ein viktig del av landskapskarakteren. Vatn, i form av vassflata til Oppstrynsvatnet, elvar, fossar, snødekte toppar og synlege brear, er viktige element som skaper utsikt og årstidsvariasjonar i landskapet, og gjev svært høg opplevingsverdi. INFLUENSOMRÅDE Planområdet ligg hovudsakleg i det overordna landskapsrommet «Oppstrynsvatnet», medan området ved Eikeneset ligg i landskapsrommet «Storesunde» (fig. 3.2.). Dei to overordna landskapsromma utgjer til saman influensområdet. Landskapsromma er bunde saman av Oppstrynsvatnet, og høyrer dermed til Strynevassdraget, som er verna gjennom verneplan for vassdrag (Stryn kommune 1999). Statens vegvesen september

21 Figur 3.2 Dei to overordna landskapsromma «Storesunde» og «Oppstrynsvatnet» utgjer til saman influensområdet. Landskapsrom Oppstrynsvatnet Hovudplanområdet frå Veslebygda til Flo ligg i eit oversiktleg og visuelt sårbart landskapsrom, som femner om Oppstrynsvatnet frå Landsgjerane og Vikaneset i vest, til Glomnes, Hjelle og Erdalen i aust, og fjellsidene opp til synsranda. Oppstrynsvatnet utgjer golvet i landskapsrommet, og går gradvis over i bratte fjellsider med mange elver og tydelege skredrenner. Den overhengande fjellveggen «Kvitefjellet» er eit framtredande landskapselement. Vassflata til Oppstrynsvatnet er den dominerande komponenten i landskapsrommet. Den speglande vassflata gir ein ekstra dimensjon til dei øvrige landskapselementa. Tilsig av vatn med høgt siltinnhald frå breane gir vatnet ein blågrøn farge om våren og sommaren. Den opne flata skaper utsikt til landskapet. Strandlinja er ein sterk visuell komponent som er variert og inntrykksrik og dermed særleg sårbar for inngrep. I heilskap har landskapsbildet i dette landskapsrommet spesielt gode visuelle kvalitatar, som er unike i nasjonal samanheng. Figur 3.3 Rundt Oppstrynsvatnet er det frodig natur og kulturlandskap. Utsikt frå Flo og vestover mot Veslebygda og Flostranda. Foto: Eli Mundhjeld Figur 3.4 Den speglande vassflata til Oppstrynsvatnet gjev landskapet ein ekstra dimensjon. Utsikt frå Lidasanden og austover mot Flo og Hjelle. Foto: Åse Birgitte Berstad Statens vegvesen september

22 Strynevassdraget har svært høg verdi og er verna gjennom verneplan for vassdrag (nr. IV). Stryn kommune har vedteke kommunedelplan for Differansiert forvaltning av Strynevassdraget, Loenvassdraget og Oldenvassdraget (Stryn kommune 1999). Av Fylkesmannen i Sogn og Fjordane (1999) er landskapsområdet vurdert til å ha nasjonal verneverdi, og av Sønstebø (1996) er det vurdert til å ha opplevingsverdi A1, som femner om det ypperste og eineståande landskapet: «Landskap med store kvalitetar knytt til alle komponentar. Heilskapleg, vekslande og inntrykksrikt. Eit av, om ikkje det ypparste landskapsområde av denne typen i Noreg. Svært oversiktleg og av den grunn spesielt sårbart.» Sønstebø si vurdering og skildring av dei enkelte landskapskomponentane går fram av vedlegg 1. Landskapsrom Storesunde Planområdet for massedeponi ved Eikeneset ligg i eit noko mindre landskapsrom kalla Storesunde. Dette femner om vestenden av Oppstrynsvatnet frå Seljefjellet i aust til Lunde i vest, følgjer fjellsidene opp til synsranda, og er ope vestover dalføret mot Stryn. Vassflata til Oppstrynsvatnet er den dominerande komponenten også i dette landskapsrommet, og gir eit roleg og harmonisk uttrykk. Busetnad og menneskelege inngrep er meir framtredande, med landbruk i aktiv drift langs vatnet og vegen som ei tydeleg rørslelinje, der Mindresundet er det visuelle knutepunktet. Landskapsrommet har gode kvalitetar som er representative i regionen. Figur 3.5 Austre del av landskapsrommet Storesunde. Utsikt frå Mindresunde og austover mot Grønneset, Eikeneset og Skibergsfjellet. Foto: Eli Mundhjeld Av Sønstebø (1996) er dette området vurdert til å ha opplevingsverdien B1, det vil seie eit typisk landskap med gjengs gode kvalitetar, men som ikkje er eineståande: «Landskapsområde utan dei store høgdepunkta. Vatnet er den berande komponenten med vakker utforming. Inngrep i strandsona svekkar dei positive inntrykka. Høgdegardane er særmerkte element.» Sønstebø si vurdering og skildring av dei enkelte landskapskomponentane går fram av vedlegg 2. Statens vegvesen september

23 INNDELING I DELOMRÅDE OG VERDIVURDERING Landskapet som blir direkte berørt av tiltaka langs den aktuelle strekninga er delt i i fire einskaplege område: 1. Eikeneset Skibergsfjellet 2. Veslebygda 3. Flostranda 4. Flo Figur 3.6 Inndeling av delområde med verdivurdering for landskapsbilde. Verdivurderinga tek utgangspunkt i tre områdetypar: Naturområde og naturprega område Spreiddbygde område Tettbygde og urbane område På stor skala er er naturlandskapet dominerande, men delområde 2 og 4 kan karakteriserast som spreiddbygde område. Tettbygde område er ikkje del av dette landskapet. Statens vegvesen september

24 Delområde 1: Eikeneset-Skibergsfjellet Skildring: Delområdet Eikeneset Skibergsfjellet er eit naturområde som strekker seg frå innmarka på Eikeneset i vest til Vikaneset i aust, under garden Skor og Skoråsen. Frå vestre del av Skibergsfjellet har ein utsyn mot Dispaholmen og vestover mot Mindresunde. Bergveggen Skibergsfjellet består stort sett av berg/stein og har eit urørt preg, med frodig skogsvegetasjon på hyller og skrinnare furuvegetasjon på toppen. Kulturspor fins i form av «opningar» i den gamle Skibergstunnelen. Skibergsfjellet har ei særprega form som utgjer ein viktig landskapskomponent og markerer overgangen mellom dei to overordna landskapsromma Storesunde og Oppstrynsvatnet. I større samanheng har Skibergsfjellet unike visuelle kvalitetar og er sårbart for inngrep. I overgangen mot dyrka mark på Eikeneset ligg eit lite, skogkledd område. Området er mindre eksponert enn områda rundt, og dermed mindre sårbart. Strandlinja er derimot sårbar for inngrep. Ein mindre del av området har reduserte kvalitetar i form av nyare inngrep, då det har vore nytta som massedeponi i samband med bygging av Skibergstunnelen. Verdi: Landskapsbildet i delområde 1 har jamt over gode visuelle kvalitetar, der Skibergsfjellet med sitt særpreg gjer at området er vurdert til middels verdi. Figur 3.7 Strandlinja ved Eikenesurane. Foto: Åse Birgitte Berstad Figur 3.8 Eikeneset sett frå sørsida av Oppstrynsvatnet. Foto: Åse Birgitte Berstad Statens vegvesen september

25 Delområde 2: Veslebygda Skildring: Delområdet Veslebygda består i hovudsak av spreidd busetnad, og strekker seg frå Vikaneset i vest til og med Lidasanden i aust. Området er prega av aktivt jordbruk, hovudsakleg små gardsbruk med grasproduksjon. Bygda har både eldre og nyare bebyggelse i form av gardsbruk og enkeltståande hus/hytter, men er dominert av mosaikken av grøne grasmarker som strekker seg frå Oppstrynsvatnet og opp til brattare parti i fjellet. Figur 3.9 Veslebygda sett frå Flo. Foto: Eli Mundhjeld Særleg Vikaneset er svært eksponert frå andre delar av landskapsrommet til Oppstrynsvatnet og er sårbart for inngrep. Vikaneset grensar til Skibergsfjellet som har særprega fjellformasjonar og brattare terreng. I nærleiken av Vikaneset ligg eit hyttefelt, der tettare bebyggelse og veganlegg gjev området eit mindre godt totalinntrykk. Ved Lidasanden/Fureelva, heilt i austre del av området, ligg eit massetak som gjev redusert visuell kvalitet til denne delen av området. Fureelva er ein mindre synleg, men like fullt viktig landskapskomponent særleg dei delane der det er stryk eller mindre fossar og kulpar. Figur 3.10 Vikaneset heilt vest i Veslebygda, sett frå søraust. Bergveggen til venstre i bildet er Skibergsfjellet, med Skoråsen over. Foto: Eli Mundhjeld Verdi: Landskapet og busetnaden i delområde 2 har vanleg gode/representative visuelle kvalitetar, trass i nokre element med redusert kvalitet. Området har først og fremst verdi som ein del av variasjonen og heilskapen i det store landskapsrommet ved Oppstrynsvatnet, og er vurdert til middels verdi. Statens vegvesen september

26 Delområde 3: Flostranda Skildring: Delområdet Flostranda er eit heilskapleg og unikt naturområde, med nokre få menneskelege inngrep i samband med vegen og skredsikringar (rasoverbygg, fangnett osv.). Den frodige og bratte edellauvskogen er dominerande landskapskomponent, men også rennande vatn og aktive naturprosessar set sitt preg på området. Særleg fossane i elva Marsåna er viktige element. Utsikt over Oppstrynsvatnet og vegetasjon som varierer med årstid tilfører mangfald, variasjon og inntrykksstyrke. Edellauvskogen på Flostranda er formelt sett verna som naturreservat (Anonby 1999). I det store landskapsrommet er bergveggen Kvitefjellet eit godt synleg landskapselement. Utanom inngrepa knytt til vegen og rassikring har delområdet eit urørt preg og har høg opplevingsverdi særleg området frå Vikasetra til Marsåna. Dette området er også svært eksponert og sårbart for nye inngrep. Verdi: Landskapsbildet i delområde 3 har stor inntrykksstyrke og utgjer eit heilskapleg og unikt naturområde i nasjonal samanheng, og er vurdert til stor verdi. Figur 3.11 Flostranda sett frå sørsida av Oppstrynsvatnet. Marsåna ligg like til høgre for «Kvitefjellet». Skredrenner og elvar dannar tydelege linjer lenger til venstre i området. Bygdene Veslebygda og Flo kan sjåast heilt til venstre og høgre i bildet. Foto: Eli Mundhjeld Statens vegvesen september

27 Delområde 4: Flo Skildring: Delområdet Flo består av spreidd busetnad og kan karakteriserast som ei aktiv jordbruksgrend. Jordbruket består for det meste av skrånande frukthagar og noko grasproduksjon og beite. Frå Flo har ein ei storslått utsikt over Oppstrynsvatnet, og delområdet er for det meste synleg frå heile landskapsrommet. Unntaket er platået som ligg bak ein rygg (Holen), som er tilnærma flatt og ikkje like eksponert som resten av bygda. Holen, som avgrensar dette platået, er ein sentral landskapsform i delområdet. Delområdet har få skjemmande inngrep, og kulturlandskapet viser stor kontinuitet og tidsdjupne. I overgangen mot delområde 3 ligg elva Geitåna, som er lite framtredande i landskapet. Rundt delområdet er det også store, tette plantefelt med gran, som bryt med heilskapen i resten av delområdet. Verdi: Kulturlandskapet og busetnaden på Flo utgjer til saman ein visuell heilskap og eit unikt totalinntrykk, og landskapsbildet i delområde 4 er derfor vurdert til stor verdi. Figur 3.12 Bilde frå Flo og vestover mot Holen og det flate platået i bakkant. Fjellsida over Flostranda i bakgrunnen. Foto: Åse Birgitte Berstad Statens vegvesen september

28 VURDERING AV OMFANG OG KONSEKVENS Delområde 1: Eikeneset Skibergsfjellet Omfang av massedeponi Eikeneset: For alle alternativ er det tenkt plassert opp mot m 3 tunnelmassar i eit varig deponi på nedsida av vegen aust for Eikeneset. Før anleggsperioden er avslutta (rundt 5 år) skal deponiet avsluttast og stellast til. Deponiet skal ikkje berøre strandlinja til Oppstrynsvatnet det vil seie fjøresona som er i kontakt med luft ved lågvatn og er dekka av vatn ved høgvatn (min m). Austre del av delområde 1 (Skibergsfjellet) vil ligge urørt. Vestre del ligg i tilknytning til dyrka mark på Eikeneset, men er i dag skogkledd. Her er det deponert ein del massar tidlegare. Med god terrengforming vil nye tunnelmassar truleg vere mogleg å tilpasse deponiet til landskapet rundt. Med det føreslegne volumet kan det likevel føre til negativ fjern og nærverknad for landskapsbildet, og vestre del av deponiområdet vil endre karakter permanent. Det ligg også svært nær strandlinja til Oppstrynsvatnet, som er sårbar. Dersom ein let arealet vekse att med stadeigen skogsvegetasjon, vil det etter ei tid dempe inntrykket noko. Omfanget av massedeponi ved Eikeneset for delområde 1 er vurdert som noko forringa, dvs. lite negativt omfang: Konsekvensar for delområde 1: Delområdet er vurdert til å ha middels landskapsverdi. Ved å nytte konsekvensvifta (side 11) til å samanlikne verdien til delområdet og omfanget av tiltaket, vil massedeponiet ved Eikeneset få liten negativ konsekvens ( ) for landskapsbildet. Dette stemmer med dei faglege vurderingane. Alternativ A1 B2 A1 B3 A5 B2 A5 B3 Konsekvens Liten negativ konsekvens ( ) Liten negativ konsekvens ( ) Liten negativ konsekvens ( ) Liten negativ konsekvens ( ) Delområde 2: Veslebygda Omfang av A1: A1 har tunnelinnslag heilt i utkanten av delområde 2 og på grensa mot delområde 3, i eit område med lauvskog og ein del planta gran. Vegen gjer inngrep over ei kortare strekning enn A5, og som ei forlenging av eksisterande veg og andre menneskelege inngrep. Den kryssar elva på ein stad der det er inngrep i dag, mellom anna eit massetak som er godt synleg i landskapet. Alternativet gjer vesentleg inngrep i skogareal lenger aust for Fureelva, med ny natursteinsmur over ei strekning på ca. 100 m (opp mot 6 m høgde lengst vest), og fjellskjering med betongmur på skråningstopp inn mot portalen. Dette gjer at forskjeringa og påhogget kan verte synleg frå andre sida av Oppstrynsvatnet. Over fjellskjering/mur vert det fjerna lausmassar, men skråninga vil få ei helling på maks 1:2 og vil vekse til ved naturleg vegetasjonsinnvandring. På nedsida av vegen inn mot tunnelen vert det ei bratt fylling (1: 1,25) som går heilt ned til strandsona til Oppstrynsvatnet. I tillegg vert det noko skjering og fylling i jordbruksareal like vest for Fureelva. Grunna inngrep i skogareal som grensar til «urørt» skog, er alternativ A1 vurdert som noko forringa, dvs. lite til middels negativt omfang: Statens vegvesen september

29 Omfang av A5: A5 har tunnelinnslag mykje høgare i terrenget enn dagens veg. Ny veg gjev lite inngrep i skogarealet aust for Fureelva, og inngrepa skjer hovudsakleg i bebygd område/innmark. Sjølve påhogget går raskt i fjell og vert lite synleg. Påhogget i seg sjølv gjev elles ikkje inngrep i skogarealet aust for Fureelva, men det vil truleg verte eit deponiområde i nedkant av påhogget. Med god terrengforming vil det vere mogleg å integrere i landskapet, dersom ein let arealet vekse att med stadeigen skogsvegetasjon. Dårlegare vekstgrunnlag kan føre til at reetablering av vegetasjon går sakte, og vil kunne føre til negativ fjernverknad. Veg i dagen fører til store inngrep lenger vest i Veslebygda, i form av ei høg fjellskjering (opp mot 20 m) og ny veg med fylling/bakkeplanering på jordbruksareal. Vegen skaper ei ny linje på skrått mellom to gardstun. Den vil krysse Fureelva ein stad der det ikkje er inngrep i dag, og er generelt sett dårleg forankra i landskapet og omgjevnadane. Sumverknaden av A5 er derfor større enn A1, då vegen vil vere godt synleg og gjev inngrep over ei lengre strekning i Veslebygda. Omfanget av A5 er derfor vurdert som forringa, dvs. middels negativt omfang: Konsekvensar for delområde 2: Delområdet er vurdert til å ha middels landskapsverdi. Ved å nytte konsekvensvifta (side 11) til å samanlikne verdien til delområdet og omfanget av tiltaket, vil A1 få liten negativ konsekvens ( ), og A5 få middels negativ konsekvens ( ) for landskapsbildet. Dette stemmer med dei faglege vurderingane. Alternativ A1 B2 A1 B3 A5 B2 A5 B3 Konsekvens Liten negativ konsekvens ( ) Liten negativ konsekvens ( ) Middels negativ konsekvens ( ) Middels negativ konsekvens ( ) Delområde 3: Flostranda Omfang av tunnel: Alle alternativa vil gå i lang tunnel forbi Flostranda, og vil ikkje føre med seg nye inngrep i sjølve delområdet. A1 og B2 fører med seg inngrep (tunnelinnslag) som ligg på grensa til/i overgangssona til delområde 3. Omfanget og konsekvensar av desse inngrepa er vurdert i hhv. delområde 2 og 4. I delområde 3 vil det bli små eller ingen endringar. Etter avtale med forvaltningsmynde for naturreservatet, skal eksisterande skredsikringstiltak verte fjerna dersom A1 vert valt. Vegen vil oppretthaldast kun for syklande/gåande. Omfanget av alle alternativa for delområde 3 er derfor vurdert som lite til ingen endring, dvs. intet omfang: Statens vegvesen september

30 Konsekvensar for delområde 3: Delområdet er vurdert til å ha stor landskapsverdi. Ved å nytte konsekvensvifta (side 11) til å samanlikne verdien til delområdet og omfanget av tiltaket, vil alle alternativa få ubetydeleg konsekvens (0) for delområde 3 Flostranda. Alternativ A1 B2 A1 B3 A5 B2 A5 B3 Konsekvens Ubetydelig konsekvens (0) Ubetydelig konsekvens (0) Ubetydelig konsekvens (0) Ubetydelig konsekvens (0) Delområde 4: Flo Omfang av massedeponi 1 og 2 ved Flo (sør for eks. fylkesveg): Sør for eksisterande fylkesveg heilt vest på Flo er det planlagt to varige deponiområde: Eit stort deponi vest for Geitåna (v/pelsdyrfarmen), der det er tenkt plassert rundt m 3 tunnelmassar og eit mindre deponi sør for eks. veg ved Holen, der det er tenkt plassert rundt m 3 tunnelmassar. Deponiområda ligg i bratte og svært eksponerte skråningar ned mot Oppstrynsvatnet og vil vere dårleg forankra i landskapet. Dersom ein let areala vekse att med stadeigen skogsvegetasjon, vil det etter ei tid dempe inntrykket noko. Dårlegare vekstgrunnlag og bratt helling kan likevel føre til at reetablering av vegetasjon går sakte, og vil kunne føre til negativ fjernverknad. Sjølv om deponia er små i forhold til det store landskapsrommet (Oppstrynsvatnet), er lokaliseringa dårleg forankra i landskapet, og deponia kan bli godt synlege. Dei ligg også svært nær strandlinja til Oppstrynsvatnet, som er sårbar. Omfanget er derfor vurdert som forringa, dvs. middels negativt omfang: Omfang av massedeponi 3 ved Flo (platå ved Holen): På platået ved Holen er det tenkt plassert rundt m 3 tunnelmassar, som heving av jordbruksmark. Med god terrengforming vil dette vere mogleg å integrere i landskapet, og vil ikkje få særleg negativ fjernverknad eller nærverknad. Omfanget er vurdert som noko forringa, dvs. lite negativt omfang: Omfang av alternativ B2: Veg i dagen aust for påhogget går djupt inn i terrenget over ei strekning på rundt 250 m, der deler av strekninga får ei dobbel skjering. Skjeringar og fylling kan gje negativ fjernverknad og vere synleg frå sørsida av Oppstrynsvatnet. Ny bru blir liggande i nærleiken av den eksisterande, og gjev auka visuell belastning. Tverrsnittet til tunnelopningen blir 8,5 m (to køyrefelt) grunna siktkrav. I sjølve påhoggsområdet er det ein del lausmassar som gjer at ein må til med tunge sikringstiltak, og det vil truleg verte store inngrep i skogsområdet og i elva. Omfanget av alternativ B2 blir derfor vurdert som forringa, dvs. middels negativt omfang: Statens vegvesen september

31 Omfang av alternativ B3: Den nye veglinja er godt forankra i landskapsformene og eksisterande busetnad, og får ei naturleg påkopling til eksisterande veg på relativt flatt jordbruksområde. Sjølve påhogget og mesteparten av forskjeringa vil bli skjult frå andre delar av landskapsrommet av ei dobbel skjering, medan noko av terrenget vil bli flata ut. Tverrsnittet til tunnelopningen blir 5,5 m (eitt køyrefelt då her er god sikt. Forskjeringa med reine fjellskjeringar kan gje negativ nærverknad sett frå bygda, og vert eit framanelement i kulturlandskapet og nærmiljøet. Omfanget av alternativ B3 for landskapsbildet er vurdert som noko forringa, dvs. lite negativt omfang: Konsekvensar for delområde 4: Delområdet er vurdert til å ha stor landskapsverdi. Ved å nytte konsekvensvifta (side 11) til å samanlikne verdien til delområdet og gjennomsnittet av omfanget til dei ulike tiltaka (kvart av alternativ + alle massedeponia), vil alternativ B2 få middels negativ konsekvens ( ), og alternativ B3 få liten negativ konsekvens ( ). Dette stemmer med dei faglege vurderingane. Alternativ A1 B2 A1 B3 A5 B2 A5 B3 Konsekvens Middels negativ konsekvens ( ) Liten negativ konsekvens ( ) Middels negativ konsekvens ( ) Liten negativ konsekvens ( ) Statens vegvesen september

32 VURDERING AV REISEOPPLEVING På fv. 722 køyrer ein i dag på ein smal veg med rotete linjeføring, men med lite trafikk. Omgjevnadane er varierte, med ein kort tunnel gjennom Skibergsfjellet. Områda langs vegen vest for Flostranda og på Flo er stort sett prega av kulturlandskap med jordbruk og busetnad. Vegen langs Flostranda er omkransa av frodig edellauvskog med høgreist lind i næringsrike parti og furuskog på skrinnare mark. I sommarhalvåret opplever ein mangfaldet ekstra rikt, med blomstrande engartar langs vegkantane. I overgangssonene mellom busetnaden og reservatet er det planta ein del gran som bryt med landskapsbildet, men dette utgjer mindre delar av strekninga. Utsikt over Oppstrynsvatnet og til landskapet rundt, i tillegg til vekslinga mellom ope kulturlandskap og tettare skog og naturlandskap, gjer reiseopplevinga generelt langs heile fv. 722 svært god. Ein har godt utsyn til heile landskapet og får dermed ei rik og variert oppleving. Langs Flostranda er rasoverbygg av eldre og nyare dato, fangnett, høge fjellskjeringar og ei kraftline påfallande menneskelege inngrep, som trekker ned reiseopplevinga noko. Mange stader ser ein spor etter skred (t.d. Lidafonna), som gjer at strekninga langs Flostranda kan opplevast som utrygg, særleg i vinterhalvåret. Med ny veg i tunnel forbi heile Flostranda mister ein store delar av opplevinga av landskapsrommet og det frodige naturlandskapet, og vil generelt sett få ei dårlegare reiseoppleving. Vegen vil opplevast tryggare, men i heilskap vil den lange tunnelen vere negativ for reiseopplevinga på fv Eit aktuelt tiltak som bidreg til å kompensere for dette er at vegen vert halden open for gang og sykkeltrafikk i sommarhalvåret. Reiseopplevinga er då avhengig av kva grad av skjøtselstiltak som vert utført langs vegen, til dømes utsiktsrydding. Statens vegvesen september

33 SAMLA VURDERING AV KONSEKVENSAR FOR LANDSKAPSBILDE Skredsikring av fv. 722 Veslebygda Flo vil gje inngrep i terrenget i påhoggsområde ved Lidasanden/Fureelva heilt aust i Veslebygda og ved Holen lengst vest på Flo, og ved tilknytning til eksisterande veg. I tillegg vil det gje inngrep i form av massedeponi av varig eller langvarig karakter ved Eikenes og i sørvestre del av Flo, som er vurdert likt for alle alternativa. Største del av tiltaket ligg i eit stort og oversiktleg landskapsrom med stor landskapsverdi, som er sårbart for inngrep særleg område nær strandlinja. Dette gjeld særleg dei tre delområda Veslebygda, Flostranda og Flo. Omfang og konsekvens for deltema landskapsbilde varierer mellom dei ulike alternativa. Sjølv om tiltaket utgjer ein liten del av influensområdet, vil nokre av inngrepa vere uheldig for landskapsbildet. Konsekvensar av dei ulike alternativa for ulike delområde er samanstilt i tabellen under. Samla vurdering og rangering er justert etter ei fagleg vurdering av samla belastning for landskapsbildet. Alternativ A1 B3 kjem best ut etter ei samla vurdering, då dette gir minst grad av inngrep og er betre forankra i landskapsformene enn dei andre alternativa (liten negativ konsekvens). A5 B2 kjem dårlegast ut grunna store inngrep knytt til begge påhogga og tilknyting til eksisterande vegnett (middels negativ konsekvens). Delområde Alternativ 0 A1 B2 A1 B3 A5 B2 A5 B3 1 Eikeneset Skibergsfjellet 0 2 Veslebygda 0 3 Flostranda Flo 0 Samla vurdering av konsekvens for deltema landskapsbilde 0 / / I strid med nasjonale mål Nei Nei Nei Nei Rangering Statens vegvesen september

34 4 Krav til tiltaket MATERIALBRUK OG UTFORMING Det skal utarbeidast landskapsplan (O teikningar) for tiltaket. Landskapsplanen/O teikningane skal vere førande dokument for oppbygging og ferdigstilling av planområdet. Landskapsplan/O teikningar skal utarbeidast i samband med utarbeiding av byggeplan, og skal inngå som ein del av kontrakten med utførande entreprenør. Bygningsmessige konstruksjonar, inkl. tunnelportal og massedeponi, må utformast med utgangspunkt i omgjevnadane sin karakter når det gjeld materialbruk og utsjånad. Innspel til Ytre miljø plan, kap. 5, gjev utfyllande føringar for dette. TILTAK I PLANKART OG REGULERINGSFØRESEGNER Det bør leggast inn omsynssone til vassdrag på min. 10 m særleg mellom deponiområda og Oppstrynsvatnet eller mot elvar/bekkar i planområdet. Ved ny bru over Fureelva må det gjerast tiltak for å minimere inngrep som søyler og plastring i elva. YM plan (Ytre miljø plan) skal vere forankra i føresegnene til planen. AVBØTANDE TILTAK Det er ikkje foreslått avbøtande tiltak for landskapsbilete. Statens vegvesen september

35 5 Innspel til Ytre miljø-plan Føringar for utarbeiding av YM plan for temaet landskapsbilde skal innarbeidast i planomtale og forankrast i reguleringsføresegner. Føringane skal nyttast vidare i byggeplan og konkurransegrunnlag. Generelt Det må sikrast oppfølging i byggefasen av landskapsarkitekt/kontrollingeniør ved muring, terrengforming og handtering av vegetasjon og jordmassar. Materialbruk skal samsvare med dei fargar og material som finst i omgjevnadane. Rekkverk og anna utstyr bør ha same farge og passe godt saman. Terrengforming Det må setjast høge estetiske krav ved muring og tilpassing til eksisterande terreng. Mindre høgdeskilnader bør ha maksimal helling 1:2 for å unngå erosjon og sikre naturleg vegetasjonsinnvandring. Det kan nyttast reine fjellskjeringar, mur av norsk naturstein eller betongmur. Synlege fjellskjeringar må få god utforming, med jamne flater utan utstikkande parti. Skråning over langsgåande murar bør ha ein gradvis overgang til eksisterande terreng og skal ikkje vere brattare enn 1:2. Alle murar må sikrast god kvalitet med omsyn til form og farge, gjerne med prøvemur som vert godkjend av landskapsarkitekt. For å sikre at jordbruksareal i Veslebygda og på Flo kan dyrkast opp att etter at anlegget er ferdig, skal det planerast og utformast med maksimal helling 1:5 (der dette er mogleg). Tilsåing av jordbruksmark skal skje etter avtale med grunneigar. Fyllingar/deponi skal ha ei utforming som integrerer dei mest mogleg i terrenget rundt. For at revegetering skal vere mogleg, bør skråningane ikkje vere brattare enn 1:2. Der det vert brattare enn 1:2, må ein vurdere tiltak som kan stabilisere jordmassar (t.d. matter av organisk nedbrytbart materiale). Det må sikrast ein detaljert landskapsplan for utforming av permanent situasjon ved massedeponi. Konstruksjonar Nye bruer skal ha eit enkelt formspråk og føre til minst mogleg inngrep i elveløpet. Vegetasjon I alle område utanom jordbruksareal (dvs. naturmark/skogsområde) skal det leggast til rette for naturleg vegetasjonsinnvandring. Området skal ikkje tilførast nye artar, og av omsyn til naturreservatet skal det som hovudregel ikkje såast til i område utanfor jordbruksareal med grasproduksjon. Vegetasjonslag (toppjord med frøbankjord) og matjord skal takast av og leggast i separate rankar nær inngrepsområdet. Rankane bør ikkje vere høgare enn 2 meter eller lenger enn 8 meter. Dei skal ikkje blandast med kvarandre og heller ikkje komprimerast under lagring. Vegetasjonslag og matjord skal sikrast rask tilbakelegging etter ferdigstilling, utan komprimering. Statens vegvesen september

36 Verdifull vegetasjon skal takast vare på, men skråningskantar og skråningstoppar langs vegen bør vere fri for skog. For å redusere verknader av inngrep, bør eventuell kantvegetasjon (kantsone) på begge sider av elver takast vare på eller etablerast på nytt etter omlegging. Invaderande og forskriftsregulerte artar skal ikkje spreiast i eller ut av planområdet. Reglar for fjerning av framande/forskriftsregulerte artar skal følgjast. Det gjeld spesielt parkslirekne som står ved brua over Fureelva. Ved fjerning av vegetasjon skal ein òg fjerne alle plantedelar av gran og platanlønn i planområdet, for å hindre spreiing av frø og reetablering. Føringar for utarbeiding av YM plan for temaet landskapsbilde skal forankrast i reguleringsføresegner. Føringane skal innarbeidast i byggeplan og konkurransegrunnlag. Portalområde Portalområda skal detaljteiknast i byggeplan, der materialbruk, terreng og murar vert vist. Det bør ikkje vere mykje synleg sprøytebetong rundt tunnelportalar. Portal må i så tilfelle forblendast med naturstein. Utforming av portalområde A1 På grunn av at tunnelinnslaget i A1 ligg i naturreservatet, er det ynskjeleg å gjere så lite inngrep som mogleg. God landskapstilpassing, som ofte krev større inngrep, er derfor ikkje prioritert og er underordna omsynet til naturreservatet. Natursteinsmur/tørrmur langs vegen i forskjering til tunnelportal skal vere maks 6 m høg. Det er to moglegheiter for avslutting av mur mot terreng: Vinkle muren ut og avslutte skrått (trappe ned), eller la muren svinge ut og inn i terrenget. For at revegetering skal vere mogleg, bør skråning over mur ikkje vere brattare enn 1:2. Der det vert brattare enn 1:2, må ein vurdere tiltak som kan stabilisere jordmassane (matter av kokos eller anna organisk materiale som kan brytast ned). Nærast tunnelportalen vert det rein fjellskjering. Der det er behov for betongmur til sikring av lausmassar, bør han sikrast ei estetisk utforming med linje utan for mange knekkpunkt og som ikkje går på tvers av andre linjer i landskapet. Tunnelportalen skal forblendast med naturstein. Portalen skal ha tre steinskift over betongkrage på tunnelen, og avsluttast skrått mot eks. fv Sjå døme på liknande utforming frå Fatlatunnelen på rv. 55 i Sogndal (bildet). Figur 5.1 Døme på tunnelportal med naturstein frå Fatlatunnelen på rv. 55 i Sogndal. Foto: Ellen Slinde Statens vegvesen september

37 Utforming av portalområde A5/B2 Dersom fjellet har god nok kvalitet, kan tunnelportal med fordel ha rein fjellskjering rundt, utan forblending av naturstein. Sjå døme på liknande utforming frå Stedjebergtunnelen på rv. 55 i Sogndal (bildet). Betongportal må då forsterkast. Dersom det er behov for stabiliserande tiltak, til dømes at det vert mykje synleg sprøytebetong rundt portalen, bør den forblendast med naturstein. Utforming av portalområde B3 Figur 5.2 Døme på tunnelportal med betongportal og rein fjellskjering frå Stedjebergtunnelen på rv. 55 i Sogndal. Tunnelportalen skal forblendast med naturstein. Portalen skal ha tre steinskift over betongkrage på tunnelen. I påhogget er det tynt lausmassedekke, og innsida av forskjeringa vert derfor nesten rein fjellskjering. I forskjeringa på utsida av tunnelen (frå om lag 50 m frå tunnelinnslaget) kan terrenget nærast vegen formast som ein slak voll som stig gradvis opp mot påhogget (sjå illustrasjon). Portalområdet vil då få eit mjukare uttrykk. Vollen skal vere ein del av jordbruksarealet. Eit enkelt gjerde kan setjast på innsida av vollen. Statens vegvesen september